Ofruriọ Ọ Da Egọmeti Ahwo-Akpọ Fia

Ofruriọ egọmeti họ eroruiruo ọthọthọ ọrọ ogaga nọ enọ i bi su a be rọ wha erere se omobọrai. Orọnikọ nẹnẹ uruemu nana u muhọ họ. Wọhọ oriruo, evaọ usu izi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ emọ Izrẹl, ojọ o ta nọ a rẹ whaha udioriọ, onọ u dhesẹ nọ ofruriọ ọ rrọ otọ no vẹre anwọ ikpe idu esa gbe egba isoi (3,500) nọ i kpemu. (Ọnyano 23:8) Rekọ orọnọ udioriọ ọvo họ ofruriọ họ. Ẹsejọ enọ i bi su a re tho eware egọmeti, rọ udu obọrai ru eware nọ u fo nọ a re ru hu rọ wha erere se omobọrai, hayo tube tho igho dede. U te no ere no, egbẹnyusu gbe imoni rai ọvo a rẹ rọ ogaga ọkwa nọ a rrọ na ru eware kẹ.

Dede nọ ofruriọ ọ da oria kpobi fia, ọnọ ọ rrọ egọmeti ọ mae ga. Obe jọ nọ a re se Global Corruption Barometer nọ ukoko nọ a re se Transparency International o be hai kere, orọ ukpe 2013 o n’iyẹrẹ nọ, ikoko isoi nọ ofruriọ ọ mae da fia evaọ akpọ na soso họ, itu esuo-hrowo, iporisi, isu egọmeti, enọ i re fi izi họ evaọ egọmeti gbe enọ e rẹ rọ ahwo nọ a thọ uzi guẹdhọ evaọ egọmeti. Joma ta kpahe iyẹrẹ jọ nọ i dhesẹ nọ ofruriọ ọ da oria kpobi fia evaọ akpọ na soso.

• AFRICA: Evaọ ukpe 2013 evaọ obọ South Africa, a tu isu egọmeti nọ i bu te idu udhe gbe ivẹ (22,000) ẹdhọ fihọ ekọto fiki ofruriọ rai.

• SOUTH AMERICA: Evaọ ukpe 2012 evaọ obọ Brazil, a mu ahwo 25 fihọ uwou-odi fikinọ a wọ igho egọmeti kẹ ahwo re a votu kẹ ae. Ohwo jọ evaọ usu rai yọ ethabọ prẹsidẹnte orẹwho na vẹre.

• ASIA: Uwou-eki ulogbo jọ nọ a rẹ jọ zẹ eware sa-sa nọ u kie evaọ ukpe 1995 evaọ ẹwho Seoul nọ ọ rrọ South Korea, u kpe ahwo nọ a bu te egba isoi gbe imava (502). Nọ a kiẹ otọ oware na, iyẹrẹ i dhesẹ nọ ahwo nọ a jẹ bọ uwou na a jẹ-udi kẹ isu egọmeti orẹwho na re a rehọ ekwakwa nọ e ga tere he bọ uwou na.

• EUROPE: Aye jọ nọ ọ rọ usu enọ i wuzou ahwo nọ a bi ru iruo evaọ European Commission Home Affairs nọ a re se Cecilia Malmström ọ ta nọ: “A rẹ ruẹ unu gbiku ofruriọ nọ ọ rrọ Europe hu, gbe nọ epanọ isu egọmeti a daoma te kẹhẹ, a be sai si ofruriọ no otọ họ.”

O rrọ bẹbẹ gaga re ohwo-akpọ ọ sai si ofruriọ nọ ọ rrọ egọmeti no otọ. Prọfẹsọ jọ nọ a re se Susan Rose-Ackerman nọ o wuhrẹ kpahe epanọ a sae rọ whaha ofruriọ, o kere nọ re eware e sai woma, o gwọlọ nọ “egọmeti o re ru inwene ilogbo evaọ oghẹrẹ nọ o bi ro ru eware.” Dede nọ o wọhọ nọ ẹruore ọvuọvo ọ riẹ kpahe epanọ ofruriọ o ti ro no otọ họ, Ebaibol na o dhesẹ nọ ẹruore ọ riẹ, inọ kẹle na inwene ilogbo e te romavia evaọ esuo egọmeti.