Ẹnya Kpohọ Obokparọ Urere!
“Ri, . . . esi ọfuafo yọ, ọnọ ọ be dhẹ e na o kru uzei họ obọ; a tẹ rehọ etu-uvie kẹe nọ ọ be dhẹ vrẹ yọ o kpe avọ obọ-okparọ.”—EVIAVIA 6:2.
1. Eviavia obaro vẹ Jọn ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ?
ẸKWOMA ẹzi Ọghẹnẹ Jọn ukọ na ọ sae rọ oware wọhọ ikpe 1,800 rri kparo je dhesẹ eromuo Kristi wọhọ Ovie. O gwọlọ ẹrọwọ mi Jọn re ọ rọwo eware nọ ọ jọ eruẹaruẹ ruẹ na. Mai nẹnẹ ma wo imuẹro ivevẹ inọ eromuo nọ a ruẹaro riẹ na ọ roma via evaọ 1914. Avọ ibiaro ẹrọwọ ma be ruẹ Jesu Kristi nọ “ọ be dhẹ vrẹ yọ o [bi] kpe avọ obọ-okparọ.”
2. Didi owọ Ẹdhọ ọ jẹ kpahe eyẹ Uvie na, kọ didi imuẹro onana o rọ?
2 Nọ a yẹ Uvie na no, a te gele Setan no odhiwu ze, o tẹ lẹliẹe be họre ga viere avọ ofu ologbo rekọ ọ be kparobọ vievie he. (Eviavia 12:7-12) Evedha riẹ e lẹliẹ uyero akpọ na ga viere no. O wọhọ nọ okegbe ahwo-akpọ o bi dhe eyeyoma. Rọ kẹ Isẹri Jihova, onana yọ imuẹro ivevẹ inọ Ovie rai ọ be dhẹ kpobaro “avọ obọ-okparọ.”
A Be Bọ Ukoko Akpọ Ọkpokpọ Enẹna
3, 4. (a) Didi inwene ukoko a ru no evaọ ukoko Ileleikristi na anwẹnọ a ro yẹ Uvie na, kọ fikieme i je fo? (b) Didi irere inwene nana e wha ze no, wọhọ epanọ Aizaya ọ ruẹaro?
3 Nọ a nwani yẹ Uvie na no, oke u te te re a ru ukoko Ileleikristi na—onọ u wo ewha-iruo Uvie nọ i bu viere no enẹna—rọwokugbe ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na kpekpekpe viere. Fikiere, evaọ ukere ọ June 1 gbe 15, 1938 (ọrọ Oyibo), Uwou-Eroro Na u te dhesẹ epanọ ukoko Ileleikristi na u re ruiruo. Kẹsena, ukere ọ December 15, 1971, u te dhesẹ Ugboma Esuo ọgbọna vẹ viere evaọ uzoẹme na “Ugboma Esuo nọ U Wo Ohẹriẹ no Ogbẹgwae Uzi.” Evaọ 1972, a rehọ igboma ekpako mu re a rọ obufihọ gbe ọkpọvio kẹ ikoko rai.
4 Ezihetha uvi ẹruọsa o kẹ ukoko Ileleikristi na ọbọga ziezi. Oware ofa nọ u fiba onana họ eruẹrẹfihotọ nọ Ugboma Esuo na u ru re a wuhrẹ ekpako na kpahe iruo rai, kugbe ewuhrẹ kpahe eme ẹdhoguo. A ruẹaro orro ẹmẹrera orọ ọruẹrẹfihotọ ukoko otọakpọ Ọghẹnẹ gbe irere riẹ eva Aizaya 60:17: “Mẹ rẹ te rehọ oro fihọ ẹta ekpọna kẹ owhai, mẹ vẹ jẹ te rehọ Siliva fihọ ẹta itehru [kẹ] owhai; jẹ rehọ ekpọna fihọ ẹta ire, gbe itehru fihọ ẹta itho; me re ti ru enọ e rọ isu rai re a wo udhedhẹ, gbe ilori rai re a jọ ahwo okiẹrẹe.” Inwene iwoma nana i dhesẹ oghale Ọghẹnẹ gbe imuẹro ọjẹrehọ Ọghẹnẹ kpahe enọ e rehọ ọwhọ nya via te tha Uvie riẹ uke vevẹ no.
5. (a) Didi owọ Setan ọ jẹ kpahe oghale Jihova kẹ ahwo Riẹ? (b) Rọwo kugbe Ahwo Filipai 1:7, didi owọ ahwo Jihova a jẹ no kpahe evedha Setan?
5 Setan o bi muẹrohọ ẹruọsa oyoyou gbe uketha nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo riẹ no anwẹnọ a yẹ Uvie na. Wọhọ oriruo, evaọ 1931 utu osese orọ Ileleikristi nana u whowho evaọ ẹgbede nnọ orọnikọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol gheghe a rọ họ. Rọwo kugbe Aizaya 43:10, Isẹri Jihova a rrọ! Makọ u mu via hayo u mu via ha, Ẹdhọ o te siobọno ukpokpoma nọ a re ruẹ obọ riẹ hẹ evaọ akpọ na soso. Makọ evaọ ekwotọ nọ a riẹ nọ e rẹ lọhọ obọ kẹ egagọ, wọhọ United States, Canada, gbe Germany, a gba Isẹri na họ ẹsibuobu re a fiẹmo ekọto re a ruẹsi wo ufuoma egagọ rai. Evaọ 1988, yọ Okọto Ukpehru United States na u guedhọ 71 nọ i kpomahọ Isẹri Jihova no, enọ a jọ bruoziẹ ivẹ evaọ edhọ esa kpobi kẹ Isẹri na. Nẹnẹ, wariẹ akpọ na kpobi họ, a gbe bi fiẹmo ekọto re, wọhọ epanọ o jọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na, a sai wo “unu-uguo avọ oruga usiuwoma na.”—Ahwo Filipai 1:7.
6. Kọ imuẹwho gbe awhaha e whaha ẹnyaharo ahwo Jihova? Dhesẹ iẹe.
6 Evaọ etoke ikpe ọ 1930, enọ i su kpohọ Ẹmo Akpọ II na, egọmeti ọgbahọ i mu iruo Isẹri Jihova imuẹwho hayo whaha iruo rai evaọ Germany, Spen, Japan, gbe eria efa buobu. Rekọ evaọ ukpe 2000, erẹwho esa enana ọvo i wo ewhovuẹ ajọwha erọ Uvie Ọghẹnẹ nọ i bu vi 500,000. Oyena o rehọ enwene akuakpe bu vi unu Isẹri nọ e jọ akpọ na soso evaọ 1936! U re vevẹ, imuẹwho gbe awhaha e rẹ sae whaha ahwo Jihova ẹnyaharo ho evaọ otọ Osu obokparọ rai, Jesu Kristi.
7. Okpoware vẹ o via evaọ 1958, kọ enwene ologbo vẹ ọ roma via no n’anwọ oke oyena ze?
7 Ẹvẹ odhesẹvia ẹnyaharo ọnana ọ rro te nọ, evaọ 1958, New York City ọ rọ ẹro ruẹ okokohọ nọ ọ mae rro nọ Isẹri Jihova a ru no, Okokohọ Akpọ-Soso nọ uzoẹme riẹ o jọ Oreva Ọghẹnẹ, nọ ahwo nọ a jariẹ a bu te 253,922. Eva 1970 a siobọno iruo rai no evaọ erẹwho esa nọ ma jọ obehru fodẹ na, ajokpọ oria nọ a je se East Germany evaọ oke oyena. Rekọ Isẹri na a gbẹ jọ otọ imuẹwho evaọ Soviet Union ologbo na gbe erẹwho nọ o lele riọvọ nọ a re se Warsaw Pact. Nẹnẹ, evaọ erẹwho nana nọ e jọ otọ Esuo-Ewokugbe vẹre na, Isẹri ọwhọ nọ e riẹ i bu vi ubro ima.
8. Iyẹrẹ vẹ oghale Jihova kẹ ahwo riẹ o wha ze no, kọ eme Uwou-Eroro Na o ta kpahe onana evaọ 1950?
8 A rehọ ẹvi ghale Isẹri Jihova no keme a ruabọhọ ‘ẹkake gwọlọ uvie na gbe ẹrẹreokie Ọghẹnẹ.’ (Matiu 6:33) Evaọ edhere nọ a rẹ rọ ẹro ruẹ, eruẹaruẹ Aizaya na e ruẹ orugba riẹ no inọ: “Enọ i kpotọ i re ti zihe ruọ okpẹwho, enọ e mae kao kpobi a re ti zihe ruọ orẹwho ulogbo. Mẹ họ ỌNOWO na; me re ti ru ei vẹrẹ nọ u te ezi riẹ.” (Aizaya 60:22) Yọ ẹvi na ọ gbẹ be nyaharo. Evaọ ikpe-ikpe nọ e vrẹ na ọvo, otu ọwhọ nọ i bi whowho esuo Uvie na a rehọ ahwo nọ a bu vi 1,750,000 ro vihọ. Enana e rehọ unevaze zihe ruọ abọjọ utu ahwo nọ Uwou-Eroro ọ 1950 jọ u muẹrohọ enẹ: “Ọghẹnẹ o bi koko ukoko akpọ ọkpokpọ họ enẹna. . . . Ukoko nana o te fa Amagẹdọn vrẹ, . . . oware ọsosuọ nọ a te ruẹ evaọ ‘otọakpọ ọkpokpọ’ na . . . , nọ a kokohọ lele esuo Ọghẹnẹ, onọ o riẹ iruẹru ukoko.” Uzoẹme na u ku rie họ nọ: “Fikiere, j’omai kpobi ma kuomagbe nyaharo ududu, wọhọ ukoko akpọ ọkpokpọ!”
9. Ẹvẹ eware nọ Isẹri Jihova a wuhrẹ no evaọ ikpe nana kpobi i ro zihe ruọ erere no?
9 Nọ oke o be nyaharo na, ukoko akpọ ọkpokpọ nọ u bi dhe ẹruẹro na u duku ona nọ i fiobọhọ gaga no nẹnẹ na yọ ẹsejọhọ i ti je fiobọhọ evaọ iruo aruẹrẹ evaọ okenọ Amagẹdọn o te fi vrẹ no. Wọhọ oriruo, Isẹri na a wuhrẹ epanọ a re ro ru ikokohọ ilogbo no, epanọ a rẹ rọ dhogbo vẹrẹ vẹrẹ, jẹ bọ iwou kpatakpata. Iruo nana e lẹliẹ Isẹri Jihova bi si ahwo buobu urru, avọ adhẹẹ nọ a be kẹ ae.
Ẹkpọvi Iroro Ethọthọ
10, 11. Dhesẹ epanọ a rọ kpọ eriwo ọthọthọ kpahe Isẹri Jihova vi no.
10 Ghele na, ahwo jọ a riẹ nọ a be bọwo Isẹri Jihova ota inọ a bi rovie aro lele akpọ na ha. Onana o mae rọ ere fiki edikihẹ Ebaibol ọrọ Isẹri na evaọ eme wọhọ azẹ nọ a re se fihọ oma, seomaba-edhehọ, ivovavovo, gbe iruemu. Rekọ ahwo otafe na a muhọ evuhumu no inọ eriwo Isẹri na o wo erere. Wọhọ oriruo, edọkita jọ evaọ Poland o fonu ọfisi ẹruorote iruo ọrọ Isẹri Jihova ọ tẹ ta nọ tei te ahwo iruo riẹ eva ẹsipito a vravro euwa buobu no kpahe ẹme azẹ osefihọ oma. Oware nọ o wha avro na ze họ uzoẹme jọ nọ o roma via ẹdẹ ọyena evaọ obe usi Poland nọ a re se Dziennik Zachodni. “O be d’omẹ inọ a be rọ azẹ ruiruo bu hrọ evaọ oria imu,” ere edọkita na ọ feva. “Onana u re nwene hrọ, yọ eva e were omẹ inọ ohwo jọ ọ rọ ẹme na lahwe no. Mẹ gwọlọ evuẹ efa.”
11 Evaọ ẹgwae jọ nọ a gba ukpe n’ukpo, ahwo imu nọ a no Canada, Europe, Izrẹl, gbe United States ze a ta kpahe ebe nọ a re ro fiobọhọ kẹ edọkita siwi enọ e be mọ ababọ eroruiruo azẹ. A dhesẹ via evaọ ẹgwae nana nọ a jọ Switzerland gba na inọ, wo ohẹriẹ no eriwo nọ ọ d’otọ fia, ahwo nọ a rehọ azẹ a be kaki whu vi enọ e rehọ azẹ hẹ. Isẹri nọ e jẹ mọ a kake rọ ahwo nọ a kẹ azẹ na no ẹsipito, yọ onana u re bru ugho usiwo orọ Isẹri na kpotọ.
12. Kẹ oriruo jọ ọrọ epanọ ahwo ilogbo a ro jiri edikihẹ Isẹri Jihova kpahe seomaba-edhehọ esuo no.
12 A ta eme ezi buobu no re kpahe edikihẹ seomaba-edhehọ ọrọ Isẹri Jihova taure Ẹmo Akpọ II o te ti te gbe evaọ etoke ẹmo na nọ a jo thirakọ uye evaọ otọ esuo Nazi. Ekasẹte ividio na, Jehovah’s Witnesses Stand Firm Against Nazi Assault, onọ Isẹri Jihova a kporo jẹ kaki dhesẹ eva ega uye Ravensbrück evaọ Germany evaọ November 6, 1996 na, o wha eme ezi buobu ze no. Eva emuhọ edhesẹ otiọye na ọfa jọ eva ega uye Bergen-Belsen nọ o viodẹ na, evaọ April 18, 1998, Dr. Wolfgang Scheel, osu ọ Center for Political Education (Oria Ewuhrẹ Esuo) evaọ Lower Saxony, ọ rọwo inọ: “Oware omovuọ jọ k’omai evaọ ikuigbe họ Isẹri Jihova a se Esuo-Ọgbahọ Orẹwho na kekeke vi ichọche Ileleikristi na. . . . Makọ epanọ ma re roro kpahe iwuhrẹ gbe egagọ Isẹri Jihova kẹhẹ, edikihẹga rai evaọ etoke esuo Nazi na o rọ oware nọ a rẹ kẹ adhẹẹ.”
13, 14. (a) Ẹromuhọ owoma vẹ kpahe Ileleikristi ọsosuọ na o no ehri jọ nọ a rẹro riẹ hẹ ze? (b) Kẹ iriruo eme iwoma nọ a ta kpahe ahwo Ọghẹnẹ no nẹnẹ.
13 Okenọ ahwo ologbo hayo edhọ ekọto i te bru kẹ Isẹri Jihova evaọ eme avro, o sae lẹliẹ oziẹ-emu kpotọ jẹ lẹliẹ ahwo rọ emamọ ẹro rri Isẹri na viere. Onana u re rovie edhere kẹ ai ẹsibuobu re a t’ẹme kugbe ahwo nọ a rẹ gwọlọ gaviezọ vẹre he. Fikiere owojẹ ọ ikpahwo gbe ekọto itieye na i kiehọ, yọ Isẹri Jihova a wo ovuhumuo kẹ ae. Onana o kareghẹhọ omai oware nọ o via evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na evaọ Jerusalẹm. Okenọ Sanhẹdrin na, okọto ukpehru ahwo Ju, o gwọlọ nọ a re kpe Ileleikristi na fiki usiuwoma ota ọwhọ rai, Gamaliẹl, “ọrọ obọ izi o te dikihẹ evaọ ẹguae, [ọnọ] o wo adhẹ evaọ obọ ahwo kpobi,” ọ tẹ vẹvẹ ai unu jẹ ta nọ: “Whai ahwo Izrẹl, wha yọrọ oma kẹ ahwo nana, . . . Wha vu ai wa tou; keme re ẹjiroro hayo iruẹru enana etẹrọ erọ ahwo, e rẹte galuzouviẹ; rekọ e tẹrọ erọ Ọghẹnẹ, wha rẹ sae kpare ai no ho. Hayo wha rẹ te ruẹ nọ Ọghẹnẹ wha rẹ họrọ.”—Iruẹru 5:33-39.
14 Wọhọ Gamaliẹl, ahwo ilogbo buobu a ta eme ezi kpahe ewoma ufuoma egagọ rọkẹ Isẹri Jihova no. Wọhọ oriruo, ohwo-agbara ọ International Academy for Freedom of Religion and Belief (Isukulu Ikpehru Akpọ-Soso Rọkẹ Ufuoma Egagọ gbe Ẹrọwọ) vẹre ọ kpahefihọ avro na enẹ: “A rẹ gbọ egagọ ẹkẹ-uvẹ iruẹru egagọ họ fikinọ ahwo okegbe na a rri erọwọ rai yoyoma hayo e rọwokugbe eriwo rai hi.” Yọ profẹsọ jọ ọrọ ewuhrẹ otọkiẹ-eriariẹ egagọ evaọ yunivasiti ọ Leipzig ọ nọ onọ jọ nọ u fo kpahe ogbẹgwae egọmeti Germany nọ a ro mu re o kiẹ eko egagọ, inọ: “Fikieme o jẹ jọ nọ egagọ esese ọvo a rẹ kiẹ riwi a ve vu ichọche ilogbo ivẹ na wa [Ichọche Roman Kathọlik gbe Ichọche Lutheran]?” Ma re duku uyo na lọlọhọ evaọ eme nọ oletu Germany jọ vẹre ọ ta, ọnọ o kere nọ: “Avro ọ riẹ hẹ inọ otu ọwhọ ichọche họ enọ e jẹ kpọ owọ nọ ogbẹgwae egọmeti na o jẹ na.”
Ono Ma Re Rri Bru kẹ Ufuoma?
15, 16. (a) Fikieme owojẹ Gamaliẹl u je wo umuo evaọ oware nọ u ru gba? (b) Ẹvẹ imasa efa jọ nọ i wo udu a ro wo umuo evaọ oware nọ a rẹ sai ru kẹ Jesu?
15 Eme nọ Gamaliẹl ọ ta na e nwani dhesẹ uzẹme na inọ iruo nọ i wo uketha Ọghẹnẹ i re kie he. Ababọ avro Ileleikristi ọsosuọ na a wo erere no eme riẹ nọ ọ ta kẹ Sanhẹdrin na ze, rekọ o thọrọ e rai ẹro ho inọ eme ọ Jesu kpahe ilele riẹ nọ a ti kpokpo e rọ uzẹme re. Owojẹ Gamaliẹl u fi awhaha họ ẹjiroro isu egagọ na re a kpe ai, rekọ oyena u si ukpokpoma no riẹriẹriẹ hẹ, keme ma se nọ: “A tẹ rọwo ẹme riẹ, nọ a je se ahwo ikọ ze [no], a tẹ fae, nọ a jẹ vẹvẹ ae unu nọ agbẹ rehọ odẹ Jesu tẹme he ino, a te siobọnọ ai kpo.”—Iruẹru 5:40.
16 Okenọ a je gu Jesu ẹdhọ, Pọntiọs Pailet, nọ ọ jọ oma riẹ ruẹ afuẹwẹ hẹ, ọ tẹ daoma re o siobọno ei. Rekọ ọ sae kparobọ họ. (Jọn 18:38, 39; 19:4, 6, 12-16) Makọ imava ahwo Sanhẹdrin na, Nikodemọs avọ Josẹf ọrọ Arimatia, enọ e jọ abọ Jesu, a wo ogaga nọ a rẹ rọ whaha ẹdhoguo ekọto na kpahe Jesu hu. (Luk 23:50-52; Jọn 7:45-52; 19:38-40) Ufuoma nọ ahwo a rẹ sae kẹ evaọ okenọ a tẹ kparoma re a thọ ahwo Jihova—avọ emamọ ẹjiroro—u re wo umuo. Akpọ na o ti gbe mukpahe ilele uzẹme Kristi, wọhọ epanọ a mukpahe Jesu na. Obọ Jihova ọvo ufuoma ogbagba u re no ze.—Iruẹru 2:24.
17. Eriwo ọliọliọ vẹ Isẹri Jihova a wo, kọ fikieme oma o gbẹ be lọhọ ae he evaọ ọtamuo rai re a ruabọhọ usiuwoma ota na?
17 Avọ iroro, Isẹri Jihova a rẹro nọ ukpokpoma o te gbẹ romavia. Okenọ a te fi uyerakpọ Setan kparobọ no ọvo ọwọsuọ ọ sai ti ro serihọ. Ghele na, ukpokpoma nana, dede nọ o rẹ da, o be lẹliẹ Isẹri na siuke kpemu no orugba uwou nọ a vi rai orọ usiuwoma ota Uvie na ha. Fikieme a je siuke kpemu, nọ o rọnọ a wo uketha Ọghẹnẹ na? A rẹro so Osu rai, Jesu Kristi, nọ o dikihẹ whawha, wọhọ emamọ oriruo.—Iruẹru 5:17-21, 27-32.
18. Didi ẹbẹbẹ ọ gbẹ rọ obaro kẹ ahwo Jihova, kọ ekuhọ vẹ u mu rai ẹro?
18 No emuhọ riẹ ze, egagọ uzẹme e rẹriẹ ovao ku ọwọsuọ ọgaga no. Kẹle na, Gọg, Setan evaọ uyero omovuọ riẹ anwẹnọ a ro lei no odhiwu ze na, ọ te wọ ohọre urere bru ei. Rekọ egagọ uzẹme e te zọ. (Izikiẹl 38:14-16) “Ivie akpọ na kpobi,” evaọ otọ ọkpọvio Setan, a ve “ti lele Omogodẹ na fiẹmo, Omogodẹ na ọ vẹ te kparobọ vi ai, keme ọye họ Olori ilori, Ovie ivie.” (Eviavia 16:14; 17:14) Ẹhẹ, Ovie mai ọ be nyaharo kpohọ obokparọ urere yọ kẹle na o ti ru ei te urere “obọ-okparọ.” Ẹvẹ uvẹ-ọghọ riẹ o rro te re ma nyaharo kugbe ei, nọ ma riẹ nọ kẹle na uvumọ ohwo ọ gbẹ te wọso egegagọ Jihova ha evaọ okenọ a tẹ ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ rọ abọ mai”!—Ahwo Rom 8:31; Ahwo Filipai 1:27, 28.
Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?
• Eme Jihova o ru no re ọ bọ ukoko Ileleikristi na ga anwẹnọ a yẹ Uvie na no?
• Eme Setan o ru no re ọ daoma whaha Kristi ẹnyate obokparọ riẹ, kọ avọ iyẹrẹ vẹ?
• Didi eriwo owowa ma re wo kpahe emamọ owojẹ enọ e rọ Isẹri hi?
• Eme Setan o ti ru kẹle, kọ ẹvẹ u ti ro kuhọ?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Ikokohọ yọ idhesẹvia ọrọ ẹnyaharo ahwo Jihova
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 28]
Seomaba-edhehọ Isẹri na evaọ etoke Ẹmo Akpọ II o gbẹ be wha ajiri se Jihova