Ghọghọ Kugbe Ọghẹnẹ Evawere Na

‘Orọ urere, imoni, wha hae ghọghọ, . . . kẹsena Ọghẹnẹ uyoyou avọ udhedhẹ na o ve lele owhai rria.’—2 AHWO KỌRINT 13:11.

1, 2. (a) Fikieme ibuobu a jẹ kare oghọghọ evaọ uzuazọ? (b) Eme họ oghọghọ, kọ ẹvẹ ma sai ro woi?

EVAỌ edẹ ebi enana, rọkẹ ahwo buobu ẹjiroro nọ e rẹ wha oghọghọ ze i tulo ho. Okenọ okpẹtu ọ tẹ tehe ae hayo tehe ohwo jọ nọ a you, o rẹ sae jarae oma wọhọ Job ọrọ oke anwae, ọnọ ọ ta nọ: “Ohwo nọ aye o yẹ uzuazọ okpẹkpẹe o wo; o tẹ jẹ vọ avọ uye.” (Job 14:1) A ko Ileleikristi dhere no idhọvẹ gbe eyawọ “oke ẹbẹbẹ” nana ha, yọ u re gbunu hu inọ ẹsejọ idibo ẹrọwọ Jihova a re whrehe.—2 Timoti 3:1.

² Ghele na, Ileleikristi e rẹ sae ghọghọ, a tẹ make rọ otọ odawọ. (Iruẹru 5:40, 41) Re ma wo otoriẹ epanọ onana o rọ lọhọ, joma kaki roro kpahe oware nọ oghọghọ o rrọ. A dhesẹ oghọghọ wọhọ “ọwhọ iroro nọ ewotobọ hayo ẹruore oware uwoma o rẹ kpare.”a Fikiere, ma tẹ rehọ oke ro roro kpahe eghale nọ ma wo enẹna je roro kpahe oghọghọ nọ o be hẹrẹ omai evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ na, ma rẹ sae ghọghọ.

3. Ẹvẹ a sae rọ ta nọ ohwo kpobi o wo ẹjiroro jọ nọ ọ rẹ lẹliẹe ghọghọ?

³ Ohwo kpobi o wo eghale jọ nọ ọ rẹ rọ fiki riẹ kẹ uyere. O sae jọ nọ a si ọnowuzou uviuwou no iruo. Evaọ uzẹme, o rẹ sae jọ ọdawẹ kẹe. Ọ gwọlọ rẹrote iyoyou riẹ. Ghele na, otẹrọnọ o wo ogaga ugboma gbe omokpokpọ, ọ rẹ sae kẹ uyere fiki oyena. Otẹrọnọ ọ ruẹ iruo, ọ te sai ru iruo gaga. Evaọ abọdekọ riẹ, ẹyao ọgaga ọ rẹ sai kie aye Oleleikristi jọ. Ghele na, ọ rẹ sae kẹ uyere fiki obufihọ uyoyou egbẹnyusu gbe ahwo uviuwou nọ i bi fiobọhọ kẹe yeri kugbe ẹyao riẹ avọ ọghọ gbe udu. Yọ Ileleikristi uzẹme kpobi, makọ oghẹrẹ nọ uyero rai o rọ kpobi, a rẹ sae ghọghọ fiki uvẹ-ọghọ ẹriẹ Jihova, ‘Ọghẹnẹ evawere na,’ gbe Jesu Kristi, “ovie ọvo nọ o wo oghale” na. (1 Timoti 1:11; 6:15) Ẹhẹ, Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu Kristi a rẹ wereva gaga. A yọrọ oghọghọ rai no ghelọ uzẹme na inọ iyero otọakpọ na i wo ohẹriẹ no oware nọ Jihova o wo họ iroro evaọ emuhọ na. Oriruo rai ọ rẹ sai wuhrẹ omai ziezi kpahe epanọ ma rẹ rọ yọrọ oghọghọ mai.

A Ku Oghọghọ Rai Fiẹ Vievie He

4, 5. (a) Didi owọ Jihova ọ jẹ evaọ okenọ ahwo-akpọ ọsosuọ na a kpareso? (b) Evaọ edhere vẹ Jihova ọ rọ yọrọ eriwo ọliọliọ kpahe ahwo-akpọ?

⁴ Evaọ ọgbọ Idẹn, Adamu avọ Ivi a reawere omokpokpọ je wo iroro egbagba. A wo iruo omawere nọ a re ru je wo emamọ okegbe nọ a re jo ru iruo na. Mae rro, a wo uvẹ-ọghọ ẹmeọta kugbe Jihova ẹsikpobi. O jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ re a reawere obaro evawere. Rekọ ekẹ iwoma enana kpobi e da ọsẹ gbe oni ọsosuọ mai ẹro ho; a tho ubiure aghọ na ro no “ure ẹriẹ ewoma gbe eyoma na” ze. Uruemu aghẹmeeyo onana u te fi otọhotọ họ rọkẹ ababọ evawere nọ mai, emọ rai, a be ruẹ nẹnẹ na.—Emuhọ 2:15-17; 3:6; Ahwo Rom 5:12.

⁵ Rekọ, Jihova ọ kuvẹ hẹ re uruemu ababọ uyere orọ Adamu avọ Ivi na u mi ei oghọghọ riẹ. O wo udufihọ nnọ o tẹ kao udu emọ rai jọ o te wọ ae re a gọe. Evaọ uzẹme, o wo udufihọ ga te epanọ o ro whowho ẹjiroro riẹ re ọ ta emọ rai no igbo taure Adamu avọ Ivi a te ti tube yẹ ọmọ ọsosuọ rai dede! (Emuhọ 1:31; 3:15) Evaọ ikpe-udhusoi buobu nọ i lele i rie, ahwo-akpọ buobu a nya lele ithihi Adamu avọ Ivi, rekọ Jihova o kiemuku uviuwou ahwo-akpọ họ fikiọ aghẹmeeyo otiọye nọ ọ dafia na. Ikpoye, ọ tẹro riẹ vi ezae gbe eyae nọ i ‘ru rie eva were,’ enọ i ru omodawọ gaga re a ru ei eva were fikinọ a you rie.—Itẹ 27:11; Ahwo Hibru 6:10.

6, 7. Eme o fiobọhọ kẹ Jesu vọ avọ oghọghọ ẹsikpobi?

⁶ Kọ ẹvẹ kpahe Jesu—ẹvẹ ọ rọ yọrọ oghọghọ riẹ? Wọhọ omama ẹzi ologbo evaọ obọ odhiwu, Jesu o wo uvẹ kpobi nọ o re ro muẹrohọ iruẹru ezae gbe eyae evaọ otọakpọ. Sebaẹgba rai o dhesẹ oma via vevẹ, ghele na Jesu o you rai. (Itẹ 8:31) Uwhremu na, okenọ ọ nyaze otọakpọ jẹ ghinẹ “ria udevie” ahwo-akpọ, eriwo riẹ kpahe ahwo-akpọ o nwene he. (Jọn 1:14) Eme o fiobọhọ kẹ Ọmọ ọgbagba Ọghẹnẹ yọrọ eriwo ọliọliọ kpahe uviuwou ahwo-akpọ erahaizi?

⁷ Orọ ọsosuọ kpobi, Jesu o dhesẹ iroro evaọ irẹro riẹ kpahe omobọ riẹ gbe amọfa. Ọ riẹ nọ orọnikọ o bi ti ku akpọ na rẹriẹ hẹ. (Matiu 10:32-39) Fikiere ọ jẹ ghọghọ evaọ okenọ makọ ohwo oruọzewọ ọvo ọ tẹ j’owọ ziezi kpahe ovuẹ Uvie na. Dede nọ uruemu gbe iroro ilele riẹ i je kiehọ ẹsikpobi hi, Jesu ọ riẹ nọ evaọ udu rai a ghinẹ gwọlọ ru oreva Ọghẹnẹ, yọ o you rai fiki oyena. (Luk 9:46; 22:24, 28-32, 60-62) Nwani kiehọ, evaọ olẹ se Ọsẹ obọ odhiwu riẹ, Jesu ọ tẹ t’ẹme kpẹkpẹe kpahe emamọ uruemu nọ ilele riẹ a dhesẹ no inọ: “A te koko eme ra.”—Jọn 17:6.

8. Fodẹ idhere jọ nọ ma sae rọ raro kele Jihova avọ Jesu evaọ abọ ẹyọrọ oghọghọ mai.

⁸ Ababọ avro, mai kpobi ma re wo erere no eroro kpahe oriruo nọ Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu Kristi a fihọ otọ evaọ abọ ọnana ze. Kọ ma sae raro kele Jihova vọvọ viere ẹsejọhọ ẹkwoma awa nọ ma rẹ ro hrọ họ evaọ okenọ eware e gbẹ nya lele epanọ ma rẹro rai hi? Kọ ma sae nya lele ithihi Jesu kpekpekpe viere ẹkwoma ẹyọrọ eriwo ọliọliọ kpahe iyero obọnana mai, jegbe edhesẹ iroro evaọ oware nọ ma re rẹro riẹ mi omobọ mai gbe amọfa? Joma ruẹ epanọ a sai ro fi ehri-izi enana jọ h’iruo evaọ edhere nọ o w’iruo evaọ abọ jọ nọ ọ rẹ ghaghae kẹ udu Ileleikristi ọwhọ evaọ oria kpobi—iruo odibọgba na.

Yọrọ Eriwo Ọliọliọ Kpahe Odibọgba Na

9. Ẹvẹ oghọghọ Jerimaya o rọ wariẹ kpokpọ, kọ ẹvẹ oriruo riẹ ọ sai ro fiobọhọ k’omai?

⁹ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ghọghọ evaọ iruo riẹ. Oghọghọ mai o rẹ roma hwa iyẹrẹ nọ ma wo ho. (Luk 10:17, 20) Jerimaya ọruẹaro na ọ ta usiuwoma ikpe buobu evaọ ẹkwotọ nọ o w’ẹvi hi. Okenọ ọ tẹrovi owojẹ uyoma ahwo na, oghọghọ riẹ u te vru. (Jerimaya 20:8) Rekọ nọ o roro kpahe erru ovuẹ na, oghọghọ riẹ o tẹ wariẹ kpokpọ. Jerimaya ọ ta kẹ Jihova nọ: “Me du eme ra ruẹ, mẹ tẹ re ae, eme ra i te zihe ruọ oghọghọ gbe evawere evaọ eva mẹ; keme odẹ ra a bi ro se omẹ, E ỌNOWO.” (Jerimaya 15:16) Ẹhẹ, Jerimaya ọ ghọghọ fiki uvẹ-ọghọ riẹ ọrọ ewhowho ẹme Ọghẹnẹ. Ma sai ru ere re.

10. Ẹvẹ ma sae rọ sẹro oghọghọ mai evaọ odibọgba na o tẹ make rọnọ ẹkwotọ mai o w’ẹvi evaọ obọnana ha?

¹⁰ O tẹ make rọnọ ibuobu e j’owọ kẹ emamọ usi na ha, ma wo ẹjiroro ologbo nọ ma rẹ rọ ghọghọ nọ ma bi w’obọ evaọ iruo odibọgba na. Kareghẹhọ nọ Jihova o wo udufihọ inọ ahwo-akpọ jọ a te j’owọ re a gọe. Wọhọ Jihova, ma re serihọ evaọ ẹruore vievie he inọ ahwo jọ a te ruẹ ẹme-avro na vuhumu a vẹ jẹ ovuẹ Uvie na rehọ. O rẹ thọrọ omai ẹro ho inọ uyero ahwo u re nwene. Okenọ ọ tẹ rẹriẹ aro dhe ẹbẹbẹ idudhe jọ, makọ ohwo nọ o re dhesẹ uruemu ọ me te k’omamẹ dede ọ sai tube mu otofa uzuazọ họ eroro kpahe gaga. Kọ whọ te jọ etẹe re who fiobọhọ evaọ okenọ ohwo otiọye na o te ‘se ẹgwọlọ abọ-ezi riẹ gboja’? (Matiu 5:3) Whaọ, ohwo jọ evaọ ẹkwotọ ra ọ sae ruẹrẹ oma kpahe re ọ gaviezọ kẹ emamọ usi na uzedhe okeofa nọ whọ te rọ wariẹ nya na!

11, 12. Eme ọ via evaọ ẹwho jọ, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ noi ze?

¹¹ Oghẹrẹ nọ ẹkwotọ mai ọ rrọ o sai je nwene. Roro kpahe oriruo jọ. Evaọ ẹwho ọsese jọ, ezae avọ eyae rai gbe emọ a be rria evaọ okugbe. Okenọ Isẹri Jihova a te weze bru ae, a rẹ nyaku oghẹrẹ uyo ovona eva unuẹthẹ kpobi, “Ma wo isiuru hu!” Otẹrọnọ ohwo jọ o dhesẹ isiuru kpahe ovuẹ Uvie na, erivẹ na e rẹ raha oke he evaọ ẹwhaha ẹmeọta kugbe Isẹri na. A gbẹ du ta ha inọ, o jọ use-abọ re a ta usiuwoma evaọ etẹe. Ghele na, Isẹri na i serihọ họ; a ruabọhọ usiuwoma ota. Didi iyẹrẹ i no rie ze?

¹² Eva omoke, emọ buobu evaọ ẹwho ọyena a tẹ rro, rọo, jẹ be rria etẹe. Nọ a vuhumu nọ edhere uzuazọ rai na o re wha uvi evawere se ae he, ejọ evaọ usu ivovo-ezae gbe eyae enana a te muọ uzẹme na họ ẹgwọlọ. A duku ei evaọ okenọ a gaviezọ ziezi kẹ emamọ usi nọ Isẹri na a bi whowho na. Fikiere nọ ikpe buobu e vrẹ no, ukoko osese na u te muhọ ẹrro. Dai roro oghọghọ iwhowho Uvie eyena nọ i sobọhọ họ na! Ajọ ithihakọ evaọ ẹghale ovuẹ Uvie oruaro na o wha oghọghọ s’omai re!

Ibe Enọ E Rọwo A Ti Fiobọhọ k’Owhẹ

13. Ono ma rẹ sae nyabru evaọ okenọ ma te wo ewhrehe?

¹³ Okenọ whọ tẹ r’otọ otunyẹ hayo okenọ okpẹtu ọ tẹ via, diẹse whọ rẹ sae nya kẹ omosasọ? Ima idibo Jihova buobu nọ e roma mudhe no a rẹ kake nyabru Jihova evaọ olẹ, kẹsena a vẹ nyabru inievo Ileleikristi rai. Okenọ ọ jọ otọakpọ, Jesu omariẹ o riwi obufihọ ilele riẹ ghaghae. Evaọ aso taure o te ti whu, ọ ta kpahe ae wọhọ ‘enọ i lele omẹ jọ eva edawọ mẹ.’ (Luk 22:28) Uzẹme, ilele eyena yọ ahwo nọ e gba ha, rekọ omarokpotọ rai o jọ omosasọ kẹ Ọmọ Ọghẹnẹ. Ma rẹ sai wo ogaga mi ibe egegagọ re.

14, 15. Eme o fiobọhọ kẹ imava-orọo jọ yeri kugbe uwhu ọmọ rai, kọ eme who wuhrẹ no oware nọ o via kẹ ae ze?

¹⁴ Imava-orọo Oleleikristi jọ nọ a re se Michel avọ Diane a wuhrẹ epanọ obufihọ inievo rai o rẹ sae ghare te. Ọmọ ikpe 20 rai, Jonathan, Oleleikristi nọ ọ vọ avọ ẹgba gbe emamọ irẹro, o wo ọta evaọ ẹvori. Edọkita a daoma gaga re o siwi ei, rekọ oma Jonathan u te yoma viere bẹsenọ o ro kie ruọ owezẹ uwhu evaọ owọwọ jọ. O kẹ Michel gbe Diane idhọvẹ gaga. A riẹ vuhumu nnọ Ewuhrẹ Odibọgba na, nọ a bi ru evaọ owọwọ oyena, ọ kẹle ekuhọ no. Ghele na, fiki epanọ a gwọlọ omosasọ gaga, a tẹ ta kẹ ọkpako nọ ọ jọ kugbe ae re o lele ae kpohọ obọ Ọgwa Uvie na. A te etẹe evaọ oke nọ a je ro whowho kẹ ukoko na kpahe uwhu Jonathan. Nọ ewuhrẹ na ọ fa no, inievo na e tẹ wariẹ ọse gbe oni nọ e rọ uweri na họ, a tẹ gbalọ ae jẹ ta eme omosasọ kẹ ae. Diane ọ kareghẹhọ nọ: “Ma jọ ababọ obufihọ nọ ma te ọgwa na, rekọ ẹvẹ omosasọ nọ ma wo n’obọ inievo na ze o rro te—ẹvẹ a kpare ẹzi mai te! Dede nọ a sae si edada mai no ho, a fiobọhọ k’omai thihakọ evaọ otọ otunyẹ!”—Ahwo Rom 1:11, 12; 1 Ahwo Kọrint 12:21-26.

¹⁵ Okpẹtu ọ lẹliẹ Michel gbe Daine si kẹle inievo rai viere. O tẹ jẹ lẹliẹ ae si kẹle ohwohwo viere. Michel ọ ta nọ: “Me wuhrẹ no re me riwi aye oyoyou mẹ ghaghae viere. Evaọ etoke ewhrehe, ma rẹ t’ẹme k’ohwohwo kpahe uzẹme Ebaibol gbe epanọ Jihova ọ bẹ rọ sẹro mai.” Diane o fibae nọ: “Ẹruore Uvie na o wo otofa viere k’omai no enẹna.”

16. Fikieme u je wuzou re ma j’owọ na evaọ eru re inievo mai a riẹ kpahe ẹgwọlọ mai?

¹⁶ Ẹhẹ, inievo Ileleikristi mai a sae jọ wọhọ “omaosasọ” k’omai evaọ etoke ẹbẹbẹ uzuazọ jẹ rọ ere fiobọhọ k’omai yọrọ oghọghọ mai. (Ahwo Kọlọsi 4:11) Dede na, a rẹ sae ruẹ oware nọ o rrọ iroro mai hi. Fikiere, nọ ma tẹ gwọlọ obufihọ, u re woma re ma jae riẹ. Kẹsena ma ve dhesẹ uvi ovuhumuo kẹ oghẹrẹ omosasọ kpobi nọ inievo mai a rẹ sae kẹ, je rri rie wọhọ nọ obọ Jihova u no ze.—Itẹ 12:25; 17:17.

Rri Ukoko Ra

17. Didi use-abọ oniọmọ ọyewọ-ọvo jọ ọ rẹriẹ ovao ku, kọ ẹvẹ ma re rri ahwo nọ a wọhọ e riẹ?

¹⁷ Epanọ who rri ibe enọ e rọwo kpekpe te, ere who re wuhrẹ te re who wo ovuhumuo ke ae jẹ ruẹ oghọghọ evaọ usu rai. Rri ukoko ra. Eme whọ ruẹ? Kọ ọyewọ-ọvo jọ ọ riẹ nọ ọ be daoma re o wuhrẹ emọ riẹ fihọ edhere uzẹme na? Kọ who roro ziezi kpahe emamọ oriruo nọ o bi fihọ otọ no? Daoma re who roro ebẹbẹ jọ nọ ọ rẹriẹ ovao ku. Oni jọ nọ ọye ọvo ọ be rẹrote emọ nọ a re se Jeanine ọ fodẹ enana jọ: ọkora, owojẹ ọfariẹ n’obọ ezae ze eva oria iruo, omaa-igho-raha nọ u re kpotọ gaga. Rekọ ọ ta nọ ẹbẹbẹ nọ ọ mae rro kpobi, o kugbe ẹruorote ẹgwọlọ iroro emọ, nọ orọnọ ọmọ ọvuọvo o wo ohẹriẹ na. Jeanine ọ tẹ fodẹ ẹbẹbẹ ọfa: “O rẹ sae jọ use-abọ ogaga re whọ whaha otunyẹ nọ who re ro ru ọmọzae ra fihọ ọnọ o wuzou uviuwou na re ọ rehọ ẹta ọzae nọ ọ riẹ hẹ na. Me wo ọmọtẹ jọ, yọ o re bẹbẹ re mẹ kareghẹhọ nọ mẹ rẹ rehọ ebẹbẹ mẹ rọ kẹe wha ha.” Wọhọ idu buobu eyewọ-ọvo nọ e be dhozọ Ọghẹnẹ, Jeanine o bi ruiruo oke kpobi jẹ rẹrote uviuwou riẹ. O re je wuhrẹ Ebaibol na kugbe emọ riẹ, wuhrẹ ae evaọ odibọgba na, jẹ wha ae ziọ iwuhrẹ ukoko. (Ahwo Ẹfẹsọs 6:4) Ẹvẹ Jihova ọ rẹ wereva te nọ ọ be ruẹ omodawọ uviuwou onana kẹdẹ kẹdẹ re a yọrọ ẹgbakiete na! Kọ o gbẹ be wha oghọghọ ziọ udu mai nọ ma wo oghẹrẹ ahwo otiọye evaọ udevie mai? Ẹhẹ, ere o ghinẹ rrọ.

18, 19. Dhesẹ epanọ ma sai ro ru ovuhumuo mai rọkẹ ahwo ukoko na kodo.

¹⁸ Wariẹ rri ukoko ra. Whọ sae ruẹ eyae-uku hayo ezae nọ eyae i whu seba erọ ẹrọwọ nọ i re “no” iwuhrẹ hẹ. (Luk 2:37) Kọ a rẹ jọ goli ẹsejọ? Ẹhẹ, ere o rrọ. A re roro kpahe ọrivẹ-orọo rai gaga! Rekọ a bi ruiruo ẹsikpobi evaọ egagọ Jihova je wo isiuru kpahe amọfa. Edikihẹga, gbe eriwo ọliọliọ rai o re fi ẹvi họ oghọghọ ukoko na! Oleleikristi jọ nọ o ruiruo evaọ odibọgba oke-kpobi na evaọ ikpe nọ i bu vi 30 no ọ ta nọ: “Oghọghọ ulogbo mẹ jọ họ ẹruẹ inievo nọ e kpako no nọ e ruẹ edawọ buobu no nọ e gbẹ be gọ Jihova avọ ẹrọwọ!” Ẹhẹ, Ileleikristi nọ e kpako no evaọ udevie mai a rọ uduotahawọ ulogbo kẹ erọ emaha na.

¹⁹ Kọ ẹvẹ kpahe ahwo ọkpokpọ nọ i muọ oma họ ekugbe ukoko na obọ? Kọ oma o gbẹ be wọ omai okenọ a tẹ ta ẹrọwọ rai via eva iwuhrẹ? Roro kpahe ẹnyaharo nọ a ru no anwẹnọ a muọ Ebaibol na họ ewuhrẹ na. Eva rai e be were Jihova gaga. Kọ ere o rrọ k’omai? Kọ ma re dhesẹ ọjẹrehọ mai, je jiri ai rọkẹ omodawọ rai?

20. Fikieme a sae rọ ta nọ omomọvo evaọ ukoko na o wo ẹkẹ-abọ ologbo evaọ ukoko na?

²⁰ Kọ whọ rọo no, ohwo nọ ọ te rọo ho, hayo whẹ yọ ọyewọ-ọvo? Kọ whọ rọ ababọ ọsẹ (hayo ababọ oni), aye-uku hayo ọzae nọ aye o whu seba? Kọ whẹ yọ ohwo nọ o kuomagbe ukoko na evaọ ikpe buobu nọ e vrẹ no manikọ ohwo nọ o mu oma họ ekugbe obọ? Jọ u mu owhẹ ẹro nọ oriruo ẹrọwọ ra yọ uduotahawọ kẹ omai kpobi. Yọ okenọ who te kuomagbe ẹsuọ ole Uvie, okenọ whọ tẹ kpahefihọ onọ hayo who te ru ẹme evaọ Isukulu Odibọgba Ọghẹnẹ na, ọzọhọkugbe ra o re fiba oghọghọ mai. Maero, o rẹ wha oghọghọ se udu Jihova.

21. Eme ma wo ẹjiroro buobu nọ ma re ro ru, kọ didi enọ e romavia?

²¹ Ẹhẹ, makọ evaọ etoke ẹbẹbẹ nana, ma rẹ sae ghọghọ evaọ egagọ Ọghẹnẹ evawere mai. Ma wo ẹjiroro buobu nọ ma rẹ rọ j’owọ kpahe uduotahawọ Pọl na inọ: ‘Wha hae ghọghọ, . . . kẹsena Ọghẹnẹ uyoyou avọ udhedhẹ na o ve lele owhai rria.’ (2 Ahwo Kọrint 13:11) Kọ ẹvẹ o rẹ jọ otẹrọnọ ma zere okpẹtu ọraha, ukpokpoma, hayo ọbẹwẹ eyero-ugho ọgaga? Kọ o lọhọ re ma yọrọ oghọghọ mai makọ evaọ iyero itieye na? Whẹ ọvo ọ kuyo na nọ who bi se uzẹme n’otha na.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Sae k’Uyo?

• Ẹvẹ a dhesẹ oghọghọ?

• Ẹvẹ ẹyọrọ eriwo ọliọliọ u re ro fiobọhọ k’omai jọ avọ oghọghọ?

• Eme o re fiobọhọ k’omai wo eriwo ọliọliọ kpahe ẹkwotọ ukoko mai?

• Evaọ edhere vẹ who re ro wo ovuhumuo kẹ inievo nọ e rọ ukoko ra?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Ahwo nọ a rọ ẹkwotọ mai a rẹ sai nwene

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]

Didi uyero use-abọ ahwo nọ a rọ ukoko ra a rẹriẹ ovao ku?