‘Gwọlọ Udhedhẹ Re Who Le Ei’

“Otẹ make bẹ, epa umutho nọ orọ owhai oma na, wha rehọ iẹe lele ahwo kpobi ria dhedhẹ.”—AHWO ROM 12:18.

1, 2. Didi eware jọ e soriẹ ze nọ udhedhẹ nọ u n’obọ ohwo-akpọ ze o gbẹ rọ tọ họ?

DAI roro kpahe uwou nọ otọhotọ riẹ o rrọ whrewhrehe, avọ ire nọ i gbo no, gbe idhe nọ e rọ hẹhẹhẹ. Kọ o rẹ were owhẹ re whọ kwa kpohọ iẹe re o jọ uwou ra? Ẹsejọhọ o te were owhẹ hẹ. A tẹ tubẹ rehọ ọda ọkpokpọ rọ ralọ iẹe u ti nwene uzẹme na ha inọ uwou na o ga ha. U ti kri hi, o rẹ sai kie.

² Udhedhẹ kpobi nọ u bi no akpọ ọnana ze o wọhọ uwou oyena. A bọ riẹ fihọ otọhotọ uwhrewhrehe—eyaa gbe omodawọ ohwo-akpọ, ọnọ o “wo obọufihọ họ.” (Olezi 146:3) Ikuigbe e vọ avọ ehọre buobu evaọ udevie erẹwho, uyẹ, gbe erua. Uzẹme, etoke ọkpẹkpẹe ọrọ udhedhẹ ọ be hae jariẹ, rekọ oghẹrẹ udhedhẹ vẹ? Otẹrọnọ erẹwho ivẹ i bi fiẹmo a je ru ọrọwokugbe udhedhẹ fikinọ a fi orẹwho ovo jọ kparobọ hayo fikinọ erẹwho ivẹ na e gbẹ ruẹ uvumọ erere evaọ ohọre na ha, oghẹrẹ udhedhẹ vẹ oyena o rrọ? Egrẹ, iviẹro, gbe ihri-eriọ nọ e wha ẹmo na ze e gbẹ riẹ. Udhedhẹ nọ o rọ eviẹhọ gheghe, ọda nọ a rọ ‘ralọ’ omagbẹre ruru, yọ udhedhẹ nọ o rẹ tọ họ.—Izikiẹl 13:10.

3. Fikieme udhedhẹ ahwo Ọghẹnẹ u ro wo ohẹriẹ no udhedhẹ nọ u re n’obọ ohwo-akpọ ze?

³ Ghele na, uvi udhedhẹ o rrọ akpọ ọnana nọ ẹmo ọ vọ na. Diẹse? Evaọ udevie ilele Jesu Kristi nọ e be rọ kpahe ithihi riẹ, uvi Ileleikristi nọ i bi yo ẹme Jesu jẹ be daoma raro kele edhere uzuazọ riẹ. (1 Ahwo Kọrint 11:1; 1 Pita 2:21) Udhedhẹ nọ o rrọ udevie Ileleikristi uzẹme erọ ovioma, oghẹrẹ uyerakpọ, gbe erẹwho sa-sa na yọ uvi riẹ keme u no usu udhedhẹ nọ a wo kugbe Ọghẹnẹ ze, usu nọ u wo otọhotọ họ ẹrọwọ rai fihọ idhe ẹtanigbo Jesu Kristi. Udhedhẹ rai yọ okẹ nọ u n’obọ Ọghẹnẹ ze, orọnikọ oware nọ ahwo-akpọ a rehọ obọ rai ru via ha. (Ahwo Rom 15:33; Ahwo Ẹfẹsọs 6:23, 24) A wo rie fikinọ a be roma kpotọ kẹ “Ovie Udhedhẹ” na, Jesu Kristi, gbe fikinọ a be gọ Jihova, “Ọghẹnẹ uyoyou avọ udhedhẹ na.”—Aizaya 9:6; 2 Ahwo Kọrint 13:11.

4. Ẹvẹ Oleleikristi o re ro ‘le’ udhedhẹ?

⁴ Udhedhẹ u re bru ahwo-akpọ sebaẹgba ze kpregede he. Fikiere, Pita ọ ta nọ Oleleikristi kpobi ọ rẹ “guọlọ udhedhẹ re o lele ei.” (1 Pita 3:11) Ẹvẹ ma sai ro ru ere? Eruẹaruẹ anwae jọ e riobọhọ uyo na. Nọ ọ jẹ t’ẹme ẹkwoma Aizaya, Jihova ọ ta nọ: “Jihova o re ti wuhrẹ emọ rai kpobi, yọ udhedhẹ emọ rai o rẹ te jọ buobu.” (Aizaya 54:13, NW; Ahwo Filipai 4:9) Ẹhẹ, uvi udhedhẹ o rẹ jọ kẹ ahwo nọ a bi yoẹme kẹ iwuhrẹ Jihova. Ofariẹ, udhedhẹ, gbe “uyoyou, oghọghọ, . . . uye oruẹ krẹkri, oma-onyẹ, ewoma, orọwọ, oma-urokpotọ, oma-oyọrọ,” yọ ubi ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ. (Ahwo Galesha 5:22, 23) Ohwo nọ ọ kare uyoyou, nọ ọ kare oghọghọ, kare odiri, kare ẹwo, ohwo omuomu, nọ ọ kare ẹrọwọ, nọ o re mu ofu-ọkpoo, hayo ohwo ababọ oma-oyọrọ ọ rẹ sae reawere riẹ hẹ.

“Lele Ahwo Kpobi Ria Dhedhẹ”

5, 6. (a) Eme họ ẹhẹriẹ nọ ọ rrọ udevie ẹjọ dhedhẹ avọ eruo udhedhẹ? (b) Amono Ileleikristi e rẹ daoma ru udhedhẹ kugbe?

⁵ A dhesẹ udhedhẹ wọhọ “uyero omofọwẹ hayo uyero nọ o rọ rirẹ.” Otofa utioye na o rẹ kẹre te iyero buobu nọ ozighi ọ kare. Whaọ, makọ ohwo nọ o whu no dede o wo udhedhẹ! Rekọ, re a sae reawere uvi udhedhẹ, o gwọlọ vi uruemu udhedhẹ nọ ohwo o re wo. Evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ, Jesu ọ ta nọ: “Ahwo nọ a rẹ ruẹrẹ ahwo họ eva e were ae, keme a [re ti se] ai emọ Ọghẹnẹ.” (Matiu 5:9) Jesu ọ jẹ t’ẹme kẹ ahwo nọ a ti wo uvẹ ezihero emọ abọ-ẹzi Ọghẹnẹ je wo uzuazọ sebaewhuo evaọ obọ odhiwu. (Jọn 1:12; Ahwo Rom 8:14-17) Yọ evaọ ukuhọ riẹ, ahwo-akpọ ẹrọwọ kpobi nọ a wo ẹruore obọ odhiwu hu a te reawere “uvẹ oruaro emọ Ọghẹnẹ.” (Ahwo Rom 8:21) Ahwo nọ a rrọ dhedhẹ ọvo họ enọ e rẹ sai wo ẹruore otiọye na. Ẹhẹriẹ ọ rrọ udevie ẹjọ dhedhẹ—wo udhedhẹ—gbe ohwo nọ o re ru udhedhẹ. Re ohwo ọ jọ ọnọ o re ru udhedhẹ evaọ otofa Ikereakere na u dhesẹ ẹwhaharo udhedhẹ ẹsikpobi, ẹsejọhọ eruo udhedhẹ evaọ oria nọ udhedhẹ o jọ vẹre he.

⁶ Avọ iroro nana, roro kpahe ohrẹ Pọl ukọ na ro se ahwo Rom na: “Otẹ make bẹ, epa umutho nọ orọ owhai oma na, wha rehọ iẹe lele ahwo kpobi ria dhedhẹ.” (Ahwo Rom 12:18) Orọnikọ Pọl ọ be ta kẹ ahwo Rom na re a jọ dhedhẹ ọvo ho, dede nọ oyena u re fiobọhọ. Ọ be tuduhọ ae awọ re a ru udhedhẹ. Kugbe amono? Kugbe “ahwo kpobi”—ahwo uviuwou, ibe Ileleikristi, makọ ahwo nọ a wo orọwọ rai hi. Ọ tuduhọ ahwo Rom na awọ re a ru udhedhẹ kugbe amọfa “otẹ make bẹ.” Ijo, orọnikọ ọ gwọlọ nọ a siobọno ẹrọwọ rai fiki udhedhẹ hẹ. Ukpenọ a re mu wọso amọfa, o gwọlọ nọ a re lele ai t’ẹme avọ ẹjiroro udhedhẹ. Ileleikristi i re ru ere makọ a bi yeri kugbe enọ e rọ eva hayo otafe ukoko na. (Ahwo Galesha 6:10) Rọwo kugbe onana, Pọl o kere nọ: “Kẹse kẹse hae guọlọ ru ewoma kẹ ohwohwo jegbe ahwo kpobi.”—1 Ahwo Tẹsalonika 5:15.

7, 8. Ẹvẹ gbe fikieme Ileleikristi a je ru udhedhẹ kugbe ahwo nọ a wo orọwọ rai hi?

⁷ Ẹvẹ ma sai ro ru udhedhẹ kugbe ahwo nọ a wo ẹrọwọ mai hi nọ e rẹ tubẹ wọso ẹrọwọ mai dede? Edhere jọ họ, ma rẹ whaha edhesẹ uruemu omorro. Wọhọ oriruo, u re dhesẹ uruemu udhedhẹ vievie he otẹrọnọ ma rẹ rehọ eme nọ i re si adhẹẹ no ohwo oma rọ t’ẹme kpahe uzedhe ahwo jọ. Jihova o dhesẹ ẹdhoguo riẹ kpahe ikoko gbe utu ahwo via no, rekọ ma wo udu nọ ma rẹ rọ t’ẹme kpahe omọvo jọ wọhọ ẹsenọ a brukpe i no ho. Evaọ uzẹme, ma re gu amọfa ẹdhọ họ, makọ otu ọwọsuọ dede. Nọ ọ ta kẹ Taitọs re ọ kẹ Ileleikristi nọ e rọ Kriti ohrẹ kpahe usu rai kugbe udu-esuo ahwo-akpọ no, Pọl ọ tẹ ta nọ ọ kareghẹhọ ae re a “siọ ẹme oyoma ohwọvo ba ẹta, jẹ siọ ẹwhọ ba, a vẹ jọ wowou, a ve he dhesẹ uvi evaidhedhẹ kẹ ahwo kpobi.”—Taitọs 3:1, 2.

⁸ Re a ru udhedhẹ kugbe ahwo nọ a wo ẹrọwọ mai hi u re fiobọhọ gaga dhesẹ uzẹme na via kẹ ae. Uzẹme, ma re muọ usu nọ o rẹ “raha uruemu ezi” hi. (1 Ahwo Kọrint 15:33) Ghele na, ma re dhesẹ uruemu ezi, yọ ma re yerikugbe ahwo kpobi avọ ọghọ gbe ẹwo. Pita o kere nọ: “Yọrọ uruemu ezi udevie otu Egedhọ, re wọhọ epanọ a be ta ẹme kpahe owhai rọ iru-umuomu na, a vẹ ruẹse te ruẹ iruo iwoma rai, a vẹ kẹ Ọghẹnẹ oro eva ẹdẹ oziẹobro.”—1 Pita 2:12.

Ru Dhedhẹ Evaọ Odibọgba Na

9, 10. Didi oriruo Pọl o fihọ otọ evaọ eyerikugbe enọ e rọwo ho avọ udhedhẹ?

⁹ A riẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na fiki aruọwha rai. A jẹ rehọ enu bẹbẹbẹ ro whowho ovuẹ rai hi, yọ okenọ a te zere ọwọsuọ, a gba riẹ mu re a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ wọhọ osu vi ahwo-akpọ. (Iruẹru 4:29; 5:29) Ghele na, a rri aruọwha gbe orivo fihọ oware ovo ho. Roro kpahe owojẹ Pọl evaọ okenọ ọ thọ ẹrọwọ riẹ evaọ aro Ovie na Herọd Agripa II. Herọd Agripa ọ wọ oniọvo-ọmọtẹ riẹ, Benaisi, fihọ uwou wọhọ aye. Rekọ Pọl o kpohọ etẹe nyae kẹ Agripa ohrẹ kpahe uruemu ẹfuọ họ. Ikpoye, o fiẹgba họ igogo eware nọ a jọ rọwo kugbe, o jiri Agripa fikinọ ọ rrọ ọwena evaọ uruemu-ẹwho ahwo Ju gbe ọnọ ọ rọwo eruẹaro na.—Iruẹru 26:2, 3, 27.

¹⁰ Kọ ujiro ọ ero gheghe Pọl o je kuhọ ọzae nọ ọ rẹ sae kẹe ufuoma oma? Ijo. Pọl ọ nya lele ohrẹ nọ ọye ọvo ọ kẹ no vẹre ọ tẹ ta uzẹme na. Ọ ta ọrue ọvuọvo kẹ Herọd Agripa ha. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:15) Rekọ Pọl yọ ohwo nọ o re ru udhedhẹ yọ ọ riẹ epanọ o re ro zihe ro “oghẹrẹ eware [kpobi] kẹ ahwo kpobi.” (1 Ahwo Kọrint 9:22) Ute riẹ họ re ọ thọ uvẹ riẹ nọ ọ rẹ rọ ta usiuwoma kpahe Jesu. Wọhọ emamọ owuhrẹ, ọ rehọ oware nọ ọye omariẹ avọ Agripa a rẹ sae jọ rọwo kugbe ro muhọ. Fikiere Pọl o te fiobọhọ kẹ ovie ọfariẹ ọyena re o wo emamọ eriwo kpahe Egagọ-Ileleikristi.—Iruẹru 26:28-31.

11. Ẹvẹ ma sae rọ jọ enọ i re ru udhedhẹ evaọ odibọgba mai?

¹¹ Ẹvẹ ma sae rọ jọ enọ i re ru udhedhẹ evaọ odibọgba mai? Wọhọ Pọl, ma rẹ whaha ikẹ-isio. Uzẹme, ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ma “ta ẹme Ọghẹnẹ ababọ ozọ,” rehọ aruọwha thọ ẹrọwọ mai. (Ahwo Filipai 1:14) Rekọ ẹsibuobu ute ọsosuọ mai họ re ma whowho emamọ usi na. (Matiu 24:14) Nọ ohwo ọ tẹ ruẹ uzẹme na kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ, kẹsena ọ sai muọ iwuhrẹ egagọ erue họ esiobọno je ru omariẹ fo nọ iruemu igbegbe. Fikiere, epanọ o rẹ lọhọ te kpobi, u re woma re ma fiẹgba họ eware nọ i re si enọ e be gaviezọ k’omai urru, rehọ eware nọ ma jọ rọwo kugbe ae ro muhọ. O rẹ wha ewoma ze he re ma kpare ofu ohwo nọ ọ rẹ sae gaviezọ kẹ ovuẹ mai otẹrọnọ ma rọ ona t’ẹme kẹe.—2 Ahwo Kọrint 6:3.

Enọ I re Ru Udhedhẹ Evaọ Uviuwou Na

12. Evaọ idhere vẹ ma sae rọ jọ enọ i re ru udhedhẹ evaọ uviuwou na?

¹² Pọl ọ ta nọ ahwo nọ a rọo a re “wo ukpokpoma akpọ na.” (1 Ahwo Kọrint 7:28) A te nyaku ebẹbẹ buobu. Ọjọ evaọ usu rai họ, imava-orọo jọ a sai wo ẹwhọ n’oke ruoke. Ẹvẹ a re ro ku enana họ? Evaọ edhere udhedhẹ. Ohwo nọ o re ru udhedhẹ ọ rẹ daoma ru re ẹwhọ ọ seba ẹrro. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Orọ ọsosuọ, ẹkwoma ẹkpọ ẹrọo na. A tẹ rehọ iẹe t’eme ekela gbe ebasẹ, okwakwa osese onana o sae ghinẹ jọ “umuomu nọ oma o rẹ rọ họ, [nọ] ọ vọe avọ enua nọ i re kpe ohwo.” (Jemis 3:8) Ohwo nọ o re ru udhedhẹ ọ rẹ rọ ẹrọo riẹ bọ ahwo ga orọnikọ ọ rẹ rehọ iẹe rọ raha ahwo ho.—Itẹ 12:18.

13, 14. Ẹvẹ ma sae rọ sẹro udhedhẹ evaọ okenọ ma te ruthọ evaọ ẹmeunu hayo evaọ okenọ ofu o te mu omai no?

¹³ Nọ ma gba ha na, ẹsejọ mai kpobi ma rẹ t’eme jọ nọ ma re bruenu nọ ma hae ta ha. Okenọ onana o tẹ via, ru aruẹrẹ kpatakpata—ru udhedhẹ. (Itẹ 19:11; Ahwo Kọlọsi 3:13) Whaha omaduhọ “avro kpahọ eme” gbe “ogbẹvrọ-avro.” (1 Timoti 6:4, 5) Ikpoye, fiẹrohotọ ziezi re whọ daoma wo otoriẹ iroro ọrivẹ ra. Ọ tẹ t’eme evedha k’owhẹ, who su ei kẹe he. Kareghẹhọ nọ “uyo olọlọhọ o rẹ whaha ofu.”—Itẹ 15:1.

¹⁴ Ẹsejọ, u re woma re who roro kpahe ohrẹ nọ o rọ Itẹ 17:14 na: “Nyavrẹ re ẹwhọ ọ tẹ via.” Kẹnoma no oria ẹwhọ na. Okeofa, nọ ofu o te kpotọ no, ẹsejọhọ wha te sai ku ẹbẹbẹ na họ avọ udhedhẹ. Evaọ ẹsejọ, o rẹ jọ oware areghẹ re a yare ọsẹro Oleleikristi nọ o te rọkẹ obufihọ. Ezae ona gbe ororokẹ itieye na e rẹ sae jọ ehri omosasọ evaọ okenọ udhedhẹ orọo o tẹ rọ awa.—Aizaya 32:1, 2.

Enọ I re Ru Udhedhẹ Evaọ Ukoko Na

15. Wọhọ epanọ Jemis ọ ta, didi uruemu othọthọ o roma via evaọ udevie Ileleikristi jọ, kọ fikieme o jẹ rọ uruemu ‘orọ akpọ,’ ‘orọ erao,’ gbe ‘orọ ẹzi omuomu’?

¹⁵ Uyoma gaga, Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na jọ a je dhesẹ uruemu ihri-eriọ gbe oma-uhrowo—abọdekọ udhedhẹ. Jemis ọ ta nọ: “Areghẹ ọnana ọ rọ otiọye nọ o no ehru ze he, rekọ ọ rọ akpọ, orọ ababọ ẹzi, ọrọ ẹzi omuomu. Keme oria nọ ihri-eriọ avọ mọvuowo e rọ, etẹe eghẹrẹ umuemu avọ ọdhaze kpobi e jẹ whẹgbe.” (Jemis 3:14-16) Ejọ e rọwo nọ ubiẹme Griki nọ a fa “oma-uhrowo” na u dhesẹ isiuru oriobọ erọ ọkwa-okpehru, ohọre rọkẹ ọkwa. Kpakọ igheghe he nọ Jemis o ro sei “ọ rọ akpọ, orọ ababọ ẹzi, ọrọ ẹzi omuomu.” N’otọ ze, isu akpọ a wo uruemu oma-uhrowo, wọhọ erao ẹwọ nọ e be họre ohwohwo. Oma-uhrowo o ghinẹ rọ uruemu ‘orọ akpọ’ gbe orọ ‘erao.’ O tẹ jẹ rọ ‘orọ ẹzi omuomu.’ Ohwo nọ ọ kaki dhesẹ uruemu ẹghẹ nana via họ enjẹle jọ nọ o wo isiuru kẹ ogaga-ọkwa, ọnọ ọ kpareso Jihova Ọghẹnẹ je zihe ro Setan, osu idhivẹri na.

16. Ẹvẹ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na jọ a ro dhesẹ uruemu nọ o wọhọ orọ Setan?

¹⁶ Jemis ọ tuduhọ Ileleikristi awọ nnọ a whaha uruemu oma-uhrowo, keme o rẹ raha udhedhẹ. O kere nọ: “Eme ọ rẹ wha ẹmo-ofio tha, jegbe eme ọ rẹ wha ohọre ze udevie rai na? Ogbẹrọnọ ozighi urusio rai obe hẹ jọ udevie rai lẹliẹ owhai fiẹmo na?” (Jemis 4:1) Evaọ etẹnẹ, “ozighi urusio” o sai dhesẹ urusio mọvuọria kpahe ekwakwa efe hayo isiuru omorro-ọkwa, hayo isuẹsu. Wọhọ Setan, o wọhọ nọ ejọ evaọ ukoko na a gwọlọ ru oma oruoro viukpenọ a rẹ jọ ‘enọ e mae kawo,’ wọhọ epanọ Jesu ọ ta nọ ilele uzẹme riẹ a rẹ jọ. (Luk 9:48) Oghẹrẹ uruemu utioye na o sae raha udhedhẹ ukoko na.

17. Ẹvẹ Ileleikristi nẹnẹ a sae rọ jọ ahwo nọ a re ru udhedhẹ evaọ ukoko na?

¹⁷ Nẹnẹ, ma rẹ jẹ whaha iroro isiuru-ekwakwa-efe, ihri-eriọ, hayo isiuru ifofe ọkwa-okpehru. Ma tẹ rọ uvi ahwo nọ a re ru udhedhẹ, ma rẹ ruawa ha otẹrọnọ ejọ evaọ ukoko na a wo ona vi omai evaọ iruẹru jọ, yọ ma rẹ ta ae raha evaọ aro amọfa ha ẹkwoma avro owo kpahe iroro eva rai. Ma te wo ona obọdẹ jọ, ma rẹ rehọ iẹe dhesẹ oma wọhọ nọ ma rro vi amọfa ha, wọhọ ẹsenọ ukoko na o be nyaharo fiki omodawọ gbe ẹgba mai. Oghẹrẹ uruemu utioye na o rẹ wha ẹhẹriẹ ze; o rẹ wha udhedhẹ ze he. Ahwo nọ a re ru udhedhẹ a re dhesẹ oma fiki ẹgba rai hi, rekọ a rẹ rehọ ae ruiruo avọ owowa rọ ga inievo rai jẹ wha ọghọ se Jihova. A riẹ vuhumu nọ evaọ ukuhọ riẹ, uyoyou họ oware nọ u re dhesẹ Oleleikristi uzẹme, orọnikọ ẹgba ha.—Jọn 13:35; 1 Ahwo Kọrint 13:1-3.

‘Udhedhẹ Wọhọ Esẹro Rai’

18. Ẹvẹ ekpako a rẹ rọ wha udhedhẹ haro evaọ udevie rai?

¹⁸ Ekpako ukoko e rẹ kobaro evaọ ẹjọ ahwo nọ a re ru udhedhẹ. Jihova ọ ruẹaro kpahe ahwo riẹ nọ: “Me re ti ru enọ e rọ isu rai re a wo udhedhẹ, gbe ilori rai re a jọ ahwo okiẹrẹe.” (Aizaya 60:17) Rọwo kugbe eme eruẹaruẹ nana, ahwo nọ a bi ruiruo wọhọ esẹro Ileleikristi a re ruiruo gaga re a wha udhedhẹ haro evaọ udevie rai gbe udevie uthuru na. Ekpako e rẹ sae yọrọ udhedhẹ evaọ udevie rai ẹkwoma edhesẹ “areghẹ nọ o nehru ze” nọ ọ rọ dhedhẹ je wo iroro. (Jemis 3:17) Fikinọ a no uyerakpọ sa-sa ze je wo ona sa-sa evaọ uzuazọ, ẹsejọ ekpako ukoko a rẹ sai wo eriwo sa. Kọ onana u dhesẹ nọ a kare udhedhẹ? O rẹ jọ ere he nọ a tẹ riẹ uyero na kpọ ziezi. Ahwo nọ a re ru udhedhẹ a rẹ ta iroro rai via, a vẹ jẹ rehọ adhẹẹ gaviezọ kẹ erọ amọfa. Ukpenọ o re sikẹ nọ ẹme riẹ a rẹ rehọ, ohwo nọ o re ru udhedhẹ ọ rẹ rọ oma olẹ roro kpahe eriwo oniọvo riẹ. O gbẹ raha ehri-uzi Ebaibol ovuovo ho, ẹsibuobu uvẹ o rẹ jariẹ kẹ eriwo sa-sa. Okenọ amọfa a gbẹ rọwo kugbei hi, ohwo nọ o re ru udhedhẹ ọ rẹ rehọ ẹjiroro enọ e mai bu. Ọ vẹ rọ enẹ dhesẹ nọ o wo iroro. (1 Timoti 3:2, 3) Esẹro nọ i wo ona a riẹ nọ ẹyọrọ udhedhẹ ukoko na u wuzou vi eware nọ a re ru lele edhere rai.

19. Ẹvẹ ekpako e rẹ rọ jọ ahwo nọ a re ru udhedhẹ evaọ ukoko na?

¹⁹ Ekpako e rẹ wha udhedhẹ haro kugbe ahwo uthuru na ẹkwoma obufihọ nọ a rẹ kẹ ae gbe ẹkwoma omodawọ rai nọ a re rri vo ho. Uzẹme, ẹsejọ ejọ e rẹ gwọlọ ọkpọvio. (Ahwo Galesha 6:1) Rekọ iruo ọsosuọ ọsẹro Oleleikristi orọnikọ re ọ whọku hu. Ọ rẹ kẹ ujiro ẹsibuobu. Ekpako iyoyou e rẹ daoma ruẹ ewoma evaọ oma amọfa. Esẹro i re dhesẹ ovuhumuo kẹ iruo egaga ọ ibe Ileleikristi, yọ a wo evaifihọ inọ ibe ẹrọwọ rai a be dawo utho ẹgba rai.—2 Ahwo Kọrint 2:3, 4.

20. Evaọ edhere vẹ ukoko na u re ro wo erere otẹrọnọ ahwo na kpobi yọ ahwo nọ a re ru udhedhẹ?

²⁰ Fikiere, evaọ uviuwou na, evaọ ukoko na, gbe evaọ eyerikugbe ahwo nọ a wo ẹrọwọ mai hi, ma rẹ daoma ru udhedhẹ, ruiruo rọkẹ udhedhẹ. Ma te ruiruo gaga kẹ udhedhẹ, ma te zọhọ fihọ evawere ukoko na. Eva oke ovona, o rẹ thọ omai jẹ bọ omai ga evaọ idhere buobu, wọhọ epanọ ma te ruẹ evaọ uzoẹme n’otha na.

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Eme u dhesẹ re a jọ dhedhẹ?

• Ẹvẹ ma sai ro wo uruemu udhedhẹ evaọ okenọ ma te bi yerikugbe enọ e rọ Isẹri hi?

• Idhere jọ vẹ a rẹ rọ bọ udhedhẹ evaọ uviuwou na?

• Ẹvẹ ekpako e rẹ rọ wha udhedhẹ haro evaọ ukoko na?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 21]

Ahwo nọ a re ru udhedhẹ a rẹ whaha uruemu omorro

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 22]

Ileleikristi yọ ahwo nọ a re ru udhedhẹ evaọ odibọgba na, evaọ uviuwou, gbe evaọ ukoko na