Esẹgbini, Wha Ru Epanọ Ẹrọwọ Emọ Rai Ọ rẹ rọ Ga

1-2. Oghẹrẹ vẹ u fo nọ ọsẹgboni a re rri enọ nọ emọ rai a nọ kpahe eware nọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ?

RE A ta uzẹme, o lọhọ re a yọrọ ọmọ họ. Otẹrọnọ whẹ yọ ọsẹ hayo oni nọ ọ be yọrọ ọmọ, whọ be daoma gaga nọ who bi ro wuhrẹ ọmọ ra re ọ sae riẹ Ọghẹnẹ ziezi. (Izie. 6:6, 7) Nọ ọmọ ra ọ be rro ze na, ọ rẹ sae nọ enọ jọ. Ọ sae nọ kpahe oware nọ o soriẹ nọ ma rọ rọwo eware jọ nọ Ebaibol ọ ta. Ẹsejọhọ ọ sae nọ inọ, ‘Kọ oware nana nọ Ebaibol ọ ta nọ ma ru hu na, ohwo o te ru ei, eme ọ jariẹ thọ?’

² O te kake kẹ owhẹ uye nọ ọmọ ra o te mu enọ itieye na họ ẹnọ no. Enọ riẹ e sae tubẹ lẹliẹ owhẹ roro nọ ọmọ na o muhọ ẹraha no. Rekọ uzẹme riẹ họ nọ emọ na a be rro ze na, a rẹ nọ enọ re a riẹ sọ eware nọ a wuhrẹ i rai na ginọ uzẹme. (1 Kọr. 13:11) Fikiere jọ udu u bru owhẹ hẹ nọ ọmọ ra ọ tẹ be nọ owhẹ oghẹrẹ enọ jọ. Otẹrọnọ ọ ginẹ gwọlọ riẹ, rri enọ riẹ kpobi wọhọ uvẹ nọ who re ro wuhrẹ iẹe epanọ a re roro oware kokodo re ọ riẹ oware nọ o gba.

3. Eme ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe?

³ Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe eware esa. Orọ ọsosuọ, epanọ esẹgbini a re ro fiobọhọ kẹ emọ rai re oware nọ a bi wuhrẹ u mu ai ẹro ziezi. Orọ avọ ivẹ, epanọ a re ro fiobọhọ kẹ ae re a riẹ nọ izi Ebaibol i ri ziezi. Orọ avọ esa, epanọ a re ro wuhrẹ ai re a vuẹ amọfa oware nọ a riẹ nọ o gba na. Ma te ruẹ oghẹrẹ enọ jọ nọ emọ a rẹ nọ, gbe oware nọ enọ na i ro woma. Yọ ma ti dhunu te eware jọ nọ esẹgbini a rẹ sai lele emọ rai ru re a sai lele ai ta ẹme kpahe eware nọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ no.

FIOBỌHỌ KẸ EMỌ RA RE EWARE NỌ A WUHRẸ I MU AI ẸRO

4. Enọ vẹ emọ a rẹ sae nọ, kọ fikieme?

⁴ Ohwo ọvo nọ o wo ẹrọwọ no eva ze ọ riẹ hẹ. Makọ whẹ nọ who yẹ ọmọ na, whọ riẹ Ọghẹnẹ no eva ze he. Ere ọvona emọ ra a rrọ re. Nọ ọmọ ọ be rro ze na, ọ sae nọ enọ wọhọ: ‘Ọghẹnẹ ọ ginẹ riẹ? Kọ eme nọ Ebaibol e ta na ginọ uzẹme?’ Ebaibol na ọ tubẹ vuẹ omai nọ ma “rọ ẹgba iroro” mai “vuhu eware kpobi mu.” (Rom 12:1; 1 Tẹs. 5:21) Kọ ẹvẹ whọ sai ro fiobọhọ kẹ ọmọ ra re ẹrọwọ riẹ ọ ga?

5. Eme esẹgbini a re ru re o sai mu emọ rai ẹro inọ eme Ebaibol ginọ uzẹme? (Ahwo Rom 12:2)

⁵ Fiobọhọ kẹ emọ ra re ae ọvo a kiẹ eware nọ a bi wuhrẹ na riwi sọ uzẹme. (Se Ahwo Rom 12:2.) Otẹrọnọ ọmọ ra ọ nọ owhẹ onọ jọ, rọ uvẹ yena wuhrẹ iẹe oghẹrẹ nọ ọ sae rọ jọ ebe ukoko na gwọlọ iyo enọ itieye na. Whọ sai dhesẹ iẹe kẹe evaọ Watch Tower Publications Index gbe Obe Ekiakiẹ Rọkẹ Isẹri Jihova. Whọ sae vuẹe nọ jọ ọ rehọ Obe Ekiakiẹ na, re o rovie uzoẹme na “Ebaibol Na,” re o rri uzoẹme nọ o rrọ otọ riẹ nọ o ta nọ “Ẹgba Ẹzi Ọghẹnẹ A ro Kere iei.” Ọ te jariẹ ruẹ eware nọ i dhesẹ nọ orọnikọ Ebaibol na yọ emamọ obe jọ gheghe nọ ahwo a kere he, rekọ “ẹme Ọghẹnẹ.” (1 Tẹs. 2:13) Ọmọ na ọ sae kiẹ kpahe okpẹwho Asiria nọ a re se Nanivi. Oke jọ, ahwo nọ a rẹ vro eme nọ e rrọ Ebaibol a ta nọ ẹwho ọvo ọ jọ akpọ na nọ a re se Nanivi hi. Rekọ nọ ukpe 1850 o vrẹ no, ahwo a tọ ku eware nọ i dhesẹ nọ eme nọ Ebaibol ọ ta kpahe Nanivi na ginọ uzẹme. (Zẹf. 2:13-15) Ọmọ ra ọ tẹ gwọlọ riẹ sọ a ginẹ raha Nanivi wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ na, ọ sai rri uzoẹme na “Kọ Whọ Riẹ?” nọ o rrọ Uwou-Eroro Akpegbọvo 2021. Nọ ọmọ ra ọ tẹ jọ ebe mai se kpahe eware itiena no, nọ ọ jẹ ruẹ eme nọ a kere kpahe ae evaọ ebe nọ ahwo a fievahọ nọ a jọ gbiku eware anwae, ọ vẹ te ruẹ nọ uzẹme ọvo o rrọ Ebaibol na.

6. Eware vẹ esẹgbini a re ru re a sai wuhrẹ emọ rai epanọ a re roro oware kokodo? Fodẹ oware anwae jọ nọ whọ sai dhesẹ kẹ ọmọ ra. (Rri uwoho na re.)

⁶ Wuhrẹ ọmọ ra epanọ a re roro oware kokodo. Eware buobu e riẹ nọ esẹgbini a re lele emọ rai ru nọ o rẹ whae ze nọ a sai ro lele ai gbiku kpahe Ebaibol na hayo ta ẹme kpahe Ọghẹnẹ. Uvẹ utioye o sai te ai obọ nọ a tẹ nyai rri ughe evaọ eria nọ a be jọ sẹro eware anwae. O sae jẹ jọ oria nọ a kọ oghoghẹrẹ ekakọ fihọ nọ a rẹ jọ wuhrẹ kpahe oghẹrẹ nọ e rrọ, hayo oria nọ a fi eware anwae họ evaọ uwou ogha Isẹri Jihova. Otẹrọnọ whẹ avọ ọmọ ra wha kpohọ oria nọ a re jo rri eware anwae, hayo wha bi rri eware itieye na evaọ ekọmputa hayo ifonu, whọ sai dhesẹ eware anwae jọ nọ Ebaibol ọ ta ẹme te kẹe, re ọ riẹ nọ iku nọ e rrọ Ebaibol na ginọ uzẹme. Joma ta ẹme te ọjọ. Kọ ọmọ ra ọ riẹ nọ u wo utho jọ nọ a re se Moabite Stone nọ u kri te ikpe idu esa (3,000) no, nọ a kere odẹ Ọghẹnẹ fihọ? A fi onọ a ruẹ dẹẹ na họ oria nọ a rẹ jọ sẹro eware anwae nọ a re se Louvre Museum nọ ọ rrọ okpẹwho France nọ a re se Paris. Who te kpohọ Oria nọ U Wuzou Iruo Isẹri Jihova nọ o rrọ Warwick, evaọ New York, a ru utho nọ a re se Moabite Stone na fihọ oria nọ a rẹ jọ ruẹ Ebaibol anwae gbe eware anwae nọ a kere odẹ Ọghẹnẹ fihọ. Ẹme nọ a kere fihọ utho na u dhesẹ nọ ovie Moab jọ nọ a re se Misha ọ wọso ovie Izrẹl, yọ Ebaibol ọ ta kpahe oware yena re. (2 Iv. 3:4, 5) Nọ ọmọ ra ọ tẹ ruẹ eware nọ i dhesẹ nọ eme Ebaibol ginọ uzẹme no, ẹrọwọ riẹ ọ te ga vi epaọ ọsọsuọ.—Je rri 2 Iruẹru-Ivie 9:6.

7-8. (a) Ma te rri oghẹrẹ nọ a ru onaa họ isi gbe eware efa, eme o lẹliẹ omai riẹ? Ta kpahe onaa nọ a ru fihọ oware jọ. (Rri uwoho na re.) (b) Enọ vẹ whọ sae nọ ọmọ ra re ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ jọ ọ ginẹ riẹ nọ ọ ma eware?

⁷ Ta kẹ ọmọ ra re ọ hai roro kpahe eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma. Otẹrọnọ whẹ avọ ọmọ ra wha be nya akotọ itẹwọ vrẹ hayo wha be gbẹ ẹbe fihọ eware nọ wha kọ, whọ sai dhesẹ eware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ ma kẹe. Dhesẹ eware jọ nọ a ru onaa ovona fihọ kẹe. Fikieme u ro fo re who ru ere? Keme o te lẹliẹe riẹ nọ ohwo jọ nọ o wo areghẹ gaga ọye o ru onaa họ eware nana. Oriruo jọ họ, who te rri eware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ ma, whọ rẹ ruẹ isi nọ a si fihọ oma rai wariẹ họ. Yọ oghẹrẹ nọ a rọ ruẹrẹ eware jọ họ, e wọhọ eware nọ i dhe uhie họ gheghelie. U te ikpe buobu no nọ ahwo jọ a bi ro wuhrẹ kpahe oware nana. Ọgba-eriariẹ jọ nọ a re se Nicola Fameli ọ ta nọ who te kele isi nọ e rrọ eware jọ gbe oghẹrẹ nọ a si rai, whọ rẹ ruẹ nọ oghẹrẹ ovona a ro si isi itieye na fihọ eware efa re. E wọhọ eware nọ a romatotọ kele jẹ ruẹrẹ họ inọ enẹ ọnana o re ro thabọ no ọnana. A re se onaa nana Fibonacci sequence. Whọ rẹ ruẹ onaa utiona nọ a ru fihọ eware buobu. Eko-isi jọ nọ e rrọ obehru lo na, e wọhọ eware nọ i dhe uhie họ gheghelie. Itolo jọ e riẹ nọ a si isi fihọ oma rai gheghelie, yọ a si isi itieye na fihọ ebe ire gbe idodo jọ re.a

⁸ U wo oria nọ ọmọ ra o ti kpohọ isukulu te, a ve ti wuhrẹ iẹe nọ u wo izi jọ nọ e lẹliẹ eware buobu nọ ma be ruẹ na rrọ epanọ e rrọ na. Who te rri oghẹrẹ nọ ire buobu e rẹ rọ rro, e tẹ rro te oria jọ no, e vẹ za egha, egha yena e jẹ rro omojọ no, e vẹ za egha efa. Ẹmẹrera na, egha eboba i ve je no egha yena ze. O wọhọ oware nọ a jie uzi kẹ inọ enẹ who re ru nọ whọ tẹ rro te enẹ no. Kọ ono o jie uzi kẹ ure na inọ o ru ere? Ono o ru onaa fihọ ae nọ i ro woma te epanọ e rrọ na? Nọ ọmọ ra ọ tẹ be hai roro kpahe enọ itieye na, ẹsiẹe o te mai mu ei ẹro inọ Ọghẹnẹ ọye ọ ma eware na kpobi. (Hib. 3:4) Whọ sae jẹ nọe nọ, “Otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ ma omai, kọ ọ gbẹ te vuẹ omai eware nọ ma re ru gbe enọ ma re ru hu re eva e sae were omai?” Kọ etẹe whọ te jọ vuẹe nọ, whaọ Ọghẹnẹ ọ vuẹ omai eware itieye na evaọ Ebaibol.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

WUHRẸ ỌMỌ RA RE Ọ RIẸ NỌ IZI ỌGHẸNẸ I WOMA GAGA

9. Eme o sae lẹliẹ ọmọ ra nọ owhẹ enọ kpahe izi Ebaibol?

⁹ Nọ ọmọ ra ọ tẹ be nọ owhẹ oghẹrẹ onọ jọ kpahe izi jọ nọ e rrọ Ebaibol na, daoma riẹ oware nọ o be lẹliẹe nọ onọ na. Kọ fikinọ uzi na u kiehọ iẹe oma ha jabọ nọ ọ be rọ nọ onọ na, binikọ ọ be nọ owhẹ re ọ riẹ oghẹrẹ nọ ọ sae rọ vuẹ ahwo inọ fiki ẹjiroro otiọna me gbe bi ro ru oware utiona ha? Whọ sae rehọ obe Reawere Uzuazọ Bẹdẹ Bẹdẹ! na wuhrẹ ọmọ ra re ọ riẹ nọ ma te bi lele izi Ebaibol, eware i re woma kẹ omai.b

10. Ẹvẹ whọ sai ro wuhrẹ ọmọ ra re ọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Jihova?

¹⁰ Wuhrẹ ọmọ ra re ọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Jihova. Whọ tẹ be rọ obe Reawere Uzuazọ Bẹdẹ Bẹdẹ! na wuhrẹ iẹe Ebaibol, hae ta ẹme kpahe iriruo nọ e rrọ obe na, jẹ nọe enọ nọ e rẹ lẹliẹe ta oghẹrẹ nọ o rri oware na. Enọ itieye na e rrọ obe na. (Itẹ 20:5) Who te rri uwuhrẹ avọ 8 na, a ta nọ Jihova ọ wọhọ emamọ ogbẹnyusu nọ ọ be kareghẹhọ omai eware jọ nọ ma re ru re ma siọ oma ba ẹnwa. Nọ whẹ avọ ọmọ na wha tẹ ta ẹme kpahe 1 Jọn 5:3 na no, whọ sae nọe nọ, “Nọ whọ riẹ nọ Jihova yọ emamọ ogbẹnyusu no na, ọ tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ, ẹvẹ u fo nọ ma re rri rie?” Ẹsejọhọ who ti roro nọ onọ yena yọ okponọ ọvo ho, rekọ o sae lẹliẹ ọmọ ra riẹ nọ izi nọ Ọghẹnẹ o jie na, o you mai jabọ nọ o ro jie izi na.—Aiz. 48:17, 18.

11. Eme who re ru re ehrẹ Ebaibol e were ọmọ ra? (Itẹ 2:10, 11)

¹¹ Hae ta kpahe oghẹrẹ nọ ehrẹ Ebaibol i bi ro fiobọhọ kẹ omai. Wha te bi se Ebaibol hayo obe okpẹdẹ, ta kpahe epanọ ehrẹ Ebaibol nọ wha bi lele evaọ uwou na i bi ro fiobọhọ kẹ owhai. Kọ ọmọ ra ọ riẹ irere nọ i te owhai no fikinọ wha bi kru obọ ga jẹ ta uzẹme, yọ wha bi fi iwhayo ho wọhọ epanọ Ebaibol ọ hrẹ omai? (Hib. 13:18) Wha sae jẹ ta kpahe ebẹbẹ jọ nọ i bi te omai hi, gbe udu nọ u te omai otọ fiki ehrẹ Ebaibol nọ ma bi lele. (Itẹ 14:29, 30) Ẹme nọ whọ rẹ ta kpahe ehrẹ Ebaibol nọ i fiobọhọ kẹ owhai no o sae lẹliẹ ehrẹ Ebaibol were ọmọ ra gaga.—Se Itẹ 2:10, 11.

12. Eme oniọvo jọ o bi ru re ọmọ riẹ ọ riẹ nọ ehrẹ Ebaibol i re fiobọhọ kẹ omai gaga?

¹² Oniọvo-ọmọzae nọ a re se Steve nọ ọ rrọ obọ France ọ ta ẹme kpahe oghẹrẹ nọ avọ aye riẹ a bi ro wuhrẹ ọmọ rai nọ a re se Ethan. Ethan ọ rrọ ikpe ikpegbọ, yọ a bi wuhrẹ iẹe re ọ riẹ nọ fikinọ Jihova o you omai o ro jie izi nọ o jie kẹ omai na. Ọ ta nọ: “Ma rẹ nọ ọmọ mai na nọ, ‘Fikieme Jihova ọ rọ ta nọ ma ru oware nana ha? Kọ ẹvẹ ẹme nana nọ ọ ta na o ro dhesẹ nọ o you omai? Kọ ma gbe ru epanọ ọ ta na ha eme ọ rẹ via?’” Enọ itiena nọ a be hae nọ Ethan na o wha riẹ ze nọ izi Jihova e rọ were iẹe gaga. Steve ọ tẹ jẹ ta nọ: “Ma gwọlọ nọ Ethan ọ riẹ nọ oware nọ Ebaibol ọ ta o re fiobọhọ kẹ omai gaga vi eme ahwo-akpọ nọ ma re lele.”

13. Kẹ oriruo jọ nọ u dhesẹ epanọ esẹgbini a sai ro wuhrẹ emọ rai re a ru oware nọ Ebaibol ọ ta?

¹³ Wuhrẹ ọmọ ra re ọ riẹ epanọ o re ro lele ehrẹ Ebaibol. Nọ a tẹ jọ obọ isukulu vuẹe inọ o se obe jọ no emuhọ rite oka, re ọ ta ẹme kpahe iẹe, whọ sae rọ oke yena wuhrẹ iẹe oware jọ. Ẹsejọhọ a jọ obe na ta kpahe ahwo nọ a gbe-ọfariẹ hayo nọ i mu ekpehre ofu. Yọ a gbiku na wọhọ nọ emamọ oware a ru. Whọ sae nọ ọmọ ra inọ, ‘Oware nọ Ebaibol ọ ta nọ ma ru gbe oware nọ ahwo yena a ru na, ovẹ o mai woma?’ (Itẹ 22:24, 25; 1 Kọr. 15:33; Fil. 4:8) Nọ o te roro iei ziezi, o sae lẹliẹe riẹ epanọ ọ sae rọ ta usi uwoma kẹ iticha riẹ gbe emọ eklase riẹ okenọ a te ta ẹme kpahe obe na.

WUHRẸ ỌMỌ RA EPANỌ Ọ RẸ RỌ TA EWARE NỌ O WUHRẸ KẸ AHWO

14. Oghẹrẹ ẹme vẹ emọ mai a rẹ gwọlọ dhunu họ họ evaọ obọ isukulu, kọ fikieme?

¹⁴ Ẹsejọ ozọ epanọ a rẹ rọ ta eware nọ a wuhrẹ no kẹ ahwo u re mu izoge na. Nọ a tẹ be jọ obọ isukulu ta nọ eware kpobi i mu romavia, epanọ a rẹ rọ ta ẹme no unu ze o rẹ bẹ izoge jọ. Fikieme o jẹ rrọ ere? Iticha rai a rẹ nwane tae wọhọ ẹsenọ ere oware na o ginẹ rrọ. Kọ ẹvẹ whẹ ọsẹ hayo oni whọ sai ro wuhrẹ ọmọ ra re ọ ta eware nọ ọ riẹ no ududu?

15. Eme o sae lẹliẹ eware nọ ọmọ ra ọ jọ Ebaibol wuhrẹ mu ei ẹro ziezi?

¹⁵ Wuhrẹ ọmọ ra re eware nọ ọ jọ Ebaibol wuhrẹ no i mu ei ẹro ziezi. Ta kẹe nọ jọ oma o vuẹe he inọ ahwo a ti rri rie oghẹrẹ jọ fikinọ ọ rọwo nọ ẹma a ma eware. (2 Tim. 1:8) Jọ ọ riẹ nọ egba-eriariẹ buobu a riẹ nọ eware nọ e rrọ uzuazọ na, ae ọvo a sai mu nyaze he. Nọ a rri oghẹrẹ nọ eware buobu i bi ro ru iruo gbe epanọ i woma je wo ẹgba te, a tẹ ruẹ nọ ohwo jọ nọ o wo areghẹ gaga ọye o ru rai. A ta nọ oware nọ a be jọ isukulu buobu evaọ akpọ na wuhrẹ inọ eware i mu nyaze na, ọrue. Whọ sae ta kẹ ọmọ ra re ọ kiẹ kpahe oware nọ o lẹliẹ inievo jọ nọ a rọwo ewuhrẹ ọthọthọ yena vẹre nwene iroro rai. Eme o lẹliẹ e rai riẹ nọ ẹma a ma oware kpobi nọ o rrọ uzuazọ?c

16. Ẹvẹ ọsẹgboni a sai ro fiobọhọ kẹ ọmọ rai re ọ vuẹ ahwo oware nọ o lẹliẹ e riẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware? (1 Pita 3:15) (Rri uwoho na re.)

¹⁶ Wuhrẹ ọmọ ra oghẹrẹ nọ ọ sae rọ vuẹ ahwo inọ Ọghẹnẹ ọ ma eware. (Se 1 Pita 3:15.) Whọ sai se izoẹme nọ a kere kpahe iẹe evaọ jw.org. Ẹme jọ nọ whọ sae rọ gwọlọ ae họ “Young People Ask—Creation or Evolution?” A jarai ta kpahe eware buobu nọ ma sae ta ẹme te nọ ma te bi lele ohwo nọ ọ rọwo Ọghẹnẹ hẹ ta ẹme. Ta kẹ ọmọ ra nọ jọ ọ ta kpahe onọ ọ riẹ nọ o te lẹliẹ ahwo kake rọwo ẹme riẹ. Vuẹe nọ o du lele emọ isukulu riẹ kpohọ ikẹ isio ho. Ọnọ ọ gaviezọ, ọ sae kẹe omoriruo jọ, jẹ nọe enọ elọlọhọ nọ e sae lẹliẹe roro ẹme na didi. Ma rehọ iẹe nọ ọmọ isukulu riẹ jọ ọ ta nọ: “Oware nọ mẹ rẹ ruẹ ọvo mẹ rẹ rọwo, mẹ re ruẹ Ọghẹnẹ ẹdẹvo ho.” Ọmọ mai ọ sae ta kẹe nọ: “Dae rehọ iẹe nọ who kpohọ ẹwọ nọ o thabọ gaga no oria nọ ahwo a be rria. Epanọ whọ be rọ nya owhawho na vrẹ na, whọ tẹ ruẹ oza jọ nọ a ma ziezi. Kọ who ti roro nọ oza na ọvo ọ tọ omobọ riẹ? Otẹrọnọ ohwo jọ nọ ọ riẹ oza ẹtọ ọ tọ oza na, kọ ogbẹrọnọ ohwo jọ nọ ọ riẹ eware ẹma gaga ọ ma odhiwu gbe otọakpọ na?”

17. Eme esẹgbini a sae ta kẹ emọ rai nọ a ru re a sae vuẹ ahwo eware nọ a wuhrẹ evaọ Ebaibol?

¹⁷ Wuhrẹ ọmọ ra re ọ hae gwọlọ uvẹ kpobi nọ ọ rẹ rọ ta eware nọ ọ jọ Ebaibol wuhrẹ kẹ ahwo. (Rom 10:10) Vuẹe nọ ẹmẹrera ẹme na o ti ro mu ei unu. Obọnana ọ wọhọ ohwo nọ o bi wuhrẹ oghẹrẹ nọ a re kporo ile. Oke ọsosuọ, emelọlọhọ na ọvo ọ te hai kporo. Ekpekporo na obọ riẹ o vẹ te ga. Oke ọsosuọ nọ ọmọ ra ọ te vuẹ ahwo oware nọ ọ jọ Ebaibol wuhrẹ, ọ sae ta ẹmẹme jọ kpẹkpẹe. Ọ sae nọ ọmọ isukulu riẹ nọ: “Kọ whọ riẹ nọ ahwo nọ a re ku eware, a re rri eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma ro ru erai? Me dhesẹ ividio jọ kẹ owhẹ nọ ọ te were owhẹ.” Nọ o je dhesẹ ividio jọ kẹe no evaọ usu enọ i wo uzoẹme Kọ Ẹma A Ma Riẹ? na, ọ vẹ nọe nọ: “Kọ otẹrọnọ ahwo a re jiri ohwo nọ o ku oware kpakiyọ oware jọ nọ o rrọ akpọ na anwẹdẹ o rri ro ku ọriẹ na, kọ who gbe roro nọ ohwo jọ o ru onọ o rri tho na, yọ u fo nọ a re jiri ei?” Ẹsejọhọ onọ yena ọvo nọ ọ te nọ uzoge ibe riẹ na o sai duobọtei udu, ọ vẹ te gwọlọ nọ a gbe wuhrẹ iẹe eware efa.

HAI GBE FIOBỌHỌ KẸ ỌMỌ RA RE ẸRỌWỌ RIẸ Ọ GA

18. Eme esẹgbini a rẹ hai gbe ru re ẹrọwọ emọ rai ọ gbẹ ga?

¹⁸ Ahwo nọ a fi ẹrọwọ họ Jihova ha a vọ akpọ na nẹnẹ na. (2 Pita 3:3) Nọ o rrọ ere na, whai esẹgbini wha wuhrẹ emọ rai Ebaibol. Wha vẹ jẹ hae ta kẹ ae nọ jọ a se izoẹme nọ e rẹ lẹliẹ ae fievahọ eme Ebaibol jẹ riẹ nọ izi Ọghẹnẹ e rẹ kẹ omai erere. Dhesẹ emama Ọghẹnẹ nọ i re gbe ohwo unu kẹe. O te lẹliẹe roro didi kpahe Jihova Ọghẹnẹ. Hai lele iei ta ẹme kpahe eruẹaruẹ jọ nọ e rrọ Ebaibol nọ e rehọ edhere igbunu rugba no. Hai lele ọmọ ra lẹ, jẹ lẹ roro iei. U re fiobọhọ gaga. Who te bi ru ere, Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ. O ve ti ru nọ ọmọ ra o ti ro wo ẹrọwọ ọgaga.—2 Irv. 15:7.