Etoke Ehaa Ilogbo Ọ Ikuigbe Izrẹl
“Isiasa ẹgbukpe emezae rai e rẹ ze aro ỌNOWO na Ọghẹnẹ rai eva oria nọ ọ rẹ te sanọ . . . A rẹ . . . rehọ ababọ bru ỌNOWO na tha ha.”—IZIEWARIẸ 16:16.
1. Eme a rẹ sae ta kpahe ezi ehaa evaọ etoke Ebaibol na?
EME o rẹ ze owhẹ iroro nọ who te roro kpahe ehaa? Ehaa jọ evaọ oke anwae e jẹ vọ avọ ugberuo avọ ọfariẹ-ogbe. Epọvo na o rọ kpahe ehaa ọgbọna jọ. Rekọ ehaa nọ a fodẹ evaọ Uzi Ọghẹnẹ kẹ Izrẹl i wo ohẹriẹ. Dede nọ e jọ ezi oghọghọ, a rẹ sai je dhesẹ ai wọhọ “ikokohọ ẹri.”—Iruo-Izerẹ 23:2.
2. (a) Eme a gwọlọ nọ ezae emọ Izrẹl a re ru isiasa ẹgbukpe? (b) Wọhọ epanọ a rọ ẹme na ruiruo eva Iziewariẹ 16:16, eme họ “eha”?
2 Ezae Izrẹl ẹrọwọ—nọ iviuwou rai i je lele ẹsikpobi—a jẹ ruẹ isiuru omosasọ evaọ ẹnya kpohọ Jerusalẹm, ‘oria nọ ỌNOWO na ọ salọ,’ yọ a rehọ unevaze ru azọhọ kẹ ehaa ilogbo esa. (Iziewariẹ 16:16) Obe na Old Testament Word Studies o f’otọ ubiẹme Hibru nọ a fa “eha” eva Iziewariẹ 16:16 na wọhọ “ezi oghọghọ ulogbo . . . okenọ a rẹ rehọ idheidhe gbe emuore ro ru ehaa ro roro etoke aruoriwo Ọghẹnẹ jọ.”a
Aghare Ehaa Ilogbo Na
3. Didi eghale ehaa ẹgbukpe esa na e wha ziọ iroro?
3 Nọ okọ emọ Izrẹl o jọ iruo ọwhẹrẹ na, a rẹro so oghale oso nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ ai. Ehaa ilogbo esa evaọ Uzi Mosis na i kie fihọ oke ẹkwakoko ivuẹvu ebali evaọ oke ẹvo, ivuẹvu eka evaọ emuhọ okpakpọ, gbe ivuẹvu edekọ evaọ oke ivo. Enana e jọ etoke oghọghọ ulogbo gbe uyere kẹ Ọsẹro ọ ezi iso gbe Ọnọ O Ru otọ nọ u re wou eware na. Rekọ eware nọ a rẹ jọ ehaa na ru i bu viere.—Iziewariẹ 11:11-14.
4. Didi oware ikuigbe a jẹ rọ ehaa ọsosuọ na kareghẹhọ?
4 Ehaa ọsosuọ na u kie fihọ amara ọsosuọ ọrọ ukeledẹ Ebaibol anwae na, no Nisan 15 rite 21, onọ u kie fihọ abọ urere March hayo emuhọ April mai. A je sei Ehaa Ebrẹdi nọ E Kare Ẹvi, yọ fikinọ a re ru ei nọ a tẹ nwani ru ehaa Ọnyavrẹ ọrọ Nisan 14 na no, a re je sei “Eha-Iwẹ-Ọnyavrẹ.” (Luk 2:41; Iruo-Izerẹ 23:5, 6) Ehaa nana o kareghẹhọ Izrẹl kpahe esiwo rai no ukpokpoma evaọ Ijipti, fikiere a re se ebrẹdi nọ e kare ẹvi na “ebrẹdi ukpokpoma.” (Iziewariẹ 16:3) O kareghẹhọ ai inọ odhẹ rai no Ijipti o jọ kpata kpata gaga te epanọ oke o rọ jariẹ hẹ re a fi ẹvi họ ebrẹdi rai jẹ hẹrẹ ai re i fu ze. (Ọnyano 12:34) Evaọ etoke ehaa ọnana a rẹ jọ uwou ohwo Izrẹl ọvuọvo ruẹ ebrẹdi nọ i wo ẹvi hi. Ohwo nọ o bi ru ehaa na kpobi, kugbe erara, ọnọ ọ re ebrẹdi nọ i wo ẹvi, a re kpei.—Ọnyano 12:19.
5. Uvẹ-ọghọ vẹ a jẹ rehọ ehaa avivẹ na kareghẹhọ, kọ amono a re kugbe oghọghọ na?
5 Eka ihrẹ (edẹ 49) e tẹ vrẹ no a ve ru ehaa avivẹ na, kele no Nisan 16, yọ u re kie fihọ ẹdẹ avọ 6 ọrọ amara avọ esa, Sivan, nọ u kie fihọ urere May mai. (Iruo-Izerẹ 23:15, 16) A je sei Ehaa Ekpoka (evaọ edẹ Jesu, a je sei Pẹntikọst, nọ otofa riẹ o rọ “Orọ avọ Udhuvẹ gbe Ikpe” evaọ Grik), yọ a re ru ei kẹle uzedhe etoke ẹgbukpe nọ Izrẹl ọ rọ rueva ọvọ Uzi na eva Ugbehru Saena. (Ọnyano 19:1, 2) Evaọ etoke ehaa ọnana emọ Izrẹl ẹrọwọ a rẹ kareghẹhọ uvẹ-ọghọ nọ a wo nọ Ọghẹnẹ ọ rọ hẹriẹ ai wọhọ orẹwho ọrẹri. Obọdẹ ahwo Ọghẹnẹ nọ a rọ o gwọlọ nọ a yoẹme kẹ Uzi Ọghẹnẹ, wọhọ ujaje ọ edhesẹ ẹruọsa oyoyou kẹ iwhrori re enana e reawere ehaa na re.—Iruo-Izerẹ 23:22; Iziewariẹ 16:10-12.
6. Didi oware ehaa avesa na o rẹ kareghẹhọ ahwo Ọghẹnẹ?
6 Orọ urere evaọ usu ehaa ilogbo esa ẹgbukpe na a re sei Ehaa Ekokohọ, hayo Ehaa Uwou-Owhre. A je ru ei evaọ amara ahrẹ, Tishri, hayo Ethanim, no ẹdẹ avọ 15 rite ẹdẹ avọ 21, onọ u kie fihọ emuhọ October mai. (Iruo-Izerẹ 23:34) Evaọ oke onana, ahwo Ọghẹnẹ a rẹ rria otafe iwou rai hayo ehru iwou rai evaọ iwou-udhu (iwou-owhre) enọ a rehọ egha gbe ebe ire bọ. Onana o kareghẹhọ ai onya ikpe 40 rai no Ijipti kpohọ Ẹkwotọ Eyaa na, okenọ orẹwho na a wuhrẹ epanọ a rẹ rẹro so Ọghẹnẹ kẹ ẹgwọlọ okpẹdẹ rai.—Iruo-Izerẹ 23:42, 43; Iziewariẹ 8:15, 16.
7. Ẹvẹ ma re ro wo erere no ẹkiẹriwo ehaa Izrẹl anwae na ze?
7 Joma kiẹ ehaa jọ riwi enọ i zihe ruọ ehaa ilogbo evaọ ikuigbe ahwo anwae Ọghẹnẹ. Onana o rẹ jọ uduotahawọ k’omai nẹnẹ, keme a zizie omai re re ma kokohọ koka koka gbe isiasa ẹgbukpe evaọ ikokohọ esese gbe ilogbo.—Ahwo Hibru 10:24, 25.
Ehaa Evaọ Oke Ivie Devidi
8. (a) Ehaa ilogbo vẹ a ru evaọ edẹ Solomọn Ovie na? (b) Ekuhọ ọruaro ọrọ Ehaa Uwou-Owhre ẹwoho vẹ ma rẹ sai rẹro riẹ?
8 A ru ehaa ilogbo jọ eva etoke Ehaa Uwou-Owhre na evaọ etoke esuo akpọriọ Solomọn Ovie na, ọmọ Devidi. “Ogbotu ruaro” o te kokohọ no oka Ẹkwotọ Eyaa na ze kẹ Ehaa Uwou-Owhre na gbe eromuo etẹmpol na. (2 Iruẹru-Ivie 7:8) Okenọ a bọe re no, Solomọn Ovie na o te siobọno ahwo na kpo, enọ e “kẹ ovie [na] oruaro, a je kpo obọ iwou rai avọ oghọghọ gbe evawere fiki ewoma nọ ỌNOWO na ọ rọ via kẹ Devidi odibo riẹ gbe Izrẹl ahwo riẹ.” (1 Ivie 8:66) Oyena o ghinẹ jọ ehaa ilogbo. Nẹnẹ, idibo Ọghẹnẹ a bi rri haro kpohọ ekuhọ ologbo ọrọ ẹwoho Ehaa Uwou-Owhre na eva ekuhọ Esuo Odu Ikpe ọrọ Solomọn Ologbo na, Jesu Kristi. (Eviavia 20:3, 7-10, 14, 15) Eva oke yena, ahwo nọ e be rria ibienẹ otọakpọ na kpobi, kugbe enọ a kpare ze avọ enọ e zọ vrẹ Amagẹdọn, a ti kuomagbe evaọ egagọ oghọghọ Jihova Ọghẹnẹ.—Zekaraya 14:16.
9-11. (a) Eme o su kpohọ ehaa ilogbo evaọ edẹ Hẹzikaya Ovie na? (b) Didi oriruo ahwo buobu nọ i no uvie erua ikpe ovatha-ọre na ze a kẹ, kọ eme o kareghẹhọ omai nẹnẹ?
9 Ehaa ologbo ọfa nọ a jọ Ebaibol na n’iyẹrẹ riẹ o roma via nọ esuo Ehaz Ovie omuomu na ọ vrẹ no, ọnọ ọ kare ethẹ etẹmpol na je su uvie Juda ruọ ekieno-ẹrọwọ. Ohwo nọ ọ rehọ ẹta Ehaz họ Hẹzikaya Ovie owoma na. Evaọ ukpe ọsosuọ esuo riẹ, nọ ọ jọ ikpe 25, Hẹzikaya o te mu iruo ilogbo ọrọ ezihetha gbe aruẹrẹ họ. O te rovie ethẹ etẹmpol na vẹrẹ vẹrẹ jẹ m’oma kẹ aruẹrẹ riẹ. Kẹsena ovie na o te vi ileta bru emọ Izrẹl nọ e be rria uvie erua ikpe ugbarugba Izrẹl evaọ ẹkpẹlobọ-ọre, zizie ai re a nyaze ti ru ehaa Ọnyavrẹ na gbe Ehaa Ebrẹdi nọ E Kare Ẹvi. Ibuobu e nyaze, ghelọ ẹkoko erivẹ rai.—2 Iruẹru-Ivie 30:1, 10, 11, 18.
10 Kọ ehaa na i wo obokparọ? Ebaibol ọ n’iyẹrẹ nọ: “Koyehọ ahwo Izrẹl kpobi nọ e jọ eva Jerusalem a te ru eha ebrẹdi nọ e kare ẹvi na edẹ ihrẹ avọ oghọghọ ulogbo, otu Livai gbe izerẹ na a te je jiri ỌNOWO na kẹdẹ kẹdẹ.” (2 Iruẹru-Ivie 30:21) Ẹvẹ oriruo nọ emọ Izrẹl eyena e kẹ ahwo Ọghẹnẹ nẹnẹ o woma te, enọ ibuobu rai i bi thihakọ ọwọsuọ jẹ be rehọ ugbothabọ kpohọ ikokohọ!
11 Wọhọ oriruo, roro kpahe Ikokohọ Ubrotọ “Omarọkẹ Ọghẹnẹ” esa nọ a ru evaọ Poland evaọ 1989. Evaọ usu ahwo 166,518 nọ e jariẹ na, ibuobu i no Soviet Union okiẹdẹ na ze gbe erẹwho ofẹ Ovatha-Ọre Europe efa nọ a jọ whaha iruo Isẹri Jihova eva oke oyena. Obe na Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdomb o n’iyẹrẹ nọ: “Rọ kẹ ejọ nọ e ziọ ikokohọ enana, onana họ orọ ọsosuọ nọ a ro kuomagbe ahwo Jihova nọ i bu vi 15 hayo 20. Eva e were rai thesiwa nọ a ruẹ idu ahwo buobu nọ e vọ afe-arozaha na, nọ i kuomagbe ai evaọ olẹ, a te je ku irru rai gbe evaọ ile ujiro kẹ Jihova.”—Ẹwẹ-obe avọ 279.
12. Eme o su kpohọ ehaa ilogbo evaọ oke esuo Josaya Ovie na?
12 Okenọ Hẹzikaya o whu no, ahwo Judia a tẹ wariẹ kie ro egagọ erue evaọ otọ Manase gbe Amọn Ivie na. Kẹsena ovie owoma ọfa ọ tẹ ziọ esuo, Josaya ọmaha na, ọnọ o dhesẹ uduowha evaọ ezihetha egagọ uzẹme. Eva ikpe 25, Josaya o te j’uzi inọ a ruẹrẹ etẹmpol na. (2 Iruẹru-Ivie 34:8) Okenọ a je ru aruẹrẹ na, a tẹ jọ etẹmpol na ruẹ Uzi nọ Mosis o kere na. Oware nọ Josaya Ovie o se evaọ Uzi Ọghẹnẹ u duobọ tei udu gaga o te ru re a sei kẹ ahwo na kpobi. (2 Iruẹru-Ivie 34:14, 30) Kẹsena, nya lele oware nọ a kere, ọ tẹ ruẹrẹ ehaa Ọnyavrẹ họ. Ovie na o te je fi emamọ oriruo h’otọ ẹkwoma azọhọ ologbo nọ o ru fiki ehaa na. Fikiere, Ebaibol na ọ tẹ n’iyẹrẹ nọ: “Eha-iwẹ-ọnyavrẹ evuevo nọ a ru wọhọ ọnana evaọ Izrẹl no umuo oke Samuẹle ọruẹaro na ze ọrọ họ.”—2 Iruẹru-Ivie 35:7, 17, 18.
13. Eme ehaa iruo Hẹzikaya gbe Josaya e kareghẹhọ omai nẹnẹ?
13 Aruẹrẹ Hẹzikaya avọ Josaya i dhesẹ ezihetha ogbunu ọrọ egagọ efuafo nọ e roma via no evaọ udevie Ileleikristi uzẹme anwẹ nọ a rọ rehọ Jesu Kristi mu uvie evaọ 1914. Wọhọ epanọ o mae jọ kpahe aruẹrẹ Josaya na, ezihetha ọgbọna u wo ehri no oware nọ a kere evaọ Ẹme Ọghẹnẹ ze. Yọ, nwani dhesẹ edẹ Hẹzikaya avọ Josaya, ezihetha ọgbọna ọ vọ avọ ikokohọ esese gbe ilogbo nọ a be jọ dhesẹ eruẹaruẹ igbunu Ebaibol gbe efihiruo ehri-izi ẹruoke Ebaibol vevẹ. Unu ahwo buobu nọ e be họ-ame u fiba oghọghọ etoke iwuhrẹ enana. Wọhọ emọ Izrẹl nọ i kurẹriẹ evaọ edẹ Hẹzikaya avọ Josaya, enọ e họ-ame obọ a kiemu ku iruẹru imuemu Kristẹndọm no gbe erọ abọ akpọ Setan efa. Evaọ 1997 bu vi ahwo 375,000 e họ-ame evaọ oka omarọkẹ Ọghẹnẹ ọfuafo rai, Jihova—a tẹ ghale ai ahwo 1,000 kẹdẹ kẹdẹ.
Nọ Igbo na O Vrẹ No
14. Eme u su kpohọ ehaa ilogbo evaọ 537 B.C.E.?
14 Nọ Josaya o whu no, orẹwho na u te je kie ro egagọ erue ogbekuo. Uwhremu na, evaọ 607 B.C.E., Jihova ọ tẹ kẹ ahwo riẹ uye ẹkwoma egbaẹmo ahwo Babilọn nọ o ro bru Jerusalẹm ze. A tẹ raha okpẹwho na gbe etẹmpol riẹ, ẹkwotọ na o te zihe ruọ ofofe. Igbo ikpe 70 nọ ahwo Ju a jọ evaọ Babilọn u te lele iei. Ọghẹnẹ ọ tẹ kpare okiọkotọ ahwo Ju nọ i kurẹriẹ, enọ i zihe ziọ Ẹkwotọ Eyaa na re a zihe egagọ uzẹme ze. A te zihe ziọ okpẹwho Jerusalẹm nọ ọ raha no evaọ amara avọ ihrẹ ọrọ ukpe 537 B.C.E. Oware ọsosuọ nọ a ru họ agbada-idhe nọ a bọ re a jariẹ dheidhe kẹdẹ kẹdẹ wọhọ epanọ a fodẹ evaọ ọvọ Uzi na. Oyena o tẹ nwane jọ oke kẹ ehaa ilogbo ọfa. “A te ru eha iwou-udhu, wọhọ epanọ a kere.”—Ẹzra 3:1-4.
15. Didi iruo e rọ obaro kẹ okiọkotọ nọ a zihe ze evaọ 537 B.C.E. na, kọ ẹvẹ ọkpọ uyero utioye na o rọ jọ evaọ 1919?
15 Iruo ilogbo e rọ aro enọ i zihe no igbo ze na—ẹwariẹbọ etẹmpol Ọghẹnẹ gbe Jerusalẹm kugbe igbẹhẹ riẹ. Ọwọsuọ ologbo o je no obọ erivẹ ihri-eriọ ze. Okenọ a jẹ bọ etẹmpol na, o jọ ‘ẹdẹ eware esese.’ (Zekaraya 4:10) Uyero na o nwani dhesẹ uyero Ileleikristi ẹrọwọ nọ a wholo evaọ 1919. Evaọ ukpe oyena nọ o rẹ thọ ẹro ho na, a siobọno ai no igbo ẹzi ọ Babilọn Ologbo na, isuẹsu egagọ ọrue akpọ na. A bu te idu esese jọ ọvo yọ a rọ ova dhe akpọ omogbẹrọ. Kọ ewegrẹ Ọghẹnẹ a sae te whaha ẹnyaharo egagọ uzẹme? Uyo onọ oyena o kareghẹhọ omai ehaa urere ivẹ nọ a kere fihọ Ikereakere Hibru na.
16. Didi oware oka o jọ ehaa jọ evaọ 515 B.C.E.?
16 A tẹ te bọ etẹmpol na re evaọ amara Adar 515 B.C.E., nwanọ ẹruoke kẹ ehaa okpakpọ Nisan na. Ebaibol ọ n’iyẹrẹ nọ: “A ru eha ebrẹdi nọ e kare ẹvi edẹ ihrẹ avọ oghọghọ; keme ỌNOWO na o ru rai evawere, ọ tẹ rẹriẹ eva ovie Asiria rọ kẹ ae, fikiere o te fiobọhọ kẹ ae eva iruẹru uwou Ọghẹnẹ Izrẹl na.”—Ẹzra 6:22.
17, 18. (a) Didi ehaa ilogbo a ru evaọ 455 B.C.E.? (b) Ẹvẹ ma rọ rọ ọkpọ uyero utiọye na nẹnẹ?
17 Ikpe 60 uwhremu na, evaọ 455 B.C.E., a te ru oware ulogbo ofa. Ehaa Uwou-Owhre ọ ukpe oyena u kpokahọ ekuhọ ebabọ igbẹhẹ Jerusalẹm. Ebaibol na ọ n’iyẹrẹ nọ: “Koyehọ ogbotu ahwo na kpobi nọ a no obọ igbo ze na a tẹ bọ iwou-udhu a jẹ ria eva rai; keme no umuo edẹ [Joshua] ọmọzae Nọn ri te ẹdẹ ọyena yọ ahwo Izrẹl a ti ru ere [ẹdọvo] ho. Fikiere a te wo oghọghọ ulogbo.”—Nehemaya 8:17.
18 Ẹvẹ oyena o rọ ezihetha egagọ uzẹme Ọghẹnẹ te nọ o rẹ thọ ẹro ho ghelọ ọwọsuọ ologbo! Epọvo na uyero na o rọ nẹnẹ. Makọ ukpokpoma gbe ọwọsuọ, iruo ilogbo ewhowho emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ na u te oka otọakpọ na no, yọ a whowho evuẹ ẹdhoguo Ọghẹnẹ thabọ jẹ kẹre no. (Matiu 24:14) Ekuhọ ok’okahọ erọ 144,000 nọ i kiọkọ nọ a wholo na o be kẹle no. Bu vi ima isoi erọ egbẹnyusu “igodẹ efa” rai a kokohọ no erẹwho kpobi ziọ “uthuru ọvo” na kugbe okiọkotọ nọ a wholo na no. (Jọn 10:16; Eviavia 7:3, 9, 10) Ẹvẹ onana o rọ orugba ogbunu te ọrọ Ehaa Uwou-Owhre na! Yọ iruo ilogbo ọrọ ekokohọ ọnana o te gbẹ nyaharo ruọ akpọ ọkpokpọ na okenọ a ti zizie ima-idu ahwo nọ e te kparoma ze re a kuomagbe evaọ eruo Ehaa Uwou-Owhre ẹwoho na.—Zekaraya 14:16-19.
Ehaa Evaọ Ikpe-Udhusoi Ọsosuọ C.E.
19. Eme u ru Ehaa Uwou-Owhre evaọ 32 C.E. na viodẹ?
19 Ababọ avro, evaọ usu ehaa nọ e mai wuzou nọ a jọ Ebaibol na kere họ enọ Ọmọ Ọghẹnẹ, Jesu Kristi, o kpohọ. Wọhọ oriruo, roro kpahe Ehaa Uwou-Owhre (hayo, Uwou-Udhu) nọ Jesu o kpohọ evaọ ukpe 32 C.E. Ọ rehọ oke oyena ro wuhrẹ uzẹme obọdẹ ọ tẹ jẹ rehọ eme nọ ọ ta no Ikereakere Hibru na ze rọ tha iwuhrẹ riẹ uke. (Jọn 7:2, 14, 37-39) Oware jọ nọ u re no ehaa ọnana ha họ ikpẹ ilogbo ene nọ i wo edada nọ a re ro tu ighẹ obeva etẹmpol na. Onana u re fiba omawere iruẹru ehaa na nọ o rẹ nya ruọ aso na. Ẹsejọhọ, ikpẹ ilogbo enana Jesu o wo họ iroro nọ ọ ta nọ: “Mẹ họ elo akpọ na; ọnọ o lele omẹ ọ rẹ nya evaọ ebi hi, rekọ o re wo elo uzuazọ.”—Jọn 8:12.
20. Fikieme Ọnyavrẹ na evaọ 33 C.E. o rọ viodẹ?
20 Kẹsena ehaa Ọnyavrẹ gbe Ehaa Ebrẹdi nọ E Kare Ẹvi na ọrọ ukpe obọdẹ 33 C.E. na u te te. Evaọ Ẹdẹ Ọnyavrẹ ọyena, ewegrẹ Jesu a te kpei o te zihe ro Omogodẹ Ọnyavrẹ ẹwoho na, ọnọ o whu re ọ “wha izieraha akpọ na vrẹ!” (Jọn 1:29; 1 Ahwo Kọrint 5:7) Edẹ esa e vrẹ no, evaọ Nisan 16, Ọghẹnẹ ọ tẹ kpare Jesu avọ ugboma ẹzi nọ u re whu hu. Onana o tẹ nwani kie fihọ idhe ibi ọsosuọ ọrọ ivuẹvu ebali na wọhọ onọ a jọ Uzi na gwọlọ na. Fikiere, Olori na Jesu Kristi nọ ọ kparoma no na o te zihe ruọ “ubi ọsosuọ enọ erọ owezẹ.”—1 Ahwo Kọrint 15:20.
21. Eme ọ via eva Pẹntikọst evaọ 33 C.E.?
21 Ehaa obọdẹ jọ họ Pẹntikọst evaọ 33 C.E. Evaọ ẹdẹ ọnana ahwo Ju buobu gbe enọ i kurẹriẹ ziọ egagọ Ju a te kokohọ Jerusalẹm, kugbe ole ilele 120 Jesu. Okenọ a je ru ehaa na, Olori na Jesu Kristi nọ ọ kparoma ze no na o te ku ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ ku ahwo 120 na. (Iruẹru 1:15; 2:1-4, 33) Kọ ere a ro wholo ai a te zihe ruọ orẹwho okpokpọ Ọghẹnẹ nọ a salọ ẹkwoma ọvọ ọkpokpọ na nọ Jesu Kristi ọ rọ obruthe kẹ na. Evaọ etoke ehaa ọyena, ozerẹ okpehru ahwo Ju na ọ rẹ rehọ ebrẹdi ivẹ nọ i wo ẹvi dheidhe kẹ Ọghẹnẹ onọ a rehọ ibi ọsosuọ eka nọ a kọrọ na ru. (Iruo-Izerẹ 23:15-17) Ebrẹdi enana nọ i wo ẹvi na i dikihẹ kẹ ahwo 144,000 nọ e gba ha na nọ Jesu ‘ọ dẹ kẹ Ọghẹnẹ’ re a jọ ‘uvie gbe izerẹ . . . re a je su otọakpọ na wọhọ ivie.’ (Eviavia 5:9, 10; 14:1, 3) Uzẹme na nnọ isu obọ odhiwu enana a no egha ivẹ erọ ahwo emuemu ze, ahwo Ju gbe erọ orẹwho Egedhọ, a sai je dhesẹ ai wọhọ ebrẹdi ivẹ nọ i wo ẹvi.
22. (a) Fikieme Ileleikristi a gbe ru ehaa ọvọ Uzi na ha? (b) Eme ma te t’ẹme kpahe eva uwuhrẹ n’otha?
22 Okenọ ọvọ ọkpokpọ na o mu iruo họ eva Pẹntikọst 33 C.E., u te dhesẹ nọ ọvọ Uzi anwae na o jọ aro Ọghẹnẹ no iruo no. (2 Ahwo Kọrint 3:14; Ahwo Hibru 9:15; 10:16) Orọnikọ oyena u dhesẹ nọ Ileleikristi nọ a wholo a wo uzi hi hi. A ziọ otọ uzi Ọghẹnẹ nọ Jesu Kristi o wuhrẹ gbe onọ a kere fihọ idu rai. (Ahwo Galesha 6:2) Fikiere, Ileleikristi a re ru ehaa esa ẹgbukpe na ha, enọ e rọ abọ jọ ọvọ Uzi anwae na. (Ahwo Kọlọsi 2:16, 17) Ghele na, eware buobu e riẹ nọ ma re wuhrẹ evaọ uruemu nọ idibo Ọghẹnẹ taure oke Ileleikristi u te ti te a dhesẹ kpahe ehaa rai gbe omakokohọ kẹ egagọ efa. Uzoẹme mai n’otha u ti duobọ te iriruo nọ e te w’omai kpobi wo ovuhumuo kẹ ẹgwọlọ nọ ma rẹ rọ jọ iwuhrẹ Ileleikristi kpobi.
[Footnotes]
a Je rri Insight on the Scriptures, onọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., o kporo, Uko 1, ẹwẹ-obe avọ 820, abọ 1, edhe-ẹme 1 gbe 3, evaọ otọ “Festival” (Ehaa).
b Onọ Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., o kporo.
Enọ Ọkiẹkpemu
◻ Didi ẹjiroro ehaa ilogbo esa Izrẹl na i ru gba?
◻ Eme o kpoka họ ehaa edẹ Hẹzikaya avọ Josaya?
◻ Ehaa eware ilogbo vẹ a ru evaọ 455 B.C.E., kọ fikieme o jẹ rọ uduotahawọ kẹ omai?
◻ Eme ọ jọ Ọnyavrẹ avọ Pẹntikọst evaọ 33 C.E. viodẹ?
[Box on page 24]
Uwuhrẹ Ehaa Kẹ Omai Nẹnẹ
Ahwo nọ a ti wo erere okrẹkri no idhe ẹtanigbo izieraha Jesu ze kpobi a rẹ rria lele oware nọ Ehaa Ebrẹdi nọ E Kare Ẹvi na u dhesẹ hrọ. Ehaa ẹwoho ọnana yọ ehaa oghọghọ Ileleikristi nọ a wholo na kpahe esiwo rai no akpọ omuomu ọnana gbe obusino rai no obrukpe uzioraha ẹkwoma ẹtanigbo Jesu. (Ahwo Galesha 1:4; Ahwo Kọlọsi 1:13, 14) Uzedhe ehaa na u re kri te edẹ ihrẹ—unu nọ a jọ Ebaibol na ro dhesẹ ẹgbagba abọ-ẹzi. Ehaa ẹwoho na u re kri te unuoke nọ ukoko Ileleikristi nọ wholo na o rẹ jọ otọakpọ na yọ a rẹ rehọ “oruọzewọ gbe uzẹme” ruei hrọ. Oyena u te dhesẹ nọ a re muẹro h’otọ kẹ ẹvi ẹwoho. Oghẹrẹ nọ a rọ ẹvi ruiruo evaọ Ebaibol na u dhesẹ iwuhrẹ ogbekuo, eviẹhọ, gbe eyoma. Egegagọ uzẹme Jihova a re dhesẹ omukpahe kẹ ẹvi otiọye na, a rẹ kẹe uvẹ re u gbe izuazọ rai ku hu, yọ a rẹ kẹe uvẹ re o raha ẹfuọ ukoko Ileleikristi na ha.—1 Ahwo Kọrint 5:6-8; Matiu 16:6, 12.
[Picture on page 21]
A jẹ rehọ ekru ebali ekpokpọ nọ a kọrọ ro dheidhe kukpe kukpe evaọ Nisan 16, ẹdẹ nọ a kpare Jesu
[Pictures on page 22]
Ẹsejọhọ ikpẹ ehaa na Jesu ọ jẹ t’ẹme fodẹ na okenọ o se oma riẹ “elo akpọ na”