Ta Usiuwoma Avọ Ẹjiroro Ilele-iruo

“Nọ Prisila avọ Akwila a yo ẹme [Apọlọs], a tẹ rehiẹe gboma, a je dhesẹ edhere Ọghẹnẹ kẹe vevẹ vi onọ ọ riẹ vẹre.”—IRUẸRU 18:26.

1. Dede nọ ‘oriori ọ da riẹ eva fia,’ eme Apọlọs ọ gwọlọ?

PRISILA avọ Akwila, imava-orọo Ileleikristi erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ jọ, a fi ẹro họ Apọlọs nọ ọ jẹ kẹ ovuẹ eva uwou-egagọ nọ o jọ okpẹwho Ẹfẹsọs. Avọ ẹgba ẹtẹzẹ gbe unutẹmeta, Apọlọs ọ dẹ isiuru enọ e jẹ gaviezọ kẹe rehọ. ‘Oriori ọ da riẹ eva fia’ yọ o je ‘wuhrẹ eme egbagba kpahe Jesu.’ Dede na, o jọ vevẹ inọ “epaọ ame-ọhọ Jọn ọvo” Apọlọs ọ riẹ kpahe. Umutho eware nọ Apọlọs o wuhrẹ ahwo kpahe Kristi na e jọ uzẹme. Ẹbẹbẹ na họ, o wuhrẹ haro te he. O gwọlọ nọ Apọlọs ọ rẹ gbẹ rro haro evaọ eriariẹ riẹ kpahe abọ nọ Jesu Kristi o wo evaọ erugba ẹjiroro Jihova.—Iruẹru 18:24-26.

2. Use-abọ vẹ Prisila avọ Akwila a jẹ rehọ?

² Ababọ oke oraha, Prisila avọ Akwila a tẹ fialoma re a fi obọ họ kẹ Apọlọs re ọ jọ ohwo nọ o re koko “eware kpobi” nọ Kristi o juzi rai. (Matiu 28:19, 20) Ikuigbe na e ta nọ a rehọ Apọlọs “gboma, a je dhesẹ edhere Ọghẹnẹ kẹe vevẹ vi onọ ọ riẹ vẹre.” Dede na, eware jọ e riẹ nọ a riẹ kpahe Apọlọs nọ o hai ru Ileleikristi jọ nọ a gbẹ hẹ sae rọ gbaudu wuhrẹ iẹe he. Eme ọye? Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no omodawọ Prisila avọ Akwila nọ a rọ rehọ Ikereakere na jiroro kugbe Apọlọs ze? Ẹvẹ ẹkiẹriwo iku nana e sai ro fi obọ họ kẹ omai to iwuhrẹ Ebaibol họ?

Tẹrovi Ahwo

3. Fikieme oghẹrẹ ohwo nọ Apọlọs ọ rrọ u gbe ru Prisila avọ Akwila se iẹe ba ewuhrẹ hẹ?

³ Apọlọs yọ ọmotọ Ju, rekọ o wọhọ nnọ a yọrọ e riẹ evaọ okpẹwho Alexandria. Oke yena Alexandria ọ jọ okpẹwho-esuo Ijipti gbe oria uwuhrẹ ukpehru, oria nọ a riẹ odẹ fiki uwou-ebe ulogbo riẹ. Ahwo Ju buobu kugbe ewena-isukulu a jọ okpẹwho na. Fikiere, etẹe a jo kere efafa Griki erọ Ikereakere Hibru nọ a riẹ wọhọ Septuagint na. Agbẹta nọ Apọlọs ọ rọ “jẹ gaga evaọ ikerakere na”! Akwila avọ Prisila a je ru iwou-eviẹ. Kọ ẹgba unutẹmeta Apọlọs o lẹliẹ ozọ mu ai? Ijo. Fiki uyoyou nọ a wo kẹe, a tẹrovi ohwo na, ẹgwọlọ riẹ, gbe oghẹrẹ nọ a sai ro fi obọ họ kẹe.

4. Diẹse gbe oghẹrẹ vẹ obufihọ nọ Apọlọs ọ gwọlọ u ro tei obọ?

⁴ Epanọ Apọlọs ọ riẹ ẹme ẹta te kẹhẹ, ọ gwọlọ ọkpọvio. A rẹ jọ iyunivasiti ọvuọvo duku obufihọ nọ ọ gwọlọ họ rekọ eva udevie ibe enọ a gbẹ rrọ ukoko Ileleikristi na. Apọlọs o bi ti wo erere no eme nọ i ti fi obọ họ kẹe wo otoriẹ ogbagba viere kpahe ọruẹrẹfihotọ nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ esiwo. Prisila avọ Akwila “a tẹ rehiẹe gboma, a je dhesẹ edhere Ọghẹnẹ kẹe vevẹ vi onọ ọ riẹ vẹre.”

5. Eme whọ rẹ sae ta kpahe edikihẹ abọ-ẹzi Prisila avọ Akwila?

⁵ Prisila avọ Akwila a jọ gaga evaọ abọ-ẹzi a tẹ jẹ jọ kothi evaọ ẹrọwọ na. O wọhọ nọ a jẹ ‘hẹ thọ-oma vẹra ẹsikpobi re a ta unu rai vevẹ kẹ kohwo kohwo nọ ọ gwọlọ nnọ a gbe-iku ẹruore nọ ọrọ eva rai kẹe,’ te ọdafe, oyegbere, ọwena-isukulu, hayo ọrigbo. (1 Pita 3:15) Akwila avọ aye riẹ a ‘yọrọ ẹme uzẹme na gbagba.’ (2 Timoti 2:15) Ababọ avro, a jọ emọ-uwuhrẹ osegboja erọ Ikereakere na. Uwuhrẹ nọ a ro no ‘ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ jọ bẹdẹ, jẹ vọ avọ iruo,’ onọ u re te ohwo ubiudu ze, u duobọte Apọlọs gaga.—Ahwo Hibru 4:12.

6. Ẹvẹ ma rọ riẹ nnọ Apọlọs o wo ovuhumuo kẹ obufihọ nọ a kẹ riẹ?

⁶ Apọlọs o wo ovuhumuo kẹ oriruo enọ i wuhrẹ i rie, o te ti wo ona viere eva ilele-iruo. Ọ rehọ eriariẹ riẹ ruiruo ziezi evaọ iruo usiuwoma ota na, maero kọ eva udevie ahwo Ju. Apọlọs o fi obọ họ gaga evaọ ẹtẹzẹ ahwo Ju kpahe Kristi. Fikinọ “ọ jẹ gaga evaọ ikerakere na,” Apọlọs ọ sai dhesẹ kẹ ai inọ eruẹaro oke anwae na kpobi a je rẹro ẹtha Kristi. (Iruẹru 18:24) Iyẹrẹ na e ta haro nọ Apọlọs o no etẹe kpohọ Akaya, oria nọ o je “fiobọhọ gaga kẹ enọ e rehọ fiki aruoriwo [Ọghẹnẹ] rọwo. Keme ọ jẹ rọ ogaga ta [jẹ] wha ahwo Ju re, jegbe ẹvuẹ vevẹ, dhesẹ ikerakere na nọ Jesu họ Kristi na.”—Iruẹru 18:27, 28.

Wuhrẹ No Oriruo Iwuhrẹ Efa Ze

7. Oghẹrẹ vẹ Akwila avọ Prisila a ro wo ona ewuhrẹ?

⁷ Ẹvẹ Akwila avọ Prisila a rọ riẹ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ ziezi te ere? U te no uwuhrẹ omobọ ohwo gbe iwuhrẹ enya nọ a se gboja no, avro ọ riẹ hẹ inọ usu okpekpe nọ a wo kugbe Pọl ukọ na u fi obọ họ kẹ ai gaga. Emerae 18 Pọl ọ rria uwou Prisila avọ Akwila evaọ obọ Kọrint. A ru iruo kugbe evaọ ẹbọ gbe ẹruẹrẹ iwou-eviẹ. (Iruẹru 18:2, 3) Dai roro epanọ a reawere ẹmeọta-kugbe odidi kpahe Ikereakere na te. Otoriẹ abọ-ẹzi nọ omakugbe Pọl o kẹ rai u wo umuo ho! Itẹ 13:20 o ta nọ: “Ọnọ ọ nya lele ahwo owareghẹ o re wo areghẹ.” Emamọ usu rai u kpomahọ uruemu abọ-ẹzi rai wowoma.—1 Ahwo Kọrint 15:33.

8. Eme Prisila avọ Akwila a wuhrẹ no ẹro nọ a mu họ Pọl evaọ odibọgba riẹ ze?

⁸ Okenọ Prisila avọ Akwila a jọ kugbe Pọl evaọ etoke usiuwoma ota riẹ, a jọ oma riẹ ruẹ uvi oriruo ọrọ emamọ owuhrẹ. Ikuigbe nọ e rrọ obe Iruẹru e ta kpahe Pọl nọ “kẹdijala kẹdijala ọ tẹ jọ evaọ uwou-egagọ [evaọ Kọrint] jẹ ta ẹme, duọ ahwo Ju gbe erọ Griki họ re a riẹriẹ.” Uwhremu na, nọ Saelas avọ Timoti a ti ku oma gbei no, Pọl ọ tẹ jẹ “vuẹ ahwo Ju whawha avọ ududu nọ Jesu họ Kristi na.” Nọ ahwo uwou-egagọ na a bi dhesẹ isiuru tere he, Prisila avọ Akwila a tẹ ruẹ nọ Pọl ọ kpọ iruo usiuwoma ota riẹ kpohọ oria nọ a te jọ gaviezọ, uwou nọ o rrọ ofẹkọ uwou-egagọ na. Pọl ọ sae jọ etẹe fi obọ họ kẹ Krispọs, “okpohwo uwou-egagọ na,” nọ o ro zihe ruọ olele. O wọhọ nọ Prisila avọ Akwila a muẹrohọ inọ omọvo yena nọ o kurẹriẹ na o ru nọ ẹvi o ro no ẹkwotọ yena ze. Ikuigbe na e ta nọ: “Krispọs . . . avọ ekru riẹ kpobi a tẹ gbẹ rọ ẹroso Ọnowo na, gbe ahwo buobu nọ erọwo a tẹ họ e ame.”—Iruẹru 18:4-8.

9. Owọ vẹ Prisila avọ Akwila a jẹ kpahe oriruo nọ Pọl o fihotọ?

⁹ Iwhowho Uvie efa wọhọ Prisila avọ Akwila a rehọ aro kele oriruo nọ Pọl o fihotọ evaọ odibọgba na. Ukọ na ọ ta udu họ Ileleikristi efa awọ nọ: “Wha rọ aro kele omẹ, wọhọ epanọ mẹ rọ aro kele Kristi.” (1 Ahwo Kọrint 11:1) Nya lele oriruo Pọl, Prisila avọ Akwila a fi obọ họ kẹ Apọlọs wo otoriẹ iwuhrẹ Ileleikristi vẹ viere. Ọye omariẹ o fi obọ họ kẹ amọfa re. Ababọ avro, Prisila avọ Akwila a fi obọ họ ru ilele evaọ obọ Rom, Kọrint, gbe Ẹfẹsọs.—Iruẹru 18:1, 2, 18, 19; Ahwo Rom 16:3-5.

10. Eme who wuhrẹ no obe Iruẹru uzou avọ 18 ze nọ u ti fi obọ họ kẹ owhẹ evaọ iruo ilele-iruo na?

¹⁰ Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ọkiẹriwo Iruẹru uzou avọ 18 na ze? Ẹhẹ, wọhọ epanọ Akwila avọ Prisila a wuhrẹ mi Pọl na, ma rẹ sai ru ona nọ ma re ro ru ilele woma viere ẹkwoma elele iriruo emamọ iwuhrẹ erọ Ẹme Ọghẹnẹ. Ma rẹ sai mu usu kugbe ahwo nọ a ‘rehọ oma kẹ ẹme na whawha avọ udu’ gbe ahwo nọ a bi “se isẹri fuafo” kẹ amọfa. (Iruẹru 18:5) Ma rẹ sae t’ẹrovi epanọ a be rọ rehọ ona ẹtẹzẹ nyate udu ahwo. Ona utioye na o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai ru ilele. Okenọ ma te bi wuhrẹ Ebaibol na kugbe ohwo, ma rẹ sae jẹ iroro kẹe nnọ o zizie amọfa evaọ uviuwou riẹ hayo erivẹ riẹ re a kuomagbe omai evaọ uwuhrẹ na. Hayo ma sae vuẹe re o dhesẹ amọfa nọ ma rẹ sai ru uwuhrẹ Ebaibol kugbe kẹ omai.—Iruẹru 18:6-8.

Gbẹ Edhere nọ Who re ro Ru Ilele

11. Diẹse a sai jo duku ilele ekpokpọ?

¹¹ Pọl avọ ibe Ileleikristi riẹ a ru ilele ẹkwoma usiuwoma nọ a ta n’uwou ruọ uwou, evaọ eria eki, gbe okenọ a je kperẹ—ẹhẹ, eva oria kpobi. Wọhọ oruiruo ajọwha ọ Uvie na nọ ọ gwọlọ ru ilele, kọ whọ sai ru iruo usiuwoma ota ra kẹre? Kọ whọ sae rehọ uvẹ nọ u rovie fihọ gwọlọ enọ i wo eva ezi re whọ ta usiuwoma kẹ ai? Idhere vẹ jọ ibe eta-usiuwoma mai a ro ru ilele no? Joma kake tẹrovi eria nọ a be jọ rehọ ifonu ta usiuwoma.

12-14. Ro dhesẹ irere nọ e rrọ isẹri-ise ifonu, gbiku oware nọ whọ ruẹ no hayo ojọ evaọ idhe-eme nana.

¹² Nọ ọ jẹ ta usiuwoma n’uwou ruọ uwou evaọ Brazil, Oleleikristi jọ nọ ma ti se odẹ riẹ Maria o fi omobe-ovẹvẹ họ ada kẹ uvovo aye jọ nọ ọ je no uwou jọ ze. Be rehọ uzoẹme omobe-ovẹvẹ na ro mu ẹme họ, Maria ọ tẹ nọe nọ: “Kọ whọ gwọlọ riẹ kpahe Ebaibol na viere?” Aye na ọ tẹ kẹ uyo nọ: “O te were omẹ. Rekọ ẹbẹbẹ na họ mẹ yọ owuhrẹ, me re wo uvẹ vievie he fiki emọ nọ me bi wuhrẹ.” Maria ọ tẹ ta nọ a rẹ sae jọ ifonu ta ẹme kugbe kpahe izoẹme Ebaibol. Aye na ọ tẹ kẹ Maria inọmba ifonu riẹ, yọ eva owọwọ ẹdẹ yena ọ tẹ rehọ ibroshọ Eme Ọghẹnẹ Ọ Gwọlọ Mi Omai? a na ro mu uwuhrẹ họ kugbei eva ifonu.

¹³ Okenọ o je se isẹi evaọ ifonu, u gbe ọgbodibo oke-kpobi jọ evaọ Ẹtiopia unu nọ o yo edo ohwo nọ o bi d’agba evaọ okenọ o je lele ọzae jọ t’ẹme. Ọzae na ọ tẹ ta kẹe nọ jọ ọ wariẹ se ze oke ofa. Nọ o ru ere, ọzae na o te wou-unu ta nnọ eva okenọ ọ rọ kaki se na, tei te aye riẹ a jọ ẹwhọ gidigba. Oniọvo-ọmọtẹ na ọ tẹ rehọ uvẹ ẹme ọnana si iroro kpohọ ọkpọvio areghẹ nọ Ebaibol na e kẹ kpahe epanọ a re ro ku ebẹbẹ uviuwou họ. Ọ ta kẹe inọ obe Edidi Evawere Uviuwou, onọ Isẹri Jihova a kere na, u fi obọ họ kẹ iviuwou buobu no. Nọ ọ rehọ obe na kẹe te edẹ jọ no, oniọvo na ọ tẹ wariẹ fonu ọzae na. Ozae na o te bo nọ: “Obe nana u siwi orọo mẹ no!” Evaọ uzẹme, o se uviuwou na kpobi koko re ọ ruẹse vuẹ ai emamọ eware nọ o se ku evaọ obe na. A te mu uwuhrẹ Ebaibol uviuwou họ kugbei, u kri hi, ọzae na o te mu iwuhrẹ Ileleikristi họ ẹnya kẹse kẹse.

¹⁴ Owhowho Uvie jọ evaọ obọ Denmark nọ ọ rehọ ẹkwoma isẹri-ise ifonu mu obe-uwuhrẹ Ebaibol họ ọ ta nọ: “Ọsẹro usiuwoma ota ọ ta udu họ omẹ awọ nnọ me se isẹri evaọ ifonu. Oke ọsosuọ me si uke kpemu, bo nọ: ‘Mẹ hẹ.’ Dede na, mẹ gbaudu ẹdẹjọ me te se uwou ọsosuọ. Sonja ọ tẹ kpunu, nọ ma ta umutho ẹme jọ no, ọ tẹ rọwo nnọ ọ rẹ rehọ ebe nọ a kporo no Ebaibol na ze. Owọwọ ẹdẹjọ ma ta ẹme kpahe emama, ọ tẹ gwọlọ nọ o re se obe na Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation.b Mẹ ta nọ u ti woma re ma ruẹ ohwohwo ta ẹme kpahe uzoẹme na. Ọ tẹ rọwo. Sonja ọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ uwuhrẹ na no re me te te etẹe, yọ anwọ oke yena ze ma bi ru uwuhrẹ na k’oka k’oka.” Oniọvo-ọmọtẹ Oleleikristi mai na ọ ta eva ukuhọ nọ: “Anwọ ikpe buobu mẹ be rọ lẹ kẹ obe-uwuhrẹ Ebaibol, rekọ me rẹro nọ me ti wo ọjọ ẹkwoma isẹri-ise ifonu hu.”

15, 16. Eware vẹ nọ e via whọ rẹ sai gbiku rai ro dhesẹ erere ẹromuhotọ kẹ idhere sa-sa nọ a re ro mu iwuhrẹ Ebaibol họ?

¹⁵ Ahwo buobu a bi wo obokparọ fikinọ a bi ru lele iroro-ejẹ na re a se isẹri kẹ ahwo eva oria kpobi nọ a rrọ. Aye Oleleikristi jọ evaọ obọ United States ọ dhẹ omoto riẹ kẹle omoto-ofa jọ eva oria nọ imoto e rẹ kpahe. Nọ aye nọ ọ rrọ omoto-ofa na ọ kparo rue riẹ, oniọvo-ọmọtẹ na o te mu ẹme họ ẹta kẹe kpahe iruo ewuhrẹ Ebaibol mai. Aye na ọ tẹ kezọ, nwrotọ no omoto na ze, ọ tẹ nya kẹle omoto oniọvo-ọmọtẹ na. Ọ tẹ ta nọ: “Eva e were omẹ gaga nọ whọ rọ daji ta ẹme kẹ omẹ. Anwọ oke jọ ze na, me gbe ri wo ebe rai nọ a kporo no Ebaibol ze he. U te no ere no, mẹ gwọlọ wariẹ mu Ebaibol na họ ewuhrẹ. Kọ whọ sai wuhrẹ kugbe omẹ?” Enẹ oniọvo-ọmọtẹ mai ọ rọ gbẹ edhere kẹ usiuwoma ota.

¹⁶ Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ United States nọ o kpohọ oria nọ a rẹ jọ rẹrote ahwo nọ a kpako no, ọ rọ ẹro ruẹ oware nọ a gbiku riẹ họ obotọ na: Ọ nya bru ohwo nọ o wuzou abọ iruo jọ evaọ uwou-ẹruorote na, ọ tẹ vuẹe nnọ ọ gwọlọ rehọ unevazọ fi obọ họ rẹrote ẹgwọlọ abọ-ẹzi ọrọ ahwo nọ a rrọ etẹe. Oniọvo-ọmọtẹ mai na o te fibae nnọ o te were iẹe re o ru uwuhrẹ Ebaibol ẹkpoka ọvọvẹ kugbe ahwo kpobi nọ a rọwo nọ a rẹ jariẹ. Ọnọ o wuzou na ọ tẹ kẹe uvẹ re o weze kpohọ iwou ahwo na sa-sa. U kri hi, o te je ru uwuhrẹ Ebaibol isiasa evaọ ẹkpoka kugbe ahwo 26, omọvo rai jọ o te mu iwuhrẹ mai họ ẹnya kẹse kẹse.

17. Oghẹrẹ ona vẹ o be hai wiruo ẹsibuobu evaọ emuhọ iwuhrẹ Ebaibol?

¹⁷ Rọ kẹ iwhowho Uvie jọ, obe-uwuhrẹ Ebaibol nọ a rẹ fodẹ kẹ ahwo ovavo o be wha emamọ iyẹrẹ ze. Ohiohiẹ ẹdẹjọ, ukoko jọ nọ iwhowho-uvie 105 e rrọ a ru obọdẹ omodawọ re a vuẹ ahwo kpobi nọ a dihọ iwou kpahe obe-uwuhrẹ Ebaibol. Iwhowho-uvie udhone gbe ezeza ae a kpohọ usiuwoma ota na, nọ a raha euwa ivẹ no, a ruẹ nnọ o tẹ kawo iwuhrẹ Ebaibol ekpokpọ 15 a muhọ.

Gbẹ Hae Gwọlọ Enọ I Te

18, 19. Obọdẹ ujaje Jesu vẹ ma re fihọ iroro, kọ re ma ruẹsi le oyena te obọ eme o rẹ jọ ọtamuo mai nọ ma re ru?

¹⁸ Wọhọ owhowho Uvie, whọ sae daoma fi iroro-ejẹ nọ e rrọ uzoẹme uwuhrẹ nana h’iruo. Ghinọ uzẹme, o te jọ oware areghẹ re who fi iyero ẹkwotọ ra họ iroro nọ who te bi roro kpahe ona usiuwoma ota. Maero, joma kareghẹhọ ujaje Jesu na re ma gwọlọ ahwo nọ a te je fi obọ họ kẹ ahwo otiọye na zihe ruọ ilele.—Matiu 10:11; 28:19.

¹⁹ Re ma ruẹsi le ute yena te obọ, joma ‘yọrọ ẹme uzẹme na gbagba.’ Ma rẹ sai ru ere ẹkwoma Ikereakere na nọ ma rẹ rọ tẹzẹ ahwo. Onana u ti fi obọ họ kẹ omai duobọte udu enọ ma be ta ẹme kẹ, onọ o rẹ te wọ ai jẹ owọ. Nọ ma be rehọ ẹkwoma olẹ rẹro so Jihova na, ma rẹ sai fi obọ họ kẹ amọfa nọ a je zihe ruọ ilele Jesu Kristi. Dai roro epanọ iruo nana e rẹ kẹ erere te! Nọ o rrọ ere na, joma ‘daoma re ma ru oma mai wọhọ ahwo nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹrehọ,’ kẹ Jihova orro ẹsikpobi wọhọ iwhowho Uvie ajọwha, enọ e rẹ ta usiuwoma avọ ẹjiroro ọ ilele-iruo.—2 Timoti 2:15.

[Oruvẹ-obotọ]

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Fikieme o rọ gwọlọ nọ a gbe dhesẹ edhere Ọghẹnẹ vẹ kẹ Apọlos viere?

• Idhere vẹ Prisila avọ Akwila a ro wuhrẹ mi Pọl ukọ na?

• Ro no Iruẹru uzou avọ 18 ze, eme who wuhrẹ no kpahe iruo ilele-iruo na?

• Ẹvẹ whọ sae rọ gbẹ edhere nọ who re ro ru ilele?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 14]

Prisila avọ Akwila a ‘dhesẹ edhere Ọghẹnẹ vevẹ ziezi’ kẹ Apọlọs

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]

Apọlọs o te ti wo ona viere eva ilele-iruo

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 17]

Pọl ọ ta usiuwoma eva oria kpobi nọ o kpohọ

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 19]

Gbẹ edhere nọ whọ rẹ rọ ta usiuwoma