UZOẸME UWUHRẸ 17
OLE AVỌ 111 Eware nọ E be Kẹ Omai Evawere
Who No Egagọ Jihova nọ E Wọhọ Aparadase na Ha
“Wha wereva jẹ ghọghọ bẹdẹ bẹdẹ fiki eware nọ mẹ be ma na.”—AIZ. 65:18.
OWARE NỌ A JARIẸ TA KPAHE
A jariẹ ta kpahe irere nọ i bi te omai evaọ egagọ Jihova nọ e wọhọ Aparadase na gbe epanọ ma sai ro si amọfa ruọ ẹe eva.
1. Eme họ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na, kọ eme u fo nọ ma rẹ daoma ru?
APARADASE jọ ọ rrọ otọakpọ na nọ eva e be jọ were ahwo yọ a rrọ eva riẹ ru eware iwoma buobu. Ahwo nọ a rrọ eva riẹ a bu wo umuo ho, yọ a bi lele ohwohwo riẹ yeri. Ahwo nọ a rrọ aparadase nana a gwọlọ noi vievie he. A gwọlọ nọ ahwo buobu a nyaze re a gbẹ jọ eva riẹ reakpọ kuoma. Aparadase vẹ ma be ta ẹme riẹ na? Ọye họ aparadase egagọ Ọghẹnẹ.a
2. Dede nọ akpọ nana o zighi ku, ẹvẹ ma bi lele ohwohwo yeri evaọ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na?
2 Jihova o ru oware igbunu jọ evaọ akpọ nana nọ Ẹdhọ o zighi ku no na. O ru nọ ahwo riẹ a be sae rọ rria kugbe dhedhẹ evaọ akpọ nana nọ ahwo a be jọ họre omoma rai na. (1 Jọn 5:19; Evia. 12:12) Fikinọ Jihova o you omai gaga, o ru nọ ma be rọ gọe avọ evawere evaọ akpọ nana nọ o yoma thesiwa na. O tẹ wọhọ ẹsenọ ma rrọ aparadase. A jọ Ebaibol dhesẹ aparadase nana wọhọ oria nọ “a rẹ dhẹ ruọ eva” gbe “ọgbọ nọ a bi ku ame ku ziezi.” (Aiz. 4:6; 58:11) Dede nọ ma be rria oke urere nọ eware e jẹ rrọ gaga, Jihova o ru nọ ma be sae rọ wereva jẹ be riẹ yerikugbe.—Aiz. 54:14; 2 Tim. 3:1.
3. Oghẹrẹ vẹ eme obe Aizaya izou 65 na i ro rugba evaọ oke anwae?
3 Jihova ọ rọ Aizaya ọruẹaro na vuẹ omai oghẹrẹ nọ egagọ Ọghẹnẹ e te jọ. Whọ rẹ ruẹ onana evaọ obe Aizaya uzou avọ 65. Eruẹaruẹ yena e kaki rugba evaọ 537 B.C.E. Oke yena ahwo Ju nọ a kurẹriẹ a ro no igbo Babilọn kpo. Yọ Jihova ọ ghale rai keme o ru nọ a rọ wariẹ bọ Jerusalẹm gbe etẹmpol na fihọ wowoma. Ahwo Izrẹl a te mu ei họ ẹgọ evaọ etẹe.—Aiz. 51:11; Zẹk. 8:3.
4. Oghẹrẹ vẹ eme obe Aizaya izou 65 na i ro rugba evaọ oke mai na?
4 Eruẹaruẹ yena e wariẹ rugba evaọ 1919 C.E. Oke yena ahwo nọ e be gọ Jihova a ro no igbo Babilọn Ologbo na. A tẹ wariẹ mu Ọghẹnẹ họ ẹgọ ziezi je mu usi uwoma họ ẹta evaọ akpọ na soso. A to ikoko sa-sa họ je mu oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ họ eru. Ezae gbe eyae nọ e jẹ hai ru ozighi vẹre, je mu ru wọhọ erao, a gbe je ru ozighi hi. Rekọ a tẹ “whẹ uruemu okpokpọ na họ oma, onọ a ma lele oreva Ọghẹnẹ.” (Ẹf. 4:24) Uzẹme riẹ họ, eware buobu nọ Aizaya ọ ruẹaro rai na, i ti rugba evaọ akpọ ọkpokpọ na. O make rrọ ere na, irere buobu i bi te omai enẹna. Joma ta ẹme te irere nọ ma bi wo evaọ egagọ Jihova gbe oware nọ u ro fo re ma gbe no egagọ Ọghẹnẹ hẹ.
OGHẸRẸ NỌ AHWO NỌ A RRỌ APARADASE EGAGỌ ỌGHẸNẸ A RRỌ
5. Eme Aizaya 65:13 o ta nọ ma te re erere riẹ nọ u bi gine te omai obọ evaọ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na?
5 A be re eva vọ jẹ rrọ sasasa. Eruẹaruẹ Aizaya i dhesẹ ohẹriẹ ulogbo nọ o rrọ udevie ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ gbe ahwo nọ a be gọe he. (Se Aizaya 65:13.) Jihova ọ be kẹ omai oware kpobi nọ u re fiobọhọ kẹ omai gọe evaọ ukoko riẹ. Ọ kẹ omai ẹzi ọfuafo riẹ, Ebaibol na, gbe ebe ukoko na nọ i bi fiobọhọ kẹ omai. O tẹ wọhọ ẹsenọ ma be ‘re emu, be da jẹ be ghọghọ.’ (Je rri Eviavia 22:17.) Rekọ ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ hẹ, a wọhọ ahwo nọ ‘ohọo u bi kpe, nọ uruame u bi kpe, nọ oma o be vo.’ A tẹ jẹ rrọ dọdọ wọhọ ahwo nọ a be ruẹ emu re he keme a wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ hẹ.—Emọs 8:11.
6. Ma te rri Joẹl 2:21-24, ẹvẹ a dhesẹ eware nọ Jihova o ti ru kẹ ahwo riẹ, kọ ẹvẹ eware yena i bi ro fiobọhọ kẹ omai?
6 Nọ Joẹl ọ jẹ ruẹaro, ọ ta kpahe okenọ ibi-ire, enwaene, gbe ewhri olivi e te rọ dafia. Eruẹaruẹ yena i dhesẹ nọ Jihova ọ be kẹ ahwo riẹ eware kpobi nọ a gwọlọ, yọ o bi wuhrẹ ae. (Joẹl 2:21-24) Idhere jọ nọ o bi ro wuhrẹ omai họ, Ebaibol na, ebe ukoko na, oria itanẹte mai, iwuhrẹ ukoko, te ikokohọ esese gbe ilogbo. Onana u ru nọ ma be rọ reawere iwuhrẹ Ọghẹnẹ. O tẹ whae ze nọ ma rọ rrọ gaga ziezi evaọ ukoko na yọ eva e be were omai.
7. Fikieme “evawere” e rọ “rrọ udu” mai? (Aizaya 65:14)
7 Eva e be were omai yọ eware nọ ma wo e be da omai ẹro. Ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ a bi “bo ubo oghọghọ” keme eware nọ Jihova o bi ru kẹ ae e da rai ẹro fia. (Se Aizaya 65:14.) Eware nọ ma be jọ Ebaibol wuhrẹ, te eyaa nọ Ọghẹnẹ ọ ya kẹ omai gbe idhe ẹtanigbo Jesu na e lẹliẹ evawere vọ “udu” mai. Ma tẹ be hae rọ eware nana lele inievo ukoko na gbiku, eva ọvo e rẹ were omai.—Ol. 34:8; 133:1-3.
8. Eware ivẹ vẹ nọ i wuzou gaga whọ rẹ jọ oma ahwo nọ a rrọ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na ruẹ?
8 Eware ivẹ nọ whọ rẹ jọ oma ahwo nọ e rrọ ukoko Jihova ruẹ gaga họ uyoyou gbe okugbe. “Okugbe ọkpekpe” nana nọ o rrọ udevie mai na o lẹliẹ omai dina riẹ epanọ akpọ ọkpokpọ na o te jọ. Oke yena, uyoyou gbe okugbe nọ o te jọ udevie idibo Ọghẹnẹ o te ga vi epanọ o rrọ enẹna. (Kọl. 3:14) Oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ fodẹ oware jọ nọ o muẹrohọ nọ o kuomagbe idibo Ọghẹnẹ obọ. Ọ ta nọ: “Eva e jẹ hae were omẹ hẹ nọ mẹ tẹ make rrọ kugbe ahwo uviuwou mẹ. Oware nọ a re se uyoyou na, oma Isẹri Jihova mẹ jọ kake ruẹ e riẹ.” Ohwo kpobi nọ o kuomagbe ukoko Jihova, o ti wo evawere gbe edẹro. O make rrọ nọ a se omai gbe ahwo ho evaọ akpọ na, ma be daezọ họ keme ma riẹ nọ ma bi ru eva were Jihova ẹsikpobi, ma tẹ jẹ rrọ uviuwou riẹ.—Aiz. 65:15.
9. Eme obe Aizaya 65:16, 17 o ta nọ o te via?
9 Udu u bi te omai otọ. Aizaya 65:14 ọ ta nọ ahwo nọ a be gọ Jihova ha a ti ‘bo fiki edada nọ e rrọ udu rai, yọ a ti kuenu oviẹ fiki ọkora nọ ọ rrọ e rai oma.’ Kọ ẹvẹ udu u bi ro te omai otọ kpakọ ebẹbẹ buobu i bi te omai idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ? Keme ma riẹ nọ u kri kẹhẹ, ebẹbẹ na kpobi e te “thọrọ ẹro no [yọ] a te kuọ ae dhere ibiaro [Ọghẹnẹ].” (Se Aizaya 65:16, 17.) Jihova o ti ru nọ ma gbẹ te kareghẹhọ ebẹbẹ nọ i bi te omai nẹnẹ na ha.
10. Fikieme who ro roro nọ u woma gaga re ma hai kuomagbe inievo ukoko na? (Rri uwoho na re.)
10 Makọ enẹna, nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, udu u re te omai otọ. Ma rẹ gbẹ tubẹ kareghẹhọ nọ ma wo ebẹbẹ hẹ. Yọ ma tẹ gwọlọ nọ udu u te ohwo kpobi otọ evaọ ukoko na, ma rẹ mọ ubi ẹzi na. Eware jọ nọ i re dhesẹ nọ ma be mọ ubi ẹzi na họ, ma te wo uyoyou, oghọghọ, udhedhẹ, uwowou, gbe ẹwolẹ. Uruemu nana o rẹ lẹliẹ udhedhẹ jọ ukoko na, yọ o rẹ lẹliẹ eva were omai kpobi. (Gal. 5:22, 23) A rẹ ruẹ oware nọ u woma te ukoko Ọghẹnẹ nọ ma rrọ na ha! Ohwo kpobi nọ ọ gọ Jihova te urere, ọ te rọ ẹro ruẹ “idhiwu ekpokpọ gbe otọakpọ ọkpokpọ” nọ Ọghẹnẹ ọ ya eyaa rai na.
A rẹ ruẹ oware nọ u woma tei hi re ohwo o kuomagbe idibo Jihova gọe evaọ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na (Rri edhe-ẹme avọ 10)c
11. Ma te rri obe Aizaya 65:18, 19, ẹvẹ oma u bi ru omai fiki aparadase egagọ Ọghẹnẹ nọ ma rrọ na?
11 Ma yere Ọghẹnẹ kẹ eghale riẹ yọ eva e be were omai. Aizaya ọ ta kpahe oware nọ o be lẹliẹ omai “wereva jẹ ghọghọ” evaọ egagọ Ọghẹnẹ nọ e wọhọ aparadase na. Jihova Ọghẹnẹ ọye o ru nọ ma sae rọ rrọ idibo riẹ. (Se Aizaya 65:18, 19.) Agbẹta nọ Jihova o ro vi omai re ma nyai wuhrẹ ahwo re a sai no egagọ erue gbe akpọ ebi nana nọ a rrọ na. A vẹ ziọ ukoko ofuafo nana nọ ma rrọ reakpọ kuoma na. Eghale nọ i bi te omai evaọ ukoko na e be lẹliẹ eva were omai gaga. O tẹ so ẹe ze nọ ma rọ gwọlọ nọ ma rẹ nyae vuẹ ahwo eware nọ ma wuhrẹ no na, re a sae nyaze ti kuomagbe omai.—Jeri. 31:12.
12. Ẹvẹ who rri eyaa nọ e rrọ obe Aizaya 65:20-24 na, kọ fikieme?
12 Oware ofa nọ o be lẹliẹ eva were omai gaga họ, ẹruore nọ ma wo fikinọ ma be gọ Ọghẹnẹ evaọ ukoko riẹ nọ o wọhọ aparadase na. Roro kpahe eghale nọ ma ti wo evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ. Ebaibol ọ ta nọ a “gbẹ te jọ etẹe na ruẹ ọmọboba nọ ọ rẹ rria umutho edẹ jọ ọvo ho, hayo kọ ọkpako soso nọ ọ rria edẹ riẹ gba ha.” Ma “te bọ iwou, [ma] vẹ te rria eva rai, [ma] te kọ egbọ evaene [ma] vẹ te re ibi rai.” Ma “te ruẹ uye kufiẹ hẹ, keme emọ nọ Jihova ọ ghale no [ma] rrọ.” Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ ya eyaa kẹ omai nọ ma ti yeri uzuazọ nọ o te were omai oma evaọ oke yena. Ọ ta nọ: “Taure a te ti bo lahwe dede,” yọ ọ riẹ oware nọ a gwọlọ no. Yọ o ti “ru ẹgwọlọ oware kpobi nọ o rrọ uzuazọ kẹe.”—Aiz. 65:20-24; Ol. 145:16.
13. Oghẹrẹ vẹ a jọ obe Aizaya 65:25 dhesẹ enwene nọ ahwo a re nwene nọ a te mu Jihova họ ẹgọ no?
13 Ma be riẹ yeri evaọ ukoko na, ma be dhozọ ohwohwo ho. Ẹzi Ọghẹnẹ o fiobọhọ kẹ ahwo nọ uruemu rai o wọhọ orọ erao nwene no. (Se Aizaya 65:25.) Inievo jọ nọ i wo ekpehre uruemu jọ vẹre, a siọ ekpehre uruemu na ba no. (Rom 12:2; Ẹf. 4:22-24) Ma riẹ nọ fikinọ ma ri zihe ruọ ahwo ọgbagba ha, eware e sae gbẹ thọ omai obọ. Jihova o ru nọ “oghẹrẹ ahwo kpobi” nọ i kurẹriẹ ziọ ukoko na a bi ro lele ohwohwo yerikugbe dhedhẹ yọ mai kpobi ma you ohwohwo. (Tait. 2:11) Ma riẹ nọ Ọghẹnẹ Erumeru na ọvo ọ rẹ sai ru oware igbunu nana.
14. Eme o via kẹ ọmọzae jọ nọ u dhesẹ nọ ẹme nọ ọ rrọ Aizaya 65:25 na ginọ uzẹme?
14 Kọ ohwo nọ o wo ekpehre uruemu vẹre, ọ sai gine nwene? Joma gbiku jọ ze. U wo ọmọzae jọ nọ ọ jẹ hai ru ozighi gaga. A jẹ hai mu ei emuemu keme ọ jẹ hae so ẹme gaga. Taure o te ti te ikpe udhe, yọ a fi rie họ uwou-odi unuẹse buobu no. Ọ jẹ hae wọ emetẹ gaga yọ ọ jẹ hae họre ahwo gaga re. O tho omoto ohwo jọ ẹdẹ jọ nọ a rọ fiki riẹ mu ei. Yọ a mu rie oke jọ fikinọ ọ kpare ẹthẹ ruọ uwou ohwo jọ nyai tho uji. A te je mu ei fiki eware iyoma efa buobu nọ o ru. Ọ jẹ hai mu ofu ugbemu jẹ họre ahwo. Rekọ nọ a ta usi uwoma kẹe, ọ tẹ ruẹ nọ oware nọ ọ jọ Ebaibol wuhrẹ na ọ rrọ ziezi, yọ u fo re o nwene. O te mu ewuhrẹ họ ẹnya, eva i te mu ei họ ẹwere inọ o kuomagbe egagọ uzẹme nọ e wọhọ aparadase no. Nọ ọ họ-ame no, ọ jẹ hai roro kpahe eme nọ e rrọ Aizaya 65:25 gaga yọ o rri ẹme na nọ ọye o kiekpahe. Ohwo nana nọ ọ jẹ hai dhuaro wọhọ okpohrokpo na o zihe ruọ ohwo owowolẹ no wọhọ omogodẹ.
15. Fikieme ma bi ro zizie amọfa nọ jọ a nyaze aparadase egagọ Ọghẹnẹ na, kọ ẹvẹ ma sai ro zizie ai?
15 Eme nọ i mu Aizaya 65:13 na họ họ: “Enẹ Jihova Olori nọ Ọ Mai Kpehru na ọ ta.” Obọ urere owọ avọ 25 o tẹ jẹ ta nọ “ere Jihova ọ ta.” Yọ ma riẹ nọ oware kpobi nọ Jihova ọ ta, o re ru ei. (Aiz. 55:10, 11) Egagọ uzẹme nọ o wọhọ aparadase nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ o te jọ akpọ na, oye ma be ginẹ rọ ẹro ruẹ na. Jihova o ru nọ ma rọ rrọ ukoko nọ ma jo wo inievo akpọ-soso. Whọ rẹ sae jọ oria ofa ruẹ oware utiọnana ha. Ukoko Ọghẹnẹ ọvo ma sae jọ ruẹ ahwo nọ a bi lele ohwohwo riẹ yerikugbe yọ ozọ ohwohwo o bi mu omai hi dede nọ ma be rria akpọ nọ ọ vọ avọ ozighi. (Ol. 72:7) Fikiere, ma gwọlọ gbe wuhrẹ ahwo buobu re a nyaze ti kuomagbe omai re a jọ inievo mai evaọ ukoko na. Re ma sai ru ere, orọnikọ thakpinọ ma ta usi uwoma ọvo ho, rekọ ma re wuhrẹ ai ziezi re a sae jọ ilele Jesu.—Mat. 28:19, 20.
EPANỌ MA SAI RO RU RE UKOKO NA U SI AMỌFA URRU
16. Oghẹrẹ vẹ ahwo a re ro kurẹriẹ ziọ ukoko na?
16 U wo eware nọ mai omomọvo o re ru re ukoko na o sai si amọfa urru. U fo nọ ma rẹ rọ aro kele oghẹrẹ nọ Jihova o bi ro si ahwo ziọ ukoko na. Ọ rẹ gba ahwo họ ziọ ukoko na ha, inọ te u je owhẹ te u je owhẹ hẹ, whọ rẹ ziọ ukoko na. Rekọ ẹmẹrera o re ro “si” ohwo te oma. (Jọn 6:44; Jeri. 31:3) Nọ ohwo nọ o wo emamọ eva o te bi wuhrẹ kpahe epanọ Ọghẹnẹ o wou te gbe emamọ eware nọ o bi ru, ọ rẹ gwọlọ nọ o re si kẹle iẹe. Kọ ẹvẹ mai omamai ma sai ro wo emamọ uruemu nọ o rẹ lẹliẹ ukoko Ọghẹnẹ nọ ọ wọhọ aparadase na si ahwo urru?
17. Eme ma re ru re aparadase egagọ Ọghẹnẹ na o si ahwo urru?
17 Oware jọ nọ ma re ru nọ o rẹ lẹliẹ ukoko Ọghẹnẹ nọ ọ wọhọ aparadase na si ahwo urru họ ma re you inievo mai, ma vẹ jẹ hai ru oware nọ u re dhesẹ nọ ma you rai. Nọ ahwo a tẹ ziọ ewuhrẹ mai, ma gwọlọ nọ a rẹ ruẹ oware nọ o rẹ lẹliẹ ae ta ọkpọ ẹme nọ ahwo jọ a ta evaọ oke amọ Pọl. Nọ a kuomagbe Ileleikristi evaọ ewuhrẹ rai, a ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ udevie rai.” (1 Kọr. 14:24, 25; Zẹk. 8:23) Ẹsejọhọ obọ Kọrint oware nana o jọ via. Re ahwo a sae riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ udevie mai, ma re lele ohrẹ nọ Ebaibol ọ kẹ omai inọ: “Wha rria dhedhẹ kugbe ohwohwo.”—1 Tẹs. 5:13.
18. Eware jọ vẹ e rẹ sae lẹliẹ ukoko na si ahwo jọ urru?
18 Joma daoma gbẹ hai rri inievo mai oghẹrẹ nọ Jihova o bi rri rai. Ẹvẹ ma sai ro ru ei? Orọnikọ eware nọ e be thọ ae obọ ma rẹ tẹrovi hi, rekọ emamọ uruemu rai. Ma riẹ nọ oke o be tha nọ mai kpobi ma ti ro zihe ruọ ahwo ọgbagba nọ oware ovo o gbẹ te thọ obọ họ. Nọ ẹwhọ ọ tẹ rrọ udevie mai avọ oniọvo jọ, ma rẹ daoma ku ẹwhọ na họ. Re ma sai ru ere, ma re lele ohrẹ nọ Ebaibol ọ kẹ omai inọ: “Wha dhesẹ uwowou kẹ ohwohwo, wo uvi ọdawẹ, wha rọvrẹ ohwohwo riẹriẹriẹ.” (Ẹf. 4:32) Ma te bi ru ere, ukoko na nọ o wọhọ aparadase na u ve ti si amọfa urru. Kọ eme o gbẹ jọ ere he? Binọ a gwọlọ nọ a rẹ jọ udevie ahwo nọ a you rai wọhọ epanọ ma you inievo mai na.b
DAJI UKOKO NA NỌ O WỌHỌ APARADASE NA
19. (a) Ma te rri ẹkpẹti na “A Nyavrẹ Rekọ A Zihe Ze,” eme ahwo jọ nọ a zihe ziọ ukoko na a ta? (b) Eme u fo nọ ma rẹ daoma ru? (Rri uwoho na re.)
19 Eva e were omai gaga nọ ma rọ rrọ ukoko nọ o wọhọ aparadase! U tube woma vi epanọ o jọ vẹre yọ ahwo buobu a gbẹ be nyaze ti kuomagbe omai re a jiri Jihova. Joma gbe rri oware yena nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ omai na ghaghae je jiri ei fiki riẹ bẹdẹ bẹdẹ. Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ wo omosasọ jẹ gwọlọ nọ eva e were iẹe, re udu u je tei otọ evaọ akpọ nana nọ ma rrọ na, ọ rẹ nyaze ukoko nana nọ o wọhọ aparadase na. Ọ tẹ nyaze iẹe no, jọ o noi vievie he. Joma hae kareghẹhọ ẹsikpobi re inọ Setan ọ be dawo oghẹrẹ kpobi nọ ọ sae rọ bẹbẹ omai no ukoko na no. (1 Pita 5:8; Evia. 12:9) Joma kẹe uvẹ re o gele omai no ukoko na vievie he. Joma dawo ẹgba mai kpobi re ma hai ru oware nọ o rẹ lẹliẹ ukoko na nọ o wọhọ aparadase na si ahwo urru. Ma ve je ru ei fuafo re o jọ oria nọ udhedhẹ o rrọ.
Ahwo kpobi nọ a daji aparadase egagọ Ọghẹnẹ na a te jọ aparadase nọ ọ be tha na yọ oma o te were ae (Rri edhe-ẹme avọ 19)
ẸVẸ WHỌ TE KẸ UYO ENỌ NANA?
Eme họ aparadase egagọ Ọghẹnẹ?
Eghale vẹ i bi te omai evaọ egagọ uzẹme nọ e wọhọ aparadase na?
Eme ma re ru re ukoko na u si ahwo urru?
OLE AVỌ 144 Fiẹrohọ Osa Na!
a ẸME NỌ A RU VẸ: A tẹ fodẹ “aparadase egagọ Ọghẹnẹ,” u dhesẹ ẹgọ nọ mai kpobi ma be gọ Jihova kugbe dhedhẹ na. Mai kpobi nọ ma rrọ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na, ma wo usu okpekpe kugbe Jihova, yọ ma bi lele ohwohwo rria dhedhẹ.
b Kpohọ jw.org re who rri ividio nọ uzoẹme riẹ o ta nọ Ẹvẹ Uzuazọ Rai O Rrọ Enẹna? Alena Žitníková: Me bi Yeri Oghẹrẹ Uzuazọ nọ Mẹ Gwọlọ. Whọ te ruẹ eghale nọ i te oniọvo-ọmọtẹ jọ fikinọ ọ rrọ aparadase egagọ Ọghẹnẹ na.
c UWOHO NA: Inievo na a bi lele ohwohwo ta ẹme yọ eva e be were ae, rekọ oniọvo jọ ọ rrọ oria riẹ sa.