Epanọ Ikokohọ Ubrotọ Esa I Ro Nwene Uzuazọ Mẹ
Ikuigbe George Warienchuck
KỌ ẸME jọ nọ who yo evaọ ikokohọ ubrotọ mai jọ u duobọte owhẹ te epanọ who ro ru inwene ilogbo evaọ uzuazọ ra? Oye họ oware nọ o via kẹ omẹ. Me roro kpemu, mẹ ruẹ nnọ ikokohọ ubrotọ esa e mai nwene uzuazọ mẹ. Ọrọ ọsosuọ o fi obọ họ kẹ omẹ wo aruọwha; ọrọ avivẹ, edẹro; ọrọ avesa, ẹzi unevaze. Rekọ re me te gbiku kpahe inwene nana, jọ mẹ ta kpahe eware jọ nọ e via okenọ mẹ gbẹ jọ ọmaha ikpe buobu taure a te ti ru ikokohọ nana.
A yẹ omẹ evaọ 1928, mẹ họ ubreyẹ evaọ usu emọ esa nọ ọsẹgboni mẹ a yẹ. A yọrọ omẹ avọ inievo-emetẹ mẹ, Margie avọ Olga, evaọ South Bound Brook, New Jersey, U.S.A., oke yena ahwo idu ivẹ (2,000) e jọ ẹwho na. Dede nọ ma fe he, oni mẹ ọ jẹ hai ru ọghọ. Oke kpobi nọ o wo ugho nọ o re ro there emamọ emu, ọ jẹ hae ghale kẹ enọ ma gbẹ rrọ oria. Okenọ mẹ jọ ikpe izii, Osẹri jọ nọ ọ rẹ jẹ ẹvẹrẹ Hungary o te weze bru oni mẹ ze, yọ oni mẹ ọ gaviezọ kẹe fikinọ ẹvẹrẹ yena họ ẹvẹrẹ oni mẹ. Uwhremu na, aye nana ọ tẹ nya siọ uwuhrẹ na ba kẹ Bertha, oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ vrẹ ikpe 20 no obọ, kọ ọye o wuhrẹ oni mẹ họ-ame.
Wo ohẹriẹ no oni mẹ, oma o rẹ vo omẹ gaga. Tube yoma viere, oni mẹ o je s’omẹ gb’ohwo ho. Ẹdẹjọ, avọ oviẹ, nọ mẹ nọe inọ, “Fikieme whọ be hae rọ whọku omẹ ẹsikpobi?” o te yo nnọ o you omẹ rekọ ọ gwọlọ tete omẹ raha ha. Oni mẹ ọ gwọlọ ewoma mẹ, rekọ fikinọ ọ jẹ hai jiri omẹ hẹ, me te je rri oma mẹ kuẹku.
Ẹdẹjọ, ọrivẹ mai jọ nọ ọ rẹ sasa oma kugbe omẹ ọ tẹ ta kẹ omẹ inọ me lele emọ riẹ kpobọ ichọche. Mẹ riẹ nọ me ti ru Jihova eva dha otẹrọnọ mẹ nya, rekọ fikinọ emamọ ohwo ọ rrọ, mẹ gwọlọ ru eva dhae he. Fikiere emerae buobu me je lele ai kpohọ ichọche, dede nọ udu mẹ o jẹ hai brukpe omẹ. Eva obọ isukulu, ozodhẹ o jẹ hae lẹliẹ omẹ ru eware nọ i kiehọ omẹ oma ha. Ọnọ o wuzou isukulu na, ọzae ọgeva jọ, ọ jẹ hae ta kẹ iticha re a gba emọ na kpobi họ yere obiala. Me je yere obiala re. Ukpe soso me ru ere, uwhremu na eware i te nwene.
Me Wuhrẹ Aruọwha
Evaọ 1939, inievo a jẹ jọ uwou mai ru ewuhrẹ obe ukoko. Ben Mieszkalski, ọnọ ọ jọ ọkobaro, ọye o je ru ewuhrẹ na. Ma jẹ hai sei Big Ben, yọ odẹ na o gine foi. Rọ kẹ omẹ, o wọhọ nnọ o theri jẹ kẹre te ẹthẹ aro uwou mai. Rekọ, dede nọ ọ jọ ruaro, ọ jọ wowolẹ, yọ oma nọ ọ jẹ hae sasa o tẹ lẹliẹ omẹ si kẹle iẹe. Fikiere eva e were omẹ nọ Ben ọ ta nnọ me lele ei kpohọ usiuwoma. Ma te zihe ruọ egbẹnyusu. Nọ mẹ tẹ rrọ ọkora, ọ jẹ hae ta ẹme kẹ omẹ oghẹrẹ nọ oniọvo ọkpako nọ o wo ọdawẹ ọ rẹ ta ẹme kẹ oniọvo ọmaha riẹ. Oware nọ mẹ gwọlọ kpobi ona, fikiere me te ti you rie gaga.
Evaọ 1941, Ben ọ tẹ ta kẹ uviuwou mẹ inọ ma lele ei ruọ omoto riẹ kpohọ okokohọ ubrotọ jọ evaọ obọ St. Louis, Missouri. Eva e were omẹ thesiwa! Anwẹnọ a ro yẹ omẹ, me ri kperẹ nọ o thabọ vrẹ emaele 50 he, rekọ fiki okokohọ na me bi ti kpohọ oria nọ o vrẹ emaele egba izii (900). Rekọ ebẹbẹ e jọ obọ St. Louis. Dede nọ ahwo ichọche a rọwo no vẹre inọ Isẹri na a rẹ sai wohọ iwou rai, isu-egagọ na a tẹ ta kẹ ae inọ a fi omai họ uwou hu. Ere ahwo na buobu a ru. A kpokpa họ enọ e rọwo inọ a re fi omai họ uwou inọ a seba. Ghele na, a dede omai rehọ. A ta inọ fikinọ a rọwo no vẹre inọ a re fi omai họ uwou, ere a ti ru. Aruọwha rai o were omẹ.
Inievo-emetẹ mẹ a họ-ame eva okokohọ yena. Evaọ ẹdẹ ọvo yena, Brọda Rutherford, ọnọ o no Ebẹtẹle obọ Brooklyn ze, ọ tẹ kẹ ovuẹ ojaja jọ nọ ọ jọ ta kẹ emaha nọ e gwọlọ ru oreva Ọghẹnẹ kpobi inọ a kpama. Emaha nọ e kpama a bu te idu ikpegbisoi (15,000). Mẹ kpama re. Ọ tẹ ta inọ enọ e gwọlọ ru utho ẹgba rai kpobi evaọ usiuwoma ota na a ta nnọ “E.” Te omẹ te emaha edekọ na ma te bo nọ, “E!” Enọ e jọ ogbotu na kpobi a te mu abọ họ ẹtehe. Enẹ ọwhọ ọ rọ ruọ omẹ oma.
Nọ okokohọ na o kuhọ no, ma te weze bru oniọvo jọ evaọ obọ West Virginia. Ọ ta nnọ ẹdẹjọ nọ ọ jọ usiuwoma, ahwo ugbarugba jọ a te kpei, a tẹ kpare ikolota gbe ileli ku ei oma. Me kpenu fihọ jẹ gaviezọ. Oniọvo na ọ ta nọ: “Rekọ mẹ rẹ gbẹ ta usiuwoma ghele.” Nọ ma no uwou oniọvo na, me te wo ọkpọ aruọwha Devidi. Mẹ ruẹrẹ oma kpahe no re mẹ rehọ ovao dhe Goliat, koyehọ ọnọ o wuzou isukulu mai.
Nọ me zihe kpobọ isukulu, mẹ tẹ nya bru ọnọ o wuzou isukulu mai. O te bi dhe omẹ ozẹro. Mẹ tẹ jọ udu mẹ lẹ se Jihova kẹ obufihọ. Mẹ tẹ nwane ta nọ: “Me kpohọ okokohọ ubrotọ Isẹri Jihova. Me ti gbe yere obiala ha!” Ọzae na o te dhizu oke lelehie. Ọ tẹ kpama ẹmẹrera jẹ nya te omẹ oma. Eva e dha riẹ no. O te do nọ: “Who gbe yere obiala na ha me re le owhẹ no isukulu na!” Oke ọfa nọ a ta nọ ma yere obiala, mẹ rọwo ho, yọ eva e were omẹ gaga inọ me yere obiala ha.
Oma o jẹ kpakpa omẹ re mẹ vuẹ Ben oware nọ o via. Nọ mẹ rue riẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie, mẹ tẹ rọ ọwhọ ta kẹe nọ: “A le omẹ no isukulu no! Me yere obiala ha!” Ben ọ tẹ gbalọ omẹ, ru unu ohwohwẹ, jẹ ta nọ: “Riẹ nọ Jihova o you owhẹ.” (Izie. 31:6) Eme yena i duobọte omẹ udu gaga! Evaọ June 15, 1942, mẹ tẹ họ-ame.
Me Wuhrẹ Edẹro
Nọ Ẹmo Akpọ II ọ vrẹ no, eware i te woma gaga kẹ orẹwho mai, ahwo a te muọ efe họ ele. Me wo emamọ iruo, yọ me wo ugho nọ mẹ rẹ rọ dẹ oware kpobi nọ mẹ gwọlọ. Egbẹnyusu mẹ jọ a tẹ dẹ imotosaikoro; efa a te mu iwou rai họ ẹruẹrẹ. Mẹ dẹ omoto ọkpokpọ. U kri hi isiuru nọ mẹ gwọlọ ro wo ekwakwa efe i te je gele isiuru Uvie na họ akotọ. Mẹ riẹ nnọ me bi yere uzuazọ thọ. Okokohọ ubrotọ jọ nọ a jọ New York City ru evaọ 1950 u te fi obọ họ kẹ omẹ nwene uzuazọ mẹ.
Eva okokohọ yena, iruẹme sa-sa a tuduhọ ogbotu na awọ re a ruabọhọ iruo usiuwoma ota na. Oruẹme jọ ọ tuduhọ omai awọ nọ: “Wha si ekwakwa nọ e r’oja ha kpobi no obọ, re wha dhẹ ohrẹ na.” O tẹ wọhọ nnọ mẹ ọ be ta kẹ na. Mẹ jariẹ re okenọ inievo jọ i je nwrotọ no isukulu Giliad, o tẹ lẹliẹ omẹ roro nọ, ‘Otẹrọnọ ehwa mẹ nana a rẹ sae kpairoro vrẹ ekwakwa efe re a nyae ta usiuwoma evaọ erẹwho efa, mẹ rẹ sai ru epọvo na evaọ otẹwho mẹ.’ Nọ okokohọ na o kuhọ no, mẹ tẹ gbaemu inọ mẹ rẹ jọ ọkobaro.
Evaọ oke nana, mẹ jẹ nya usu orọo kugbe Evelyn Mondak, oniọvo-ọmọtẹ nọ o wo ọwhọ evaọ ukoko jọ nọ me kpohọ. Oni Evelyn, ọnọ o yẹ emọ ezeza, ọ wharo gaga. O jẹ hae were iẹe re ọ ta usiuwoma evaọ aro ichọche Kathọlik jọ. Dede nọ ozerẹ ichọche na o le rie unuẹse buobu inọ ọ gbẹ hai dikihẹ aro ichọche na ha, ọ rọwo ho. Wọhọ oni riẹ, Evelyn ọ rẹ dhozọ ohwo ho.—Itẹ 29:25.
Evaọ 1951, mẹ tẹ rehọ Evelyn, ma te no iruo mai je mu iruo ọkobaro họ. Ọsẹro okogho jọ ọ tuduhọ omai awọ inọ ma kwa kpobọ Amagansett, iwhre jọ nọ ọ kẹle abade nọ ọ rehọ oware wọhọ emaele udhusoi thabọ no New York City. Nọ ahwo ukoko na a ta inọ a ruẹ uwou nọ ma rẹ jọ họ, ma te muọ uwou nọ a rẹ whẹ etẹ họ dhẹ họ ẹgwọlọ, rekọ ma ruẹ ọnọ ugho mai u te he. Ma tẹ te ruẹ uwou utioye na jọ nọ a gbabọkẹ no. Ọnọ o wo rie ọ tẹ ta nọ ọ rẹ zẹe enwenọ isiso egba ezeza gbe udhuvẹ gbe ikpe (₦130,000), uzedhe ugho nọ a ro ru omai ọghọ evaọ oke ehaa-orọo mai. Ma tẹ dẹe, ruẹrẹ iẹe, ma tẹ jẹe họ omoto dhẹ kpohọ ẹkwotọ ọkpokpọ mai. Rekọ nọ ma te obei anini ọ jọ omai obọ họ, fikiere ma te je roro epanọ ma sai ti ro ru iruo ọkobaro.
Aye mẹ ọ jẹ hai ru iwou ahwo fo, mẹ tẹ jọ ehọtẹle ahwo Itali jọ je ru iruo orufuọ evaọ k’aso k’aso. Ọnọ o wo ehọtẹle na ọ ta kẹ omẹ nọ: “Hae wha emu nọ ma zẹ kiọkọ kpo se aye ra.” Fikiere me te t’uwou oware wọhọ ighọjọ ivẹ aso, uwou mai ọ jẹ hae gbo ore emu. Emu nana nọ ma rọ kpahe erae na e jẹ hai woma gaga maero kọ oke uriri nọ uwou mai u re dhẹ gaga na. Ofariẹ, ẹsejọ inievo ukoko na a jẹ hai fi eri ologbo họ unuẹthẹ hẹrẹ omai. Ikpe nọ ma jọ ẹwho na jẹ ta usiuwoma na u wuhrẹ omai inọ ohwo o re wo evevọwẹ nọ o te wo edẹro. Eva e were omai gaga evaọ ikpe yena.
A Tuduhọ Omai Awọ inọ Ma Daoma Viere
Evaọ amara Ahrẹ 1953, ma dede imishọnare udhusoi buobu rehọ enọ i no erẹwho nọ a be jọ ta usiuwoma ziọ okokohọ akpọ-soso evaọ New York City. A gbe emamọ iku buobu kẹ omai. Iku rai e jẹ lẹliẹ oma were omai. Nọ oruẹme jọ evaọ okokohọ na ọ ta inọ erẹwho buobu e gbẹ riẹ nọ a re ta usiuwoma te he, ma tẹ nwane riẹ oware nọ u fo nnọ ma re ru—ma rẹ daoma viere evaọ odibọgba na. Ma tẹ nwane jọ okokohọ na fi obe họ kẹ iruo imishọnare. Evaọ ukpe yena, a te zizie omai kpohọ eklase avọ 23 ọrọ Isukulu Giliad, onọ u muhọ evaọ amara Ava 1954. Isukulu na e rẹ thọrọ omai ẹro ho!
Eva e were omai nọ ma yo nnọ a bi vi omai kpobọ Brazil. Re ma tẹ te ruọ okọ nọ u ti bi edẹ 14, oniọvo jọ nọ ọ rrọ Ebẹtẹle ru iruo ọ tẹ ta kẹ omẹ nọ: “Inievo-emetẹ izii nọ i wo ezae he, enọ e rrọ imishọnare, a ti lele owhẹ avọ aye ra kpobọ Brazil. Rẹrote ai.” Dai roro oghẹrẹ ubiẹro nọ enọ e be te dhẹ okọ na a je ro rri omẹ nọ a ruẹ omẹ avọ eyae ikpe nọ i bi lele omẹ! Inievo-emetẹ na a tẹ nwani ru ai riẹ nọ mẹ yọ ọzae rai hi. Udu u kie omẹ vi nọ ma te Brazil oma kọkọ.
Nọ me wuhrẹ ẹvẹrẹ rai no, a tẹ rọ omẹ mu ọsẹro okogho evaọ ofẹ jọ orọ Brazil nọ a re se Rio Grande do Sul. Ọsẹro okogho nọ o ri wo aye he nọ me bi ti nwene na ọ ta kẹ omẹ avọ aye mẹ nọ: “U gbe omẹ unu inọ a vi ọzae avọ aye ziọ obonẹ. Idhere nọ e rrọ oria nana i woma ha.” Ikoko na i thabọ no ohwohwo, yọ imoto ilogbo ọvo e rẹ dhẹ te ejọ. Whọ tẹ dẹ emu kẹ ọnọ ọ be dhẹ omoto na no, whọ vẹ gadiẹ rueva. Wọhọ ahwo nọ e rrọ ehru anyenya, ma vẹ keria bẹre awọ evaọ ehru ewha na yọ ma kru ifi nọ a rọ gba ewha na. Oke kpobi nọ omoto na ọ dhẹ ruọ ọgẹlobọ, ewha na i ve nwo họ ofẹ ọvo, nọ ma jẹ kparo ruẹ ikiekpotọ nọ e rrọ kokodo, ma ve kru gaga re ma seba ekie. Rekọ nọ ma ruẹ ovao osasa inievo nọ e be rọ ọwhọ hẹrẹ omai, ma gbẹ daezọ uye nọ o bẹ omai te obei hi.
Iwou inievo na ma je wohọ. Dede nọ a wo ugho ho, a wo ẹzi ọghoruo. Evaọ ẹmẹwho jọ, inievo na kpobi a je ru iruo evaọ ekọmpene nọ a rẹ jọ va erao jẹ zẹ. Ẹsiẹvo okpẹdẹ a rẹ re emu fikinọ osa rai u tulo ho. Ẹdẹ kpobi nọ a ru iruo ho, a rẹ hwosa kẹ ae he. Ghele na, okenọ ma weze nya, inievo na a siọ iruo ba edẹ ivẹ soso re a sai lele ukoko na kpohọ usiuwoma. A fi eva rai họ Jihova. Ma jọ oma inievo nana nọ eware e rrọ oma gaga na wuhrẹ inọ ma rẹ ruẹ uye fiki Uvie Ọghẹnẹ. Ma wuhrẹ oware nọ ma rẹ sae jọ isukulu ọvuọvo wuhrẹ hẹ. Fiki oghọghọ, ame o re su no omẹ aro ze nọ mẹ tẹ kareghẹhọ inievo nana.
Evaọ 1976, ma te zihe kpobọ America re ma sae rẹrote oni mẹ nọ ọ be mọ. O d’omai nọ ma je no Brazil, rekọ eva e were omai inọ ma ruẹ ẹvi ologbo no evaọ orẹwho yena. Oke kpobi nọ ohwo jọ o te kere ileta se omai no obọ Brazil ze, ma vẹ kareghẹhọ emamọ uzuazọ nọ ma jọ obei yeri.
Ma Wariẹ Kuomagbe Egbẹnyusu Mai
Nọ ma jẹ rẹrote oni mẹ, ma jọ ekobaro yọ ma bi ru iruo erufuọ iwou ahwo. Evaọ 1980, oni mẹ o te whu evaọ ukoko na. Kẹsena a te zizie omẹ re me ru iruo okogho evaọ America. Evaọ 1990, nọ mẹ avọ aye mẹ ma weze kpohọ ukoko jọ evaọ Connecticut, ma tẹ nyaku oniọvo ọghaghae jọ nọ ọ rrọ ọkpako ukoko. Oniọvo nana họ Ben—Ben nọ o fi obọ họ kẹ omẹ kru ukoko na ga ikpe 50 nọ i kpemu. A re gbiku eva nọ e were omai hi.
No anwọ 1996 ze, mẹ avọ aye mẹ ma bi ru iruo wọhọ ekobaro obọdẹ evaọ ukoko ẹvẹrẹ Portugal jọ nọ ọ rrọ ẹwho nọ a re se Elizabeth, evaọ New Jersey. Dede nọ mẹ be mọ, avọ obufihọ aye ọghaghae mẹ, mẹ gbẹ be daoma kpohọ usiuwoma. Aye mẹ o bi je fi obọ họ kẹ ọrivẹ mai jọ nọ ọ kpako no. Ohwo nana họ Bertha, aye nọ o fi obọ họ kẹ oni mẹ ziọ ukoko na vrẹ ikpe 70 nọ i kpemu. Eva e were omai nọ ma be rọ rehọ uvẹ nana dhesẹ edẹro kẹ obọ nọ o fihọ kẹ uviuwou mẹ ziọ ukoko na.
Eva e were omẹ inọ ikokohọ esa ọsosuọ yena i fi obọ họ kẹ omẹ dikihẹ ga evaọ ukoko na, ru uzuazọ mẹ lọhọ, je ru odibọgba mẹ kẹre. Ẹhẹ, ikokohọ yena i nwene uzuazọ mẹ.
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]
Oni aye mẹ (evaọ ẹkpẹlobọ) gbe oni mẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]
Ogbẹnyusu mẹ, Ben
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]
Okenọ ma jọ obọ Brazil
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 25]
Mẹ avọ aye mẹ nẹnẹ