Rehọ Ọgbọdọ Ẹzi na Họre Ofruriọ

“Wha wha ohwo ọkpokpọ na họ oma, ọnọ a ma tho Ọghẹnẹ eva uvi ẹrẹreokie gbe ẹfuọ.”—Ahwo Ẹfẹsọs 4:24.

OKENỌ o jọ kothi, Uvie Rom na o jọ esuo ohwo-akpọ nọ ọ mae rro nọ akpọ na ọ ruẹ no. Izi ahwo Rom i wo ẹgba te epanọ e rọ rrọ ehri kẹ izi erẹwho buobu rite enẹna. Rekọ epanọ Rom ọ daoma te kẹhẹ, egbaẹmo riẹ a sai fi ọwegrẹ jọ kparobọ họ: ofruriọ. Ukuhọ riẹ, ofruriọ ọ tẹ lẹliẹ ekie Rom vẹrẹ.

Pọl ukọ na yọ omọvo jọ nọ ọ ruẹ-uye evaọ otọ isu ofruriọ Rom. Fẹliks, osu Rom ọnọ ọ kiẹ riẹ riwi, o vuhumu nnọ Pọl yọ ọvowa. Rekọ Fẹliks, omọvo isu nọ e mai fru ahwo ria evaọ oke riẹ, ọ jẹ va ẹdhoguo Pọl, bi rẹro nọ Pọl ọ te kẹe ugho re a siobọ noi.—Iruẹru 24:22-26.

Ukpenọ ọ j’udi kẹ Fẹliks, Pọl ọ tẹ t’ẹme kẹe gbiae kpahe “ẹrẹreokie avọ oma-oyọrọ.” Fẹliks o nwene uzuazọ riẹ hẹ, fikiere Pọl ọ tẹ daji uwou-odi ukpenọ ọ rẹ rehọ udioriọ thọ uzi. O whowho ovuẹ uzẹme gbe oruọzewọ, yọ uzuazọ utioye na ọ rria re. O kere se Ileleikristi ahwo Ju nọ: “U mu omai ẹro nọ iroro mai e rẹ fuafo be guọlọ epanọ ma re ro ru eware na kpobi ziezi.”—Ahwo Hibru 13:18.

Edikihẹ otiọye na o hẹrioma gaga no uzuazọ nọ amọfa a je yeri evaọ oke oyena. Pallas, oniọvo Fẹliks, yọ omọvo edafe ọ akpọ anwae na, yọ efe riẹ—enọ a kele nọ u te edọla ima 45—udioriọ gbe ofruriọ ọvo o ro wo ai kpobi. Rekọ, efe riẹ o tulo ho nọ a tẹ rehọ iẹe wawo edọla ima-idu buobu nọ isu ofruriọ ikpe-udhusoi avọ 20 na jọ a sino họ ebanke idhere. U re vevẹ, igbori na ọvo a rẹ rọwo inọ egọmeti inẹnẹ o fi ohọre ofruriọ kparobọ no.

Nọ ofruriọ ọ ruọ ahwo azẹ te enẹ no na, kọ ma rẹ rehọ iẹe nọ o rọ ẹkoma ohwo? Hayo kọ a rẹ sai ru oware jọ rọ whaha ofruriọ?

Ẹvẹ A Sae Rọ Whaha Ofruriọ?

Owojẹ uvevẹ ọsosuọ nọ a rẹ rọ whaha ofruriọ họ ovuhumuo inọ ofruriọ ọ rẹ wha ọraha ze jẹ rrọ thọthọ, keme o rẹ kẹ otu ogbimaza erere avọ okienyẹ otu dekọ. A dina ru ẹnyaharo no evaọ abọ ọyena. James Foley, ethabọ okere-obe United States, ọ ta nọ: “Mai kpobi ma vuhumu no inọ ebẹbẹ nọ udioriọ o be wha ze i ri buobu. Udioriọ o rẹ raha esuo, o rẹ raha ewoma gbe ẹnyaharo ekọ, raha eki, jẹ lahiẹ ahwo evaọ akpọ na wariẹ.” Ahwo buobu a rẹ rọwo kugbei. Evaọ December 17, 1997, erẹwho ilogbo 34 a whobọhọ obe “ọrọwokugbe udioriọ” onọ a ruẹrẹhọ re a rọ “họre ohọre akpọ-soso mukpahe ofruriọ.” Ọrọwokugbe na “u ru rie họ uzioraha re a kẹ, yeyaa hayo j’udi kẹ ohwo egọmeti orẹwho ọfa re a ruẹsi wo hayo yọrọ ekiọthuọ orẹwho ọfa.”

Rekọ udioriọ re a wo iruo evaọ erẹwho efa yọ amabọ jọ gheghe ọrọ ofruriọ. Esino ofruriọ riẹriẹriẹ o gwọlọ owojẹ avivẹ nọ o mae rọ bẹbẹ: enwene udu na hayo, evaọ ẹme ọfa, enwene idu buobu. U fo re ahwo evaọ oria kpobi a mukpahe udioriọ gbe ofruriọ. Okioye ọvo ofruriọ o je kuhọ. Re a le onana t’obọ, emagazini Newsweek o ta nnọ ahwo jọ a roro nọ egọmeti ọ rẹ “tuduhọ ewo uruemu ezi.” Ukoko Oruọzewọ, ẹko-ahwo nọ e be họre ofruriọ, a tẹ jẹ jiroro nọ enọ e be thae uke “a rẹ ‘kọ ubi ẹgbakiete’ ” fihọ oria iruo.

Ohọre mukpahe ofruriọ yọ ohọre uruemu onọ a rẹ sae rehọ uzi hayo “ọgbọdọ” uye-okẹ uzi sino ho. (Ahwo Rom 13:4, 5) A rẹ kọ ibi ẹfuọ gbe ẹgbakiete fihọ idu ahwo. Oware ovo nọ a rẹ sai ro ru onana họ oware nọ Pọl ukọ na o dhesẹ wọhọ “Ọgbọdọ Ẹzi na,” Ẹme Ọghẹnẹ, Ebaibol na.—Ahwo Ẹfẹsọs 6:17.

Ebaibol O Mukpahe Ofruriọ

Fikieme Pọl ọ jẹ se ofruriọ? Keme ọ gwọlọ ru oreva Ọghẹnẹ, ọnọ “ọ kare ọriẹwẹ avọ udioriọ.” (Iziewariẹ 10:17) Ofariẹ, ababọ avro Pọl ọ kareghẹhọ uthubro nọ o rọ Uzi Mosis na: “Wha bruoziẹ vẹtuẹ hẹ; wha dhesẹ ọriẹwẹ hẹ wha reudi hi, keme udioriọ u re tuaro owareghẹ o vẹjẹ rẹriẹ edhere ohwo okiẹrẹe.” (Iziewariẹ 16:19) Devidi Ovie na omariẹ o vuhumu nọ Jihova o mukpahe ofruriọ, ọ tẹ yare nọ Ọghẹnẹ o kele iei kugbe udevie erahaizi hi, “enọ obọze rai evọ avọ udioriọ.”—Olezi 26:10.

Ahwo nọ e be rọ eva efuafo gọ Ọghẹnẹ a wo ẹjiroro ọfa nọ a rẹ rọ se ofruriọ. Solomọn o kere nọ: “Ovie nọ o re bruoziẹ okiẹrẹe ọye otọ riẹ u re viẹ, rekọ ọnọ ọ rẹ re udi otọ riẹ o rẹ raha.” (Itẹ 29:4) Uvi-ẹdhoguo—maero u te no obọ enọ e rọ obehru na ze—o rẹ wha ewoma ze, rekọ ofruriọ ọ rẹ wha uvuhu fihọ orẹwho oma. Avọ isiuru, emagazini Newsweek o riobọhọ nnọ: “Evaọ ẹwho nọ ohwo kpobi ọ jọ gwọlọ ẹkẹ ofruriọ riẹ ọ tẹ jẹ riẹ epanọ o re ro woi, ekọ e rẹ raha kuotọ.”

Ekọ e gbẹ make raha riẹriẹriẹ hẹ, enọ i you uvi-ẹdhoguo a re wo idhọvẹ okenọ ofruriọ o te bi wowẹ. (Olezi 73:3, 13) Yọ a bi je ru eva dha Ọnọma omai, ọnọ ọ m’omai avọ isiuru uvi-ẹdhoguo. Evaọ oke anwae, Jihova ọ j’owọ re ọ whaha ofruriọ aro-koko. Wọhọ oriruo, ọ ta kẹ ahwo Jerusalẹm gbiae oware nọ o ti ro vu ai wa kẹ ewegrẹ rai.

Ẹkwoma Maeka ọruẹaro riẹ, Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Wha yo onana, whai enọ i wo uzou uwou Jekọp, gbe isu uwou Izrẹl, enọ e rẹ rẹriẹ uvioziẹ a ve mukpahe ẹrẹreokie, enọ i wo uzou riẹ udioriọ a bi ro bruoziẹ, a re zizie izerẹ riẹ re a te wuhrẹ a rẹ kẹ eruẹaro riẹ igho re a tẹ ruẹaro; . . . Whaọ fiki rai a re ti kporo Zayọn wọhọ udhu; [Jerusalẹm] o re ti zihe ruọ ezuzu.” Ofruriọ ọ raha Izrẹl kuotọ, wọhọ epanọ o raha Rom ikpe buobu evaọ obaro riẹ na. Evaọ orugba unuovẹvẹ Ọghẹnẹ, ole ikpe-udhusoi rono okenọ Maeka o ro kere eme eyena, a tẹ raha Jerusalẹm jẹ kua noi.—Maeka 3:9, 11, 12.

Whaọ u du fo ho re ohwo hayo orẹwho jọ o fru ahwo ria. Ọghẹnẹ ọ tuduhọ irumuomu na awọ re a nyasiọ edhere uzuazọ rai ba re a je nwene edhere iroro rai. (Aizaya 55:7) Ọ gwọlọ nnọ ma rehọ ababọ oriobọ nwene uvo-uthe jẹ rehọ ẹrẹreokie nwene ofruriọ. Jihova ọ kareghẹhọ omai nọ: “Ọnọ okienẹ oyogbere ọ la ọnọ Ọ mariẹ eka, ọnọ o re wowou rọkẹ ọnọ o kare ọ kẹ riẹ adhẹẹ.”—Itẹ 14:31.

Ewo Obokparọ Evaọ Uzẹme Ebaibol o rrọ Họre Ofruriọ

Eme ọ rẹ wọ ohwo ru enwene otiọye na? Ogaga ovo na nọ o wọ Pọl siobọno uzuazọ ohwo Farisi ti ro zihe ruọ olele ọgaga Jesu Kristi na. O kere nọ: ‘Ẹme Ọghẹnẹ ọ rọ uzuazọ je wo ẹgba.’ (Ahwo Hibru 4:12) Nẹnẹ na, uzẹme Ikereakere na e gbẹ suobọhọ oruọzewọ, makọ evaọ udevie enọ i duoma le no vẹre họ ofruriọ. Dai roro oriruo jọ.

U kri hi nọ o no ewuhrẹ isoja riẹ ruotọ no, Alexander, ọnọ o no ofẹ Ovatha-Ọre Europe ze, o te kuomagbe ẹgba-igbulegbu jọ nọ i re fi iwhayo, gboro igho, gbe udioriọ.a Ọ ta nọ: “Iruo mẹ họ egboro igho mi edafe nọ a re ro diogba wariẹ oma rai họ. Me te muọ ogbẹnyusu kugbe ọdafe jọ no, ahwo ẹgba mẹ jọ a ve kere sei nọ a gwọlọ thoi. Mẹ vẹ vuẹe nọ ẹbẹbẹ ọ riẹ hẹ—thakpinọ ọ rẹ wha ugho ziezi. ‘Ehreki’ mẹ a ve yere omẹ nọ me siwi uzuazọ rai no, kpakiyọ mẹ họ ọnọ o bi kpe ai na. U gbunu gaga inọ onana yọ abọjọ iruo na nọ e were omẹ gaga.

“Ugho gbe evawere nọ edhere uzuazọ nana o jẹ kẹ omẹ o jẹ were omẹ gaga. Omoto ọghaghae mẹ jẹ dhẹ, emamọ uwou mẹ jẹ rria, yọ me wo ugho nọ mẹ rẹ rọ dẹ oware nọ u je omẹ. Ahwo a jẹ dhozọ mẹ, mẹ tẹ jẹ rehọ onana fu igabọ. O jọ omẹ oma epaọ ẹsenọ uvumọ ohwo ọ rẹ sae kaobọ te omẹ hẹ yọ uzi u re mu omẹ hẹ. Me te wo ẹbẹbẹ kpobi kugbe iporisi mẹ vẹ rehọ emamọ elọya, ọnọ o re dhe izi kẹ ekọto na, hayo mẹ vẹ j’udi kẹ enọ e rọ obehru na.

“Rekọ, evaifihọ e rọ udevie enọ i bi yere uzuazọ ofruriọ họ. Omọvo ẹgba mẹ jọ o te mukpahe omẹ, aikpobi a tẹ rọ so omẹ. Idudhe na, omoto ọghaghae mẹ na o te vru, me gbe wo ugho ho, emamọ ogbẹnyusu-ọmọtẹ mẹ o te no omẹ obọ. A tubẹ họre omẹ dede. Enwene nana ọ tẹ lẹliẹ omẹ roro gaga kpahe ẹjiroro uzuazọ.

“Emerae jọ nọ i kpemu no, oni mẹ o zihe ruọ omọvo Isẹri Jihova, me te muọ ebe rai họ ese. Ikere nọ e rọ Itẹ 4:14, 15 e ghinẹ lẹliẹ omẹ roro: ‘Whọ ruọ edhere iruimuomu hu, whọ nya eva idhere ahwo oyoma ha. Kẹnẹ oma kẹe, whọ nyae he; noi no whọ nya vrẹ.’ Eria itienana e kẹ omẹ imuẹro inọ ahwo nọ a bi yere uzuazọ egbulegbu a wo emamọ obaro ho. Me te muọ Jihova họ ẹlẹ se jẹ lẹe re o su omẹ evaọ edhere nọ o kiete. Me te wuhrẹ Ebaibol kugbe Isẹri Jihova, uwhremu na, mẹ tẹ rehọ uzuazọ mẹ mudhe kẹ Ọghẹnẹ. Mẹ be rria uzuazọ oruọzewọ anwọ okioye ze.

“Uzẹme, ẹrria lele ute oruọzewọ u dhesẹ ewo ugho kakao. Rekọ o rọ omẹ oma nọ me wo irẹro obaro, inọ uzuazọ mẹ u wo uvi otofa. Me vuhumu nọ uzuazọ mẹ vẹre avọ efe riẹ kpobi o wọhọ uwou nọ a rehọ ẹbe bọ nọ o sai nwo oke kpobi. Vẹre, uvumọ oware u je kpoho omẹ udu hu. Obọnana, avọ obufihọ ewuhrẹ Ebaibol mẹ, udu u re kpoho omẹ nọ oma o tẹ be gwọlọ wọ omẹ ru ewhariọ—makọ evaọ eware esese dede. Mẹ be daoma rria lele Olezi 37:3, onọ o ta nọ: ‘Rọ ẹroso ỌNOWO [na] who ru ewoma; ere whọ rẹ rọ jọ otọ na, who ve wo i.’ ”

“Ohwo nọ O Mukpahe Udioriọ Ọ rẹ Zọ”

Wọhọ epanọ Alexander o duku, uzẹme Ebaibol o rẹ sae wọ ohwo fi ofruriọ kparobọ. O ru inwene rọwo kugbe oware nọ Pọl ukọ na ọ ta evaọ ileta riẹ ro se ahwo Ẹfẹsọs: “Wha si obọnọ uruemu ẹdẹe nọ wha je yeri, ohwo anwae na, nọ o gbo no fiki ọlẹliẹhọ urusio, . . . re wha wha ohwo ọkpokpọ na họ oma, ọnọ a ma tho Ọghẹnẹ eva uvi ẹrẹreokie gbe ẹfuọ. Fikiere, wha siobọnọ ọrue oguo, jọ kohwo kohwo ọ ta uzẹme kẹ ọrivẹ riẹ: keme mai ohwo ọrọ abọvo ohwo. Jọ ọnọ o re tho uji na o gbe tho ofa ha, rekọ ikpoye a jọ oru iruo, ọ rehọ abọ riẹ ru oware nọ uwoma, re ọ ruẹse wọ, ọ vẹ jọ etẹe kẹ ohwo nọ o kare.” (Ahwo Ẹfẹsọs 4:22-25, 28) Obaro ohwo-akpọ o roma hwa inwene itieye na.

A tẹ kẹ ae uvẹ, uvo-uthe gbe ofruriọ e sae raha akpọ na no, wọhọ epanọ i fiba ọraha Uvie Rom na. Rekọ avọ evawere, Ọnọma ohwo-akpọ ọ jiroro nọ o re vu eware itieye na wa ha. Ọ ta riẹ mu no re ọ “raha erọ ọ raha akpọ na.” (Eviavia 11:18) Yọ Jihova ọ yeyaa kẹ enọ e be hẹrẹ akpọ nọ ọ kare ofruriọ inọ kẹle na ma te ruẹ “ihru ekpokpọ avọ akpọ ọkpokpọ enọ ẹrẹreokie ọ be ria.”—2 Pita 3:13.

Uzẹme, o lọhọ họ re ohwo ọ rria uzuazọ oruọzewọ nẹnẹ. Ghele na, Jihova ọ k’omai imuẹro nnọ evaọ ukuhọ riẹ, “ohwo nọ o re theri ubiuvo kẹ erere nọ okiehọ họ, ọ rẹ wha ukpokpoma se unuwou riẹ, rekọ ohwo nọ o mukpahe udioriọ ọ rẹ zọ.”b (Itẹ 15:27) Ẹkwoma obusino ofruriọ enẹna, yọ ma bi dhesẹ oruọzewọ mai okenọ ma tẹ be lẹ se Ọghẹnẹ nọ: “Uvie ra oze, epanọ a rọ obọ odhiwu ru orọ eva ra, ru re a jọ akpọ na ru ere re.”—Matiu 6:10.

Nọ ma be hẹrẹ re Uvie oyena o j’owọ na, mai omomọvo ọ rẹ sae ‘kọ ibi evaọ ẹrẹreokie’ ẹkwoma ẹwhaha orivo hayo omadhehọ ofruriọ. (Hosia 10:12) Ma te ru ere, izuazọ mai e rẹ te kẹ imuẹro ẹgba Ẹme Ọghẹnẹ. Ọgbọdọ ẹzi na ọ sai fi ofruriọ kparobọ.

[Oruvẹ-obotọ]

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Avọ obufihọ Ebaibol na, ma rẹ sae wha “ohwo ọkpokpọ na” họ oma jẹ whaha ofruriọ