Kọ Ẹme nọ Ebaibol Ọ Ta Kpahe Ahwo Ju nọ A Jọ Igbo Babilọn na Uzẹme?

Oware wọhọ ikpe idu ivẹ gbe egba ezeza (2,600) nọ e vrẹ, a mu ahwo Ju kpobọ Babilọn, yọ a jọ obei oware wọhọ ikpe udhosa-gbikpe. Ọghẹnẹ ọ rehọ Jerimaya ruẹaro kẹ ae kpahe oghẹrẹ nọ uzuazọ rai o te jọ evaọ obei inọ: “Wha bọ iwou re wha rria ae. Wha kọ egbọ re wha re ibi nọ i no rai ze. Wha wo eyae re wha yẹ emezae gbe emetẹ. . . . Wha ru re udhedhẹ o jọ okpẹwho nọ wha jẹ rrọ igbo nọ mẹ rehọ owhai nya na.” (Jerimaya 29:1, 4-7) Kọ ahwo Ju na a gine ru eware nana?

Ahwo nọ a rẹ kiẹ otọ eware anwae a romatotọ rri eme nọ a kere fihọ ewẹ-ekpala nọ a rọ ọviẹ ma nọ i bu vi udhusoi (100) nọ o wọhọ nọ a rehọ no Babilọn hayo eria nọ e kẹle Babilọn ze. Eme nana i dhesẹ nọ ahwo Ju buobu nọ a jọ igbo na a jẹ romakpotọ kẹ esuo Babilọn, ghele na, a je lele iruemu ẹwho rai, yọ a jẹ gọ Ọghẹnẹ rai. O wọhọ nọ a kere eme nana evaọ etoke ikpe 572 rite 477 taure ekele oke mai na o te ti te, yọ eware jọ nọ e rrọ ewẹ-ekpala na họ agrimeti nọ a rọ haya eware, eware ekiọthuọ, agrimeti osa nọ a re ohwo, gbe eware efa nọ i kiekpahe ugho. Obe jọ o ta nọ: “Eware nọ a kere fihọ ewẹ-ekpala na u fiobọhọ kẹ omai riẹ nọ ahwo nọ a jọ igbo na a je yeri uzuazọ wọhọ ahwo nọ a rrọ iwhre: a je kporo idhu, bọ iwou, hwa osa-uzou, je ru iruo kẹ ovie na.”

Eware nana kpobi nọ a kere fihotọ na i te je dhesẹ nọ ahwo Ju buobu a jẹ rria oria jọ nọ a re se Al Yahudu, hayo Judahtown (koyehọ ẹwho ahwo Juda). A jọ ewẹ-ekpala na fodẹ edẹ ahwo Ju nọ a rria ẹkwotọ yena te ige ene soso, yọ a rehọ ibieme Hibru anwae kere edẹ na jọ. Taure a te ti duku ewẹ-ekpala nọ a rọ ọviẹ ma na, egba-uwuhrẹ a riẹ kpahe oghẹrẹ uzuazọ nọ ahwo Ju nọ a jọ igbo na a je yeri tere he. Ọgba-uwuhrẹ jọ nọ a re se Dr. Filip Vukosavović nọ ọ rrọ omọvo ogbẹgwae ahwo nọ a be rẹrote eware anwae Izrẹl nọ a kiẹ via, ọ ta nọ: “Ewẹ-ekpala ọviẹ nana e nwa fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ uzuazọ nọ ahwo nana a yeri no. Ma ruẹ edẹ rai, ma riẹ eria nọ a rria, oke nọ a rọ jọ uzuazọ, gbe eware nọ a ru.”

A kẹ ahwo Ju nọ a jọ igbo na uvẹ nọ a rẹ rọ rria oria nọ u je rai je ru oware nọ a gwọlọ. Vukosavović ọ ta nọ oria nọ ahwo na a rria “orọnikọ Al-Yahudu ọvo ho rekọ te eria efa buobu.” Ejọ rai a jọ Babilọn wuhrẹ iruo obọ sa-sa, yọ onana u fiobọhọ kẹ ae gaga uwhremu na nọ a zihe nyae wariẹ bọ Jerusalẹm. (Nehemaya 3:8, 31, 32) Ewẹ-ekpala nọ a jọ ta kpahe Al-Yahudu na i dhesẹ re nọ ahwo Ju buobu a zihe kpo ho makọ oke nọ a siobọno ai no. Onana u dhesẹ nọ a je gine yeri uzuazọ rai dhedhẹ evaọ obọ Babilọn wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta na.