Fikieme A Jẹ be Yare Erọvrẹ?

IRORO na inọ u fo re ichọche na a kurẹriẹ no iruthọ rai re a je ru oma rai fo o rọ okpokpọ họ. Religioni e miti (Egagọ avọ Erue), obe ofeme egagọ, o ta nọ oware nọ a je rri fihọ ekiete ichọche ọsosuọ na o jọ isiuru kẹ ahwo evaọ etoke Ige Udevie na o tẹ wọ ahwo buobu re a yare enwene.

Evaọ 1523, nọ Martin Luther ọ hẹriẹ no Rom no, Pope Adrian VI ọ tẹ gwọlọ wha okugbe ze ẹkwoma ovuẹ onana nọ o vi se Ogbẹgwae Nuremberg: “Ma riẹ nọ eware etọtọ buobu e via kri no evaọ Okegbe Ipopu na . . . Ma rẹ dawo utho oma mai kpobi re ma nwene, maero kọ Ehri-Esuo Rom na, oria nọ eware iyoma enana kpobi na i muhọ no ze.” Ghele na, evaefa oyena o sae whaha ohẹriẹ na hayo whaha ogbekuo evaọ Ehri-Esuo ipopu na ha.

Kẹle na a gu ichọche na ẹdhọ no fiki abọ nọ a ro muoma evaọ Etoke-Okpemuotọ na. A whọku ai no re fikinọ a be ta oyẹlẹ họ ahwo rai oma re a siobọno ẹmo ho. Evaọ 1941, nọ Ẹmo Akpọ II ọ jọ gidigba, ozerẹ jọ nọ a re se Primo Mazzolari ọ tẹ nọ inọ: “Eme jabọ ehri ichọche na evaọ Rom o gbẹ te rọ j’owọ gaga kpahe ekporo kuotọ Kathọlik hi, wọhọ epanọ ọ rẹ j’owọ vẹre, gbe oghẹrẹ nọ o gbe bi ru rite enẹna, kpahe iwuhrẹ nọ e rọ enwoma tere he?” Iwuhrẹ nọ e rọ enwoma te eme he? Ozerẹ na ọ be ta kpahe isiuru ẹmo nọ a rẹ rọ thọ orẹwho ohwo uke onọ o jẹ raha aruorovie no evaọ oke oyena.

Uzẹme na họ, ugbanwẹdẹ, re egagọ e feva ọ oruthọ yọ oware aghẹruẹ. Evaọ 1832, evaọ uyo kẹ otujọ nọ e be tudu họ Ichọche Kathọlik awọ re ọ ‘wariẹ dikihẹ kpọvi,’ Gregory XVI ọ ta nọ: “O rọ oware othọthọ avọ enwoma re a jiroro ‘enwene gbe ọkpọvio’ kẹ ewoma gbe orro [ichọche na], epaọ ẹsenọ epe jọ ọ riẹ oma.” Kọ ẹvẹ kpahe ipe nọ i kpe fihọ nọ a sae gbenu rai hi na? A ru ẹghẹ sa-sa re a ta ewoma họ ipe na oma. Wọhọ oriruo, iwuhrẹ-egagọ jọ a ta nnọ ichọche na ọ rọ ọrẹri je wo uzioraha. Ichọche na omariẹ ọ rọ ọrẹri—Ọghẹnẹ o si oruthọ kpobi no eva riẹ. Ghele na, ahwo nọ a rọ eva riẹ erahaizi. Fikiere, nọ a tẹ rọ odẹ ichọche na ru oware uyoma, orọnikọ ugboma ichọche na a rẹ fo ho, rekọ ahwo nọ a rọ eva ichọche na. Kọ areghẹ jọ o rọ oyena? O rọ ere he kẹ owuhrẹ-egagọ Roman Kathọlik jọ, Hans Küng, ọnọ o kere nọ: “Ichọche ọgbagba ọvuọvo ọ riẹ hẹ onọ o hẹriẹ oma no ahwo sebaẹgba riẹ.” O ru rie vẹ inọ: “Ichọche nọ ọ rẹ ruẹ izieraha fa ha ọ rọ họ.”

Izi Okugbe Ichọche gbe Uruemu Ofuafo

O rẹ sai gb’owhẹ unu kpahe oware nọ o wọ ichọche na be yare erọvrẹ enẹna. Evaọ oke ọsosuọ, Protẹstant avọ Ọtọdọs a rọwo nnọ a ruthọ fiki “omohẹriẹ nọ u kpemu” evaọ udevie ọ ẹkuẹko egagọ na. A ru onana evaọ ẹgwae okugbe “Ẹrọwọ gbe Ẹkpatiẹ” nọ a gba evaọ Lausanne, Switzerland, evaọ 1927. Ichọche Roman Kathọlik o te ru epọvo na. Maero no anwọ Vatican IIa ze, isu-egagọ ikpehru, kugbe ipopu, a bi dhe ẹyẹyare kẹ erọvrẹ fiki omohẹriẹ nọ o rọ evaọ Kristẹndọm. Fikieme? Ẹsejọhọ, a be gwọlọ okugbe viere evaọ Kristẹndọm. Nicolino Sarale, ogbiku Kathọlik, ọ ta nọ evaọ “iroro ‘mea culpa’ John Paul II na, ẹghẹ ọ riẹ, yọ oyehọ ẹgwae okugbe.”

Ghele na, orọnikọ ẹgwae okugbe ọvo o rọ eva riẹ hẹ. Nẹnẹ na, ogbekuo Kristẹndọm u do thabọ no. “Kathọlik ọ sae ku ikuigbe onana kpobi n’uzou hu,” ere Hans Urs von Balthasar, owuhrẹ-egagọ, ọ ta. “Uzedhe Ichọche nọ ipopu na ọ rọ u bi ru eware hayo o be kuvẹ kẹ eruo eware nọ a rẹ sae jẹrehọ vievie he evaọ ọgbọna.” Fikiere, ipopu na ọ rehọ ahwo mu no re a “fotọ eyoma nọ ichọche na o ru no . . . re a sae yare erọvrẹ.” Fikiere ẹjiroro ọfa nọ ichọche na ọ be rọ fo omobọ riẹ họ re o wariẹ wo edikihẹ owoma riẹ.

Epọvo na, Alberto Melloni, ogbiku na, nọ ọ jẹ ta kpahe ayare ichọche na kẹ erọvrẹ, o kere nọ: “Evaọ uzẹme, oware nọ ichọche na ọ rẹ gwọlọ ẹsejọ họ epanọ ọ rẹ rọ wọ ese no uzou.” Ẹhẹ, Ichọche Kathọlik na ọ be gwọlọ voro obrukpe izieraha anwae no oma re ahwo a rehọ emamọ ẹro rri rie. Evaọ oruọzewọ kpobi a rẹ tae inọ o mae riẹ oja re a ru udhedhẹ kugbe akpọ na vi Ọghẹnẹ.

Uruemu utioye na o kareghẹhọ omai kpahe Sọl, ovie ọsosuọ Izrẹl. (1 Samuẹle 15:1-12) O ru oware nọ u yoma thesiwa, okenọ a fere onana via, ọ tẹ gwọlọ ta oma riẹ woma—re o ku oruthọ riẹ n’uzou—kẹ Samuẹle, ọruẹaro ẹrọwọ Ọghẹnẹ. (1 Samuẹle 15:13-21) Ukuhọ riẹ, ovie na ọ tẹ feva kẹ Samuẹle inọ: “Mẹ raha uzi; keme mẹ nyathọ evaọ uzi ỌNOWO na.” (1 Samuẹle 15:24, 25) Ẹhẹ, ọ rọwo iruthọ riẹ. Rekọ eme obaro riẹ nọ ọ kpahe kẹ Samuẹle i te dhesẹ oware nọ o mae riẹ oja: “Mẹ raha uzi no; dede na kẹ omẹ adhẹ ghele evaọ iraro ekpako ahwo mẹ, evaọ aro ahwo Izrẹl.” (1 Samuẹle 15:30) Vevẹ na, edikihẹ riẹ kugbe Izrẹl o mae jọ Sọl oja vi ẹruẹrẹhọ kugbe Ọghẹnẹ. Uruemu onana o wha erọvrẹ Ọghẹnẹ se Sọl ho. Kọ who roro nọ uruemu otiọye na o te lẹliẹ Ọghẹnẹ rọ vrẹ ichọche na?

Orọnikọ Ahwo Kpobi A Rọwo Ho

Orọnikọ ahwo kpobi a rọwo inọ ichọche na ọ jọ ẹgbede yare erọvrẹ hẹ. Wọhọ oriruo, oma u re tu ahwo Roman Kathọlik jọ okenọ ipopu rai ọ tẹ be yare erọvrẹ fiki ahwo nọ a zẹ kpohọ igbo no hayo nọ ọ tẹ be wariẹ rehọ “enọ i kie no ichọche” zihe ze wọhọ Hus avọ Calvin. Wọhọ epanọ ahwo Vatican jọ e ta, isu-ichọche nọ i kpohọ ẹgwae jọ evaọ June 1994, a t’ẹme wọso obe nọ a vi se ai kpahe “iroro ekiẹriwo” fiki ikuigbe ichọche Kathọlik evaọ odu-ikpe na kpobi. Okenọ ipopu na ọ jẹ te gwọlọ kere ẹjiroro ọyena fihọ ileta se ibishọpo na kpobi, cardinal Giacomo Biffi ọrọ Itali o te siobọno obe jọ nọ o kere nọ ọ jọ r’obọ s’udu nọ: “Ichọche na o wo uzioraha ha.” Ghele na, ọ kuvẹ nọ: “Re ma yare erọvrẹ kẹ ethobọ ichọche erọ ige nọ e vrẹ . . . o te lẹliẹ ahwo rehọ emamọ ẹro rri omai.”

“Evaefa uzioraha yọ oware ikẹ-isio ologbo jọ evaọ Ichọche Kathọlik na,” ere ọtota Vatican, Luigi Accattoli, ọ ta. “Otẹrọnọ ipopu na ọ rọwo iruthọ imishọnare na, o te lẹliẹ eva dha imishọnare iwoma jọ.” Ofariẹ, ọniyẹrẹ Roman Kathọlik jọ o kere nnọ: “Otẹrọnọ ipopu na o wo iroro idudu itiena kpahe ikuigbe Ichọche na, o rọ bẹbẹ re a wo otoriẹ epanọ ọ sae rọ jọ enẹna dhesẹ Ichọche ọvo ọnana wọhọ ọkobaro ‘ẹkẹ-uvẹ ohwo,’ wọhọ ‘oni gbe owuhrẹ’ nọ ọye ọvo ọ rẹ sae kpọ ohwo-akpọ kpohọ odu-ikpe avesa ọrọ uvi ẹruore.”

Ebaibol na ọ vẹvẹ unu mukpahe ekurẹriẹ nọ ohwo o re ru fikinọ a te ruẹ ẹba riẹ. Enwene nọ ekurẹriẹ otiọye na ọ rẹ wha ze o rẹ jọ oma ọnọ o bi kurẹriẹ na kri hi. (Wawo 2 Ahwo Kọrint 7:8-11.) Ekurẹriẹ nọ u wo aghare evaọ aro Ọghẹnẹ u re kugbe ẹmọ “ibi nọ iwoma te ekurẹriẹ”—koyehọ, imuẹro ewoma ekurẹriẹ na.—Luk 3:8.

Ebaibol na ọ ta nọ ohwo nọ o bi kurẹriẹ jẹ f’eva o re siobọno iruo iyoma na, ọ rẹ se ai ba. (Itẹ 28:13) Kọ onana o via no? Whaọ, makọ eva eyoma nọ a fa no kpobi evaọ Ichọche Roman Kathọlik gbe ichọche efa na, eme ọ via kẹle na evaọ ẹmo nọ a fi evaọ udevie Africa gbe Ovatha-Ọre Europe, eria nọ “Ileleikristi” buobu a jọ wo abọ? Kọ ichọche na o sae wọhọ ẹgba nọ o rẹ wha udhedhẹ ze? Kọ isu-ichọche rai kpobi a rọ unu ovo whọku ahwo rai kẹ ozighi nọ a bi ru? Ijo. Whaọ, egbodibo egagọ jọ dede a tube w’obọ evaọ ikpakpe na!

Ẹdhoguo Ọghẹnẹ

Nọ ọ jẹ t’ẹme kpahe mea culpa nọ ipopu na o je dhe ẹfẹfa, Cardinal Biffi ọ tẹ rọ edhere ẹkoko nọ inọ: “Rọ kpahe izieraha anwae, kọ u gbe woma re mai kpobi ma hẹrẹ ẹdhoguo ehrugbakpọ?” Whaọ, ẹdhoguo ahwo-akpọ kpobi ọ kẹlino. Jihova Ọghẹnẹ ọ riẹ okpẹtu nọ egagọ i ru no anwẹdẹ ziezi. Kẹle na, o ti se enọ e reabe na kpobi re a guọvunu. (Eviavia 18:4-8) Bọo oke oyena, kọ o lọhọ re a ruẹ oghẹrẹ egagọ nọ o kare epe no abeọriọ-azẹ, eva-egaga ugbarugba, gbe ethube efa nọ ichọche Kristẹndọm a bi wounu kẹ na? E.

Ẹvẹ ma sai ro ru ere? Ẹkwoma efihiruo uzi nọ Jesu Kristi ọ fodẹ: “Ibi rai wha re ro vuhu ai.” Eware nọ e via vrẹ no, nọ egagọ jọ e gwọlọ nọ e thọrọ ẹro, i re fiobọhọ k’omai vuhu, orọnikọ enọ Jesu o se “eruẹaro erue” na ọvo ho, rekọ te enọ e mọ “ibi iwoma” na. (Matiu 7:15-20) Amono ye? Ma zizie owhẹ nnọ whọ gwọlọ kẹ oma ra ẹkwoma ẹkiẹriwo Ebaibol na kugbe Isẹri Jihova. Ruẹ enọ e be daoma lele Ẹme Ọghẹnẹ nẹnẹ ukpenọ a rẹ gwọlọ yọrọ ọkwa omoro evaọ akpọ na.—Iruẹru 17:11.

[Footnotes]

[Picture on page 5]

Ichọche na a bi wounu fiki ọhaha utionana

[Credit Line]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck