Tunye Haro Evaọ Iruo Ivuẹvu Na!
“Jọ enọ e be kọ evaọ oviẹ a vu avọ edo oghọghọ!”—OLEZI 126:5.
1. Fikieme ma jẹ “lẹ Olori ivuẹvu na re o vi iruiruo kpohọ ivuẹvu riẹ” nẹnẹ?
NỌ ERẸ usiuwoma ota avesa Jesu Kristi evaọ Galili o vrẹ no, ọ tẹ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Ivuẹvu na i ghine bu, rekọ iruiruo e rẹ kakao.” (Matiu 9:37) Uyero na o jọ epọvo na evaọ Judia. (Luk 10:2) Nọ o rọnọ oyena o jọ ere enwenọ ikpe 2,000 nọ i kpemu na, ẹvẹ uyero na o rọ nẹnẹ? Whaọ, evaọ ukpe iruo nọ u kpemu na, Isẹri Jihova nọ i bu vi 6,000,000 a tunye haro evaọ iruo ivuẹvu ẹwoho na evaọ udevie ahwo akpọ 6,000,000,000, enọ ibuobu rai e “rọ oyoya, a tẹ jẹ vaha wọhọ igodẹ nọ i wo othuru hu.” Fikiere uduotahawọ Jesu re a “lẹ Olori ivuẹvu na re o vi iruiruo kpobọ ivuẹvu riẹ” na u kiehọ nẹnẹ wọhọ epanọ o jọ ikpe-udhusoi buobu nọ i kpemu na.—Matiu 9:36, 38.
2. Eme ọ be lẹliẹ ahwo fiẹrohọ omai?
2 Jihova Ọghẹnẹ, Olori ivuẹvu na, ọ kuyo olẹ re o vi iruiruo efa ze na no. Yọ ẹvẹ o rrọ oghọghọ te re a w’obọ evaọ iruo ivuẹvu nana nọ Ọghẹnẹ ọ be kpọ na! Dede nọ ma bu hu nọ a tẹ rehọ omai wawo erẹwho na, abọ-owo ọwhọ mai evaọ iruo usiuwoma ota Uvie na gbe iruo aru-ilele na o lẹliẹ akpọ na fiẹro họ omai no. Evaọ ekwotọ buobu a be jọ ekwakwa awhusi fodẹ omai ẹsikpobi. Ẹthẹ nọ a kporo evaọ ughe etẹlivisiọne o rẹ lẹliẹ ahwo ta nọ Isẹri Jihova a rọ unuẹthẹ. Ẹhẹ, a riẹ iruo Ileleikristi mai wọhọ iruiruo ivuẹvu ẹwoho na ziezi evaọ ikpe-udhusoi avọ 21 na.
3. (a) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ahwo a muẹrohọ iruo usiuwoma ota Uvie erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na? (b) Fikieme ma jẹ sae ta nọ enjẹle a be tha odibọgba mai uke?
3 Akpọ na o muẹrohọ iruẹru usiuwoma ota Uvie orọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na re, je kpokpo iwhowho-uvie emamọ usi na. Fikiere, Pọl ukọ na o kere nọ: “Me roro nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ omai wọhọ ikọ riẹ no, wọhọ ahwo nọ a wo obrukpe uwhu; keme [mai ikọ na] ma wọhọ ughẹgbe rọ kẹ akpọ na no, rọ kẹ ikọ-odhiwu gbe ahwo.” (1 Ahwo Kọrint 4:9) Epọvo na, ithihakọ mai wọhọ iwhowho Uvie ghelọ ukpokpoma o be lẹliẹ akpọ na fiẹro họ omai yọ onana o rọ ghaghae kẹ enjẹle na. Enẹ Eviavia 14:6 o ta: “Mẹ [Jọn ukọ na] tẹ jẹ ruẹ ukọ-odhiwu ọfa nọ ọ be ra udevie odhiwu avọ usiuwoma ebẹdẹ bẹdẹ na nọ o re woro kẹ enọ e be ria eva akpọ na, rọkẹ erẹwho gbe erua gbe evẹrẹ gbe ahwo kpobi.” Ẹhẹ, ma wo uketha enjẹle evaọ odibọgba mai—iruo ivuẹvu mai na!—Ahwo Hibru 1:13, 14.
‘A Mukpahe Ae’
4, 5. (a) Didi unuovẹvẹ Jesu ọ kẹ ilele riẹ? (b) Fikieme ahwo a je “mukpahe” idibo Ọghẹnẹ inẹnẹ?
4 Okenọ a vi ikọ Jesu vrẹ wọhọ iruiruo ivuẹvu, a yo uthubro riẹ re a “wo areghẹ wọhọ eriọvọ wowolẹ wọhọ irueruẹ.” Jesu o te fibae nọ: “Wha yọrọ oma obọ ahwo; keme a rẹ te rehọ owhai kẹ egbẹguae, a rẹ te jọ evaọ iwou-egagọ rai fa owhai, ere a rẹ te rehọ owhai tha aro eba gbe ivie fiki mẹ, kpere e jọ isẹi kẹ ae gbe ahwo Egedhọ. . . . Ahwo kpobi a re ti mukpahe owhai fiki odẹ mẹ rekọ ọnọ o kiakọ ba umuo, a re ti siyei.”—Matiu 10:16-22.
5 Ahwo a “mukpahe” omai nẹnẹ keme “akpọ na ọsoso ọ rọ obọ ogaga oyoma na,” Setan Ẹdhọ na, ọnọ ọ rọ ọwegrẹ ologbo Ọghẹnẹ gbe ahwo Riẹ. (1 Jọn 5:19) Ewegrẹ mai e be ruẹ ẹvi abọ-ẹzi mai rekọ a se re a rọ orro na kẹ Jihova. Otu ọwọsuọ a be ruẹ ovao oghaghariẹ mai nọ ma be rọ oghọghọ w’obọ evaọ iruo ivuẹvu na. Okugbe mai o bi gbe ai unu! Evaọ uzẹme, a rẹ sae rehọ ẹgo tae via evaọ okenọ a tẹ rọ ẹkwotọ ọfa kp’erẹ jẹ ruẹ nọ Isẹri Jihova evaọ obei a bi ru oghẹrẹ iruo evona nọ a jọ orẹwho rai muẹrohọ na. Uzẹme, ma riẹ nọ evaọ ẹruoke, makọ ewegrẹ mai a ti vuhu Jihova mu, ọnọ ọ be th’omai uke jẹ rrọ ehri okugbe mai na.—Izikiẹl 38:10-12, 23.
6. Didi imuẹro ma wo nọ ma bi w’obọ evaọ iruo ivuẹvu na, rekọ didi onọ o roma via?
6 Olori ivuẹvu na ọ kẹ Ọmọ riẹ, Jesu Kristi, “ogaga kpobi nọ o rọ eva odhiwu gbe akpọ na.” (Matiu 28:18) Fikiere Jihova ọ be rọ Jesu kpọ iruo ivuẹvu na ẹkwoma enjẹle obọ odhiwu gbe ‘ọrigbo ẹrọwọ avọ areghẹ’ nọ a wholo evaọ otọakpọ na. (Matiu 24:45-47; Eviavia 14:6, 7) Rekọ ẹvẹ ma rẹ sai ro thihakọ ọwọsuọ ewegrẹ jẹ yọrọ oghọghọ mai nọ ma bi tunye haro evaọ iruo ivuẹvu na?
7. Oghẹrẹ uruemu vẹ u fo nọ ma re wo okenọ a tẹ be wọso hayo kpokpo omai?
7 Okenọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku ọwọsuọ hayo tubọ ukpokpoma, joma gwọlọ obufihọ Ọghẹnẹ re ma sai wo oghẹrẹ uruemu Pọl. O kere nọ: “Oke nọ a poviẹ omai, ma guọvunu; nọ a kẹ omai uye, ma thihi-akọ; oke nọ a raha odẹ mai, ma vu rai wa.” (1 Ahwo Kọrint 4:12, 13) Ẹsejọ uruemu onana, kugbe odibọgba ẹgbede areghẹ mai o rẹ sai nwene uruemu otu ọwọsuọ mai.
8. Didi imuẹro who wo no eme Jesu nọ a kere fihọ Matiu 10:28 na ze?
8 Makọ eguegue uwhu dede u re kpe ọwhọ mai hi wọhọ iruiruo ivuẹvu. Ma rẹ jọ ẹgbede whowho ovuẹ Uvie na ababọ ozodhẹ te epanọ o lọhọ te kpobi. Yọ ma wo imuẹro uduotahawọ no eme Jesu na ze: “Wha dhozọ enọ i re kpe oma na ha, rekọ a rẹ sai kpe ẹzi hi; rekọ ikpoye, wha dhẹ ọnọ ọ rẹ raha [ẹzi] gbe oma evaọ ẹri-erae.” (Matiu 10:28) Ma riẹ nọ Ọsẹ obọ odhiwu mai họ Ọkokẹ uzuazọ. Ọ rẹ hwosa kẹ enọ e yọrọ ẹgbakiete rai kẹe jẹ rọ ẹrọwọ tunye haro evaọ iruo ivuẹvu na.
Ovuẹ nọ U re Siwi Uzuazọ
9. Didi owọ otujọ ọ jẹ kpahe eme ọ Izikiẹl, kọ ẹvẹ oware ovona o be rọ via nẹnẹ?
9 Okenọ Izikiẹl ọruẹaro na ọ rọ aruọwha whowho ovuẹ Jihova kẹ “orẹwho nọ o vẹso”—orẹwho ivie Izrẹl gbe Juda—eme riẹ e were otujọ ezọ. (Izikiẹl 2:3) Jihova ọ ta nọ: “Ri, whọ rẹ te jọ kẹ ae wọhọ ohwo nọ ọ be rehọ emamọ uvo so ile uyoyou, nọ o bi kporo ikporakporo ziezi.” (Izikiẹl 33:32) Dede nọ eme ọ Izikiẹl e were rai, a rehọ e rai ruiruo ho. Eme ọ be via nẹnẹ? Okenọ okiọkotọ nọ a wholo na avọ egbẹnya rai a tẹ rọ aruọwha whowho ovuẹ Jihova, o rẹ were ahwo jọ re a yo kpahe eghale Uvie na, rekọ a rẹ j’owọ avọ ovuhumuo ho, re a zihe ro ilele je kuomagbe iruo ivuẹvu na ha.
10, 11. Evaọ abọ ọsosuọ ọrọ ikpe-udhusoi avọ 20 na, eme a ru ro whowho ovuẹ esiwo uzuazọ na, kọ eme o no rie ze?
10 Evaọ abọdekọ riẹ, ahwo buobu a j’owọ ziezi kpahe iruo ivuẹvu na no a te je w’obọ evaọ ewhowho ovuẹ Ọghẹnẹ no. Wọhọ oriruo, evaọ etoke ikokohọ Ileleikristi nọ i lele ohwohwo no 1922 rite 1928, evuẹ ẹdhoguo mukpahe uyerakpọ Setan i do lahwe vevẹ. Eria irediyo i whowho evuẹ obrukpe nana nọ a jọ ikokohọ eyena kẹ na. Oyena o vrẹ no, ahwo Ọghẹnẹ a tẹ ghale ima ebe buobu nọ a kporo evuẹ eyena fihọ.
11 Evaọ abọ ekuhọ ikpe ọ 1930, oghẹrẹ edhere isẹri-ise ọfa o te rovie fihọ—ekpala nọ a re kere eme fihọ rọ nya iyẹrẹ. Evaọ oke emuhọ, ahwo Jihova a jẹ wọ ekpala nọ i whowho evuẹ ogbotu. Uwhremu na, a tẹ jẹ wọ ekpala nọ i wo eme wọhọ “Egagọ yọ agbefẹ gbe iwhayo” gbe “Ruiruo kẹ Ọghẹnẹ gbe Kristi Ovie Na.” Nọ a be nya iyẹrẹ na vrẹ na, iroro ahwo e vẹ kpọ bru ae ze. ‘Onana u fiobọhọ ru ahwo riẹ kpahe Isẹri Jihova gaga jẹ kẹ ae udu,’ ere oniọvo jọ nọ o je ruiruo nana ẹsikpobi evaọ iyẹrẹ nọ i re zurie evaọ London, England, ọ ta.
12. Fiba ovuẹ ẹdhoguo Ọghẹnẹ, oware ofa vẹ ma ta kpahe no evaọ odibọgba mai, kọ amono a kuomagbe no enẹna evaọ ewhowho emamọ usi na?
12 Nọ ma bi whowho ovuẹ ẹdhoguo Ọghẹnẹ na, ma be jẹ ta kpahe abọ owoma ọrọ ovuẹ Uvie na. Isẹri-ise aruọwha mai evaọ akpọ na u bi fiobọhọ k’omai gwọlọ enọ i te via. (Matiu 10:11) Ibuobu okiọkotọ nọ a wholo na a j’owọ kẹ edo ọgba ivuẹvu na evaọ etoke ikpe ọ 1920 gbe 1930. Kẹsena, evaọ okokohọ jọ evaọ 1935, a te yo usi igbunu ọrọ obaro oghale rọkẹ “otu obuobu” ọrọ “igodẹ efa” na evaọ otọakpọ aparadase. (Eviavia 7:9; Jọn 10:16) A yo ovuẹ ẹdhoguo Ọghẹnẹ no a te kuomagbe enọ a wholo na evaọ ewhowho emamọ usi esiwo uzuazọ na.
13, 14. (a) Didi omosasọ ma rẹ sai wo no Olezi 126:5, 6 ze? (b) Ma tẹ ruabọhọ ẹkọ gbe ame okukuo, eme ọ te via?
13 Omosasọ ulogbo jọ nọ o rọ kẹ iruiruo ivuẹvu Ọghẹnẹ, maero kẹ enọ e be ruẹ uye ukpokpoma, họ eme ọ Olezi 126:5, 6: “Jọ enọ e be kọ evaọ oviẹ a vu avọ edo oghọghọ! Ọnọ ọ be nya vrẹ avọ oviẹ, nọ ọ wha ibi nọ a re kporo, o re ti kpozi obọ uwou avọ edo oghọghọ, rọ wha ivuẹvu riẹ kpothẹ.” Eme ọ ọso-ilezi na kpahe ẹkọ gbe evu na i dhesẹ ẹruọsa gbe oghale Jihova kẹ okiọkotọ nọ o zihe no igbo evaọ Babilọn anwae ze na. Eva e were rai gaga evaọ obusino rai, rekọ ẹsejọhọ a viẹ evaọ okenọ a jẹ kọ ibi evaọ otọ ufofe nọ a vuwa evaọ etoke igbo ikpe 70 na. Ghele na, enọ e ruabọhọ iruẹru ẹkọ gbe ebabọ rai a reawere ibi gbe edẹro no uye rai ze.
14 Ma rẹ sae viẹ evaọ okenọ ma tẹ rọ odawọ hayo okenọ mai hayo ibe enọ ma gbẹ rọwo a tẹ be ruẹ uye fiki ẹrẹreokie. (1 Pita 3:14) Evaọ iruo ivuẹvu mai, ẹsejọhọ o rẹ kake jọ bẹbẹ k’omai keme o rẹ wọhọ nọ uvumọ erere ọ rrọ kẹ uye mai kpobi evaọ odibọgba na ha. Rekọ ma tẹ ruabọhọ ẹkọ gbe ame okukuo, Ọghẹnẹ o ti ru eware rro, ẹsibuobu vrẹ irẹro mai. (1 Ahwo Kọrint 3:6) Onana u bi dhesẹ oma via ziezi evaọ iyẹrẹ ẹghale Ebaibol gbe ebe mai nọ a kere no Ikereakere na ze.
15. Kẹ oriruo epanọ ebe Ileleikristi i w’iruo te evaọ iruo ivuẹvu na.
15 Dae rehọ oriruo ọzae jọ nọ odẹ riẹ o rọ Jim. Okenọ oni riẹ o whu, ọ tẹ jọ udevie ekwakwa riẹ ruẹ obe na Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? a O se rie avọ isiuru. Evaọ ẹmeọta kugbe Osẹri jọ nọ ọ nyaku ei evaọ iyẹrẹ, Jim ọ tẹ rọwo ozihebro, onana u te su kpohọ uwuhrẹ Ebaibol. Jim o ru ẹnyaharo abọ-ẹzi ọkpakpata, rọ oma riẹ mudhe kẹ Jihova, ọ tẹ họ-ame. Ọ ta kẹ ahwo uviuwou riẹ efa kpahe eware nọ o wuhrẹ. Fikiere, oniọvo-ọmọtẹ gbe oniọvo-ọmọzae riẹ a te zihe ro Isẹri Jihova, uwhremu na Jim ọ tẹ reawere uvẹ iruo wọhọ ọgbodibo oke-kpobi eva Ebẹtẹle ọ London.
A Bi Kpokpo Ai Rekiyọ A Be Ghọghọ
16. (a) Fikieme ma rọ jọ iruo ivuẹvu na ruẹ obokparọ no? (b) Didi unuovẹvẹ Jesu ọ kẹ kpahe okpomahọ emamọ usi na, rekọ didi uruemu ma be rọ nyabru ahwo?
16 Fikieme obokparọ o jẹ rrọ iruo ivuẹvu na tere? Keme Ileleikristi nọ a wholo na gbe egbẹnya rai a yoẹme kẹ uthubro Jesu na no: “Eme nọ mẹ ta kẹ owhai evaọ ebi, wha ta e evaọ evevẹ; eme nọ a sehọ owhai ozọ, wha jọ ehru ebọ woro iei.” (Matiu 10:27) Rekọ, ma rẹ sai rẹro ọbẹwẹ, keme Jesu ọ vẹvẹ unu nọ: “Oniọvo o re ti vivie oniọvo re o whu, ọsẹ ọmọ riẹ; emọ e rẹ kpare bru enọ i yẹ rai, a re ru re a kpe ai.” Jesu ọ tẹ jẹ ta haro nọ: “Wha roro nọ me ti fi udhedhẹ họ akpọ họ; [mẹ] ze ti fi udhedhẹ họ họ, rekọ ọpia.” (Matiu 10:21, 34) Orọnikọ Jesu o keke aro fihọ nyaze te hẹriẹ iviuwou hu. Rekọ ẹsejọ oyena o romavia fiki emamọ usi na. Epọvo na o rọ kẹ idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ re. Okenọ ma te weze bru iviuwou, orọnikọ ma be gwọlọ wha ohẹriẹ họ uwou na ha. O rọ isiuru mai inọ ahwo kpobi a dede emamọ usi na rehọ. Fikiere, ma rẹ daoma rọ ẹwo avọ ohrọ nyabru ahwo uviuwou na kpobi evaọ edhere nọ o re ru ovuẹ mai jọ isiuru kẹ enọ “a ro mu kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”—Iruẹru 13:48.
17. Ẹvẹ enọ i bi kru esuo Ọghẹnẹ kpehru a ro wo ohẹriẹ, kọ ovẹ jọ họ oriruo onana?
17 Ovuẹ Uvie na u ru enọ i kru esuo Ọghẹnẹ kpehru wo ohẹriẹ no. Wọhọ oriruo, dai roro epanọ ibe egegagọ mai i wo ohẹriẹ te fikinọ a ‘rehọ eware Siza kẹ Siza, rekọ eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ’ evaọ etoke Esuo-Ọgbahọ Orẹwho evaọ Germany. (Luk 20:25) Wo ohẹriẹ no isu ichọche gbe enọ i wo odẹ Ileleikristi nọ i bi kpohọ ichọche Kristẹndọm, idibo Jihova a dikihẹ kothi, a se nọ a re zue ehri-izi Ebaibol. (Aizaya 2:4; Matiu 4:10; Jọn 17:16) Profẹsọ Christine King, ọnọ o kere obe na The Nazi State and the New Religions, o muẹrohọ nọ: “Obọ Isẹri na ọvo egọmeti [Nazi] na ọ jọ kparobọ họ, keme dede nọ a kpe idu rai buobu, iruo na e gbẹ nyaharo yọ evaọ May 1945, egagọ Isẹri Jihova i gbe je titi rekiyọ Esuo-Ọgbahọ Orẹwho na o fu no.”
18. Didi uruemu ahwo Jihova a bi dhesẹ ghelọ ukpokpoma?
18 Oware jọ nọ u wuzou gaga họ uruemu nọ ahwo Jihova a re dhesẹ evaọ okenọ a te bi kpokpo ai. Dede nọ ẹrọwọ mai ọ rẹ were isu na, oware jọ nọ u bi gbe ai unu họ uruemu ababọ ẹgo gbe egrẹ nọ ma wo. Wọhọ oriruo, Isẹri nọ e zọ vrẹ Etoke-Okpemuotọ na a rẹ ghọghọ ẹsikpobi avọ edẹro nọ a te roro kpemu kpohọ eware nọ e via. A riẹ nọ Jihova ọ kẹ rai “ogaga ulogbo nọ othesiwa.” (2 Ahwo Kọrint 4:7) Enọ a wholo evaọ usu mai na a wo imuẹro na inọ “a kere edẹ rai họ obọ odhiwu.” (Luk 10:20) Ithihakọ rai e be kẹ ai ẹruore nọ ọ rẹ wha omovuọ ze he, yọ iruiruo ivuẹvu ẹrọwọ nọ i wo ẹruore otọakpọ na a wo oghẹrẹ imuẹro evona.—Ahwo Rom 5:4, 5.
Thihakọ Evaọ Iruo Ivuẹvu Na
19. Eghẹrẹ ona vẹ a fihọ iruo no evaọ odibọgba Ileleikristi na?
19 Ma riẹ oke nọ u kiọkọ nọ Jihova ọ k’omai re ma ro w’obọ evaọ iruo ivuẹvu ẹwoho na ha. Bọo oke oyena, ma rẹ kareghẹhọ nọ enọ i re vu a re wo uzedhe ona nọ a re ro ruiruo rai. Epọvo na re, o rẹ sai mu omai ẹro inọ omarokpotọ mai evaọ eroruiruo idhere usiuwoma ota nọ a dawo jẹ ruẹ nọ i kiehọ na o te kparobọ. Pọl ọ ta kẹ ibe Ileleikristi nọ: “Mẹ guọlọ re wha . . . rọ aro kele omẹ.” (1 Ahwo Kọrint 4:16) Okenọ Pọl ọ t’ẹme kugbe ekpako ahwo Ẹfẹsọs eva Milẹtọs, ọ kareghẹhọ ai inọ ọ se rai ba ewuhrẹ hẹ “evaọ aro ahwo kpobi, jehe no uwou ruọ uwou.” (Iruẹru 20:20, 21) Timoti, ogbẹnya Pọl, o wuhrẹ ona ukọ na fikiere ọ tẹ sai dhesẹ ai ziezi kẹ ahwo Kọrint na. (1 Ahwo Kọrint 4:17) Ọghẹnẹ ọ ghale ona ewuhrẹ Pọl, yọ epavo na ọ te ghale ithihakọ mai evaọ ewhowho emamọ usi na evaọ ẹgbede n’uwou ruọ uwou, evaọ izihebro, evaọ iwuhrẹ Ebaibol, gbe oria kpobi nọ a rẹ jọ ruẹ ahwo.—Iruẹru 17:17.
20. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ ivuẹvu abọ-ẹzi ilogbo e r’otọ, kọ ẹvẹ onana o rọ rrọ uzẹme no evaọ ikpe jọ kẹle na?
20 Nọ o se isẹri kẹ aye ohwo Sameria jọ no kẹle Saeka evaọ 30 C.E., Jesu ọ tẹ t’ẹme kpahe ivuẹvu abọ-ẹzi na. Ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha kpare aro rai, wha ri idhu, epanọ e fano kẹ evuo. Ọnọ o vu, ọ rẹ rehọ osa, ọ rẹ kua ibi eruọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, re ọnọ obi vuẹ gbe ọnọ [ọ] be kọ a gbẹ ghọghọ.” (Jọn 4:34-36) Ẹsejọhọ Jesu ọ ruẹ iyẹrẹ ẹme nọ o lele aye ohwo Sameria na ta na no, keme ibuobu i fi ẹrọwọ họ iẹe fiki isẹri aye na. (Jọn 4:39) Evaọ ikpe jọ kẹle na, erẹwho sa-sa i si awhaha no kẹ Isẹri Jihova hayo jọ uzi vuhu ai mu no, rọ ere rovie udhu ivuẹvu efa fihọ no. Iyẹrẹ riẹ họ ivuẹvu abọ-ẹzi buobu nọ e r’otọ. Evaọ uzẹme, wariẹ akpọ na họ, ma be ruẹ eghale buobu nọ ma be rọ oghọghọ ruabọhọ ivuẹvu abọ-ẹzi na.
21. Fikieme ma je wo ẹjiroro nọ ma re ro tunye haro wọhọ iruiruo ivuẹvu oghọghọ?
21 Okenọ ekakọ e tẹ who je te ẹkọrọ no, iruiruo e rẹ r’abọ muoma ha. A re ruiruo ababọ eriosehọ. Nẹnẹ, u fo re ma ruiruo gaga avọ iroro ovẹrẹ keme ma be rria “oke urere” na. (Daniẹl 12:4) Ẹhẹ, ma be nyaku edawọ, rekọ ivuẹvu ilogbo erọ egegagọ Jihova nọ e mae rro kpobi e r’otọ. Fikiere onana o rọ ẹdẹ oghọghọ. (Aizaya 9:3) Fikiere wọhọ iruiruo oghọghọ, joma tunye haro evaọ iruo ivuẹvu na!
[Oruvẹ-obotọ]
a Onọ Isẹri Jihova a kporo jẹ be ghale
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Ẹvẹ Olori ivuẹvu na ọ rọ kuyo olẹ kẹ iruiruo efa na no?
• Dede nọ a “mukpahe” omai, didi uruemu ma be yọrọ?
• Fikieme ma be rọ ghọghọ dede nọ a bi kpokpo omai?
• Fikieme ma jẹ jọ iruo ivuẹvu na thihakọ avọ oma ovẹrẹ?
[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 15]
Enọ i bi w’obọ evaọ ivuẹvu abọ-ẹzi na a wo uketha enjẹle
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]
Ekpala nọ a kere evuẹ fihọ e lẹliẹ ibuobu fiẹro họ ovuẹ Uvie na
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]
Ma rẹ kọ je ku ame ku, rekọ Ọghẹnẹ o re ru ei rro