Eme Whọ Riẹ Kpahe Eda?

EDA! Eme ẹme ọyena ọ wha ziọ iroro ra?

Rọkẹ ahwo buobu, o rọ ogbẹrọwọ gbe omuroro, onọ a re se gb’oja ha. Rọkẹ ae, eda yọ oware nọ ohwo o bi roro gheghe—erieda nọ i ku iwu ebẹbẹe họ nọ i re fiọ ibekpe ọ edha họ ẹbẹro there, rẹriẹ ahwo ruọ ikere, jẹ jọ ehru rra evaọ aso be hwẹ ehwẹ ọhaha.

Rọkẹ amọfa, eda yọ oware nọ a rẹ rọ zaro ho. Ekiotọ jọ e ta nọ bu vi abọvo akpọ na a rọwo nnọ erieda e ghinẹ rrọ yọ e rẹ sai kpomahọ izuazọ amọfa. Ima buobu a rọwo nnọ erieda e rrọ yoyoma, avọ enwoma, yọ u fo re a dhozọ rai gaga. Wọhọ oriruo, obe jọ kpahe egagọ Africa o ta nọ: “Ẹrọwọ ọrọ iruo gbe enwoma imu iyoma, ẹvagba gbe eda ọ ruọ azẹ uzuazọ Africa no . . . Erieda gbe egbẹva họ ahwo nọ a mai mukpahe kpobi evaọ okegbe rai. Makọ rite inẹnẹ, evaọ eria jọ ẹsejọ ahwo a re kpe ai whu dede.”

Rekọ, evaọ ekwotọ Oyibo, eda i wo adhẹẹ ọfa no. Ebe, etẹlivisiọne, gbe isinima e daoma gaga si ozodhẹ erieda no. Enẹ David Davis, ọkiotọ ezaharo, ọ ta: “Idudhe na, erieda i te zihe ruọ emaha avọ erru viere, ghine wowoma ziezi. Ahwo nọ a re ru isinima a rẹ kaki muẹrohọ oware nọ o be via kpobi. . . . Ẹkwoma erieda na nọ a dhesẹ wowoma jẹ rrọ kpatiẹ, a tẹ be were ahwo buobu, te eyae gbe emaha.” Ahwo nọ a re ru isinima a riẹ epanọ a re ro nwene oware okpokpọ kpobi zihe ruọ eki ologbo.

Ahwo jọ a ta nọ eda yọ ovo jọ evaọ usu egagọ abọ-ẹzi nọ e be mae rro kpatakpata evaọ obọ United States. Evaọ afẹ akpọ na nọ i rovie aro na kpobi, ahwo buobu, fikinọ a be họre re t’ezae t’eyae a jọ ẹrẹrẹe yọ egagọ nọ e d’otọ fia e bẹ rai no, a be gwọlọ orugba abọ-ẹzi evaọ idhere eda sa-sa. Evaọ uzẹme, oghoghẹrẹ eda i bu te epanọ ahwo a be rọ vro kpahe uzedhe otofa ubiẹme ọ “ọrieda” na. Rekọ, enọ i se oma rai erieda a re w’obọ kugbe egagọ Wicca—onọ a jọ ofeme jọ fa wọhọ “egagọ egedhọ nọ i no ofẹ ukiediwo-ọre Europe ze taure oke Ileleikristi u te ti muhọ gbe onọ o be wariẹ kpokpọ evaọ ikpe-udhusoi avọ 20 na.” Fikiere, ibuobu rai i re se oma rai egedhọ.

Evaọ ikuigbe kpobi, a mukpahe, kpokpo, lahiẹ, je tube kpe erieda no dede. Agbẹta nọ erieda ọgbọna a be rọ daoma re ahwo a rọ emamọ ẹro rri rai na. Evaọ ọkiẹriwo jọ, a nọ erieda buobu re a ta ẹme nọ a gwọlọ vuẹ ẹgbede na. Uyo rai, onọ Margot Adler ọkiotọ na ọ gba ekru họ: “Ma rọ ahwo omuomu hu. Ma be gọ Ẹdhọ họ. Ma rẹ nwa ahwo oma hayo viẹ ahwo họ họ. Ma rrọ imuozọ họ. Mai yọ ahwo gheghe wọhọ owhai. Ma wo iviuwou, iruo, ẹruore, ewezẹ irẹro. Ma rrọ egagọ-imuozọ họ. Ma rrọ idudu hu. . . . Who re du dhozọ mai hi. . . . Ma wo ohẹriẹ no owhai gaga ha wọhọ epanọ wha bi roro na.”

Ahwo buobu a be jẹ ovuẹ oyena rehọ. Rekọ oyena u dhesẹ nọ ma rẹ tehe ezọ mai di kẹ iruẹru eda? Joma t’ẹme kpahe onọ oyena evaọ uzoẹme n’otha na.