“Ohwo Ọvo Ọ Re Ta Ẹme Wọhọ Ohwo Ọnana Ha!”

“Ai kpobi a tẹ ta ẹme ezi riẹ, eme aruoriwo nọ i no unu riẹ ze, i te gbe ai enu.”—LUK 4:22.

1, 2. (a) Fikieme elakpa nọ a vi nyai mu Jesu a ro zihe ze ababọ? (b) Eme o dhesẹ nnọ orọnikọ elakpa na ọvo ewuhrẹ Jesu o gbunu hu?

ELAKPA na e nya uwou rai gba ha. A vi rai re a nyai mu Jesu Kristi, rekọ a te zihe ze ababọ. Ilori izerẹ gbe otu Farisi na a gwọlọ nọ a ta oware nọ o via: “Eme wha gbẹ rehọ iẹ ze he?” Evaọ uzẹme, fikieme iletu na a gbẹ sai mu ohwo nọ ọ sai si ikẹ hẹ na? Elakpa na e tẹ ta nọ: “Ohwo ọvo ọ re ta ẹme wọhọ ohwo ọnana ha!” Ewuhrẹ Jesu o gbe rai unu te epanọ oma o gbẹ sae jẹ ai mu ọzae odhedhẹ nana ha.a—Jọn 7:32, 45, 46.

² Orọnikọ elakpa eyena ọvo họ enọ ewuhrẹ Jesu o gbunu hu. Ebaibol na e ta k’omai nọ ahwo a jẹ hai zurie ze re a ruẹsi yo unuẹme riẹ. “Eme ọ aruoriwo nọ i no unu riẹ ze” i gbe ahwo otẹwho riẹ unu. (Luk 4:22) Unuẹse buobu ọ jọ evaọ okọ t’ẹme kẹ ogbotu buobu evaọ unueri Abade Galili. (Mak 3:9; 4:1; Luk 5:1-3) Evaọ okejọ, “otu obuobu” ọ jọ kugbe i edẹ buobu ababọ emu.—Mak 8:1, 2.

3. Eme họ ugogo ẹjiroro nọ Jesu ọ rọ jọ owuhrẹ obọdẹ?

³ Eme o ru Jesu fihọ obọdẹ owuhrẹ? Uyoyou họ ugogo oware na.b Jesu o you uzẹme nọ ọ jẹ vuẹ ahwo na, yọ o you ahwo nọ o je wuhrẹ na. Rekọ Jesu o wo ona ewuhrẹ ologbo re. Evaọ izoẹme uwuhrẹ nọ i kiọkọ evaọ emagazini nana, ma te ta kpahe obọdẹ ena jọ nọ o ro ruiruo gbe epanọ ma sae rọ raro kele enana.

Lọlọhọ Jẹ Rrọ Vevẹ

4, 5. (a) Fikieme Jesu ọ jẹ rọ ta eme elọlọhọ evaọ ewuhrẹ riẹ, kọ eme onana o jẹ rrọ oware nọ a re mu ẹro họ? (b) Ẹvẹ Ovuẹ obọ Ugbehru na o rọ rrọ oriruo edhere ọlọlọhọ nọ Jesu o je ro wuhrẹ?

⁴ O rrọ oware aghẹruẹ hẹ re enọ i kpohọ isukulu gaga a jẹ iyibo nọ i re kpehru vi ahwo nọ a be t’ẹme kẹ. Rekọ otẹrọnọ amọfa a wo otoriẹ eme nọ ma be ta ha, ẹvẹ a sai ro wo erere no eriariẹ mai ze? Wọhọ owuhrẹ, Jesu ọ jẹ t’eme nọ i kpehru vi amọfa ha. Dai roro ona eme nọ e vọ riẹ uzou. Ghele na, makọ epanọ ọ riẹ te na, o roro kẹ enọ ọ jẹ t’ẹme kẹ, orọnikọ omobọ riẹ hẹ. Ọ riẹ nọ ibuobu rai ‘a riẹ obe he.’ (Iruẹru 4:13) Re ẹme riẹ ọ nya te ai udu, ọ ta eme nọ i re vẹ ahwo na ẹro. Eme elọlọhọ ọ rọ t’ẹme na, rekọ uzẹme nọ o rrọ ẹme riẹ o rrọ gbẹgbẹdẹ.

⁵ Wọhọ oriruo, roro kpahe Ovuẹ obọ Ugbehru na, onọ a kere fihọ Matiu 5:3–7:27 na. O sae jọ nọ iminiti 20 ọvo Jesu ọ rọ kẹ ovuẹ na. Ghele na, iwuhrẹ riẹ e jọ didi, duobọ te eme wọhọ ẹnwae-obro, orọo-ofa, gbe ilale efe didi ziezi. (Matiu 5:27-32; 6:19-34) Rekọ eme ekpakpakre e jariẹ hẹ. Udugaga a rẹ tubẹ rọ ruẹ ubiẹme ovo jọ nọ ọmaha ọ riẹ hẹ! Agbẹta nọ okenọ o ku ovuẹ riẹ họ no, “ewuhrẹ riẹ o te gbe [ogbotu] na enu,” ogbotu nọ ewhẹrẹ, ithuru-igodẹ, gbe ikuori buobu e jọ!—Matiu 7:28.

6. Kẹ oriruo epanọ eme ọ Jesu e rọ jọ lọlọhọ rekiyọ e vọ avọ otofa.

⁶ Eme ọ Jesu e jọ vevẹ, kpẹkpẹe, lọlọhọ rekiyọ e vọ avọ otofa. Evaọ oke oyena, taure a te ti mu ebe họ ekporo, ọ rọ unu ro kere eme riẹ gbalọ fihọ iroro gbe idu enọ ọ jẹ t’ẹme kẹ na. Muẹrohọ iriruo jọ: “Ohwo ọvo [ọ sai] ru iruo kẹ ilori ivẹ hẹ; . . . wha sai ru iruo kẹ Ọghẹnẹ gbe efe he.” “Wha gu ahwo ho, re a se owhai ba eguo.” “Ibi rai wha re ro vu hu ai.” “Enọ oma o gae a gbẹ guọlọ ọbo ho, rekọ enọ e rẹ mọ ọvo.” “E nọ e tọlọ ọlọkọ kpobi a re ti whuwhu ọlọkọ.” “[Rọ] eware Siza kẹ Siza, gbe eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ.” “Ẹkẹ oghale o mae rọ vi emio.”c (Matiu 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Mak 12:17; Iruẹru 20:35) Rite inẹnẹ na, dede nọ o vrẹ enwenọ ikpe 2,000 no nọ Jesu ọ ta eme nana, o rẹ lọlọhọ re a kareghẹhọ eme ẹgba eyena.

Eroruiruo Enọ

7. Fikieme Jesu ọ jẹ rọ nọ enọ?

⁷ Jesu ọ rehọ enọ ruiruo gaga. Ọ rẹ n’enọ dede nọ o hae vẹrẹ iẹe obọ re ọ t’ẹme na no. Kọ, fikieme ọ jẹ rọ n’enọ? Evaọ ẹsejọ, ọ rehọ enọ nọ i re duwu enwa fere iroro otu ọwọsuọ riẹ via, rọ ere ruru unu rai. (Matiu 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Rekọ evaọ ẹsibuobu, Jesu ọ jẹ rehọ oke n’enọ re ọ sai kpeze uzẹme na, re o ru enọ ọ be t’ẹme kẹ ta onọ o rrọ idu rai, re ọ kpakpa je wuhrẹ iroro ilele riẹ. Joma roro kpahe iriruo ivẹ jọ, enọ i kpomahọ Pita ukọ na.

8, 9. Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ enọ fi obọ họ kẹ Pita nyate ekuhọ ọgbagba ọrọ ẹme ọ ẹhwa osa-uzou etẹmpol na?

⁸ Orọ ọsosuọ, kareghẹhọ okenọ imiazọhọ na a rọ nọ Pita sọ Jesu ọ rẹ hwa osa-uzou etẹmpol na.d Pita, ọnọ ọ rẹ raha oke he na, ọ tẹ k’uyo nọ, “E.” Rekọ u kri hi, Jesu ọ tẹ rọ ẹme na jiroro kugbe i: “ ’Saimọn, ẹvẹ who roro? Ivie akpọ na abọ amono a je miẹ igho gbe azọhọ? Abọ emọ rai manikọ abọ erara?’ Nọ ọ ta kẹ e no nọ, ‘Abọ erara,’ Jesu ọ tẹ ta kẹ e nọ, ‘Koyehọ emọ na emuyẹ.’ ” (Matiu 17:24-27) Oware nọ o be lẹliẹ Jesu nọ onọ na u vẹ Pita ẹro. Fikieme ma jẹ ta ere?

⁹ Evaọ edẹ Jesu, ahwo uviuwou isu a rẹ jẹ osa-uzou hu. Fikiere, wọhọ Ọmọ-ọvo Ovie obọ odhiwu nọ a be jọ etẹmpol na gọ na, o gba Jesu họ re ọ hwa osa-uzou na ha. Muẹrohọ nnọ ukpenọ ọ rẹ nwane kẹ Pita uyo ogbagba na, Jesu ọ rehọ ona rekọ avọ edhere ẹwolẹ rehọ enọ ro fi obọ họ kẹ Pita ku ẹme na họ gbagba—gbe ẹsejọhọ re ọ ruẹ ẹgwọlọ nọ o re ro roro didi taure ọ tẹ te ta ẹme.

10, 11. Eme Jesu o ru okenọ Pita o bru ozọ ọzae jọ evaọ aso Ọnyavrẹ ọrọ 33 C.E. na, kọ ẹvẹ onana u ro dhesẹ nọ Jesu o se enọ gb’oja gaga?

¹⁰ Oriruo avivẹ o kpomahọ oware nọ o via evaọ aso Ọnyavrẹ ọrọ 33 C.E. okenọ otu-ugbarugba a nyaze ti mu Jesu. Ilele na e nọ Jesu sọ a rẹ họre kẹe. (Luk 22:49) Ababọ uyo nọ ọ hẹrẹ, Pita ọ tẹ rọ ọgbọdọ bru ozọ ọzae jọ (dede nọ o wọhọ nọ o jọ Pita eva re ọ nwa ọzae na oma viere). Pita o ru oware nọ o hẹriẹ oma no ẹgwọlọ olori riẹ, keme Jesu ọ ruẹrẹ oma kpobi họ no re o fi oma h’otọ kẹ ae. Eme Jesu o ru? Avọ odiri epaọ anwẹdẹ, ọ nọ Pita enọ esa: “Kọ mẹ gbẹ da egho nọ Ọsẹ na ọ komẹ nọ mẹ da?” ‘Manikọ who roro nọ mẹ rẹ sae lẹ Ọsẹ mẹ re o vi ikọ odhiwu eko ikpegbivẹ se omẹ hẹ? Kọ otẹrọ ere, ẹvẹ ikere na e rẹ rọ gba, enọ e ta nọ enẹ o rẹ jọ hrọ?’—Jọn 18:11; Matiu 26:52-54.

¹¹ Dai roro omojọ kpahe ekere yena. Jesu, ọnọ ogbaẹmo otu-ugbarugba a wariẹ họ, ọ riẹ nnọ uwhu riẹ o kẹle no gbe nnọ erufuọ odẹ Ọsẹ riẹ gbe esiwo uviuwou ohwo-akpọ kpobi o rrọ uzou riẹ. Ghele na, ọ rehọ uvẹ yena jọ etẹe rehọ enọ wuhrẹ Pita uzẹme ulogbo. Kọ u gbe muẹro inọ Jesu ọ riẹ epanọ enọ i wuzou te?

Ẹme nọ A Bru Okpa Họ Nọ Ọ Rrọ Vevẹ

12, 13. (a) Eme họ ẹme nọ a bru okpa họ? (b) Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ ẹme nọ a bru okpa họ ro dhesẹ ugheghẹ orọ ẹwhọku afuẹwẹ ọsese ọrọ inievo mai?

¹² Evaọ odibọgba riẹ, Jesu ọ rehọ ona ewuhrẹ ọfa jọ ruiruo ẹsibuobu re—ẹme nọ a re bru okpa họ. Nọ ẹme nọ a keke aro fihọ ru rro re a ruẹsi fi ẹgba họ ẹme. Jesu ọ rehọ ẹme nọ a bru okpa họ t’ẹme evaọ edhere nọ o rẹ rọ jọ bẹbẹ re ẹme na ọ thọrọ-ẹro. J’oma roro kpahe iriruo jọ.

¹³ Evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru na, nọ o je fi ẹgba họ ẹgwọlọ nọ a gbe ro “gu” amọfa ha, Jesu ọ ta nọ: “Fikieme who je bi riwi orara nọ o rọ ẹro omoni ra, yọ who bi roro [ubro-ure] nọ o rọ ẹro ra ha?” (Matiu 7:1-3) Kọ ẹme na o v’owhẹ ẹro? Ohwo nọ ọ rẹ rehọ ẹme omọfa kekeke ọ be ta nọ o re si orara nọ o rrọ “ẹro” omoni riẹ no. Ọnọ ọ rẹ fo ahwo na ọ rẹ sae ta nnọ oniọvo riẹ o bi rri ẹme mu re o bruoziẹ nọ a rẹ jẹ rehọ họ. Rekọ ọye omariẹ o bi rri ẹme na mu gbe he fikiọ ‘ubro-ure’—ẹwẹ-ure nọ a sae tubẹ rọ tehe okpo uwou—nọ o rrọ ẹro riẹ. Ẹvẹ onana o rrọ uwuhrẹ nọ o rẹ thọrọ-ẹro ho te nọ a re ro dhesẹ epanọ u ghẹ te re a gwọlọ eyoma ọsese inievo mai kpakiyọ ẹsejọhọ eyoma mai o bu tọtọ!

14. Fikieme ẹme Jesu kpahe etọle nọ a re nwo kufiẹ a vẹ lọ ekamẹle na ọ rọ rrọ ẹme ẹgba nọ a bru okpa họ?

¹⁴ Evaọ oke ofa, Jesu ọ whọku otu Farisi na inọ ae yọ ‘isu ituaro, enọ i bi nwo otọle kufiẹ a tẹ be lọ ekamẹle.’ (Matiu 23:24) Ẹme ọnana nọ o bru okpa họ na o wo ẹgba gaga. Fikieme? Ohẹriẹ ulogbo o rrọ udevie otọle avọ ekamẹle, ọnọ ọ rrọ usu erao nọ e mae rro nọ enọ Jesu ọ be t’ẹme kẹ na a riẹ. A ta nnọ o sae rehọ etọle ima 70 re e gbẹdẹ te ekamẹle nọ ọ rrọ umumuo! Ofariẹ, Jesu ọ riẹ nọ otu Farisi na a rẹ rehọ omohọ rọ zẹ udi rai. Ahwo nana nọ a re lele uzi kekeke na a re ru ere re a whaha otọle nọ a re si lọ re a seba ẹjọ gbegbe. Ghele na, a be rọ oghẹrẹ jọ lọ ekamẹle, ọnọ ọ rrọ gbegbe re. (Iruo-Izerẹ 11:4, 21-24) Ẹme Jesu na o v’ẹro. Otu Farisi na a bi koko eware nọ e mae kao nọ Uzi na o gwọlọ, rekọ a bi gbabọ kẹ eware nọ e mae r’oja—“oziẹ-okiẹrẹe, gbe ohrọ gbe orọwọ.” (Matiu 23:23) Ẹvẹ Jesu ọ nwani dhesẹ oghẹrẹ ahwo nọ a rrọ vẹ te!

15. Didi iwuhrẹ jọ Jesu ọ rehọ ẹme nọ a bru okpa họ wuhrẹ?

¹⁵ Evaọ odibọgba riẹ kpobi, Jesu ọ jẹ rehọ ẹme nọ a bru okpa họ t’ẹme. Roro kpahe iriruo jọ. “Orọwọ [nọ o kawo] wọhọ ubi ahe” nọ o rẹ sae wọ ugbehru—edhere ọfa nọ o vi onana o riẹ hẹ nọ Jesu ọ hae sai ro fi ẹgba họ nnọ makọ ẹrọwọ ọsese dede ọ sai ru okpoware. (Matiu 17:20) Ekamẹle ologbo nọ ọ be gwọlọ vivie nya unu ẹguede vrẹ—ẹvẹ oyena o nwani dhesẹ ẹbẹbẹ nọ ọ rẹriẹ ovao ku ọdafe nọ ọ be dao oma gọ Ọghẹnẹ rekiyọ o bi le efe! (Matiu 19:24) Kọ eme ọtakpeze iwoma Jesu gbe ẹgba riẹ nọ ọ rẹ rọ rehọ umutho eme ru okpoware via u gbe gb’owhẹ unu?

Iroro Egbagba nọ A rẹ Vro Ho

16. Edhere vẹ Jesu ọ jẹ rọ rehọ ẹgba iroro riẹ ruiruo?

¹⁶ Avọ iroro egbagba riẹ, Jesu o wo ona gaga evaọ iroro egbagba nọ ọ rọ jiroro kugbe ahwo. Ghele na, ọ rehọ ẹgba nana ruiruo thọthọ họ. Evaọ ewuhrẹ riẹ, ọ jẹ rehọ ẹgba iroro riẹ na wha uzẹme na h’aro. Ẹsejọ, ọ rehọ ona iroro-ejẹ egbagba raha ota nọ ewegrẹ egagọ riẹ a bọo riẹ. Evaọ iriruo buobu, ọ rehọ iroro egbagba wuhrẹ ilele riẹ obọdẹ iwuhrẹ. Joma rri ẹgba ona Jesu nọ ọ rẹ rọ rehọ uvi iroro ruiruo.

17, 18. Didi obọdẹ iroro Jesu ọ rọ raha ota nọ otu Farisi na a bọwo e riẹ?

¹⁷ Roro kpahe okenọ Jesu o ro siwi ọzae nọ idhivẹri e jọ oma nọ o tuaro je dienu. Nọ a yo kpahe iẹe, otu Farisi na a tẹ ta nọ: ‘Ohwo ọnana o bi le izi-igbegbe no avọ ogaga Beelzebub [Setan] olori izi-igbegbe.’ Muẹrohọ nnọ otu Farisi na a rọwo inọ re a sai le idhivẹri Setan no, o gwọlọ ogaga nọ o rro vi orọ ahwo-akpọ. Rekọ, re a gale ova ahwo na no Jesu, a tẹ ta nọ obọ Setan ogaga nana u no ze. Bi dhesẹ nọ a roro ẹme na te ziezi hi, Jesu ọ tẹ k’uyo nọ: “Kuvie kuvie nọ o ghale oma riẹ, o rẹ te raha; kẹwho kẹwho hayo uwou nọ o ghale oma riẹ u re dikihẹ hẹ; re Setan o te le Setan no, yọ ọ ghale oma riẹ, kẹvẹ uvie riẹ u reti ro dikihẹ?” (Matiu 12:22-26) Ẹme nọ Jesu ọ be ta na họ: ‘Otẹrọnọ mẹ yọ ukọ Setan, wọhọ epanọ wha be ta na, mẹ tẹ be raha iruo Setan, koyehọ Setan ọ be họre omobọ riẹ yọ kẹle na o re ti kie.’ O roro ẹme na gba gaga, ogbẹrọ ere?

¹⁸ Jesu ọ gbẹ rehọ ẹme na haro viere. Ọ riẹ nnọ ejọ evaọ usu otu Farisi na a le idhivẹri no re. Fikiere, ọ tẹ nọ onọ olọlọhọ jọ nọ o te rehọ ai fa otọ: “Re mẹ tẹ rọ fiki [Beelzebub] le izi-igbegbe no, kọ fiki ono emọ [hayo ilele] rai i bi ro le ai no?” (Matiu 12:27) Ẹme nọ Jesu ọ be ta na ọna: ‘O tẹ ghinẹ rọnọ ogaga Setan me bi ro le idhivẹri na no, koyehọ ogaga ovo nana ilele rai i bi ro le ai no re.’ Eme otu Farisi na a rẹ ta? A sae rọwo ho inọ ilele rai e be rọ ogaga Setan ruiruo. Jesu ọ rehọ iroro egbagba itienana dhesẹ nnọ ota nọ a be bọwo iẹe na u fioka ha.

19, 20. (a) Emamọ edhere vẹ Jesu ọ rọ rehọ uvi iroro ruiruo? (b) Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ ẹme na ‘ẹvẹ o rẹ jọ enẹ te’ ro ruiruo evaọ okenọ ọ jẹ k’uyo kẹ ayare ilele riẹ re o wuhrẹ ai epanọ a rẹ lẹ?

¹⁹ U te no iroro egbagba nọ o ro ruru unu otu ọwọsuọ riẹ no, Jesu ọ rehọ eme iroro nọ e rẹ tẹzẹ ohwo ro wuhrẹ ahwo obọdẹ uzẹme kpahe Jihova re. Ẹsibuobu, ọ rehọ ona ẹmeọta ọ ‘ẹvẹ o rẹ jọ enẹ te’ rọ jiroro, ro fi obọ họ kẹ enọ e be gaviezọ kẹe rri ẹme na kodo viere. Joma rehọ iriruo ivẹ ọvo.

²⁰ Nọ ọ jẹ kpahe fihọ ayare ilele riẹ inọ o wuhrẹ ai epanọ a rẹ lẹ, Jesu ọ fodẹ ọtadhesẹ ọrọ ọzae ‘ithihakọ aruọwha’ jọ nọ o ru ogbẹnyusu riẹ nọ oma o rrọ eheho kpama re ọ kẹe oware nọ ọ gwọlọ. Jesu o te je dhesẹ unevaze esẹgbini re a rehọ “emamọ eware kẹ emọ rai.” Ọ tẹ ta ẹme na haro nọ: ‘Whai enọ i yoma wha tẹ riẹ epanọ wha rẹ rọ emamọ eware kẹ emọ rai, kẹvẹ Ọsẹ obọ odhiwu rai ọ rẹ rehọ ẹzi ẹri kẹ enọ e yare riẹ te re?’ (Luk 11:1-13) Orọnikọ Jesu ọ be jọ etenẹ dhesẹ ithatho nọ e rrọ udevie eware ivẹ hẹ, rekọ ohẹriẹ rai. Otẹrọnọ a sae tẹzẹ ogbẹnyusu nọ ọ rrọ oma eheho kpama re ọ rọ ẹgwọlọ ọrivẹ riẹ kẹe, otẹrọnọ esẹgbini ahwo-akpọ sebaẹgba a sae kẹ emọ rai ẹgwọlọ rai, kọ ẹvẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ rẹ rọ ẹzi ọfuafo riẹ kẹ idibo omarokpotọ riẹ te enọ e be rọ oma kpotọ bru ei ze evaọ olẹ!

21, 22. (a) Didi edhere iroro-ejẹ Jesu o ro ruiruo evaọ okenọ ọ jẹ kẹ ohrẹ eyeri kugbe awaọruọ kpahe ekwakwa iwo? (b) Nọ ma kiẹ ena ewuhrẹ Jesu jọ riwi no na, ẹvẹ ma re ro ku ẹme na họ?

²¹ Ona ovo na Jesu ọ rọ j’iroro evaọ okenọ ọ jẹ kẹ ohrẹ eyeri kugbe awaọruọ kpahe ekwakwa iwo. Ọ ta nọ: “Wha roro ekọlọbe na: a rẹ kọ họ, hayo ẹkọrọ họ, a wo oho ho, hayo eru hu, rekọ Ọghẹnẹ ọ rọ ae ẹkuọ. Kọ wha gbẹ ghare vi emevra na? Roro ikẹba na, epanọ e be rua; i re ru iruo ho, e rẹ whẹ olulu hu, . . . Rekọ Ọghẹnẹ ọ tẹ gọ ebe ẹwọ ẹgọ enọ e jọ nẹnẹ odẹ a fi ai họ erae, kẹvẹ ọ rẹ gọ owhai ẹgọ te, whai enọ i wo ẹrọwọ ọkakao?” (Ẹjẹlẹ ibiẹme na ọmai; Luk 12:24, 27, 28) Ẹhẹ, otẹrọnọ Jihova ọ rẹ rẹrote evra gbe idodo, kọ ẹvẹ ọ rẹ rẹrote idibo riẹ te! Ababọ avro, iroro-ejẹ urirẹ itieye na nọ i wo ẹgba na i duobọte udu enọ i je yo eme Jesu.

²² Nọ ma kiẹ ena ewuhrẹ Jesu jọ riwi no na, ma rẹ sai ku ei họ lọlọhọ inọ elakpa eyena nọ e sai mu ei hi na a bru-ona họ ẹme na ha nọ a ta nọ: “Ohwo ọvo ọ re ta ẹme wọhọ ohwo ọnana ha!” Rekọ ona ewuhrẹ nọ a mae rọ riẹ Jesu họ etadhesẹ, hayo ehare. Fikieme o ro ku enana gbe ewuhrẹ riẹ? Kọ eme o ru etadhesẹ riẹ wo ẹgba tere? Ma te za enọ enana evaọ uzoẹme n’otha na.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Didi iriruo i dhesẹ nọ Jesu ọ jẹ rehọ eme elọlọhọ nọ e rrọ vevẹ ro wuhrẹ?

• Fikieme Jesu ọ jẹ rọ rehọ enọ ruiruo evaọ ewuhrẹ riẹ?

• Eme họ ẹme nọ a bru okpa họ, kọ ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ ona ewuhrẹ nana ruiruo?

• Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ ona iroro wuhrẹ ilele riẹ uvi uzẹme kpahe Jihova?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]

Jesu ọ ta eme elọlọhọ nọ i re vẹ ahwo gheghe ẹro

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]

Otu Farisi na a re ‘nwo otọle kufiẹ a ve si ekamẹle lọ’