Kọ Whọ Ruẹrẹ Oma Kpahe Kẹ Ẹdẹ Jihova No?
“Ẹdẹ ologbo ỌNOWO na ọ kẹle i no, o te je te otọ no.”—ZEFANAYA 1:14.
1. Ẹvẹ Ikereakere na i dhesẹ ẹdẹ Jihova?
“ẸDẸ ologbo avọ idudu” ọrọ Jihova ọ te ziọ eyero-akpọ omuomu ọnana kẹle. Ikereakere na i dhesẹ ẹdẹ Jihova wọhọ ẹdẹ ohọre, ebi, evadha, uye, akọriọ, unubo, gbe ọraha. Ghele, ahwo jọ a rẹ te zọ, keme “kohwo kohwo nọ o se odẹ [Jihova, NW ] a re ti siwi ei.” (Joẹl 2:30-32; Emọs 5:18-20) Ẹhẹ, Ọghẹnẹ ọ te raha ewegrẹ riẹ no je siwi ahwo riẹ.
2. Fikieme ma jẹ kpakpa oma kpahe ẹdẹ Jihova?
2 Eruaro Ọghẹnẹ a dhesẹ nọ ẹdẹ Jihova ọ te jọ kpata kpata. Wọhọ oriruo, Zefanaya o kere nọ: “Ẹdẹ ologbo ỌNOWO na ọ kẹle i no, o te je te otọ no.” (Zefanaya 1:14) Eyero na ọ mae kpata nẹnẹ keme Okpikpakpe Ologbo Ọghẹnẹ, Jesu Kristi Ovie na, ọ be te ‘whẹ ọlọkọ nọ ọ rọ ikpekpawọ riẹ họ ọ vẹ jẹ dhẹ via evaọ uzẹme, omarokpotọ, gbe ẹrẹreokie.’ (Olezi 45:3, 4) Kọ whọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹdẹ ọyena no?
A Wo Irẹro Ilogbo
3. Didi irẹro Ileleikristi ahwo Tẹsalonika jọ a wo, kọ fiki ẹjiroro ivẹ vẹ a je roro thọ?
3 Ahwo buobu a wo irẹro buobu enọ i rugba ha no kpahe ẹdẹ Jihova. Ileleikristi ọsosuọ jọ evaọ Tẹsalonika a jẹ ta nọ, ‘Ẹdẹ Jihova ọ ze no!’ (2 Ahwo Tẹsalonika 2:2) Rekọ igogo ẹjiroro ivẹ jọ e jariẹ nọ o gbẹ rọ kẹle he. Nọ ọ jẹ fodẹ ọvo rai jọ, Pọl ukọ na ọ ta vẹre no nọ: “Okenọ ahwo a rẹ te ta nọ, ‘Oke onana oke udhedhẹ gbe omofọwẹ,’ idudhe na ọraha ọ vẹ nwane bru ae ze.” (1 Ahwo Tẹsalonika 5:1-6) Evaọ “oke urere” ọnana, ma be hẹrẹ orugba eme enana re. (Daniẹl 12:4) Ahwo Tẹsalonika na a tẹ jẹ kare imuẹro ọfa inọ ẹdẹ ologbo Jihova ọ ze no, keme Pọl ọ ta kẹ ai nọ: “Ẹdẹ ọyena o re mu tha ha ajokpa nọ [ekieno ẹrọwọ, NW ] o va via tao.” (2 Ahwo Tẹsalonika 2:3) Okenọ Pọl o kere eme eyena (ole 51 C.E.), yọ “ekieno ẹrọwọ” Egagọ-Ahwo-Ikristi uzẹme na o re roma via no vevẹ hẹ. Nẹnẹ, ma be rueriẹ vevẹ evaọ Kristẹndọm. Makọ irẹro rai nọ e sae rugba ha, erọ ẹrọwọ eyena nọ a kẹ ẹzi na evaọ Tẹsalonika, enọ i kru ẹgọ Ọghẹnẹ ga rite uwhu, a te ti wo osaohwa odhiwu uwhremu na. (Eviavia 2:10) A te hwa omai osa re otẹrọnọ ma wo ẹrọwọ nọ ma be hẹrẹ ẹdẹ Jihova na.
4. (a) Eme a rehọ ẹdẹ Jihova jẹhọ eva 2 Ahwo Tẹsalonika 2:1, 2? (b) Didi eriwo enọ i se oma rai Esẹ Ichọche a wo kpahe ẹtha Kristi gbe eme itieye na?
4 Ebaibol na ọ rehọ “ẹdẹ ologbo ỌNOWO” na jẹhọ ‘ọzino Olori mai Jesu Kristi.’ (2 Ahwo Tẹsalonika 2:1, 2) Enọ i se oma rai Esẹ Ichọche na a wo iroro sa-sa kpahe ẹtha Kristi, ọzino riẹ, gbe Esuo Odu Ikpe riẹ. (Eviavia 20:4) Evaọ ikpe-udhusoi avivẹ C.E., Papias ohwo Hiẹrapọlis ọ tẹ rọwo irẹro igbunu ọwariẹma otọakpọ na evaọ etoke Esuo Odu-Ikpe Kristi. Kẹse kẹse Justin Martyr ọ jẹ hẹ t’ẹme kpahe ọzino Jesu o te je rẹro nọ Jerusalẹm nọ a wariẹ bọ na ọ rẹ te jọ oria uzou Uvie Riẹ. Irenæus ohwo Lyons o wuhrẹ nọ okenọ a tẹ raha Ogaga-Esuo Rom no, Jesu ọ vẹ te rehọ oma via evaọ uwo, ọ vẹ gba Setan, o ve je su evaọ Jerusalẹm otọakpọ.
5. Eme emọ-uwuhrẹ jọ a ta no kpahe “Ẹtha Avivẹ” Kristi gbe Esuo Odu-Ikpe riẹ?
5 Philip Schaff, ogbiku na, o muẹrohọ nọ “orọwọ nọ o mae viodẹ” taure etoke Ogbẹguae Nicaea na o te te evaọ 325 C.E. họ “orọwọ esuo Kristi nọ a rẹ rẹro ruẹ evaọ oruaro evaọ otọakpọ avọ erezi riẹ nọ i ti tovrẹ evaọ ikpe odu na, taure ẹkparomatha ahwo kpobi gbe ẹdhoguo u te zi te.” Obe na A Dictionary of the Bible, nọ James Hastings o kere, o ta nọ: “Tertullian, Irenæus, gbe Hippolytus a gbẹ jẹ hẹrẹ Ẹtha [Jesu Kristi] kpata kpata; rekọ nọ etoke Esẹ Alexandrine na u te no ma te duku iroro ekpokpọ. . . . Nọ iwuhrẹ Augustine ọrọ Odu-Ikpe na e rọwo kugbe ẹmuofio Ichọche na, Ẹtha Avivẹ na a tẹ kpare iẹe kpobaro thethabọ.”
Ẹdẹ Jihova gbe Ọzino Jesu
6. Fikieme ma gbe ku ei họ inọ ẹdẹ Jihova ọ rọ ugbothabọ họ?
6 Iroro ethọthọ i su kpohọ eviẹhọ no, rekọ wha joma roro nọ ẹdẹ Jihova ọ gbẹ rọ thethabọ họ. Ọzino Jesu nọ a rẹ ruẹ hẹ, onọ u wo abọ kpahe ẹdẹ Jihova no Ikereakere na ze, o muhọ no. Uwou-Eroro Na gbe ebe efa erọ Isẹri Jihova i dhesẹ no Ikereakere na ze no inọ ọzino Kristi o muhọ evaọ ukpe 1914.a Fikiere, eme Jesu ọ ta kpahe ọzino riẹ?
7. (a) Eme họ abọ jọ oka ọzino Jesu gbe ekuhọ eyero-akpọ ọnana? (b) Ẹvẹ a sai ro siwi omai?
7 Ọzino Jesu o te zihe ruọ uzoẹme ẹmeọta taure o te ti whu. Nọ a yo mi ei kpahe eruaruẹ ọraha etẹmpol Jerusalẹm no, ikọ riẹ Pita, Jemis, Jọn, gbe Andru a tẹ nọ inọ: “Ta kẹ omai, oke ovẹ eware nana ete via, gbe eme ọ rẹ te jọ oka [ọzino, NW ] ra gbe urere akpọ na?” (Matiu 24:1-3; Mak 13:3, 4) Evaọ uyo, Jesu ọ tẹ ruaro kpahe emo, ohọo, etọ-nuhu, gbe abọ efa erọ “oka na” ọrọ ọzino riẹ gbe ekuhọ eyero-akpọ na. Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Ọnọ o kiakọ te urere ọye a re ti siwẹ.” (Matiu 24:13) A re ti siwi omai otẹrọnọ ma kiakọ rite urere uzuazọ mai obọnana hayo ekuhọ eyero-akpọ ọnana.
8. Taure ekuhọ eyero ahwo Ju u te te, eme a re rugba, kọ eme a bi ru kpahe onana nẹnẹ?
8 Taure urere na o tẹ ze, abọ ologbo oka ọzino Jesu jọ o re ti rugba. Rọ kpahe iẹe, ọ ta nọ: “A rẹ te vuẹ ovuẹ usiuwoma uvie na kẹ akpọ na kpobi, re o jọ isẹi kẹ erẹwho akpọ na kpobi; kẹsena urere u te zi te.” (Matiu 24:14, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Taure ahwo Rom a tẹ te raha Jerusalẹm gbe taure eyero-akpọ ahwo Ju na o te ti kuhọ evaọ 70 C.E., Pọl ọ sae ta nọ ata usiuwoma na “rọ kẹ enọ a ma kpobi evaọ akpọ na [no].” (Ahwo Kọlọsi 1:23) Nẹnẹ, Isẹri Jihova a be ta usiuwoma nọ o mae kẹre evaọ “akpọ na kpobi.” Evaọ umutho ikpe jọ nọ i kpemu na, Ọghẹnẹ o rovie edhere na no re a se isẹri logbo evaọ ofẹ Ovatha-Ọre Europe. Avọ ijini nọ i re kporo ebe gbe ekwakwa efa evaọ akpọ na soso, ukoko Jihova ọ ruẹrẹ oma kpahe no be hẹrẹ iruo buobu, makọ evaọ ‘ẹkuotọ ọkpokpọ’ dede. (Ahwo Rom 15:22, 23) Kọ udu ra o be wọ owhẹ re who ru utho ẹgba ra evaọ ẹkẹ isẹri taure urere na o tẹ ze? Otẹrọ ere, Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kẹ owhẹ ẹgba re who wo abọ ologbo evaọ iruo nọ e rọ obaro na.—Ahwo Filipai 4:13; 2 Timoti 4:17.
9. Eme họ otofa ẹme Jesu, onọ a kere eva Matiu 24:36 na?
9 Iruo usiuwoma ota Uvie nọ a ruaro riẹ na gbe abọ ọfa oka ọzino Jesu i bi rugba obọnana. Fikiere, urere eyero-akpọ omuemu ọnana ọ kẹlino. Uzẹme, Jesu ọ ta nọ: “Rekọ ẹdẹ ọyena gbe oke oyena ohwo ọvo ọ riẹ hẹ, makọ ikọ nọ e rọ obọ odhiwu, hayo Ọmọ dede, rekọ Ọsẹ na ọvo.” (Matiu 24:4-14, 36) Rekọ eruaruẹ Jesu e rẹ sai fiobọhọ k’omai ruẹrẹ oma kpahe kẹ “ẹdẹ ọyena gbe oke oyena.”
A Ruẹrẹ Oma Kpahe
10. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ o lọhọ re a jaja aro vi evaọ ẹzi?
10 Re a zọ no ẹdẹ ologbo Jihova na, ma rẹ jaja aro vi evaọ ẹzi je dikihẹ gaga kẹ egagọ uzẹme. (1 Ahwo Kọrint 16:13) Ma riẹ nọ ithihakọ otiọye na o lọhọ, keme uviuwou ahwo Ọghẹnẹ jọ a ru ere no a tẹ zọ no Ẹvo nọ ọ raha ahwo-akpọ omuomu evaọ 2370 B.C.E. Be rehọ etoke ọyena wawo ọzino riẹ, Jesu ọ tẹ ta nọ: “Wọhọ epanọ edẹ Noa e jọ ere [ọzino, NW ] Ọmọ ohwo ọ rẹ te jọ. Keme wọhọ epanọ [edẹ] eyena e jọ no re [ẹvo] ọ tẹ ze, a jẹ re, a jẹ da, a jẹ rọwo, a jẹ rehọ kẹ rọwo, rite ẹdẹ nọ Noa ọ ruọ eva okọ na, a riẹ hẹ bẹsenọ [ẹvo] ọ rọ ze, ọ jẹ rehọ ai kpobi vrẹ, ere [ọzino, NW ] Ọmọ ohwo ọ rẹ te jọ.”—Matiu 24:37-39.
11. Didi edhere uzuazọ Noa o le ghelọ ozighi nọ o dafia evaọ edẹ riẹ?
11 Wọhọ omai, Noa avọ uviuwou riẹ a jẹ rria akpọ ozighi. Ẹnjẹle aghẹmeeyo “emọ Ọghẹnẹ” uzẹme na a te nwene oma rai a te wo eyae enọ i yẹ Nẹfilim nọ e viodẹ na kẹ ae—ahwo eva egaga nọ e mae je ru ozighi evaọ akpọ na. (Emuhọ 6:1, 2, 4; 1 Pita 3:19, 20) Ghele, “Noa o te je lele Ọghẹnẹ nya” evaọ ẹrọwọ. “Ọ kare ẹpoviẹ evaọ oge riẹ”—oge omuemu ọrọ edẹ riẹ. (Emuhọ 6:9-11) Avọ oma olẹ nọ ma re ro fievahọ Ọghẹnẹ, ma rẹ sai ru epọvo na re evaọ akpọ ozighi omuemu ọnana nọ ma be hẹrẹ ẹdẹ Jihova na.
12. (a) U te no ekuo okọ no, didi iruo ọfa Noa o ru? (b) Didi uyo ahwo a kẹ rọ kẹ usiuwoma ota Noa, kọ eme u no rie ze te ai?
12 A riẹ Noa ziezi wọhọ ohwo nọ o ku okọ kẹ esiwo uzuazọ no Ẹvo na. Ọ tẹ jẹ jọ “ọvuẹovuẹ ẹrẹreokie,” rekọ ahwo oge riẹ ‘a muẹrohọ’ ovuẹ Ọghẹnẹ riẹ hẹ. A jẹ re jẹ da, be rọo, bi yẹ, jẹ be roma totọ yere uzuazọ rai epaọ anwẹdẹ bẹsenọ Ẹvo na ọ rọ nyaze o te hwere ai kpobi vrẹ. (2 Pita 2:5; Emuhọ 6:14) A gwọlọ yo kpahe eme gbe uruemu ukiẹrẹe he, nwane wọhọ epanọ oge omuomu inẹnẹ na o ruru ezọ riẹ kẹ oware nọ Isẹri Jihova a be ta kpahe “eva-ikurẹriẹ rọ kẹ Ọghẹnẹ” na, ẹrọwọ fihọ Kristi, ẹrẹreokie, gbe “ẹdhoguo nọ ọ be tha na.” (Iruẹru 20:20, 21; 24:24, 25) A sae jọ oria ovo duku unu ahwo nọ e jọ otọakpọ evaọ okenọ Noa o je whowho ovuẹ Ọghẹnẹ hẹ. Rekọ oware ovo jọ u muẹro, unu ahwo nọ e jọ otọakpọ i kiekpo gaga evaọ 2370 B.C.E.! Ẹvo na o kpe ahwo omuomu na no, siwi ahwo nọ e ruẹrẹ oma kpahe kẹ iruẹru Ọghẹnẹ na ọvo—Noa gbe imahrẹ edekọ evaọ uviuwou riẹ.—Emuhọ 7:19-23; 2 Pita 3:5, 6.
13. Didi ujaje Ọghẹnẹ Noa o fi eva riẹ kpobi họ, kọ didi owọ ọ jẹ kpahe onana?
13 Ọghẹnẹ ọ fodẹ uzedhe ẹdẹ gbe auwa Ẹvo na kẹ Noa evaọ ikpe buobu nọ e jọ obaro ho. Ghele, okenọ Noa ọ kpako te ikpe 480 no, Jihova o te whowho nọ: “Ẹzi mẹ ọ gbẹ te ria eva ohwo bẹdẹ hẹ, epanọ ọ rọ uwo, rekọ ikpe riẹ e rẹ te jọ udhukpe ozeza.” (Emuhọ 6:3) Noa o fi eva riẹ kpobi họ ujaje Ọghẹnẹ ọnana. Nọ o te ikpe 500 no, “o te yẹ Shẹm gbe Ham gbe Jafẹt,” yọ uruemu oke oyena o gwọlọ nọ emọ riẹ a rẹ jọ udevie ikpe 50 gbe 60 re a tẹ rọo. Okenọ a ta kẹ Noa nọ o ku okọ na kẹ esiwo ro no Ẹvo na, ababọ avro emọ riẹ na avọ eyae rai a fiobọhọ kẹe evaọ iruo na. Ẹsejọhọ ebabọ okọ na u kugbe iruẹru Noa wọhọ “ọvuẹovuẹ ẹrẹreokie,” nọ o lẹliẹ iruo dae obọ fia evaọ ikpe 40 rite 50 taure Ẹvo na o te ti ku ze. (Emuhọ 5:32; 6:13-22) Rọ kẹ ikpe eyena kpobi, tei te uviuwou riẹ a je ruiruo avọ ẹrọwọ. Joma dhesẹ oghẹrẹ ẹrọwọ ovo na nọ ma be ta usiuwoma jẹ be hẹrẹ ẹdẹ Jihova na.—Ahwo Hibru 11:7.
14. Eme Jihova ọ ta kẹ Noa uwhremu na, kọ fikieme?
14 Nọ okọ na o kẹle ere no, ẹsejọhọ Noa o roro nọ Ẹvo na ọ kẹlino, dede nọ ọ riẹ uzedhe ẹdẹ nọ ọ te rọ via ha. Uwhremu na Jihova ọ tẹ ghinẹ ta kẹe nọ: “Keme eva edẹ ihrẹ nọ e be tha na, me re ti vi oso tha otọ akpọ na udhẹdẹ-uvẹ gbe udheaso-uvẹ.” (Emuhọ 7:4) Oyena o tẹ nwane kẹ Noa avọ uviuwou riẹ oke lelele re a rehọ oghẹrẹ erao nọ a gwọlọ kpobi rueva gbe ae oma rai taure Ẹvo na o te ti muhọ. U du fo re ma riẹ ẹdẹ gbe auwa nọ araha eyero ọnana o ti ro muhọ họ; a k’omai iruo esiwo erao ho, yọ ahwo nọ a bi rẹro azọ a be ruọ okọ uwoho na enẹna, aparadase ẹzi ọrọ ahwo Ọghẹnẹ.
“Wha Roro”
15. (a) Evaọ eme obọ ra, ẹvẹ whọ sae fotọ eme Jesu enọ e rọ Matiu 24:40-44 na? (b) Fikinọ ma riẹ uzedhe oke nọ Jesu ọ te rọ wha orukele Ọghẹnẹ ze he oghẹrẹ vẹ onana u re kpomahọ omai?
15 Kpahe ọzino riẹ, Jesu o ru rie vevẹ nọ: “Kẹsena ezae ivẹ e rẹ te jọ eva udhu; a rẹ te [rehọ] ọvo, ọvo o ve kiọkọ. Eyae ivẹ i re ti wuhẹ [eka nọ a re wuhu] eva uwolo; a rẹ te rehọ ọvo, ọdekọ o ve kiọkọ. Fikiere wha roro, keme wha riẹ ẹdẹ nọ Ọnowo rai ọ rẹ te tha ha. Rekọ wha riẹ onana, ọnọ o wo ighẹ ọ tẹ riẹ okenọ oji ọ rẹ tha ọ hai roro, ọ hae rọwo nọ a tọ uwou riẹ lafi hi. Fikiere wha hẹrẹ oma re; keme okenọ wha roro ho Ọmọ ohwo ọ rẹ tha.” (Matiu 24:40-44; Luk 17:34, 35) Fikinọ ma riẹ uzedhe oke nọ Jesu ọ te rọ wha orukele Ọghẹnẹ ze he u re ru omai muẹrohọ otọ o vẹ jẹ k’omai uvẹ nọ ma re ro dhesẹ nọ ma be gọ Jihova ababọ iroro oriobọ kẹdẹ kẹdẹ.
16. Eme ọ te via kẹ ahwo nọ a “kiọkọ” na gbe ahwo nọ a “rehọ”?
16 Kohwo kohwo nọ o ti “kiọkọ” kẹ ọraha kugbe iru-umuomu na o ti kugbe ahwo nọ a wuhrẹ oware ezi no rekọ enọ edhere uzuazọ oriobọ u mu lọ no. Joma jọ usu ahwo nọ a te “rehọ” na, ahwo nọ e rehọ oma rai kpobi kẹ Jihova gbe enọ i ghine wo ovuhumuo kẹ ọruẹrẹfihotọ ẹzi riẹ ẹkwoma ‘ọrigbo nọ o wo ẹrọwọ avọ areghẹ na.’ (Matiu 24:45-47) Rite urere, joma gọ Ọghẹnẹ avọ “uyoyou nọ u no eva efuafo ze gbe emamọ iroro avọ uvi orọwọ.”—1 Timoti 1:5.
Iruẹru Efuafo E r’Oja
17. (a) Eme a ruẹaro riẹ eva 2 Pita 3:10? (b) Didi iruẹru jọ 2 Pita 3:11 ọ tudu họ omai awọ?
17 Pita ukọ na o kere nọ: “Rekọ ẹdẹ Ọnowo ọ rẹ te tha wọhọ oji, kẹsena ihru e vẹte vrẹ avọ edo ologbo, erae e vẹte raha ekwakwa avọ edo ologbo, erae e vẹte raha ekwakwa akpọ na, akpọ na gbe eware nọ e riẹ kpobi e vẹ to uno.” (2 Pita 3:10) Idhiwu gbe otọakpọ ẹwoho na e te zọ no ẹroro ofu Ọghẹnẹ hẹ. Fikiere Pita o te fibae nọ: “Kinọ enana kpobi e rẹte ghinẹ raha no na, didi oghẹrẹ ahwo wha hẹ jọ eva uzuazọ ẹfuọ gbe orọ Ọghẹnẹ!” (2 Pita 3:11) Usu uzuazọ nọ ma re yerẹ họ orọ iwuhrẹ Ileleikristi nọ ma re kpohọ ẹsikpobi, ewoma oruo kẹ amọfa, re a je wo emamọ abọ evaọ ẹta usiuwoma na.—Matiu 24:14; Ahwo Hibru 10:24, 25; 13:16.
18. Otẹrọnọ ma be dina tuomahọ akpọ na, eme ma re ru?
18 “Uzuazọ ẹfuọ gbe orọ Ọghẹnẹ” o gwọlọ nọ ma rẹ ‘kare epe eva akpọ na.’ (Jemis 1:27) Rekọ ẹvẹ otẹrọnọ ma be dina tuomahọ akpọ ọnana? O sae jọ nọ evaọ aro Ọghẹnẹ a be bẹbẹ omai kpohọ oria imuozọ ẹkwoma ẹgwọlọ omawere ogbegbe hayo ezọgaviẹ kẹ ikporakporo hayo ile nọ e be wha ẹzi akpọ ọnana nọ ọ riẹ Ọghẹnẹ hẹ na haro. (2 Ahwo Kọrint 6:14-18) Otẹrọ ere, joma gwọlọ obufihọ Ọghẹnẹ evaọ olẹ re ma seba ewhu kugbe akpọ na rekọ ikpoye, re ma dikihẹ aro Ọmọ ohwo avọ ọjẹrehọ. (Luk 21:34-36; 1 Jọn 2:15-17) Otẹrọnọ ma rehọ oma mudhe kẹ Ọghẹnẹ no, ababọ avro ma rẹ gwọlọ daoma re ma bọ jẹ yọrọ emamọ usu kugbe ei re ma rehọ ere ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹdẹ ologbo ọrọ idudu Jihova na.
19. Fikieme ogbotu iwhowho Uvie a je rẹro ẹria vrẹ ekuhọ eyero-akpọ omuemu ọnana?
19 Noa nọ ọ jọ ohwo Ọghẹnẹ avọ uviuwou riẹ a zọ no Ẹvo nọ ọ raha akpọ anwae na. Ahwo nọ i kiete a zọ no ekuhọ eyero-akpọ ahwo Ju evaọ 70 C.E. Wọhọ oriruo, Jọn ukọ na ọ gbẹ jọ gaga evaọ iruo Ọghẹnẹ evaọ ole 96-98 C.E., okenọ o ro kere obe Eviavia, obe Usiuwoma riẹ, gbe ileta esa nọ ẹzi ọ wọ riẹ kere na. Rọ kẹ idu ahwo enọ i dede ẹrọwọ uzẹme na rehọ eva Pẹntikọst ọ 33 C.E., u muẹro nọ ejọ rai a zọ no ekuhọ eyero ahwo Ju na. (Iruẹru 1:15; 2:41, 47; 4:4) Nẹnẹ iwhowho Uvie buobu a rẹ sai wo ẹruore ọrọ ẹzọ no ekuhọ eyero-akpọ omuemu ọnana.
20. Fikieme ma jẹ jọ ‘etausiuwoma ẹrẹreokie’ ajọwha?
20 Avọ esiwo ruọ akpọ ọkpokpọ na nọ o rọ obaro mai na, joma jọ ‘etausiuwoma ẹrẹreokie’ ajọwha. Ẹvẹ ọghọ riẹ o rro te re a gọ Ọghẹnẹ evaọ edẹ urere enana! Kọ ẹvẹ oghọghọ riẹ o rro te re a kpọ ova ahwo bru “okọ” inẹnẹ na, aparadase ẹzi nọ ahwo Ọghẹnẹ a be reawere riẹ na! Jọ ima ahwo nọ e rọ eva riẹ obọnana a kru ẹrọwọ rai ga, jẹ jaja aro vi evaọ ẹzi, re a jẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹdẹ ologbo Jihova na. Rekọ eme u re fiobọhọ k’omai kpobi jaja aro vi?
[Footnotes]
a Rri izou avọ 10 gbe 11 ọrọ obe na Eriariẹ Nọ I Re Su Kpohọ Uzuazọ Ebẹdẹ Bẹdẹ, nọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., a kporo.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
◻ Didi irẹro ahwo jọ a wo no kpahe ẹdẹ Jihova gbe ọzino Kristi?
◻ Fikieme ma jẹ sae ta nọ Noa avọ uviuwou riẹ a ruẹrẹ oma họ kẹ Ẹvo na?
◻ Eme ọ rẹ te via kẹ ahwo nọ a bi “roro” gbe enọ i bi roro ho?
◻ Fikieme iruo ẹfuọ e jẹ r’oja, maero nọ ma be kẹle ẹdẹ ologbo Jihova na?