Ẹrọwọ Gbe Obaro Ra

“Orọwọ họ umuẹro eware kpobi nọ ma bi rẹro rai na.”—AHWO HIBRU 11:1.

1. Didi obaro ahwo buobu a gwọlọ?

KỌ WHO wo isiuru kpahe obaro ra? Ahwo buobu a wo. A rẹ sai rẹro obaro udhedhẹ, ufuoma no ozọ, eyero uzuazọ nọ o rọ kpatiẹ, iruo nọ e rẹ kẹ erere avọ omawere, omokpokpọ gbe uzuazọ uthethei. Ababọ avro oge kpobi evaọ ikuigbe ọ gwọlọ eware eyena no. Yọ nẹnẹ na, evaọ akpọ ọnana nọ ọ vọ avọ ẹbẹbẹ na, ma gwọlọ iyero eyena vi epaọ anwẹdẹ.

2. Didi eriwo obaro okere-obe jọ o wo?

² Nọ ohwo-akpọ o bi sikẹle ikpe-udhusoi avọ 21 na, kọ edhere jọ ọ riẹ nọ ma sae rọ riẹ epanọ obaro ọ te jọ? Ọkiroro egọmeti ọ America jọ, Patrick Henry, o dhesẹ edhere ọvo jọ bu vi ikpe 200 nọ i kpemu no. Ọ ta nọ: “Mẹ riẹ uvumọ edhere nọ me re ro dhesẹ obaro ho ajokpaọ ẹkwoma eware nọ e via kpemu no.” Wọhọ epanọ eriwo ọnana ọ rọ, a rẹ sae riẹ obaro uviuwou ohwo-akpọ ziezi ẹkwoma oware nọ ohwo o ru kpemu no. Ahwo buobu a rọwo kugbe ẹjiroro ọyena.

Ẹvẹ Oke Anwae O Jọ?

3. Eme okerefihotọ ikuigbe u dhesẹ kpahe ẹruore obaro?

³ Otẹrọnọ obaro ọ te jọ wọhọ epanọ obemu ọ jọ, kọ oyena o k’owhẹ uduotahawọ? Kọ obaro na o je dhe ewewoma kẹ ige nọ i kpemu no? O jọ ere he. Ghelọ ẹruore nọ ahwo a wo evaọ idu ikpe na jegbe ghelọ ẹnyaharo evaọ eria jọ, ikuigbe e vọ avọ okienyẹ, ugbarugba, ozighi, ẹmo, gbe uvuhu. Akpọ ọnana ọ ruẹ okpẹtu ghele okpẹtu no, nọ esuo ohwo-akpọ nọ o be sai ru ẹgwọlọ rai gba ha o be mae wha ze. Ebaibol na o ta gbagba inọ: ‘Ohwo ọ rehọ obọ ogaga su ọrivẹ riẹ nwa oma no.’—Ọtausiuwoma Na 8:9.

4, 5. (a) Fikieme ahwo a ro wo irẹro evaọ emuhọ ikpe-udhusoi avọ 20 na? (b) Eme ọ via kẹ ẹruore rai evaọ obaro?

⁴ Uzẹme na họ ikuigbe okpẹtu ohwo-akpọ i bi dhe ẹviẹvia—rekọ o be kẹre jẹ raha ọraha vi epaọ ọsosuọ. Ikpe udhusoi avọ 20 nana yọ imuẹro oyena. Kọ ohwo-akpọ o wuhrẹ no ethobọ anwae ze jẹ whaha ai no? Whaọ, evaọ emuhọ ikpe-udhusoi ọnana, ahwo a wo ẹruore gaga inọ emamọ akpọ ọ be tha keme etoke udhedhẹ o dina rọ kri no jegbe fiki ẹnyaharo evaọ eware i kuo, otọkiẹ-eriariẹ, gbe ewuhrẹ. Profẹsọ yunivasiti jọ ọ ta evaọ emuhọ etoke ikpe ọ 1900 inọ, ahwo a rọwo nọ ẹmo ọ gbẹ te jọ họ keme “ahwo a rovie aro gaga no.” Ọkeria agbara Britain jọ vẹre ọ ta kpahe eriwo nọ ahwo a wo evaọ oke oyena nnọ: “Eware kpobi i ti dhe ewewoma. Akpọ otiọna a y’omẹ fihọ.” Rekọ ọ tẹ ta nọ: “Idudhe na, kpregede na, ohiohiẹ ẹdẹjọ evaọ 1914 eware kpobi e tẹ raha no.”

⁵ Ghelọ ẹrọwọ kpahe obaro owoma nọ ọ j’otọ oke oyena, ikpe-udhusoi ọkpokpọ na u muhọ lehie he taure okpẹtu nọ ọ maero nọ ohwo-akpọ ọ wha ze u te ti ruru akpọ na—Ẹmo Akpọ I. Wọhọ oriruo oghẹrẹ nọ o jọ, roro kpahe oware nọ o via evaọ 1916 evaọ ohọre-ẹmo jọ okenọ egbaẹmo Britain a wọ ohọre bru egbaẹmo Germany kẹle Ethẹ Somme evaọ France. Oware wọhọ euwa jọ ọvo, egbaẹmo Britain nọ i whu i bu te 20,000, yọ ibuobu i whu re evaọ abọ Germany. Ikpe ene ọ ikpakpe yena i kpe isoja bu te enwenọ ima ikpe kugbe ahwo-gheghe buobu. Unu ahwo France u te kiekpo omoke jọ fiki ezae buobu nọ i whu. Eyero-ugho o tẹ raha, nọ u su kpohọ Ekie Ologbo eyero-ugho ọrọ etoke ikpe 1930 na. Agbẹta nọ otujọ a jẹ ta nọ ẹdẹ nọ Ẹmo Akpọ I o ro muhọ na họ ẹdẹ nọ akpọ na o ro mu oruẹ họ ẹmọ!

6. Kọ akpọ o woma viere nọ Ẹmo Akpọ I ọ vrẹ no?

⁶ Kọ onana họ obaro nọ oge ọyena o je rẹro riẹ na? Ijo, kakaka. Ẹruore rai ọ raha muotọ; yọ oyena kpobi o wha oware uwoma ovuovo ze he. Ikpe 21 ọvo nọ Ẹmo Akpọ I ọ vrẹ no, hayo evaọ 1939, okpẹtu ohwo-akpọ nọ ọ mai yoma o te du lawhe—Ẹmo Akpọ II. U kpe ezae, eyae, gbe emaha bu te ima 50. Ebọmbo buobu nọ a sa e whọlọ ikpewho ehehẹhẹ. Evaọ Ẹmo Akpọ I na, a kpe isoja idu buobu evaọ ohọre-ẹmo ọvo evaọ umutho euwa jọ, rekọ evaọ Ẹmo Akpọ II, ebọmbo atọm ivẹ ọvo i kpe ahwo bu vi 100,000 evaọ umutho emaharo jọ ọvo. Oware nọ ibuobu a rri nọ o mai yoma họ okpemuotọ ima ahwo buobu evaọ iwou-odi olahiẹ Nazi.

7. Eme ọ via no evaọ ikpe-udhusoi ọnana kpobi?

⁷ Ahwo buobu a ta nọ ma te roro emo orẹwho avọ orẹwho, ozighi omoma, gbe emotọ obọ rai nọ egọmeti i kpe kugbe, ahwo nọ a jọ ikpe-udhusoi nana kpe a re bu te ole ima 200. A jọ oria jọ ta dede nnọ a bu te ima 360. Roro kpahe imuozọ nọ e riẹ—edada na, oviẹ na, akọriọ na, izuazọ nọ e raha na! Fibae, ole ahwo 40,000, maero kọ emaha, a bi whu kẹdẹ kẹdẹ fiki ebẹbẹ nọ uvuhu o be wha ze. A be rehọ eva-ekparọ kpe akwasa oyena kẹdẹ kẹdẹ. Ofariẹ, ole ima-odu ahwo a yogbe te epanọ a ro wo emu nọ ọ rẹ kẹ ae ogaga ruiruo okpẹdẹ hẹ. Iyero enana kpobi yọ imuẹro eware nọ a ruẹaro rai evaọ eruẹaruẹ Ebaibol na inọ ma be rria evaọ “edẹ urere” eyero-akpọ omuemu ọnana.—2 Timoti 3:1-5, 13; Matiu 24:3-12; Luk 21:10, 11; Eviavia 6:3-8.

Ifue Ohwo-Akpọ E Riẹ Hẹ

8. Fikieme isu akpọ a gbẹ sai ku ebẹbẹ akpọ na họ họ?

⁸ Nọ ikpe-udhusoi avọ 20 nana o be kẹle ekuhọ riẹ na, ma sai ku eware nọ e j’ariẹ via na kugbe erọ ikpe-udhusoi nọ i kpemu no. Kọ eme ikuigbe eyena kpobi e ta k’omai? E ta k’omai nọ isu ohwo-akpọ a te sai ku ebẹbẹ akpọ na kpobi họ họ, a bi ku ai họ enẹna ha, yọ a te sai ku ai họ evaọ obaro gbe he. Ẹgba rai o te epanọ a sae rọ rehọ oghẹrẹ obaro nọ ma gwọlọ tha ha, makọ epanọ u no rai eva ze te kẹhẹ. Yọ u no ibuobu nọ e rọ esuo eva ze t’ere he; a be gwọlọ ọkwa gbe ogaga rọkẹ omoya gbe efe omobọ rai ọvo, orọnikọ rọkẹ erere amọfa ha.

9. Fikieme a jẹ sae vro inọ otokiẹ-eriariẹ u wo ifue kẹ ebẹbẹ ohwo?

⁹ Kọ otọokiẹ-eriariẹ o sae ku ẹbẹbẹ na họ? Vievie otẹrọnọ ma roro eware nọ e via vrẹ no. Ekiotọ-eriariẹ egọmeti a raha igho buobu no, oke, gbe omodawọ be rọ bọ ekwakwa-ẹmo enua, ẹnua emama uzuazọ, gbe oghẹrẹ efa. Erẹwho na, te enọ i yogbe, aikpobi a be raha bu vi edọla ima-odu 700 kukpe kukpe fihọ ekwakwa ẹmo! Ofariẹ, ‘ẹnyaharo otokiẹ-eriariẹ’ u w’obọ kpahe enua nọ i bi kugbe nua ofou na, otọ, ame, gbe emuore.

10. Fikieme makọ ewuhrẹ dede o gbẹ kẹ imuẹro obaro owoma ha?

¹⁰ Kọ ma sai rẹro nọ ikoko ewuhrẹ akpọ na i ti fiobọhọ bọ emamọ obaro ẹkwoma ewuhrẹ uruemu ezi, eroro k’amọfa, gbe uyoyou ọrivẹ? Ijo. Ukpoye, a tẹro vi ute ukpehru, kpahe epanọ a re ro wo igho. A bọ ẹzi ọ oma-hrowo no, orọnọ orọ ọrọwo-kugbe he; yọ orọnikọ isukulu na i bi wuhrẹ uruemu ezi hi. Ukpoye, ibuobu rai a kuvẹ kẹ ẹnwae-obro odode, nọ o wha eviharo ologbo erọ izoge nọ i bi dihọ ze avọ eyao ugberẹ.

11. Ẹvẹ ikerefihotọ eki-ọthuọ u ro fi avro họ obaro na no?

¹¹ Kọ ehreki ilogbo akpọ na a te jọ idudhe rehọ ẹro te akpọ mai na je dhesẹ uyoyou kẹ amọfa ẹkwoma ekuo eware nọ e rẹ wha obọdẹ ewoma ze orọnikọ erere ọvo ho? O sae te j’ere he. Kọ a te siọ eware ighe etẹlivisiọne ba e ruo enọ e vọ avọ ozighi gbe ọfariẹ-ogbe nọ u bi fiba ogbekuo iroro ahwo, maero kọ emaha na? Oke nọ u kpemu no na u siuru vievie he keme, evaọ abọ nọ ọ maero, TV i zihe ruọ uzuahọ ọfariẹ-ogbe gbe ozighi no.

12. Eme họ uyero ohwo kpahe ẹyao gbe uwhu?

¹² Fiba onana, epanọ u no edọkita eva ze kẹhẹ, a sae fi ẹyao gbe uwhu kparobọ họ. Wọhọ oriruo, evaọ ekuhọ Ẹmo Akpọ I na, a sae whaha ẹvaha ẹyao-ọtehekọ na ha; evaọ akpọ soso, o kpe ahwo bu te ima 20. Nẹnẹ na, ẹyao ubiudu, ọta, gbe eyao efa nọ i re kpe ohwo e vọ otọ. Yọ eyero imu e sae fi uye AIDS ọgbọna kparobọ họ. Ukpoye, iyẹrẹ U.N. jọ nọ a kporo evaọ November 1997 u ku rie họ nnọ oghẹrẹ nọ amara AIDS na ọ be vaha te o rehọ akwava bu vi epanọ a kaki roro no. U kpe ima ahwo buobu no. Evaọ ukpe jọ kẹle na, u te je vo ruọ ima ahwo esa efa.

Epanọ Isẹri Jihova A Rri Obaro Na

13, 14. (a) Ẹvẹ Isẹri Jihova a rri obaro na? (b) Fikieme ahwo-akpọ a gbẹ sae rehọ obaro owoma ze he?

¹³ Ghele na, Isẹri Jihova a rọwo nọ obaro nọ o woma o rọ kẹ ohwo-akpọ, uzedhe onọ o mai woma kpobi! Rekọ a bi rẹro ho inọ obaro ezi ọyena o ti no omadawọ ohwo-akpọ ze. Ukpoye, a bi rẹro kpahe Ọnọma na, Jihova Ọghẹnẹ. Ọ riẹ epanọ obaro na o te jọ, yọ o te jọ onọ u gbunu! Ọ tẹ jẹ riẹ nnọ ohwo-akpọ ọ sae rehọ obaro otiọye ze he. Nọ o rọnọ Ọghẹnẹ ọ ma rai na, ọ riẹ ẹgba rai vi omọfa kpobi. Evaọ Ẹme riẹ, ọ ta k’omai vevẹ nọ ọ ma ahwo-akpọ avọ ẹgba nọ a re ro su omobọ rai ziezi ababọ ọkpọvio Ọghẹnẹ hẹ. Uvẹ ukrẹkri nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ esuo ohwo-akpọ na u dhesẹ ababọ-ẹgba ọyena vevẹ no. Okere-obe jọ ọ rọwo inọ: “Iroro ohwo-akpọ na e dawo oghoghẹrẹ esuo kpobi no, rekọ aikpobi ufofe.”

¹⁴ Eva Jerimaya 10:23, ma se eme ọruẹaro nọ a kẹ ẹgba na: “O ỌNOWO mẹ riẹ nọ ohwo o wo iroro obọ riẹ hẹ, ohwo o wo ogaga nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.” Ofariẹ, Olezi 146:3 o ta nọ: “Who fi eva ra họ emọ ivie he hayo ọmọ ohwo ho, keme a wo obọufihọ họ.” Evaọ uzẹme, fikinọ a yẹ omai avọ sebaẹgba, wọhọ epanọ Ahwo Rom 5:12 u dhesẹ, Ẹme Ọghẹnẹ ọ vẹvẹ omai unu nnọ ma tube fievahọ omobọ mai gbe he. Jerimaya 17:9 o ta nọ: “Udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo.” Fiki onana, Itẹ 28:26 u whowho nọ: “Ọnọ ọ rehọ ẹro so omobọ riẹ ọvo yọ ogheghẹ, rekọ ọnọ ọ rẹ nya eva edhere areghẹ a re siyei.”

15. Diesẹ ma sae jọ ruẹ areghẹ nọ ọ rẹ kpọ omai?

¹⁵ Diẹse ma je duku areghẹ nana? “Ozodhẹ ỌNOWO na họ emuhọ areghẹ, gbe eriariẹ Ọrẹri Ọvo na ọye họ aro-orovie.” (Itẹ 9:10) Jihova ọvo họ ọnọ o wo areghẹ nọ ọ rẹ sae kp’omai vi nya etoke imuozọ enana vrẹ. Yọ o rovie uvẹ areghẹ riẹ k’omai no ẹkwoma Ikereakere Ẹri na, nọ ọ rehọ ẹzi kpọ fiki ọkpọvio mai.—Itẹ 2:1-9; 3:1-6; 2 Timoti 3:16, 17.

Obaro Esuo Ohwo-Akpọ

16. Ono ọ ruẹrẹ obaro họ no?

¹⁶ Kọ eme Ẹme Ọghẹnẹ ọ ta k’omai kpahe obaro? O ta k’omai inọ orọnikọ obaro u ti dhesẹ eware nọ ahwo-akpọ a ru vrẹ no vievie he. Fikiere eriwo Patrick Henry ọ thọ. Obaro akpọ nana gbe ahwo nọ a riẹ eva, orọnikọ ahwo-akpọ o rọ obọ họ, rekọ Jihova Ọghẹnẹ. A te jọ otọakpọ ru oreva riẹ, orọnikọ oreva ahwo-akpọ hayo erẹwho akpọ nana jọ họ. “Iroro buobu e rẹ jọ ohwo eva, rekọ ẹjiroro ỌNOWO na ọ rẹ mae gba.”—Itẹ 19:21.

17, 18. Eme họ oreva Ọghẹnẹ kẹ oke mai?

¹⁷ Eme họ oreva Ọghẹnẹ rọkẹ oke mai na? Ọ j’iroro no re ọ rehọ oba te akpọ ozizighi, ọfariẹ-ogbe uyero-akpọ nana. Esuo Ọghẹnẹ o bi ti nwene esuo oyoma ohwo-akpọ nọ ọ kpako te ikpe-udhusoi buobu no na. Eruẹaruẹ nọ a re duku eva Daniẹl 2:44 o ta nọ: “Evaọ ezi ivie eyena [nọ erọ nẹnẹ na], Ọghẹnẹ obọ odhiwu na ọ rẹte rehọ uvie nọ a rẹ raha ha muẹ [evaọ obọ odhiwu], hayo a rẹte se isuẹsu riẹ ba kẹ amọfa ha. Ọ rẹte whọlọ ivie na kpobi ọ vẹte rehọ ai ze oba, ọ vẹte jọ bẹdẹ.” Uvie na u ve ti je si okpomahọ omuemu Setan Ẹdhọ na no, oware nọ ahwo-akpọ a sai ru hu. Esuo riẹ ọrọ akpọ na u ve ti t’oba bẹdẹ bẹdẹ.—Ahwo Rom 16:20; 2 Ahwo Kọrint 4:4; 1 Jọn 5:19.

¹⁸ Muẹrohọ inọ egọmeti obọ odhiwu na o te whọlọ oghẹrẹ esuo ohwo-akpọ kpobi no. Yọ a gbẹ te nyase esuo akpọ na ba kẹ ahwo ho. Evaọ obọ odhiwu, ahwo nọ a ru Uvie Ọghẹnẹ via a te kpọ iruẹru otọakpọ na soso rọ kẹ ewoma ohwo-akpọ. (Eviavia 5:10; 20:4-6) Evaọ otọakpọ, ahwo-akpọ nọ a wo ẹrọwọ a ti yoẹme kẹ ọkpọvio Uvie Ọghẹnẹ na. Onana họ isuẹsu nọ Jesu o wuhrẹ omai nọ ma lẹ kẹ na okenọ ọ ta nọ: “[Jọ] uvie ra oze, epanọ a rọ obọ odhiwu ru orọ eva ra, ru re a jọ akpọ na ru ere re.”—Matiu 6:10.

19, 20. (a) Ẹvẹ Ebaibol na o dhesẹ ọruẹrẹfihọ Uvie na? (b) Eme esuo riẹ o ti ru kẹ ohwo-akpọ?

¹⁹ Isẹri Jihova a fi ẹrọwọ rai họ Uvie Ọghẹnẹ. Oye họ “ihru ekpokpọ” nọ Pita ukọ na o kere kpahe na: “Wọhọ epaọ eya riẹ, ma rẹ hẹrẹ ihru ekpokpọ avọ akpọ ọkpokpọ enọ ẹrẹreokie ọ be ria.” (2 Pita 3:13) “Akpọ ọkpokpọ” na họ ukoko ahwo ọkpokpọ nọ ihru ekpokpọ na, Uvie Ọghẹnẹ, u ti suẹ. Onana họ ọruẹrẹfihọ nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ kẹ Jọn ukọ na evaọ eruẹaruẹ, ọnọ o kere nọ: “Koyehọ mẹ ruẹ odhiwu ọkpokpọ gbe akpọ ọkpokpọ. Keme odhiwu ọsosuọ avọ akpọ ọsosuọ e vrẹ no . . . Ọghẹnẹ o ve ti ririe irui kpobi no aro rai; uwhu o gbẹte jọ ofa ha, hayo kọ uweri hi, hayo oviẹ hẹ, hayo edada ọvuọvo ho, keme eware anwae evrẹ no.”—Eviavia 21:1, 4.

²⁰ Muẹrohọ nọ akpọ ọkpokpọ na ọ te jọ ọnọ o kiẹrẹe. Iruẹru Ọghẹnẹ, ẹmo Amagẹdọn, o ti siọ ekwakwa nọ i kiẹrẹe he kpobi no. (Eviavia 16:14, 16) Enẹ eruẹaruẹ nọ e rọ Itẹ 2:21, 22 o fi rie họ: “Okiẹrẹe ọ rẹ te ria otọ na, ahwo oruọzewọ a rẹ te ria ae eva; rekọ a re ti kpe ahwo omuomu no otọ na.” Yọ Olezi 37:9 ọ y’eyaa nọ: “A ti kpe iru-umuomu na kufiẹ; rekọ enọ e be hẹrẹ ỌNOWO kpobi, a rẹ te rehọ otọ na reuku.” Kọ whọ gbẹ gwọlọ rria akpọ ọkpokpọ otiọye na?

Fi Ẹrọwọ họ Eyaa Jihova

21. Fikieme ma jẹ sai fi ẹrọwọ họ eyaa Jihova?

²¹ Kọ ma sai fi ẹrọwọ họ eyaa Jihova? Gaviezọ kẹ ẹme nọ Jihova ọ ta ẹkwoma Aizaya ọruaro riẹ: “Kareghẹhọ eware anwae; keme mẹ họ Ọghẹnẹ, ọfa ọ riẹ hẹ, mẹ họ Ọghẹnẹ, ọnọ ọ wọhọ omẹ ọ rọ họ; me dhesiẹ urere na no umuhọ ze, gbe eware nọ e te via ha no umuhọ ze; inọ, ‘Ẹjiroro mẹ ọ rẹ rẹriẹ hẹ, me re ru ẹjiroro mẹ gba.’” Abọ avivẹ owọ avọ 11 o ta nọ: “Mẹ ta no, me reti ru ei gba, mẹ jẹ iroro na no, me reti ru ei.” (Aizaya 46:9-11) E, ma sae fi ẹrọwọ họ Jihova gbe eyaa riẹ wọhọ epaọ ẹsenọ eyaa na i rugba no. Enẹ Ebaibol na ọ ta riẹ: “Orọwọ họ umuẹro eware kpobi nọ ma bi rẹro rai na.”—Ahwo Hibru 11:1.

22. Fikieme ma je wo udu inọ Jihova o ti ru eyaa riẹ gba?

²² Ahwo omarokpotọ a re dhesẹ ẹrọwọ otiọye keme a riẹ nọ Ọghẹnẹ o ti ru eyaa riẹ gba. Wọhọ oriruo, eva Olezi 37:29, ma se nọ: “Ikiẹrẹe e rẹ te rehọ otọ na reuku, a vẹ jẹ ria ae bẹdẹ.” Kọ ma sae rọwo onana? Ẹhẹ, keme obe Ahwo Hibru 6:18 o ta nọ: ‘Ọghẹnẹ ọ rẹ ta erue he.’ Kọ Ọghẹnẹ o wo otọakpọ na, re ọ sae rehọ iẹe kẹ enọ e rọ omakpotọ? Eviavia 4:11 o whowho nọ: “Whẹ ọ ma eware na kpobi, jegbe fiki awere ra a rọ rọ, a rọ mae.” Oyejabọ Olezi 24:1 o jẹ ta nọ: “Akpọ na ọ rọ [Jihova, NW ] te enọ e vọ riẹ eva.” Jihova ọ ma otọakpọ na, ọye o wo rie, jẹ rehọ iẹe kẹ ahwo nọ i fi ẹrọwọ họ iẹe. Re u fiobọhọ k’omai fievahọ onana, uwuhrẹ notha na u ti dhesẹ epanọ Jihova o ro koko eyaa riẹ kẹ ahwo riẹ no evaọ oke anwae gbe oke mai na jegbe oware nọ ma je fieva kpobi họ nọ o ti ru ere evaọ obaro.

Eme Ọkiẹriwo

◻ Eme ọ via kẹ ẹruore ahwo no evaọ ikuigbe na kpobi?

◻ Fikieme ma gbẹ rẹro so ahwo-akpọ kẹ obaro owoma ha?

◻ Eme họ oreva Ọghẹnẹ kpahe obaro na?

◻ Fikieme ma je wo udu nọ Ọghẹnẹ o ti ru eyaa riẹ gba?

[Picture on page 4]

Ebaibol na ọ ta gbagba nọ: “Ohwo o wo iroro . . . nọ o ro su oma obọ riẹ hẹ.”—Jerimaya 10:23

[Credit Line]

Ebọmbo: Ifoto U.S. National Archives; emọ nọ ohọwo u bi kpe: WHO/OXFAM; ahwo nọ ẹmo o le: UN PHOTO 186763/J. Isaac; Mussolini avọ Hitler: Ifoto U.S. National Archives