Rọ Aro Kele Jihova, Ọghẹnẹ Mai Nọ Ọ Kare Ọriẹwẹ

“Ọriẹwẹ ọ rọ obọ Ọghẹnẹ hẹ.”—AHWO ROM 2:11.

1, 2. (a) Eme họ ẹjiroro Jihova kpahe ahwo Kenan na soso? (b) Eme Jihova o ru, kọ enọ vẹ onana o kpare ze?

NỌ A wohọ Otọ-Opraprara Moab evaọ 1473 B.C.E., ahwo Izrẹl a roma totọ kezọ kẹ Mosis. Use-abọ o rẹriẹ ovao ku ae eva abọdekọ Ethẹ Jọdan. Mosis o whowho ẹjiroro Jihova nọ o ti ro ru Izrẹl fi erẹwho egaga ihrẹ ahwo Kenan nọ e rrọ Ẹkwotọ Eyaa na kparobọ. Ẹvẹ eme ọ Mosis na e kẹ uduotahawọ te: ‘ỌNOWO Ọghẹnẹ rai ọ te rehọ ae kẹ owhai, wha vẹ te ghinẹ kpare obọ vi ae’! Izrẹl ọ rẹ re ọvọ kugbe ai hi, yọ a te kẹ aruoriwo ho.—Iziewariẹ 1:1; 7:1, 2.

² Dede na, Jihova ọ thọ uviuwou jọ eva okpẹwho ọsosuọ nọ Izrẹl ọ họre. Ọghẹnẹ ọ thọ ahwo ewho ene efa jọ re. Fikieme o rọ jọ ere? Eme eware igbunu nọ e via lele azọ ahwo Kenan nana i wuhrẹ omai kpahe Jihova? Kọ ẹvẹ ma sae rọ raro kele iei?

Owojẹ Kpahe Oruaro Jihova

3, 4. Ẹvẹ usi obokparọ emọ Izrẹl u kpomahọ ahwo nọ a jẹ rria Kenan?

³ Evaọ etoke ikpe 40 nọ Izrẹl ọ rọ jọ igbrẹwọ taure a tẹ te ro Ẹkwotọ Eyaa na, Jihova ọ thọ jẹ họre kẹ ahwo riẹ. Eva obọze ovatha-ọre orọ Ẹkwotọ Eyaa na, Izrẹl ọ rẹriẹ ovao dhe ovie ẹwho Arade, ọrọ ahwo Kenan. Avọ obufihọ Jihova, emọ Izrẹl a fi rie avọ ahwo riẹ kparobọ eva Họma. (Ikelakele 21:1-3) Uwhremu na, Izrẹl ọ tẹ nya ẹkwotọ Edọm wariẹ, kẹsena ọ tẹ nya orọ ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre kpobọ obọze ẹkpẹlobọ ovatha-ọre ọ Abade Owhuowhu na. Oria nana, onọ ahwo Moab a jẹ rria vẹre na, oye ahwo Amọ a rrọ enẹna. Saehọn, ovie ahwo Amọ, ọ se re Izrẹl ọ nya ẹkwotọ riẹ vrẹ. A tẹ ruọ ohọre eva Jahaz, nọ o rrọ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre ọ Ukiekpotọ Anọn, oria nọ a jọ kpe Saehọn. (Ikelakele 21:23, 24; Iziewariẹ 2:30-33) Eva ugbo obọ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre, Ọg o je su ahwo Amọ efa evaọ Bashan. Dede nọ Ọg ọ jọ ọgwara, ọ sae rọ udu dhe Jihova ha. A kpe Ọg eva Edrei. (Ikelakele 21:33-35; Iziewariẹ 3:1-3, 11) Usi obokparọ nana kugbe Ọnyano Izrẹl no Ijipti ze u kpomahọ ahwo nọ e jẹ rria Kenan gaga.a

⁴ Okenọ emọ Izrẹl e kake nya ruọ Kenan nọ a fa Jọdan vrẹ no, a te wohọ Gilgal. (Joshua 4:9-19) Whọ rẹ jọ etẹe kpare ovao ruẹ Jẹriko, okpẹwho nọ ugbẹhẹ o wariẹ họ na. Oware nọ Rehab ohwo Kenan na o yo kpahe iruẹru Jihova o wọ riẹ jowọ evaọ ẹrọwọ. Fikiere, nọ Jihova ọ raha Jẹriko, o siwi rie kugbe ahwo nọ a jọ uwou riẹ.—Joshua 2:1-13; 6:17, 18; Jemis 2:25.

5. Eme ọ wọ ahwo Gibiọn jowọ areghẹ?

⁵ Kẹsena, Izrẹl ọ tẹ gadiẹ no ukiekpotọ nọ o kẹle ethẹ na kpohọ igbehru nọ e rrọ udevie otọ na. Avọ ọkpọvio Jihova nọ o lele, Joshua o te bru ebe h’enu hẹrẹ okpẹwho Ai. (Joshua, uzou avọ 8) Usi na inọ egbaẹmo obokparọ e be tha o tẹ lẹliẹ ivie Kenan koko oma họ kẹ ẹmo. (Joshua 9:1, 2) Ahwo nọ a be rria okpẹwho ekẹloma ọ Gibiọn ọrọ ahwo Hiv a jẹ oghẹrẹ owọ sa. Joshua 9:4 o ta nọ: “Ae ẹkẹ rai a te ru ẹghẹ.” Wọhọ Rehab, a yo kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro siwi ahwo riẹ eva etoke Ọnyano na gbe epanọ o ro fi Saehọn gbe Ọg kparobọ. (Joshua 9:6-10) Ahwo Gibiọn a vuhumu nọ u w’iruo ho re a họre. Fiki Gibiọn gbe ewho esa nọ e kẹle riẹ—Chẹfira, Bẹrot, gbe Kiriat-jearim—a te vi ahwo nọ a gẹgọ wọhọ ẹsenọ a no ugbothabọ ze bru Joshua eva Gilgal. Ẹghẹ rai ọ kparobọ. Joshua ọ reọvọ kugbe ae nọ u dhesẹ nọ a te kaobọ te ai hi. Edẹ esa e ruọ emu no, Joshua avọ emọ Izrẹl a te ti vuhumu inọ a viẹ rai họ no. Dede na, a rehọ odẹ Jihova bọwo ehaa reọvọ no, fikiere a gbẹ sae wariẹ unu hu. (Joshua 9:16-19) Kọ Jihova ọ rọwo kugbe onana?

6. Eme Jihova o ru kpahe ọvọ nọ Joshua ọ re kugbe ahwo Gibiọn?

⁶ A kẹ ahwo Gibiọn uvẹ re a jọ ebẹre-ire gbe enọ i re vo ame kẹ emọ Izrẹl, tubẹ rọ kẹ “aruẹri ỌNOWO” nọ o jọ uwou-udhu na. (Joshua 9:21-27) Tube viere, eva okenọ ivie isoi ahwo Amọ gbe egbaẹmo rai a guegue ahwo Gibiọn, Jihova ọ thọ rai eva edhere igbunu. Otu iwegrẹ na nọ oso-itho o kpe i bu vi enọ egbaẹmo Joshua a kpe. Jihova ọ tubẹ kuyo ayare Joshua re ọre gbe ọvẹre na e daji oria ọvo re a ruẹsi kpe iwegrẹ na muotọ. Joshua ọ ta nọ: “A te ruẹ ẹdẹ otiọyena ẹdẹ-ọvo ho nọ ỌNOWO na o ro yo uru ohwo; keme ỌNOWO na ọvo ọ họre kẹ ahwo Izrẹl.”—Joshua 10:1-14.

7. Uzẹme vẹ nọ Pita o vuhumu u dhesẹ oma via evaọ oma ahwo Kenan jọ?

⁷ Rehab ohwo Kenan na avọ uviuwou riẹ, jegbe ahwo Gibiọn, a dhozọ Jihova a tẹ jẹ jowọ lele ozodhẹ yena. Oware nọ o via kẹ ae u dhesẹ uzẹme nọ Pita ukọ Oleleikristi na ọ ta uwhremu na vevẹ: “Ọghẹnẹ ọ [rrọ ọriẹwẹ hẹ], rekọ evaọ korẹwho korẹwho ọnọ ọ jarae dhẹe o je ru onọ ukiẹrẹe ọ rẹ rehọ iẹe.”—Iruẹru 10:34, 35.

Epanọ O ro Yeri Kugbe Abraham avọ Izrẹl

8, 9. Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ababọ ọriẹwẹ eva oghẹrẹ nọ o ro yeri kugbe Abraham avọ orẹwho Izrẹl?

⁸ Jemis olele na o si iroro kpohọ aruoriwo Ọghẹnẹ evaọ oghẹrẹ nọ O ro yeri kugbe Abraham avọ uyẹ riẹ. Ẹrọwọ Abraham họ oware nọ u ru rie họ “ogbẹnyusu Ọghẹnẹ,” orọnikọ fiki orua riẹ hẹ. (Jemis 2:23) Ẹrọwọ gbe uyoyou nọ Abraham o wo kẹ Jihova e wha eghale se uyẹ riẹ. (2 Iruẹru-Ivie 20:7) Jihova ọ y’eyaa kẹ Abraham nnọ: “Mẹ rẹ ghale owhẹ hrọ, me re ti ru iruọmọ ra viẹ wọhọ isi obọ ehru gbe uwẹkpẹ akotọ abade.” Rekọ muẹrohọ eyaa nọ e rrọ owọ nọ u lele i rie na: “Evaọ [ubi] ra erẹwho akpọ na kpobi i je wo oghale.”—Emuhọ 22:17, 18; Ahwo Rom 4:1-8.

⁹ Thabọ no edhesẹ ọriẹwẹ, Jihova ọ rehọ edhere nọ o ro yeri kugbe Izrẹl na dhesẹ oware nọ ọ rẹ sai ru kẹ enọ i yo ẹme kẹe. Oyerikugbe yena yọ oriruo oghẹrẹ nọ Jihova o re ro dhesẹ uyoyou ọriẹruo kẹ idibo ẹrọwọ riẹ. Dede nọ Izrẹl ọ jọ “efe-agheghọ” rọkẹ Jihova, orọnikọ onana u dhesẹ nnọ Ọghẹnẹ o je ru ewoma kẹ ahwo nọ a kiọkọ họ họ. (Ọnyano 19:5; Iziewariẹ 7:6-8) Uzẹme, Jihova ọ ta Izrẹl no igbo Ijipti je whowho nnọ: “Whai ọvo họ ahwo no mẹ riẹ eva udevie erua akpọ na kpobi.” Rekọ Jihova ọ rehọ ẹkwoma Emọs ọruẹaro na gbe amọfa y’eyaa eware igbunu rọkẹ ahwo ‘erẹwho kpobi’ re.—Emọs 3:2; 9:11, 12; Aizaya 2:2-4.

Jesu, Owuhrẹ nọ Ọ Kare Ọriẹwẹ

10. Ẹvẹ Jesu ọ rọ raro kele Ọsẹ riẹ evaọ edhesẹ ababọ-ọriẹwẹ?

¹⁰ Eva etoke odibọgba otọakpọ riẹ, Jesu, nọ o tho Ọsẹ riẹ gbagba na, ọ raro kele ababọ-ọriẹwẹ Jihova. (Ahwo Hibru 1:3) Oware ọsosuọ nọ o jariẹ oja eva oke yena họ re ọ gwọlọ “igodẹ nọ ivru eva uwou Izrẹl.” Ghele na, ọ siọ isẹi ba ese kẹ aye ohwo Sameria ha eva akotọ ozae. (Matiu 15:24; Jọn 4:7-30) O ru iruo igbunu kẹ oletu ẹmo re, ọnọ u muẹro nnọ ọ jọ ohwo Ju hu. (Luk 7:1-10) Enana yọ eware efa nọ o ru u te no odhesẹvia uyoyou riẹ kẹ ahwo Ọghẹnẹ no. Ilele Jesu a rehọ usiuwoma na te eria buobu re. U te ti vẹro inọ oware nọ o rẹ lẹliẹ ohwo wo oghale Jihova họ uruemu ohwo, orọnikọ orẹwho nọ o no ze he. Ahwo omarokpotọ nọ a wo udu-oruọzewọ nọ ohọo uzẹme na u je kpe a jowọ kẹ emamọ usi Uvie na. Wo ohẹriẹ, ahwo uke-ufuo gbe omovia a jẹ Jesu avọ ovuẹ riẹ fiẹ. Jesu o whowho nnọ: “Ọsẹ Ọnowo Odhiwu gbe akpọ, me yere owhẹ epanọ [whọ ko] eware enana dhere iwoareghẹ gbe erieriariẹ, whọ tẹ rehọ ae via kẹ emọ-efofa; ere Ọsẹ, keme na oyehọ onọ u woma eva aro ra.” (Luk 10:21) Ma tẹ be rehọ oyoyou gbe ẹrọwọ yeri kugbe amọfa yọ ababọ-ọriẹwẹ ma bi dhesẹ na, keme onana o rẹ were Jihova.

11. Ẹvẹ ababọ-ọriẹwẹ o ro dhesẹ oma via evaọ ukoko Ileleikristi ọsosuọ na?

¹¹ Evaọ ukoko Ileleikristi ọsosuọ na, ahwo Ju gbe enọ e rrọ erọ Ju hu a jọ ẹrẹrẹ. Pọl o ru rie vẹ inọ: “Oruaro avọ adhẹẹ gbe udhedhẹ e rọ kẹ enọ i ru uwoma: ọsosuọ kọ ahwo Ju, kẹsena u te te Griki. Keme ọriẹwẹ ọ rọ obọ Ọghẹnẹ hẹ.”b (Ahwo Rom 2:10, 11) Orọnikọ uyẹ nọ a no ze oye u re dhesẹ sọ a re wo erere no uyoyou ẹwo Jihova ze he rekọ owọ nọ ohwo o jẹ eva okenọ o wuhrẹ kpahe Jihova gbe ẹruore nọ ẹtanigbo Ọmọ riẹ Jesu ọ wha ze. (Jọn 3:16, 36) Pọl o kere nnọ: “Uvi ohwo Ju orọnọ eruo okafe ahwo Ju, gbe uvi oyawo orọnọ eruo uwo gheghe he. Rekọ ohwo Ju họ ọnọ ọ rọ obọ eva; uvi oyawo na kọ ọnọ ọrọ obọ eva; gbe ẹzi, o rọ eva ekere he.” Be rehọ ẹme nọ o w’obọ kpahe “Ju” (onọ otofa riẹ o rrọ “ọrọ Juda,” koyehọ, ọnọ a jiri) rọ t’ẹme, Pọl o fibae nnọ: “Ejiro riẹ ọ rọ ọrọ ahwo ho, rekọ o rọ Ọghẹnẹ.” (Ahwo Rom 2:28, 29) Jihova o re jiri enọ i te kpobi ababọ ọriẹwẹ. Kọ ma bi ru epọvo na re?

12. Irẹro vẹ Eviavia 7:9 o kẹ, kọ rọkẹ amono?

¹² Uwhremu na, evaọ eruẹaruẹ, Jọn ukọ na ọ ruẹ Ileleikristi ẹrọwọ nọ a wholo na nọ a dhesẹ wọhọ orẹwho abọ-ẹzi orọ ahwo 144,000, nọ ‘a koka họ ro no erua Izrẹl kpobi ze.’ Nọ enana e vrẹ no, Jọn ọ tẹ kparo ruẹ “otu obuobu . . . nọ i no erẹwho kpobi ze, erua gbe ahwo gbe erọo-unu, nọ i dikihẹ aro akaba uvie jegbe aro Omogodẹ na, nọ e whẹ iwu efuafo họ, yọ eyao iriẹ e rọ abọ rai.” (Eviavia 7:4, 9) Fikiere, ukoko Ileleikristi ọgbọna u kugbe ahwo nọ a no uyẹ hayo erọunu kpobi ze. Ahwo nọ a no uyẹ kpobi ze a wo irẹro nọ a te rọ zọ vrẹ ‘uye ulogbo na’ jẹ da no “eyeri ame uzuazọ” na ze evaọ akpọ ọkpokpọ na.—Eviavia 7:14-17.

Ewoma nọ O re no Edhesẹ Ababọ-Ọriẹwẹ Ze

13-15. (a) Ẹvẹ ma sai ro fi ohẹriẹ ọ uyẹ gbe orọ uruemu ẹwho sa kparobọ? (b) Fodẹ iriruo jọ erọ irere nọ edhesẹ oma ogbẹnyusu o rẹ sae wha ze.

¹³ Jihova ọ riẹ omai ziezi, wọhọ epanọ emamọ ọsẹ ọ rẹ riẹ emọ riẹ na. Epọvo na re, nọ ma tẹ riẹ amọfa ziezi ẹkwoma isiuru nọ ma re wo kpahe uruemu-ẹwho gbe oghẹrẹ otọhotọ-uyerakpọ rai, ohẹriẹ nọ o rẹ jariẹ u gbe ti tulo ho. A gbe riwi ohẹriẹ uyẹ fihọ oware ovo ho, kẹsena ọgbakugbe usu gbe uyoyou o vẹ ga. O vẹ wha okugbe haro. (1 Ahwo Kọrint 9:19-23) Imishọnare nọ i kpohọ iruo evaọ orẹwho ofa a bi dhesẹ onana via. A bi dhesẹ isiuru kẹ ahwo nọ a rrọ erẹwho nọ a kpohọ na, fikiere, imishọnare na e tẹ be ruẹ nnọ a be riẹ yeri kugbe ikoko nọ e rrọ ewho na.—Ahwo Filipai 2:4.

¹⁴ Ewoma nọ ababọ-ọriẹwẹ ọ rẹ wha ze o bi dhesẹ oma via evaọ erẹwho buobu. Aklilu nọ o no Ẹtiopia ze, ọ jọ goli evaọ London, okpẹwho-esuo Britain. Uruemu omagbẹre kẹ ahwo erẹwho efa, onọ o wọhọ nọ o d’otọ fia evaọ ikpewho Europe ọgbọna buobu na, u ru rie nọ ẹbẹbẹ igoli nọ ọ jọ o rọ ga viere. Ẹvẹ oware nọ Aklilu ọ ruẹ u wo ohẹriẹ te eva okenọ o kpohọ ewuhrẹ Ileleikristi eva obọ Ọgwa Uvie ọrọ Isẹri Jihova! Ahwo nọ a jariẹ a dede i rie rehọ, yọ o raha oke he udu u te ki ei vi. O ru ẹnyaharo vẹrẹ vẹrẹ evaọ eruga ovuhumuo riẹ rọkẹ Ọnọma na. O raha oke he, ọ tẹ gwọlọ uvẹ nọ ọ rẹ rọ vuẹ amọfa kpahe emamọ usi Uvie na evaọ ubrotọ yena. U te epanọ, ẹdẹjọ nọ ọrivẹ usiuwoma ota Aklilu ọ nọe kpahe ute nọ o wo enẹna evaọ uzuazọ, Aklilu ọ tẹ nwane k’uyo inọ o bi rẹro nọ ẹdẹjọ ọ te jọ omọvo ahwo ukoko nọ o be jẹ ẹvẹrẹ riẹ, Amharic. Okenọ ekpako ukoko Oyibo nọ o rrọ ẹwho na a riẹ kpahe onana, a tẹ rehọ evawere ru ọruẹrẹfihotọ kẹ ovuẹ ogbotu Ebaibol evaọ ẹvẹrẹ Aklilu. Uzizie re a te kezọ kẹ ovuẹ na u si ahwo nọ a no erẹwho efa ze gbe ahwo ẹwho na koko re a w’obọ eva ewuhrẹ ovuẹ ogbotu ọsosuọ nọ a rehọ Amharic ru evaọ Britain. Enẹna, ahwo Ẹtiopia gbe amọfa nọ a rrọ ẹkwotọ yena a rrọ okugbe ọvo evaọ ukoko Amharic nọ o rrọ jakajaka. Ahwo buobu nọ a rrọ etẹe a vuhumu no inọ oware ovo o rẹ whaha ae he nọ a gbe ro dikihẹ kẹ Jihova je dhesẹ onana via ekwoma ame-ọhọ Ileleikristi hi.—Iruẹru 8:26-36.

¹⁵ Duohwo duọ ọvuọ uruemu gbe otọhotọ-uyerakpọ riẹ. Orọnikọ onana a re ro dhesẹ nọ ohwo jọ ọ mai kpotọ hayo kpehru hu; enana yọ ohẹriẹ gheghe. Eva okenọ a je rri idibo Jihova nọ e rọ oma mudhe obọ nọ e jẹ họ-ame eva ukoliko Malta, nọ oma u bi mu Isẹri nọ e rrọ ẹkwotọ na be wereva, yọ ame o bi su no aro erara nọ i no obọ Britain ze fiki oghọghọ ulogbo nọ o vọ udu rai. Te utu ahwo Malta gbe orọ Britain na a rehọ oghẹrẹ sa dhesẹ oware nọ o rrọ udu rai via, yọ uyoyou ulogbo nọ a wo kẹ Jihova u ru omakugbe Ileleikristi rai ga viere.—Olezi 133:1; Ahwo Kọlọsi 3:14.

Ẹwhaha Omohẹriẹ

16-18. Gbiku oware nọ o via nọ u dhesẹ epanọ a sai ro fi omohẹriẹ kparobọ evaọ ukoko Ileleikristi na.

¹⁶ Nọ uyoyou mai kẹ Jihova gbe inievo Ileleikristi mai o be rro haro na, ma rẹ sae raro kele Jihova kpekpekpe viere evaọ oghẹrẹ nọ ma re rri amọfa. Ma rẹ sai fi ẹro oyoma nọ ma wo vẹre rọkẹ orẹwho, ovioma hayo uruemu ẹwho jọ kparobọ. Wọhọ oriruo, roro kpahe oware nọ o via kẹ Albert, nọ o je ruiruo kugbe Ogbaẹmo Britain eva etoke Ẹmo Akpọ II ọnọ ahwo Japan a mu eva okenọ a fi Singapore kparobọ evaọ 1942. Uwhremu na ọ raha oware wọhọ ikpe esa ro ruiruo eva “edhere itreni owhuowhu” na kẹle oria nọ a te riẹ enẹna wọhọ agbada nọ a bọ nya ethẹ Kwai vrẹ. Nọ a ti si obọ noi nọ ẹmo na o kuhọ no, ikilogramo 32 ọ gbẹdẹ te, unwe riẹ o va yọ agba riẹ ọ kpare, o je ku eva, o wo ọmọvrẹrẹ gbe uliaro. U tube yoma viere kẹ idu buobu efa nọ a gbẹ jọ uwou-odi na; ibuobu rai e zọ họ. Fiki uye evegaga nọ u te Albert gbe oware nọ ọ rọ ẹro ruẹ, o te zihe ruọ ohwo evega nọ o te uwou evaọ 1945, o gbe wo isiuru evo kpahe Ọghẹnẹ hayo egagọ họ.

¹⁷ Aye Albert, Irene, o zihe ruọ omọvo Isẹri Jihova. Re o ru ei eva were, Albert o te kpohọ iwuhrẹ Isẹri Jihova jọ eva ukoko nọ o rrọ ẹwho na. Pọl, Oleleikristi ọmaha nọ ọ rrọ iruo odibọgba oke-kpobi o te weze bru Albert re o wuhrẹ Ebaibol kugbei. O raha oke he, Albert o te ti vuhumu inọ Jihova o re rri ahwo wọhọ epanọ ubiudu rai o rrọ. Ọ tẹ rehọ uzuazọ riẹ mudhe kẹ Jihova jẹ họ ame.

¹⁸ Pọl o te ti kpohọ obọ London, wuhrẹ ẹvẹrẹ Japan je kuomagbe ukoko ẹvẹrẹ Japan. Nọ ọ jẹ iroro nnọ ọ rẹ rehọ Isẹri jọ nọ i no Japan ze kpohọ ukoko nọ ọ jọ vẹre, o tẹ lẹliẹ inievo na kareghẹhọ egrẹ nọ Albert o wo kpahe ahwo nọ a no uyẹ yena ze. Anwẹnọ o ro zihe ziọ Britain na, Albert ọ re rẹriẹ ovao dhe ahwo nọ a no Japan ze he, fikiere ozọ u te je mu inievo na kpahe epanọ o ti ru nọ a te kuomagbe. A hae du ruawa ha—Albert ọ rehọ uyoyou inievo nọ u wo uwhru hu ro dede erara na rehọ.—1 Pita 3:8, 9.

‘Whoma h’Ahwo’

19. Ohrẹ Pọl vẹ o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai otẹrọnọ ma wo oka ọriẹwẹ jọ vẹre?

¹⁹ Solomọn Ovie owareghẹ na o kere nnọ: “Uwoma re who ru ọriẹwẹ hẹ.” (Itẹ 28:21) O rẹ lọlọhọ re ma sikẹle ahwo nọ ma riẹ ziezi. Dede na, eva ẹsejọ, ma rẹ gwọlọ dhesẹ isiuru kakao kẹ ahwo nọ ma riẹ tere he. Ọriẹwẹ otiọye na o fo odibo Jihova ha. Evaọ uzẹme, u woma re mai kpobi ma lele ohrẹ uvevẹ Pọl na re ma ‘whoma h’ahwo’—ẹhẹ, ma re ru uyoyou mai kẹre te ibe Ileleikristi nọ i no otọhotọ-uyerakpọ kpobi ze.—2 Ahwo Kọrint 6:13.

20. Evaọ abọ uzuazọ vẹ ma jẹ raro kele Jihova, Ọghẹnẹ ababọ-ọriẹwẹ mai na?

²⁰ Makọ ma wo uvẹ ọghọ orọ use obọ odhiwu hayo ẹruore ẹrria bẹdẹ bẹdẹ eva otọakpọ, ababọ-ọriẹwẹ nọ ma re dhesẹ u re fi obọ họ kẹ omai reawere okugbe uthuru ovo, Othuru-Igodẹ ọvo. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:4, 5, 16) Omodawọ nọ ma rẹ rọ raro kele Jihova, Ọghẹnẹ nọ ọ kare ọriẹwẹ na, o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai evaọ odibọgba Ileleikristi mai, eva iviuwou mai, gbe evaọ ukoko na, uzẹme, evaọ k’abọ k’abọ uzuazọ mai kpobi. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Uzoẹme notha na o te ta ẹme kpahe onana.

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ababọ-ọriẹwẹ kẹ Rehab gbe ahwo Gibiọn?

• Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ ababọ-ọriẹwẹ evaọ ewuhrẹ riẹ?

• Eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ omai whaha omohẹriẹ ovioma gbe orọ uruemu ẹwho?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]

Emuhọ obokparọ Izrẹl eva Kenan

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 13]

Jesu ọ siọ aye ohwo Sameria na isẹi ba ese kẹ hẹ

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

Ewuhrẹ ovuẹ ogbotu ọrọ ẹvẹrẹ Amharic evaọ Britain

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

Uyoyou nọ Albert o wo kẹ Jihova u fi obọ họ kẹe fi omohẹriẹ kparobọ