Ẹthọ Ẹrọwọ Mai
“Jọ eva ra rọ adhẹẹ kẹ Kristi rọ Ọnowo. Kẹse kẹse hẹ thọ-oma vẹra re whọ ta unu ra vevẹ kẹ kohwo kohwo nọ o se owhẹ re who gbe-iku ẹruore nọ ọrọ eva ra kẹe.”—1 PITA 3:15.
1, 2. Fikieme ọkparesuọ u gbe gbe Isẹri Jihova unu hu, rekọ eme a gwọlọ?
EVAỌ erẹwho buobu, a riẹ Isẹri Jihova ziezi wọhọ ahwo oruọzewọ, enọ e rẹ rria uzuazọ nọ o rọ kpatiẹ. Ahwo buobu a rri rai wọhọ emamọ erivẹ nọ e rẹ wha ẹbẹbẹ ze he. Ghele na, evaọ abọdekọ riẹ, Ileleikristi eyena nọ i you udhedhẹ na a ruẹ uye ukpokpoma othọthọ no—evaọ oke ẹmo gbe udhedhẹ. Ọwọsuọ otiọye na u gbe rai unu hu. Evaọ uzẹme a rẹro riẹ. Whaọ, a riẹ nọ a “mukpahe” Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ C.E., fikiere eme jabọ ahwo nọ a gwọlọ jọ ilele uzẹme Kristi nẹnẹ a je rẹro nọ a te lọhọ obọ kẹ ae? (Matiu 10:22) U te no ere no, Ebaibol na ọ ta nọ: “Ahwo kpobi nọ a guọlọ uzuazọ Ọghẹnẹ uyero eva Kristi Jesu a re wo ukpokpoma.”—2 Timoti 3:12.
2 Isẹri Jihova a be gwọlọ ukpokpoma ha, yọ orọnikọ a rẹ reawere ọbẹwẹ—ehoo, uwou-odi, hayo olahiẹ—nọ o rẹ sae wha ze he. A gwọlọ “yere uzuazọ udhedhẹ avọ omofọwẹ” re a ruẹse ta usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ ababọ ẹwhaha. (1 Timoti 2:1, 2) A be wereva kẹ ufuoma egagọ nọ a wo evaọ ekwotọ buobu re a wha egagọ rai haro, yọ a be dao ẹgba rai kpobi re a “lele ahwo kpobi ria dhedhẹ,” kugbe isu egọmeti ahwo-akpọ. (Ahwo Rom 12:18; 13:1-7) Kọ fikieme a bi ro “mukpahe” ae?
3. Didi oware jọ a bi ro mukpahe Isẹri Jihova gheghe?
3 Ugogo oware na họ, a bi mukpahe Isẹri Jihova gheghe fiki eware nọ a ro kpokpo Ileleikristi ọsosuọ na. Orọ ọsosuọ, Isẹri Jihova a be rria lele ẹrọwọ egagọ rai evaọ idhere nọ i ru rai hẹrioma no edekọ. Wọhọ oriruo, a be rọ ọwhọ ta usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ, rekọ ahwo a bi rri ọwhọ rai thọ, bi rri usiuwoma ota rai wọhọ “okpokpoho.” (Wawo Iruẹru 4:19, 20.) A rẹ jẹ kẹnoma evaọ eme esuo gbe emo erẹwho na, yọ ẹsejọ a rẹ rehọ onana thọthọ wọhọ nnọ Isẹri na a bi veghe uzou.—Maeka 4:3, 4.
4, 5. (a) Ẹvẹ a rọ bọwo Isẹri Jihova ota no? (b) Amono a be mae wha ukpokpoma idibo Jihova ze?
4 Orọ avivẹ, a gu erue fihọ Isẹri Jihova uzou no—erue koikoi gbe ẹrẹriẹ ẹrọwọ rai. Fikiere, evaọ ekwotọ jọ, a rehọ e rae wọhọ ahwo imuozọ. Ofariẹ, fikinọ a se nọ a re se azẹ fihọ oma rọwo kugbe isiuru rai re a yoẹme kẹ ujaje Ebaibol ọrọ ‘omasino azẹ,’ a tẹ rehọ ẹro oyoma bi rri rai wọhọ “ahwo nọ a re kpe emọ” gbe “ẹko egagọ ethuwhu.” (Iruẹru 15:29) Rekọ uzẹme na họ Isẹri Jihova a rri uzuazọ ghaghae gaga, yọ a be gwọlọ usiwo imu nọ o mai woma kpobi kẹ omarai gbe emọ rai. Ota na inọ emọ Isẹri Jihova buobu i bi whu kukpe kukpe fikiọ ẹsiọ azẹ osehoma o thọ gaga. Fiba onana, fikinọ uzẹme Ebaibol u re kpomahọ ahwo uviuwou oghẹrẹ ovo na ha, a bọwo Isẹri na ota no inọ a be raha iviuwou. Ghele na, ahwo nọ a kẹle Isẹri Jihova a riẹ nnọ a rri uzuazọ uviuwou ghaghae a tẹ be jẹ daoma lele ujaje Ebaibol na nnọ ọzae gbe aye a you jẹ rọ adhẹẹ kẹ ohwohwo gbe nnọ emọ a yoẹme kẹ esẹ gbe ini rai makọ a rọ ukoko na hayo a rọ họ.—Ahwo Ẹfẹsọs 5:21–6:3.
5 Evaọ ẹsebuobu, ahwo nọ a be mae wha ukpokpoma se idibo Jihova họ ewọsuọ egagọ enọ e rehọ okpomahọ rai tunye isu gbe ẹgba-iyẹrẹ re a daoma thihi iruẹru Isẹri na nyaotọ. Didi owọ mai Isẹri Jihova ma rẹ jẹ kẹ ọkparesuọ otiọye na—makọ ẹrọwọ gbe iruẹru mai e wha riẹ ze hayo fiki ota nọ a bọwo omai?
“Rure Ahwo Kpobi A Riẹ Akothiho Rai”
6. Fikieme o jẹ r’oja re a wo eriwo owowa kpahe enọ e rọ otafe ukoko Ileleikristi?
6 Evaọ emuhọ, u fo re ma wo eriwo ọgbagba—eriwo Jihova—ọrọ ahwo nọ i wo imuẹro egagọ mai hi. Ogbẹrọ ere he, ma ve mu zizie egrẹ hayo ẹpoviẹ mi amọfa. “Rure ahwo kpobi a riẹ akothiho rai,” ere Pọl ukọ na o kere. (Ahwo Filipai 4:5) Fikiere, Ebaibol na ọ tudu họ omai awọ re ma wo eriwo owowa ọrọ ahwo nọ a rọ otafe ukoko Ileleikristi na.
7. Eme o gwọlọ re ma “kare epe eva akpọ na”?
7 Evaọ abọdekọ riẹ, Ikereakere na e hrẹ omai vevẹ nnọ ma “kare epe eva akpọ na.” (Jemis 1:27; 4:4) Ẹme na “akpọ” evaọ etenẹ, wọhọ epanọ o rọ eria buobu evaọ Ebaibol na, u bi dhesẹ ahwo-akpọ nọ e hẹrioma no Ileleikristi uzẹme. Ma be rria udevie okegbe ahwo ọnana; ma be nyaku ai evaọ oria iruo, eva isukulu, jegbe evaọ okegbe na. (Jọn 17:11, 15; 1 Ahwo Kọrint 5:9, 10) Ghele na, ma rẹ kare epe no akpọ na ẹkwoma ẹwhaha iruemu gbe ẹmeọta riẹ nọ e wọso idhere ikiẹrẹe Ọghẹnẹ. O tẹ jẹ r’oja re ma riẹ enwoma usu okpekpe kugbe akpọ na, maero kọ enọ i bi rri ute Jihova vo riẹriẹriẹ na.—Itẹ 13:20.
8. Fikieme ohrẹ na inọ ma kare epe no akpọ na o gbẹ k’omai udu nọ ma re ro rri amọfa vo ho?
8 Ghele na, ohrẹ na inọ ma kare epe no akpọ na orọnikọ o k’omai udu nọ ma re ro rri ahwo nọ e rọ Isẹri Jihova ha vo ho. (Itẹ 8:13) Kareghẹhọ oriruo isu egagọ Ju, enọ ma ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na. Aruoriwo Jihova o jọ oghẹrẹ egagọ rai hi; hayo kọ o lẹliẹ e rai wo emamọ usu kugbe enọ e rọ ahwo Ju hu hu. (Matiu 21:43, 45) Fiki omorro rai, ezae oheri enana a te je rri ahwo orẹwho Egedhọ vo. Ma gwọlọ wo iroro ethọthọ itieye na ha, ru ahwo nọ e rọ Isẹri hi tọtọtọ. Wọhọ Pọl ukọ na, ẹgwọlọ mai họ enọ i yo ovuẹ uzẹme Ebaibol na kpobi a re wo aruoriwo Ọghẹnẹ.—Iruẹru 26:29; 1 Timoti 2:3, 4.
9. Ẹvẹ eriwo owowa, ọrọ Ikereakere u re kpomahọ edhere nọ ma rẹ ta kpahe ahwo nọ i wo ẹrọwọ mai hi?
9 Eriwo owowa, ọrọ Ikereakere u re kpomahọ edhere nọ ma rẹ t’ẹme kpahe enọ e rọ Isẹri hi. Pọl ọ hrẹ Taitọs re ọ kareghẹhọ Ileleikristi erọ ukoliko Kriti re a “siọ ẹme oyoma ohwọvo ba ẹta, jẹ siọ ẹwhọ ba, a vẹ jọ wowou, a ve he dhesẹ uvi evaidhedhẹ kẹ ahwo kpobi.” (Taitọs 3:2) Muẹrohọ nnọ Ileleikristi a rẹ ta ẹme oyoma “ohwọvo” ho—makọ rọ kpahe enọ e rọ Ileleikristi hi nọ e rọ Kriti, ibuobu rai nọ e rọ eterue, ọgbore, gbe eyẹlẹ. (Taitọs 1:12) Fikiere o rẹ rọwo kugbe Ikereakere na ha re ma rọ eme orivo hai ro dhesẹ enọ i wo ẹrọwọ mai hi. Uruemu omorro u re si amọfa ziọ egagọ Jihova ha. Ukpoye, nọ ma te bi rri je yeri kugbe amọfa nya lele izi areghẹ Ẹme Jihova, ma rẹ rọ ere “rehọ eru kẹ uwuhrẹ Ọghẹnẹ.”—Taitọs 2:10.
Okenọ A rẹ Rọ Fọ, Okenọ A rẹ Rọ Ta Ẹme
10, 11. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ ọ riẹ okenọ (a) “a rẹ rọ fọ tou”? (b) “a rẹ rọ ta ẹme”?
10 Ma wo “oke jọ nọ a rẹ rọ fọ tou, oke jọ nọ a rẹ rọ ta ẹme,” ere Ọtausiuwoma Na 3:7 o ta. Whaọ, ẹbẹbẹ na ọna: re ma riẹ okenọ ma re ro gbẹsọ gbunye họ otu ewọsuọ oma gbe okenọ ma rẹ rọ t’ẹme thọ ẹrọwọ mai uke. Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no oriruo ohwo nọ ọ jọ gbagba ẹsikpobi evaọ areghẹ ze—Jesu. (1 Pita 2:21) Ọ riẹ okenọ “a rẹ rọ fọ tou.” Wọhọ oriruo, okenọ ilori izerẹ gbe ekpako na a bọo riẹ ota evaọ iraro Pailet, Jesu “o yo ẹme ọvo ho.” (Matiu 27:11-14) Ọ gwọlọ kpahe ẹme nọ o rẹ whaha oreva Ọghẹnẹ hẹ. Ukpoye, ọ gwọlọ re iruo riẹ ọvo e t’ẹme. Ọ riẹ nọ makọ uzẹme na dede o sai nwene iroro gbe idu iyoma rai hi. Fikiere o te gbẹsọ gbunye họ ota rai oma, se nọ ọ rẹ kpahe ẹme.—Aizaya 53:7.
11 Ghele na, Jesu ọ tẹ jẹ riẹ okenọ ọ “rẹ rọ ta ẹme.” Okejọ, o rovie unu kẹ ewọsuọ riẹ, bi dhesẹ ẹthọthọ ota rai. Wọhọ oriruo, okenọ ikere-ebe gbe otu Farisi na a daoma ru ei oma vo evaọ iraro ogbotu jọ be ta nnọ ogaga Beelzebul o bi ro le idhivẹri no ahwo oma, Jesu ọ tẹ salọ nọ o re vu ẹme na wa ha. Avọ eme iroro gbe ọtadhesẹ ọgaga, ọ tẹ vẹ erue rai tu. (Mak 3:20-30; je rri Matiu 15:1-11; 22:17-21; Jọn 18:37) Epọvo na, okenọ a vivi Jesu je mu ei no, nọ a rehọ iẹe kpohọ Sanhẹdrin na, Kayafas olori izerẹ na ọ tẹ rọ ẹghẹ yare nnọ: “Mẹ rehọ Ọghẹnẹ uzuazọ na, bọwo owhẹ ehao, re whọ ta kẹ omai jọ owhẹ họ Kristi, Ọmọ Ọghẹnẹ na.” Onana yọ okenọ a “rẹ rọ ta ẹme,” keme o te fibo u re dhesẹ nọ ọ be se nnọ ọye họ Kristi na. Fikiere Jesu o te yo nọ: “Mẹ họ ọye.”—Matiu 26:63, 64; Mak 14:61, 62.
12. Iyero vẹ e wọ Pọl avọ Banabas rọ aruọwha rovie unu evaọ Ikọniọm?
12 Je roro kpahe oriruo Pọl gbe Banabas. Iruẹru 14:1, 2 o ta nọ: “Nọ a te Ikọniọm a tẹ ruọ eva uwou-egagọ ahwo Ju re, epanọ a ta ẹme hrọ, otu Ju gbe ahwo Griki buobu a tẹ rọwo. Rekọ ahwo Ju nọ a rọwo ho a tẹ ta eva ahwo Egedhọ raha, a [te] mukpahe ahwo Kristi na.” The New English Bible o se nọ: “Rekọ ahwo Ju nọ i kurẹriẹ hẹ a tẹ viẹ ahwo orẹwho Egedhọ họ a tẹ nua iroro rai wọso Ileleikristi.” O vọ rai eva ha re a siọ ovuẹ na ọvo, rekọ otu ewọsuọ ahwo Ju na a te muọ erue họ ẹvaha, be gwọlọ ta udu ahwo orẹwho Egedhọ na raha suọ Ileleikristi na.a Ẹvẹ omukpahe Egagọ-Ileleikristi rai o diwi te! (Wawo Iruẹru 10:28.) Pọl avọ Banabas a roro nọ onana họ okenọ a “rẹ rọ ta ẹme,” ogbẹrọ ere he udu u re ti no ilele ekpokpọ na awọ fiki ekela ẹgbede ọnana. “Fikiere [Pọl avọ Banabas] a tẹ ria oke krẹkri, jẹ ta ẹme Ọnowo na ududu,” ọnọ o dhesẹ ọjẹrehọ riẹ kẹ ae ẹkwoma ogaga nọ ọ kẹ rai ru eware igbunu. Onana o tẹ whae ze nọ “abọ jọ ọ [rọ] yẹ lele ahwo Ju, abọ jọ ọ tẹ yẹ lele ahwo ikọ na.”—Iruẹru 14:3, 4.
13. Evaọ eyeri kugbe ekela, okevẹ u fo nọ ma “rẹ rọ fọ tou”?
13 Kọ, didi uyo ma rẹ kẹ okenọ a tẹ bọwo omai ota? Uyero na u re dhesẹ. Uyero jọ o rẹ gwọlọ nọ ma koko ujaje okenọ a “rẹ rọ fọ tou.” Onana o mae rọ erei nọ otu ewọsuọ a tẹ gwọlọ wha avro ogheghẹ ze. O rẹ thọrọ omai ẹro ho inọ ahwo jọ a gwọlọ riẹ kpahe uzẹme na vievie he. (2 Ahwo Tẹsalonika 2:9-12) Re ma daoma jiroro kugbe ahwo nọ a wuhu udu rai di no u w’iruo ho. Maero, ma tẹ gwọlọ nọ ma rẹ vroavro kugbe ahwo nọ a wọso omai kpobi, ma re vru no iruẹru nọ e mai wuzou jẹ kẹ erere na no—ọrọ obufihọ kẹ ahwo udu ezi enọ e ghinẹ gwọlọ wuhrẹ uzẹme Ebaibol na. Fikiere nọ ma tẹ nyaku ewegrẹ enọ e gwọlọ vaha erue kpahe omai, ohrẹ Ọghẹnẹ họ: “Wha sioma no ai.”—Ahwo Rom 16:17, 18; Matiu 7:6.
14. Idhere vẹ ma rẹ rọ thọ orọwọ mai uke evaọ iraro amọfa?
14 Onana orọnikọ u dhesẹ nọ ma rẹ thọ ẹrọwọ mai uke ha ha. Whaọ, oke o riẹ nọ a “rẹ rọ ta ẹme.” Ma ghine wo ọdawẹ kẹ ahwo udu oruọzewọ nọ a gu erue kẹ kpahe omai no. U no mai eva ze re ma dhesẹ ẹrọwọ mai kẹ amọfa; evaọ uzẹme, o rẹ were omai. Pita o kere nọ: “Jọ eva ra rọ adhẹẹ kẹ Kristi rọ Ọnowo. Kẹse kẹse hẹ thọ-oma vẹra re whọ ta unu ra vevẹ kẹ kohwo kohwo nọ o se owhẹ re who gbe-iku ẹruore nọ ọrọ eva ra kẹe.” (1 Pita 3:15) Nọ ahwo nọ i ghine wo isiuru a tẹ nọ kẹ imuẹro ọrọ erọwọ eghaghae mai, nọ a tẹ nọ kpahe erue nọ otu ewọsuọ a kpare ze, o rọ owha-iruo mai re ma thọ ẹrọwọ mai uke, kẹ iyo Ebaibol nọ e rẹ veva. Fibae, emamọ uruemu mai o rẹ rua vi egede. Nọ iriughe udu uvevẹ a te muẹrohọ nọ ma be daoma rria lele ute ikiẹrẹe Ọghẹnẹ, a rẹ ruẹ vevẹ nnọ ota nọ a be bọwo omai na erue.—1 Pita 2:12-15.
Kọ A tẹ Bọwo Omai Ota?
15. Oriruo vẹ o dhesẹ epanọ ekwakwa-awhusi e kẹ evuẹ ethọthọ no kpahe Isẹri Jihova?
15 Ẹsejọ, a jọ ekwakwa-awhusi gu erue fihọ Isẹri Jihova uzou no. Wọhọ oriruo, evaọ August 1, 1997, obeusi Russia jọ o kporo uzoẹme ọtaraha jọ nọ o ta nọ, evaọ usu eware efa, Isẹri na a rẹ gwọlọ nọ ahwo rai a ‘siọ eyae rai, ezae, gbe esẹ gbe ini rai otẹrọnọ a wo otoriẹ hayo a rrọ ukoko rai hi.’ Ohwo nọ ọ ghinẹ riẹ kpahe Isẹri Jihova ziezi ọ riẹ nọ eme eyena erue. Ebaibol na o dhesẹ nọ Ileleikristi a rẹ rọ uyoyou gbe adhẹẹ yeri kugbe ahwo uviuwou na nọ e rọwo ho, yọ Isẹri na a be daoma nya lele ọkpọvio ọyena. (1 Ahwo Kọrint 7:12-16; 1 Pita 3:1-4) Makọ ere, a kporo uzoẹme oyena, a te gu erue kẹ isisase buobu. Ẹvẹ ma rẹ rọ thọ ẹrọwọ mai uke okenọ a tẹ bọwo omai ota?
16, 17, gbe etehe nọ ọ rọ ẹwẹ-obe avọ 27. (a) Eme Uwou-Eroro Na o ta no okejọ kpahe owojẹ kẹ ovuẹ ọrue evaọ ekwakwa-awhusi? (b) Otọ iyero vẹ Isẹri Jihova a rẹ rọ j’owọ kpahe iyẹrẹ ethọthọ evaọ ekwakwa-awhusi?
16 Evaọ etenẹ re, ma gwọlọ “oke jọ nọ a rẹ rọ fọ tou, oke jọ nọ a rẹ rọ ta ẹme.” Okejọ o jariẹ nọ Uwou-Eroro Na o ta enẹ: “Sọ ma gbẹsọ gbunye họ ekwakwa-awhusi na oma hayo ma be thọ uzẹme na uke ẹkwoma uwoma o r’oma hwa uyero na, ohwo nọ ọ bọwo ota na, gbe ute riẹ.” Evaọ ẹsejọ, o rẹ mai woma re ma kpare iroro vrẹ iyẹrẹ ethọthọ, re eme erue na e seba ẹvaha viere.
17 Evaọ eria efa o sae jọ oke nọ a “rẹ rọ ta ẹme.” Ẹsejọhọ a ta erue kẹ ọniyẹrẹ evaifihọ jọ kpahe Isẹri Jihova yọ o sae were iẹe re o yo ovuẹ uzẹme mi omai. (Rri etehe na “Ẹkpọvi Ota.”) Otẹrọnọ iyẹrẹ ethọthọ evaọ ekwakwa-awhusi o be whaha usiuwoma ota mai, ahwo-ẹro uwou-ogha Watch Tower Society a rẹ sae j’owọ re a thọ uzẹme na uke evaọ idhere nọ i fo.b Wọhọ oriruo, a rẹ sae ta kẹ ekpako nọ i te re a dhesẹ uzẹme na evaọ TV, otẹrọnọ oma u si kpemu u re dhesẹ nọ Isẹri Jihova na a wo uyo ho. Omomọvo Isẹri na a re ru lele ọkpọvio Watch Tower Society na gbe ahwo-ẹro riẹ evaọ eme enana.—Ahwo Hibru 13:17.
Uzi rọ Thọ Emamọ Usi Na
18. (a) Fikieme ma gbẹ gwọlọ uvẹ egọmeti ohwo-akpọ họ re ma tẹ ta usiuwoma? (b) Eme ma re ru nọ a tẹ whaha omai usiuwoma ota?
18 Udu nọ ma rẹ rọ ta emamọ usi Uvie Ọghẹnẹ u no obọ odhiwu ze. Jesu, ọnọ o vi omai uwou onana, a kẹ riẹ ‘udu kpobi no evaọ obọ odhiwu gbe otọakpọ.’ (Matiu 28:18-20; Ahwo Filipai 2:9-11) Fikiere, ma gwọlọ uvẹ mi egọmeti re ma tẹ ta usiuwoma ha. O make rọ ere, ma vuhumu nnọ ewo ufuoma egagọ u kiehọ evaọ ẹvaha ovuẹ Uvie na. Evaọ ekwotọ nọ ma jo wo ufuoma ẹwhaharo egagọ mai, ma rẹ rehọ uzi ẹkwotọ na rọ thọe. Oria nọ a jọ gb’omai ogbọ ufuoma oyena, ma rẹ gwọlọ daoma rọ uzi wo ufuoma na t’obọ. Ute mai họ, orọnikọ re ma wha uye ze he, rekọ re ma “thọ jẹ rọ uzi họre kẹ emamọ usi na.”—Ahwo Filipai 1:7, NW.
19. (a) Eme ọ rẹ sae via nọ ma tẹ be “rehọ eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ”? (b) Eme o rọ ọtamuo mai nọ ma re ru?
19 Wọhọ Isẹri Jihova, ma vuhu Jihova mu wọhọ Osu Ehrugbakpọ na. Uzi riẹ o mae rro. Ma rẹ rọ eva efuafo koko izi egọmeti, be rọ ere “rehọ eware Siza kẹ Siza.” Rekọ ma rẹ kẹ uvumọ oware uvẹ hẹ re o whaha omai owha-iruo nọ o mae r’oja kpobi—‘ẹhwa eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ.’ (Matiu 22:21) Ma riẹ vevẹ nnọ ere oruo o te lẹliẹ erẹwho na “mukpahe” omai, rekọ ma re thihakọ onana wọhọ osohwa ọkwa-olele. Edhọ ekọto Isẹri Jihova evaọ ikpe-udhusoi avọ 20 ọnana o kẹ imuẹro ọ ọtamuo mai re ma thọ ẹrọwọ mai uke. Avọ obufihọ gbe uketha Jihova, ma te ruabọhọ “ewuhrẹ gbe ewhowho emamọ usi na.”—Iruẹru 5:42, NW.
[Footnotes]
a Matthew Henry’s Commentary on the Whole Bible o ta nọ otu ewọsuọ Ju na “a zihe i rie ruọ iruo rai re a rọ owọ rai nya bru [ahwo orẹwho Egedhọ] itieye na nọ a kẹle kpobi, a ve gu erue nọ e rae udu kpobi kẹ ae, re a ta Egagọ-Ileleikristi raha kẹ ae.”
b Okenọ a kporo uzoẹme ọtaraha jọ evaọ obeusi Russia (nọ ma fodẹ evaọ edhe ẹme avọ 15 na), Isẹri Jihova a te tu ẹdhọ kpohọ Uwou Ẹdhọ Osu ọ Evuẹ Ẹwhọ ọrọ Russia avọ ayare re a kiẹ ota nọ a kporo kpahe ai na riwi. Kẹle na okọto na o tẹ whọku obeusi na kẹ ekporo uzoẹme uyoma utioye na.—Rri Awake!, November 22, 1998, ẹwẹ-obe 26-27.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
◻ Fikieme a je “mukpahe” Isẹri Jihova?
◻ Ẹvẹ ma re rri enọ e jẹ ẹrọwọ egagọ mai rehọ họ?
◻ Evaọ eyeri kugbe otu ewọsuọ, didi oriruo owowa Jesu ọ kẹ?
◻ Nọ a tẹ l’omai eka, ẹvẹ ma sai ro fi uzi ọ “oke jọ nọ a rẹ rọ fọ tou, oke jọ nọ a rẹ rọ ta ẹme” h’iruo?
[Box on page 27]
ẸKPỌVI OTA
“Evaọ Yacuiba, Bolivia, eko ahwo ichọche jọ a tẹ ruẹrẹ ughe TV họ re a dhesẹ ifimu nọ ukọ-ọrue jọ o kporo. Fiki eyoma nọ ughe oyena o wha ze, ekpako na a te weze kpohọ eria TV ivẹ a tẹ ta nọ a rẹ hwa ugho re a kporo ividio Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name gbe The Bible—A Book of Fact and Prophecy kẹ ẹgbede. Nọ a ruẹ ividio Society na no, eva e tẹ dha ọzae jọ nọ o wo oria iredio kpahe ota nọ ughe ukọ-ọrue na o bọwo Isẹri Jihova, ọ tẹ ta nọ o re whowho okokohọ ubrotọ Isẹri Jihova nọ ọ be tha na ọvọvẹ. Ahwo nọ a ziọ okokohọ na a jọ buobu, yọ ahwo udu oruọzewọ buobu a tẹ jẹ nọ uvi enọ okenọ Isẹri Jihova a weze bru ai evaọ odibọgba na.”—1997 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ẹwẹ-obe avọ 61-62.
[Picture on page 28]
Okejọ, Jesu ọ jọ ẹgbede dhesẹ ẹthọthọ ota ewọsuọ riẹ