“Mẹ Kẹ Owhai Oriruo No”
“Oke onana u te epanọ wha hẹ [rọ] jọ iwuhrẹ.”—AHWO HIBRU 5:12.
1. Fikieme eme nọ e rrọ Ahwo Hibru 5:12 na e jẹ dina lẹliẹ udu bru Oleleikristi?
NỌ WHO se ikere uzoẹme mai na, kọ iroro ra e ta k’owhẹ nọ who bi ru te he? Otẹrọ ere, whẹ ọvo o rrọ ere kẹ hẹ. Wọhọ ilele Kristi, ma riẹ nọ ma rẹ jọ iwuhrẹ hrọ. (Matiu 28:19, 20) Ma riẹ nọ oke nọ ma be rria na u ru rie rrọ oware ovẹrẹ re ma rọ ẹgba mai kpobi wuhrẹ amọfa. Yọ ma riẹ nọ ewuhrẹ mai ọ rẹ sai dhesẹ uwhu hayo azọ kẹ enọ ma bi wuhrẹ na! (1 Timoti 4:16) Wọhọ epanọ o rẹ jọ, ma rẹ sae nọ oma mai nọ: ‘Kọ mẹ ghinẹ rrọ owuhrẹ nọ u fo nọ mẹ rẹ jọ? Ẹvẹ mẹ sai ro ru ẹnyaharo?’
2, 3. (a) Ẹvẹ owuhrẹ jọ o dhesẹ otọhotọ emamọ ewuhrẹ? (b) Didi oriruo Jesu o fihọ k’omai evaọ ẹme ewuhrẹ?
2 Ma rẹ kuvẹ re iroro itieye na e lẹliẹ udu no omai awọ họ. Otẹrọnọ ubiẹro oware nọ o gwọlọ ona obọdẹ jọ ọvo ma bi ro rri ewuhrẹ amọfa, ma ti rri rie nọ o g’omai obọ hrọ re ma ru ẹnyaharo. Rekọ orọnọ ona họ otọhotọ emamọ ewuhrẹ hẹ rekọ oware ofa jọ nọ u wuzou viere. Muẹrohọ oware nọ owuhrẹ ona jọ o kere evaọ obe jọ nọ o ta kpahe ẹme nana: “Emamọ ewuhrẹ orọnikọ ona ulogbo, omaa hayo owojẹ ulogbo jọ o gwọlọ họ. . . . Uyoyou họ ugogo oware nọ ewuhrẹ ọ gwọlọ.” Uzẹme, owuhrẹ ọ isukulu ọ jẹ ta ẹme na kpahe. Dede na, eme riẹ e rẹ sai w’iruo viere kpahe iruo ewuhrẹ nọ ma bi ru wọhọ Ileleikristi na. Evaọ oghẹrẹ vẹ?
3 Ohwo nọ ma bi riwi ru wọhọ owuhrẹ họ Jesu Kristi, ọnọ ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Mẹ kẹ owhai oriruo no.” (Jọn 13:15) Ọ jẹ ta kpahe oriruo riẹ evaọ edhesẹ omarokpotọ, rekọ oriruo nọ Jesu o fihọ k’omai o ghinẹ kẹre te iruo nọ ọ rọ karo nọ ọ jọ otọakpọ—orọ ewuhrẹ ahwo emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ. (Luk 4:43) Whaọ, whọ tẹ gwọlọ fodẹ ẹme ọvo nọ o re dhesẹ odibọgba Jesu, kọ ogbẹrọnọ “uyoyou” whọ rẹ fodẹ? (Ahwo Kọlọsi 1:15; 1 Jọn 4:8) Uyoyou Jesu kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ, Jihova, họ onọ o karo. (Jọn 14:31) Rekọ, wọhọ owuhrẹ, Jesu o dhesẹ uyoyou evaọ idhere ivẹ efa re. O you uzẹme nọ o je wuhrẹ ahwo na, yọ o you ahwo nọ o je wuhrẹ na re. Jọ ma tẹrovi abọ ivẹ nana erọ oriruo nọ o fihọ k’omai na viere.
Uyoyou Ukrẹkri orọ Uzẹme Ọghẹnẹ
4. Ẹvẹ Jesu ọ rọ bọ uyoyou kẹ iwuhrẹ Jihova?
4 Uruemu nọ owuhrẹ o wo kpahe oware nọ o bi wuhrẹ na u re kpomahọ epanọ o re ru ewuhrẹ na woma te. O gbe wo isiuru kpahe oware nọ o bi wuhrẹ na ha o rẹ sai dhesẹ oma via yọ uruemu ababọ-isiuru nana o rẹ ruọ emọ-uwuhrẹ riẹ oma re. Jesu o wo uvumọ ehoo kpahe uzẹme oghaghae nọ o je wuhrẹ kpahe Jihova gbe Uvie Riẹ na ha. Uyoyou Jesu kẹ uzoẹme onana u diwi gaga. O wo uyoyou oyena evaọ okenọ ọ jọ ọmọ-uwuhrẹ. Evaọ ikpe na kpobi taure o te ti zihe ruọ ohwo-akpọ, Ọmọ ọvo nọ Ọghẹnẹ ọ ma na o je wuhrẹ mi Ọsẹ riẹ ẹsikpobi. Aizaya 50:4, 5 u wo eme enana nọ i fo na: “Ọnowo ỌGHẸNẸ ọ kẹ omẹ ẹrọwo-unu otu nọ a wuhrẹ, re mẹ riẹ epanọ mẹ sae rọ ẹme-unu ta udu họ awọ ọnọ oma o rọ no. Kohiohiẹ kohiohiẹ nọ ọ rọwo ze, o re rovie ezọ mẹ, me re yo wọhọ enọ a wuhrẹ. Ọnowo ỌGHẸNẸ o rovie ezọ mẹ no, fikiere me gbe wudu hu, me zihe oma kpemu hu.”
5, 6. (a) Eme ọ via kẹ Jesu eva oke ame-ọhọ riẹ, kọ ẹvẹ u kpomahọ iẹe? (b) Didi ohẹriẹ ma rẹ ruẹ evaọ oma Jesu gbe Setan kpahe Ẹme Ọghẹnẹ o ro ruiruo?
5 Okenọ ọ jẹ rro ze wọhọ ohwo evaọ otọakpọ, Jesu ọ ruabọhọ uyoyou riẹ kẹ areghẹ Ọghẹnẹ. (Luk 2:52) Kẹsena, eva oke ame-ọhọ riẹ, oware ulogbo jọ o tẹ via kẹe. Wọhọ epanọ Luk 3:21 o ta, “ehru o te rovie.” Ẹsejọhọ, Jesu ọ jọ oke oyena kareghẹhọ uzuazọ nọ ọ jẹ rria vẹre evaọ obọ odhiwu. Oyena o vrẹ no, ọ tẹ raha edẹ 40 ababọ emuọriọ evaọ obọ igbrẹwọ. O were riẹ gaga re o roro kpahe etoke buobu sa-sa nọ Jihova o je ro wuhrẹ iẹe evaọ obọ odhiwu na. Rekọ u kri hi, a tẹ dawo uyoyou riẹ kẹ uzẹme Ọghẹnẹ.
6 Nọ oma o lọhọ Jesu no avọ ohọo nọ u je kpei, Setan ọ tẹ gwọlọ dawo iẹe. Dai rri ohẹriẹ nọ ma rẹ ruẹ evaọ udevie emọ ivẹ Ọghẹnẹ enana! Aimava na a wariẹ eme no Ikereakere Hibru na ze—rekọ ẹzi nọ ae ọvuọvo ọ rọ wariẹ ikere na ọ hẹrioma gaga. Setan ọ jẹlẹ Ẹme Ọghẹnẹ, be rọ orivo rehọ iẹe le ẹjiroro oriobọ riẹ. Evaọ uzẹme, ọjẹfiẹ ọvo ohwo ọwọsuọ ọyena o wo kẹ uzẹme Ọghẹnẹ. Evaọ abọdekọ riẹ, Jesu ọ wariẹ eme Ikereakere na avọ uyoyou, be rehọ Ẹme Ọghẹnẹ rọ k’uyo ovuovo malẹ. Jesu ọ rria oke krẹkri no taure a te ti kere eme eyena nọ a kẹ ẹgba na, rekọ o wo adhẹẹ gaga kẹ eme eyena. E jọ uzẹme eghaghae nọ i no obọ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ ze! Ọ ta kẹ Setan nnọ eme eyena nọ i no obọ Jihova ze e r’oja vi emu. (Matiu 4:1-11) Ẹhẹ, Jesu o you uzẹme nọ Jihova o wuhrẹ i rie na kpobi. Rekọ ẹvẹ o ro dhesẹ uyoyou oyena wọhọ owuhrẹ?
Uyoyou kẹ Uzẹme nọ O Wuhrẹ
7. Fikieme Jesu ọ rọ whaha iwuhrẹ obọ riẹ nọ ọ hae wha ze?
7 Uyoyou nọ Jesu o wo kẹ uzẹme nọ o wuhrẹ na u dhesẹ oma via vevẹ ẹsikpobi. Whaọ, o hae jọ lọlọhọ re ọ rehọ eme obọ riẹ lahwe. O wo eriariẹ gbe areghẹ gaga. (Ahwo Kọlọsi 2:3) Ghele na, ọ kareghẹhọ enọ e jẹ gaviezọ kẹe unuẹse buobu inọ eware nọ o bi wuhrẹ na orọnikọ erọ obọ riẹ hẹ, rekọ i no obọ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ ze. (Jọn 7:16; 8:28; 12:49; 14:10) O you uzẹme Ọghẹnẹ na vi epanọ ọ sae rọ rehọ iroro obọ riẹ nwene ai.
8. Eva emuhọ odibọgba riẹ, ẹvẹ Jesu ọ rọ kẹ oriruo ọrọ ẹrorọsuọ Ẹme Ọghẹnẹ?
8 Okenọ Jesu o muọ odibọgba ẹgbede riẹ họ, ọ nwani fi oriruo họ. Roro kpahe edhere nọ ọ kaki ro whowho kẹ ahwo Ọghẹnẹ inọ ọye họ Mesaya nọ a yaa eyaa riẹ na. Kọ o dikihẹ aro ogbotu na je whowho oma riẹ wọhọ Kristi, je ru eware igbunu ro dhesẹ onana ọvo? Ijo. O kpohọ uwou-egagọ, oria nọ ahwo Ọghẹnẹ a re jo se no Ikereakere na ze ẹsikpobi. Ọ tẹ jọ obei se eruẹaruẹ Aizaya 61:1, 2 do via jẹ ta nnọ eme uzẹme eruẹaruẹ enana i kie kpahe iẹe. (Luk 4:16-22) Iruẹru igbunu buobu nọ o ru i fi obọ họ dhesẹ via nnọ o wo uketha Jihova. Ghele na, ọ rẹro so Ẹme Ọghẹnẹ ẹsikpobi evaọ ewuhrẹ riẹ.
9. Evaọ oghẹrẹ nọ o ro yeri kugbe otu Farisi na, ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ uyoyou ọriẹruo riẹ kẹ Ẹme Ọghẹnẹ via?
9 Okenọ otu ewegrẹ egagọ a wọso Jesu, ọ dadamu lele ai je si ikẹ hẹ, dede nọ o hae jọ lọlọhọ gaga kẹe re ọ rọ unu gele ai kie. Ukpoye, ọ kẹ Ẹme Ọghẹnẹ uvẹ re u bru kpe ai. Wọhọ oriruo, kareghẹhọ okenọ otu Farisi a ta nnọ ilele Jesu a zue uzi Ẹdijala na fikinọ a jọ udhu kọrọ eka nọ a jẹ re evaọ okenọ a jẹ nya etẹe vrẹ. Jesu ọ k’uyo nọ: “Wha ri se epanọ Devidi o ru okenọ ohọwo uje kpei gbe ahwo nọ a gbẹ jọ?” (Matiu 12:1-5) Whaọ, u muẹro nọ ezae oheri nana a se iku nana nọ a kere fihọ 1 Samuẹle 21:1-6 na no. Otẹrọ ere, koyehọ a wo otoriẹ oware nọ ikere na i wuhrẹ hẹ. Rekọ Jesu o ru vi ese ọvo nọ o re se ikere na. O roro kpahe ikere na jẹ rehọ ovuẹ riẹ te udu. O you oware nọ Jihova ọ rehọ ẹkwoma ikere yena wuhrẹ. Fikiere ọ tẹ rehọ iku yena gbe oriruo Uzi Mosis na jọ ro dhesẹ ẹzi owowa ọrọ Uzi na. Epọvo na re, uyoyou ọriẹruo Jesu kẹ Ẹme Ọghẹnẹ o wọ riẹ thọ Ẹme na mukpahe omodawọ isu egagọ nọ e jẹ gwọlọ jẹlẹ Ẹme na kẹ erere obọ rai hayo nọ a jẹ gwọlọ rehọ iruemu anwae ahwo-akpọ ruru Ẹme Ọghẹnẹ.
10. Ẹvẹ Jesu o ro ru eruẹaruẹ nọ e ta kpahe ewoma ewuhrẹ riẹ gba?
10 Uyoyou Jesu kẹ uzẹme nọ o je wuhrẹ na u ru rie nọ o gbe je ro wuhrẹ ahwo na ehruehru hayo dokpodokpo ho. Eruẹaruẹ nọ a kẹ ẹgba na i dhesẹ nọ Mesaya na ọ te t’ẹme avọ ‘aruoriwo evaọ igbenu riẹ,’ avọ “eme awere.” (Olezi 45:2; Emuhọ 49:21) Jesu o ru eruẹaruẹ eyena gba ẹkwoma ovuẹ riẹ nọ o ru jọ oware awere ẹsikpobi, jẹ rehọ ‘eme ezi’ wuhrẹ uzẹme nọ o you gaga na. (Luk 4:22) Ababọ avro, whọ rẹ jọ ovao riẹ ruẹ ajọwha, ibiaro riẹ i dhidhivi fiki isiuru nọ o wo kpahe uzẹme nọ o je wuhrẹ na. Ẹvẹ o jọ oware isiuru te re a gaviezọ kẹe, yọ ẹvẹ onana o rrọ emamọ oriruo te nọ ma re lele okenọ ma tẹ be t’ẹme kẹ amọfa kpahe oware nọ ma wuhrẹ no!
11. Fikieme ona Jesu wọhọ owuhrẹ u gbe ru ei fu igabọ họ?
11 Kọ epanọ Jesu ọ riẹ uzẹme Ọghẹnẹ diwi te gbe epanọ ọ rẹ t’ẹme woma te o lẹle riẹ je fu uke? Ere iwuhrẹ ahwo-akpọ buobu i re ru. Rekọ kareghẹhọ inọ Jesu o wo ozodhẹ Ọghẹnẹ kugbe areghẹ riẹ. Areghẹ otiọye na ọ rẹ kare oheri, keme “areghẹ ọ rẹ jọ rọ kẹ enọ e rehọ oma kpotọ.” (Itẹ 11:2) Rekọ oware ofa jọ o jariẹ nọ o lẹliẹ Jesu kare omoya.
Jesu O You Ahwo nọ O je Wuhrẹ Na
12. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ ọ gwọlọ re ilele riẹ a rue riẹ dhẹ hẹ?
12 Uyoyou udidi nọ Jesu o wo kẹ ahwo u dhesẹ oma via ẹsikpobi evaọ ewuhrẹ riẹ. Ewuhrẹ riẹ o je fi iguegue họ ahwo oma ha, o wo ohẹriẹ no ọrọ ahwo-akpọ omoya. (Ọtausiwoma Na 8:9) Nọ ọ ruẹ oware igbunu jọ nọ Jesu o ru, akpọ o gbe Pita unu te epanọ o ro kie fihọ aro Jesu. Rekọ Jesu ọ gwọlọ re ilele riẹ a rue riẹ dhẹ hẹ. Ọ ta avọ ẹwo nnọ, ‘Whọ dhẹ ozọ họ’ kẹsena ọ tẹ ta kẹ Pita kpahe obọdẹ iruo ọ ilele-iruo nọ ọ te jọ w’obọ. (Luk 5:8-10) Jesu ọ gwọlọ re uyoyou ilele riẹ kẹ uzẹme oghaghae kpahe Ọghẹnẹ o wọ ae, orọnikọ idudu nọ a wo rọ kẹ owuhrẹ rai hi.
13, 14. Idhere vẹ Jesu o ro dhesẹ ọdawẹ kẹ ahwo?
13 Uyoyou Jesu kẹ ahwo nọ o je wuhrẹ na u dhesẹ oma via re evaọ ọdawẹ nọ o wo kẹ ae. “Nọ ọ ruẹ otu obuobu na, ohrọ rai o tẹ riẹ e, epanọ a rọ oyoya, a tẹ jẹ vaha wọhọ igodẹ nọ i wo othuru hu.” (Matiu 9:36) Ọ re ohrọ rai fiki iyiyẹ nọ a jọ, oma o tẹ wọe re o fi obọ họ kẹ ae.
14 Muẹrohọ ọdawẹ Jesu evaọ oke ofa jọ re. Okenọ aye jọ nọ o je hwẹ azẹ o bru ei ze evaọ ogbotu jẹ kaobọ te ubiozọ ewu riẹ, ẹyao riẹ o te kpo. Jesu ọ ruẹ nọ ogaga u no rie oma, rekọ ọ ruẹ ohwo nọ ẹyao riẹ o kpo na ha. Ọ tẹ jẹ gwọlọ aye na. Fikieme? Orọnikọ re ọ whọ ku ei fikinọ o zue Uzi na hayo ijaje ikere-ebe gbe otu Farisi na ha, wọhọ epanọ aye na ọ rẹ sae ruawa riẹ. Ukpoye, ọ ta kẹe nọ: “Ọmọtẹ ẹrọwọ ra o si owhẹ no; nya kpo tou, a si owhẹ no ẹmọ ra.” (Mak 5:25-34) Muẹrohọ ọdawẹ nọ ọ rrọ eme eyena. Orọnikọ ọ ta ọvo nnọ, “Ẹyao ra o kpo” ho. Ukpoye, ọ ta nọ: “A si owhẹ no [ẹyao] ra.” Eme nọ Mak ọ jọ etenẹ rọ t’ẹme evaọ ikere ọsosuọ na i dhesẹ “olahiẹ,” epaọ olahiẹ nọ a rẹ rọ kẹ ohwo uye. Fikiere, Jesu o vuhumu nnọ ẹyao aye na ọ wha uye buobu sei no, ẹsejọhọ edada egaga erọ ugboma gbe iroro. Ohrọ riẹ o re riẹ.
15, 16. Didi ikuigbe evaọ odibọgba Jesu i dhesẹ nọ ọ jẹ gwọlọ ewoma evaọ oma ahwo?
15 Jesu o dhesẹ uyoyou kẹ ahwo re ẹkwoma ẹrotọvi abọ ewoma rai. Roro kpahe oware nọ o via evaọ okenọ ọ nya ku Nataniẹl, ọnọ o zihe ruọ ukọ uwhremu na. “Jesu ọ tẹ ruẹ Nataniẹl nọ o bi bru ei tha, ọ tẹ ta ẹme riẹ, nọ, ‘Ri, emamọ ohwo Izrẹl, eviaviẹ e rọ eva riẹ hẹ!’ ” Evaọ edhere igbunu, Jesu o rri udu Nataniẹl no, fikiere ọ riẹ riẹe ziezi no. Dede na, Nataniẹl ọ gba ha. O wo oruthọ riẹ, wọhọ epanọ ma wo re na. Evaọ uzẹme, okenọ o yo kpahe Jesu, ọ ta eme nọ e rẹ sae gheghe ezọ dede: “Kọ oware uwoma jọ o rẹ sai no Nazarẹt tha re?” (Jọn 1:45-51) Rekọ, evaọ usu eware kpobi nọ a rẹ sae ta kpahe Nataniẹl, oware nọ Jesu ọ ruẹ ta kpahe họ oware uwoma, oruọzewọ ọzae na.
16 Epọvo na re, okenọ oletu ẹmo—ẹsejọhọ ohwo orẹwho Egedhọ, ohwo Rom—ọ nyaze jẹ yare Jesu re o siwi ọrigbo riẹ nọ ọ be mọ, Jesu ọ riẹ nọ oletu ẹmo na o wo oruthọ. Oletu ẹmo ọrọ oke oyena ọ rẹ sai ghine ru eware iyoma buobu no, te ahwo-okpe, gbe egagọ erue nọ ọ jọ. Ghele na, Jesu ọ tẹrovi oware ezi—ẹrọwọ ologbo ọzae na. (Matiu 8:5-13) Uwhremu na, okenọ Jesu ọ jẹ t’ẹme kẹ orumuomu ọnọ ọ jọ ure oja kẹle iẹe na, Jesu ọ whọku ọzae na fiki emuemu riẹ hẹ rekọ ọ rọ ẹruore kpahe obaro rọ ta udu họ iẹe awọ. (Luk 23:43) Jesu ọ riẹ inọ re a rọ ẹro oyoma rri amọfa u re fi oyẹlẹ họ ai oma. Ababọ avro, omodawọ riẹ nọ ọ jẹ rọ tọ ẹro vi ewoma evaọ oma amọfa o ta udu họ ibuobu awọ re a ru woma viere.
Unevaze re Ọ Ga Ahwo
17, 18. Ẹkwoma ẹjẹrehọ uwou nọ a vi rie re ọ ziọ otọakpọ, ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ unevaze re ọ ga amọfa?
17 Imuẹro egaga efa erọ uyoyou Jesu kẹ ahwo nọ o je wuhrẹ họ unevaze riẹ re ọ gae. Okenọ ọ jọ obọ odhiwu, Ọmọ Ọghẹnẹ o wo evawere kpahe ahwo-akpọ gaga. (Itẹ 8:30, 31) Wọhọ “Ẹme,” hayo ọtota Jihova, ẹsejọhọ ọ reawere usu ọ ẹmeọta-kugbe ahwo-akpọ unuẹse buobu. (Jọn 1:1) Dede na, re ọye ọvo ọ ruẹsi wuhrẹ ahwo-akpọ, “ọ tẹ rehọ oghẹrẹ oma odibo,” nya siọ ọkwa okpehru obọ odhiwu riẹ ba. (Ahwo Filipai 2:7; 2 Ahwo Kọrint 8:9) Okenọ ọ jọ otọakpọ, Jesu ọ r’abọ muoma re a gae he. Ukpoye, ọ ta nọ: “Ọmọ ohwo ọ ze re a gba odibo kẹ e he, rekọ ọ rẹ gba odibo, ọ vẹ rọ uzuazọ riẹ ta ibuobu.” (Matiu 20:28) Jesu ọ rria lele eme riẹ na vọvọ.
18 Jesu ọ rehọ omarokpotọ gbodibo kẹ ẹgwọlọ enọ o je wuhrẹ, jẹ lahiẹ oma fiki rai. Ọ rọ owọ kọ Ẹkwotọ Eyaa na kpemu kparo unuẹse buobu, nya ikilomita udhusoi buobu be ta usiuwoma re ọ ruẹse nyate ahwo buobu oma. Wo ohẹriẹ no otu Farisi gbe ikere-ebe omoya na, ọ jọ avọ omarokpotọ jẹ wh’oma họ ahwo. Oghẹrẹ ahwo kpobi—ikpahwo, isoja, elọya, eyae, emọ, iyogbere, enọ e be mọ, makọ ifogori ẹwho—a je zurie bru ei ẹsikpobi, ababọ ozodhẹ. Dede nọ ọ jọ gbagba, ohwo-akpọ Jesu ọ jọ, nọ oma o rẹ lọhọ, yọ ohọo u re kpei re. Makọ okenọ oma o lọhọ e riẹ no hayo ọ tẹ gwọlọ eriosehọ hayo oria ofọfọ nọ ọ rẹ jọ lẹ, ọ jẹ rọ ẹgwọlọ ahwo na karo.—Mak 1:35-39.
19. Ẹvẹ Jesu ọ rọ kẹ oriruo evaọ eyeri kugbe ilele riẹ avọ omarokpotọ, odiri, gbe ẹwo?
19 U no Jesu eva ze re ọ ga ilele riẹ re. O ru ere ẹkwoma ẹwolẹ gbe odiri nọ o ro wuhrẹ ai. Okenọ a jẹ kaki wo otoriẹ iwuhrẹ jọ họ, o bẹ riẹ hẹ, eva e dha riẹ hẹ, yọ o do ku ai gbe he. Ọ gbẹ jẹ gwọlọ idhere ekpokpọ nọ o re ro ru ẹme na te ai udu. Wọhọ oriruo, dai roro unuẹse nọ ilele na a whọ kpahe ẹme ọ ohwo nọ ọ mae rro evaọ udevie rai. Unuẹse buobu, makọ rite aso urere taure a te ti kpei na dede, Jesu ọ rehọ idhere sa-sa ro wuhrẹ ai epanọ a rẹ rọ omarokpotọ yeri kugbe ohwohwo. Evaọ ẹme omarokpotọ, wọhọ epanọ o rrọ evaọ abọ ọfa kpobi na, Jesu ọ sae ghinẹ ta nọ: “Mẹ kẹ owhai oriruo no.”—Jọn 13:5-15; Matiu 20:25; Mak 9:34-37.
20. Ona ewuhrẹ vẹ u ru Jesu hẹrioma no otu Farisi na, kọ fikieme ona ewuhrẹ na u ro w’ẹgba?
20 Muẹrohọ inọ orọnikọ ẹta ọvo Jesu ọ ta oware nọ oriruo na ọ rrọ kẹ ilele riẹ hẹ; o ‘fi oriruo na họ otọ kẹ ae.’ Ọ rehọ oriruo obọ riẹ wuhrẹ ai. O je d’agba rọ t’ẹme kẹ ae he re o dhesẹ nọ o kpehru vi ai, epaọ ẹsenọ ọ rro vi ohwo nọ o re ru eware nọ ọ be ta kẹ ae na. Ere ahwo Farisi na a jọ. Jesu ọ ta kpahe ae nọ: “A re ru epanọ a ta ha.” (Matiu 23:3) Jesu ọ rọ omarokpotọ rria lele uwuhrẹ riẹ ro dhesẹ oware nọ o bi wuhrẹ ae na vevẹ kẹ ae. Fikiere okenọ ọ ta udu họ ilele riẹ awọ re a yeri uzuazọ olọlọhọ nọ o kare ilale-efe, a du roro thethabọ re a tẹ riẹ otofa eme riẹ hẹ. A rẹ sae ruẹ imuẹro eme riẹ na: “Iruakọ i wo ighogho, erao ora i wo iwou; rekọ Ọmọ ohwo o wo oria nọ ọ rẹ rọ uzou riẹ kpaha ha.” (Matiu 8:20) Jesu ọ ga ilele riẹ ẹkwoma omarokpotọ nọ o ro fi oriruo họ otọ kẹ ae.
21. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme n’otha na?
21 Ababọ avro, Jesu họ Owuhrẹ nọ ọ mae rro nọ ọ rria otọakpọ na no! Uyoyou riẹ kẹ oware nọ o bi wuhrẹ gbe uyoyou riẹ kẹ ahwo nọ o wuhrẹ u dhesẹ oma via kẹ ahwo udu oruọzewọ nọ e rue riẹ je yo eme riẹ. Nwane ere ọvo o rrọ vevẹ k’omai nọ i bi wuhrẹ oriruo nọ ọ kẹ na nẹnẹ. Rekọ ẹvẹ ma sai ro lele oriruo ọgbagba ọ Kristi? Uzoẹme n’otha na o te t’ẹme kpahe onọ oyena.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Eme họ otọhotọ emamọ ewuhrẹ, kọ ono ọ kẹ oriruo nana no?
• Idhere vẹ Jesu o ro dhesẹ uyoyou kẹ uzẹme nọ o wuhrẹ na?
• Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ uyoyou kẹ ahwo nọ o je wuhrẹ?
• Didi iriruo i dhesẹ unevaze omarokpotọ Jesu re ọ ga enọ o je wuhrẹ na?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]
Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o you ehri-izi nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ?