Eria Ekiakiẹ Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai
ASOI 4-10
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 36-37
“A jẹ Re Josẹf Ihri”
“Ivie Wha Gaviezọ kẹ Ewezẹ Nana”
Ebaibol na ọ ta nọ: “Nọ inievo-emezae riẹ a ruẹ nọ ọsẹ rai o you rie vi inievo-emezae riẹ kpobi, a te mu ei họ emukpahe, a gbẹ jẹ ta ẹme kẹe dhedhẹ hẹ.” (Emuhọ 37:4) Inievo Josẹf a wo ẹjiroro nọ a sai rọ re Josẹf ihri, rekọ a hae kuvẹ vievie he re ihri-eriọ itieye e dowọ muotọ evaọ udu rai. (Itẹ 14:30; 27:4) Kọ whọ re ohwo jọ ihri no ẹdẹjọ fikinọ a jiri i rie hayo a yere i rie rọkẹ oware jọ nọ who ru? Kareghehọ inievo Josẹf. Ihri-eriọ rai u ru nọ a rọ thuzi ulogbo, onọ a vioja riẹ uwhremu na. Oriruo rai o rẹ kareghẹhọ Ileleikristi inọ a hae “lele enọ e be ghọghọ ghọghọ.”—Ahwo Rom 12:15.
Ababọ avro, Josẹf ọ riẹ nọ inievo riẹ a mukpahe iẹe. Kọ onana u ru nọ Josẹf ọ jẹ hae rọ ko ewu othethei owowoma riẹ na dhere inievo riẹ nọ a tẹ rrọ kugbe? O sae jọnọ ọ jẹ gwọlọ ru ere. Rekọ, kareghẹhọ nọ Jekọp ọ rehọ ewu na dhesẹ kẹ Josẹf nọ o you riẹ, o te je wo ọjẹrehọ riẹ. Fikinọ Josẹf ọ jẹ gwọlọ ru eva were ọsẹ riẹ, ọ jẹ hai ku ewu na họ. Oriruo Josẹf na u wuzou kẹ omai gaga. Dede nọ Ọsẹ obọ odhiwu mai o wo ọriẹwẹ hẹ, ẹsejọ ọ rẹ salọ idibo riẹ nọ i wo ẹrọwọ re o dhesẹ aruoriwo kẹ ae. Ofariẹ, ọ vuẹ idibo riẹ nọ a wo ohẹriẹ no akpọ omuemu nana nọ ọfariẹ-ogbe ọ dafia na. Wọhọ obọdẹ ewu othethei Josẹf na, emamọ iruemu ileleikristi i re ru ae wo ohẹriẹ no ahwo nọ a gbẹ be rria oria. Evaọ ẹsejọ, amọfa a rẹ sai mukpahe omai hayo re omai ihri fiki emamọ iruemu nọ ma wo na. (1 Pita 4:4) Kọ u fo re Oleleikristi ọ ko oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ dhere inọ ọyomariẹ yọ odibo Ọghẹnẹ? Ijo, keme Josẹf ọ hae sae ko ewu othethei riẹ na dhere rekọ o ru ere he.—Luk 11:33.
“Ivie Wha Gaviezọ kẹ Ewezẹ Nana”
Obọ Jihova Ọghẹnẹ ewezẹ na i no ze. Ewezẹ nana e jọ wọhọ eruẹaruẹ, yọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ Josẹf ọ ta eme eruẹaruẹ na via. Onana u dhesẹ nọ Josẹf o ru oware nọ eruẹaro nọ i lele i rie a jẹ hai ru nọ a te bi whowho ovuẹ Ọghẹnẹ gbe ẹdhoguo riẹ kẹ idibo riẹ nọ e be ghẹmeeyo.
Josẹf ọ nabe romakpotọ ta kẹ inievo riẹ nọ: “Ivie wha gaviezọ kẹ ewezẹ nana nọ mẹ wezẹ na.” Inievo riẹ a wo otoriẹ ewezẹ Josẹf na rekọ ewezẹ na e were rai vievie he. A ta kẹe nọ: “Kọ who bi ti gine ru omara fihọ ovie kẹ omai je su omai?” Ebaibol na ọ ta haro nọ: “Fikiere a tẹ ruẹ ẹjiroro ọfa nọ a re ro mukpahe iẹe, fiki ewezẹ riẹ gbe ẹme nọ ọ ta na.” Nọ Josẹf ọ ta ewezẹ avọ ivẹ riẹ na kẹ ọsẹ riẹ gbe inievo riẹ no, eva e tẹ dhae viere. Ma se nọ: “Ọsẹ riẹ ọ tẹ whọku ei ọ tẹ ta kẹe nọ: ‘Eme họ otofa ewezẹ ra na? Kọ mẹ avọ oni ra gbe inievo ra ma te ginẹ nyaze ti kigwẹ rọ uzou te otọ kẹ owhẹ?’” Rekọ, Jekọp o je roro kpahe ẹme na gaga. Kọ o sae jọnọ Jihova o bi lele ọmọzae ọsese nana ta ẹme na?—Emuhọ 37:6, 8, 10, 11.
Orọnikọ Josẹf ọvo họ odibo Jihova nọ ọ ta eme eruẹaruẹ nọ ahwo a ri yo ẹdẹvo ho nọ o wha ẹbẹbẹ ze he. Jesu họ ohwo nọ ọ tubẹ mai whowho oghẹrẹ ovuẹ otioye na, yọ ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Otẹrọnọ a kpokpo omẹ, a ti kpokpo owhai re.” (Jọn 15:20) Oleleikristi kpobi, te ọmaha te ọkpako ọ sai wuhrẹ eware buobu no udu gbe ẹrọwọ nọ Josẹf o wo ze.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
it-1 678
Edọm
(Edọm) [Ọwawae], Ahwo Edọm (Ahwo Edọm).
Edọm họ odẹ ọfa nọ a mu kẹ Esọ, ejime Jekọp. (Emu 36:1) A se rie odẹ nana fikinọ ọ zẹ ọkwa ọmọ-kpako riẹ fiki izuwo ewawae. (Emu 25:30-34) Oware ọfa họ, evaọ okenọ a yẹ Esọ, oma riẹ kpobi o jọ wawae (Emu 25:25), yọ oghẹrẹ ovioma nana ahwo ẹkwotọ nọ ọyomariẹ avọ emọ riẹ a rria uwhremu na a wo.
it-1 561-562
Ẹruorote
Nọ othuru-igodẹ hayo ohwo nọ o re su erao ọ tẹ ta nọ ọ te thọ hayo sẹro igodẹ hayo owa erao na, yọ ọ be rọ ere rọwo nọ ọ te rẹrote erao na. Ọ rẹ rọ ere kẹ ohwo nọ o wo erao na imuẹro inọ ọ te hae ko erao na jẹ thọ ae no obọ iji, yọ oware jọ o tẹ via kẹ erao na ọ rẹ hwa osa rai. Rekọ, u wo umuo nọ ohwo na ọ rẹ sai ru mu, keme uzi nọ ma fodẹ evaọ obehru na u dhesẹ nọ otẹrọnọ oware nọ ohwo-akpọ ọvo ọ sae whaha ha o tẹ via, wọhọ nọ erao ijihẹ e tẹ nyaze ti kpe erao na, a re kru ohwo nọ ọ be rẹrote erao na ha. Re a siọ ohwo na ba ekru, ọ rẹ rehọ oware jọ nyai dhesẹ kẹ ohwo nọ o wo erao na re o jọ imuẹro oware nọ o via na. Wọhọ oriruo, ọ rẹ wọ arao nọ arao ojihẹ o kpe na nyai dhesẹ kẹe. Kẹsena nọ ohwo nọ o wo erao na ọ tẹ romatotọ rri oware nọ ohwo na ọ wha ze rọ kẹ imuẹro oware nọ o via na no, o gba riẹ họ nọ o re whowho nọ obọ gbe owọ ohwo nọ ọ be rẹrote erao na o te he.
Uzi ovona a je lele rọkẹ oware kpobi nọ a rọ kẹ ohwo nọ ọ rẹrote, makọ ahwo nọ a rrọ uviuwou ovo dede. Wọhọ oriruo, a jẹ hae rehọ iẹe nọ ọmọzae ọkpako họ ọnọ ọ rẹ rẹrote inievo-emezae gbe erọ emetẹ riẹ. Fiki onana, ma sai wo otoriẹ oware nọ o wha riẹ ze nọ Rubẹn nọ ọ jọ ọmọzae ọkpako ọ jẹ rọ ruawa kpahe uzuazọ Josẹf na wọhọ epanọ o rrọ Emuhọ 37:18-30, evaọ okenọ inievo riẹ edekọ a jẹ ta kpahe epanọ a re ro kpe Josẹf no. “Ọ tẹ ta nọ: ‘Ma kpei hi.‘ . . . ‘Wha kpe azẹ hẹ. . . . wha nwae oma ha.’ Ẹjiroro riẹ họ re o siwi ei no obọ rai re o zihe iei se ọsẹ riẹ.” Nọ Rubẹn ọ ruẹ nọ Josẹf ọ riẹ hẹ, ọ tẹ jẹ ruawa gaga te epanọ ọ rọ “bẹre iwu riẹ,” o te bo nọ: “Ọmọ na ọ riẹ hẹ! Kọ eme me bi ti ru na?” Ọ riẹ nọ a sai kru rie fiki Josẹf nọ o vru no na. Re o jọnọ uzou riẹ o rrọ họ, inievo Josẹf a tẹ rehọ eviẹhọ ru oware jọ nọ o rẹ kẹ imuẹro inọ arao ojihẹ o kpe Josẹf no. Fikiere a te duwu ewu Josẹf nọ ọ bẹre no họ azẹ ẹwe. A tẹ rehọ ewu na kẹ Jekọp, ọsẹ rai gbe obruoziẹ na, re o jọ imuẹro oware nọ o via, kẹsena Jekọp o te kuenu kẹ Rubẹn nọ obọ riẹ u te he, fiki ewu Josẹf nọ azẹ o wholo nọ inievo riẹ a rọ ze rọkẹ imuẹro na, onọ u ru nọ Jekọp o ro ku ei họ nọ a kpe Josẹf no.—Emu 37:31-33.
Ẹme nọ A re Ru Ovavo
Epanọ Ma Sae rọ Whaha Omorro gbe Ihri-Eriọ
11 Omorro o rẹ hẹriẹ ahwo. Ohwo nọ o wo omorro o re rri oma riẹ kpehru vi amọfa, yọ omoya o rẹ were iẹe. Rekọ onana o rẹ raha okugbe; o rẹ lẹliẹ enọ i bi yo eme omoya hayo eha-ise riẹ na riẹe ihri. Jemis olele na ọ ta vevẹ inọ: “Eha-ise i tieye na kpobi yọ uzioraha.” (Jem. 4:16) Re a ru amọfa wọhọ nọ a fioka ha yọ uruemu nọ o kare uyoyou. Omaurokpotọ nọ Jihova o bi ro yeri kugbe ahwo-akpọ nọ a gba ha yọ uvi oriruo kẹ omai. Devidi ọ ta nọ: “Obọufihọ ra u ru omẹ ro.” (2 Sam. 22:36) Ebaibol i wuhrẹ omai epanọ u fo nọ ma re roro re ma rọ ere whaha omorro. Pọl ọ rọ ẹgba ẹzi ọfuafo na nọ inọ: “Ono ọ ruẹ ẹhẹriẹ nọ ọ rọ owhai oma? Eme wha wo nọ orọ oware nọ wha mi hi? Otẹrọnọ wha mi ei, eme wha jẹ be ya oma wọhọ ẹsenọ o rọ okẹ hẹ?”—1 Kọr. 4:7.
12 Ihri-eriọ yọ uruemu ofa nọ o rẹ raha okugbe. Fiki sebaẹgba nọ ma reuku riẹ, mai kpobi ma rẹ sae re-ihri ẹsejọ, yọ makọ enọ i kurẹriẹ kri no a rẹ sae re amọfa ihri ẹsejọ fiki uyero, ekwakwa, ekwa-iruo, hayo onaa rai. (Tait. 3:3) Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọzae nọ o wo aye gbe emọ ọ rẹ sae re ọkobaro jọ ihri fiki ọkwa-iruo nọ o wo, yọ ẹsejọhọ ọkobaro na ọ be dina re oniọvo nọ o wo emọ na ihri. Ẹvẹ ma rẹ sae rọ whaha ihri-eriọ itieye na re e siọ okugbe mai ba ẹraha?
13 Re ma sae whaha ihri-eriọ, kareghẹhọ inọ Ebaibol e rehọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na dhesẹ abọ sa-sa ọrọ ugboma na. (Se 1 Ahwo Kọrint 12:14-18.) Wọhọ oriruo, nọ o rọnọ a rẹ ruẹ ibiaro ra rekiyọ a rẹ ruẹ ubiudu ra ha na, kọ ivẹ na e gbẹ rrọ ghaghae k’owhẹ? Epọvo na re, Jihova o rri inievo kpobi nọ e rrọ ukoko na ghaghae dede nọ ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ ejọ e viodẹ vi efa. Fikiere joma rri inievo mai wọhọ epanọ Jihova o rri rai. Ukpenọ ma rẹ re inievo mai ihri, ma re dhesẹ ororokẹ gbe ọdawẹ kẹ ae. Nọ ma bi ru ere na yọ ma bi dhesẹ inọ uvi Ileleikristi a gine wo ohẹriẹ no Kristẹndọm.
ASOI 11-17
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 38-39
“Jihova Ọ Nyasiọ Josẹf Ba Vievie He”
“Ẹvẹ Me re ro Ru Oware Uyoma Ulogbo Nana?”
“A rehọ Josẹf kpobọ Ijipti, yọ ohwo Ijipti jọ nọ a re se Pọtifa, oletu evaọ ogbẹgwae Fẹro gbe oletu iroiro na ọ dẹ riẹ mi ahwo Ishmẹl nọ a rehọ e riẹ kpohọ obei na.” (Emuhọ 39:1) Ebaibol na ọ rehọ eme ekpẹkpẹe nana fiobọhọ kẹ omai ruẹ omovuọ nọ ọmoha na ọ ruẹ okenọ a jẹ rọ wariẹ zẹe na. Ọ tẹ wọhọ oware gheghe nọ a rẹ zẹ! Ma sae jọ iroro mai ruẹ Josẹf nọ ọ be nya lele ọga ọkpokpọ riẹ, oletu ogbaẹgwae ahwo Ijipti, kpobọ uwou okpokpọ riẹ evaọ iyẹrẹ okpẹwho nọ o bi zurie nọ iwou eki buobu e vọ.
Obọ uwou! Uwou nana u wo ohẹriẹ gaga no oghẹrẹ uwou nọ Josẹf ọ rria no. No otọ avọ otọ ze, uviuwou nọ u re thuru igodẹ a jọ yọrọ Josẹf, enọ e rẹ rria iwou-udhu je no oria ruọ oria kẹse kẹse. Evaọ oria nọ ọ rrọ obọnana, edafe ahwo Ijipti wọhọ Pọtifa a rẹ rria iwou ilogbo nọ e rrọ wowoma. Ekiotọ e ta nọ oghẹrẹ ebe sa-sa nọ a rẹ kọ, egbọ nọ a di ogba wariẹ họ nọ ire e vọ, gbe etẹre-ame nọ a rẹ kọ ire papirọs, ire lotọs, gbe oghẹrẹ ire itieye na efa fihọ e rẹ were ahwo Ijipti oke anwae gaga. A rẹ bọ iwou jọ fihọ udevie egbọ rai, enọ i re wo ọmọgwa nọ a rẹ keria jọ mi ofou avọ inwido ikpekpehru nọ ofou o re ro fou ruọ uwou na, i re je wo ibriwou buobu gbe uwou emuọriọ ologbo avọ iwou nọ idibo e rẹ rria.
“Ẹvẹ Me re ro Ru Oware Uyoma Ulogbo Nana?”
Ma nwane riẹ oghẹrẹ nọ iwou-odi ahwo Ijipti e jẹ hae jọ evaọ oke anwae tere he. Ekiotọ a ruẹ oghẹrẹ eria itieye na nọ e raha no nọ i wo iwuo ikpekpehru avọ iwou-odi nọ a re fi ahwo ho, yọ ejọ e rrọ biebi evaọ obeva. Uwhremu na, Josẹf ọ rehọ ẹme nọ otofa riẹ o rrọ “ọgọdọ” dhesẹ oghẹrẹ nọ uwou-odi na o jọ, inọ ohwo nọ ọ rrọ oria nana o wo ẹruore ọvo ho keme oria na u muebi. (Emuhọ 40:15, ẹme-obotọ) Obe Olezi o vuẹ omai nọ a lahiẹ Josẹf gaga: “A fi egbregba họ iẹe awọ, a fi uriohọ riẹ họ eyọno.” (Olezi 105:17, 18) Evaọ ẹsejọ ahwo Ijipti a rẹ jọ eghilobọ gba abọ ahwo nọ a fihọ uwou-odi na ri emu; a rẹ jẹ gba ayọno fihọ uriohọ efa. A lahiẹ Josẹf gaga dede nọ o ru oware ovo ho!
O make rrọ ere na, eware i nwene ghele he. Ebaibol na o ta nọ Josẹf ọ “jọ etẹe evaọ uwou-odi na.” Ọ jọ uwou-odi na ikpe buobu! Yọ Josẹf ọ riẹ sọ a ti siobọnoi ẹdẹjọ họ. No ẹdẹ ọsosuọ nọ a ro fi ei họ uwou-odi na rite emerae buobu nọ ọ jọ uwou-odi na, eme o fiobọhọ kẹe nọ ọ gbẹ rọ jọ ọkọkora inọ oyẹ u re no ho?
Ebaibol na ọ kẹ omai uyo na inọ: “Jihova ọ gbẹ jọ kugbe Josẹf yọ o je dhesẹ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ kẹe.” (Emuhọ 39:21) Igbẹhẹ uwou-odi evuevo, egbregba evuevo, hayo uwou-odi nọ u muebi ọvuọvo ọ sai ru nọ uyoyou Jihova nọ o rẹ hiẹ hẹ u gbe ro te idibo riẹ hẹ hẹ. (Ahwo Rom 8:38, 39) Ma sae jọ iroro mai ruẹ Josẹf nọ o bi horie eva riẹ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ evaọ olẹ, onọ u ru rie wo oghẹrẹ udhedhẹ nọ “Ọghẹnẹ omosasọ kpobi” na ọvo ọ rẹ sae kẹ. (2 Ahwo Kọrint 1:3, 4; Ahwo Filipai 4:6, 7) Eme ọfa Jihova o ru kẹ Josẹf? Ebaibol na ọ ta nọ Jihova o je ru nọ Josẹf ọ “jẹ rọ were ọnọ o wuzou uwou-odi na.”
“Ẹvẹ Me re ro Ru Oware Uyoma Ulogbo Nana?”
Ebaibol na ọ kẹ omai uyo na inọ: “Jihova ọ gbẹ jọ kugbe Josẹf yọ o je dhesẹ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ kẹe.” (Emuhọ 39:21) Igbẹhẹ uwou-odi evuevo, egbregba evuevo, hayo uwou-odi nọ u muebi ọvuọvo ọ sai ru nọ uyoyou Jihova nọ o rẹ hiẹ hẹ u gbe ro te idibo riẹ hẹ hẹ. (Ahwo Rom 8:38, 39) Ma sae jọ iroro mai ruẹ Josẹf nọ o bi horie eva riẹ kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ evaọ olẹ, onọ u ru rie wo oghẹrẹ udhedhẹ nọ “Ọghẹnẹ omosasọ kpobi” na ọvo ọ rẹ sae kẹ. (2 Ahwo Kọrint 1:3, 4; Ahwo Filipai 4:6, 7) Eme ọfa Jihova o ru kẹ Josẹf? Ebaibol na ọ ta nọ Jihova o je ru nọ Josẹf ọ “jẹ rọ were ọnọ o wuzou uwou-odi na.”
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
it-2 555
Onan
(Onan) [u no ẹme nọ otofa riẹ o rrọ “ogaga eyẹ; ẹgba ologbo” ze].
Ọmọzae avivẹ nọ ọmọtẹ Shua, ohwo Kenan na o yẹ kẹ Juda. (Emu 38:2-4; 1Ir 2:3) Nọ Jihova o kpe oniọvo ọkpako Onan nọ a re se Ẹr no fiki uzi nọ ọ thọ, Juda ọ tẹ ta kẹ Onan nọ ọ ruọ orọo aye-uku kugbe Tama aye Ẹr, oniọvo riẹ, nọ o whu no na keme o yẹ ọmọ họ. Otẹrọnọ a yẹ ọmọzae, ọmọ na ọ te jọ ọmọ Onan he, yọ ọmọ na họ ọnọ o ti wo ukuoriọ ọmọ-ọkpako wọhọ ọmọ Ẹr; rekọ a gbe yẹ ọmọzae he, Onan o ve wo ukuoriọ na kẹ omariẹ. Okenọ Onan o te bi lele Tama wezẹ, “o re ku ame-oma riẹ fihọ otọ” ukpenọ o re ku ei fihọ aye na oma. Oware nana nọ Onan o ru na yọ obọ nọ ohwo ọ rẹ rọ whrawhra ẹba obọriẹ hẹ, keme Ebaibol na ọ ta nọ “nọ o te bi lele aye oniọvo riẹ wezẹ” o re ku ame-oma na fihọ otọ. Onana u dhesẹ nọ Onan o keke aro fihọ ku ame-oma riẹ kufiẹ re Tama ọ seba edihọ. Fikinọ ọ ghẹmeeyo kẹ ọsẹ riẹ, wo uvou uthethei, jẹ raha uzi Ọghẹnẹ kpahe ọruẹrẹfihotọ orọo na, Onan omariẹ o yẹ ọmọ họ, Jihova o te je kpei no re.—Emu 38:6-10; 46:12; Ik 26:19.
Enọ Ahwo nọ A s’Ebe
Juda o ru thọ nọ ọ rọ rehọ Tama kẹ Shela ọmọzae riẹ wọhọ epanọ ọ yaa ha. O te je lele aye nọ o roro fihọ ogberẹ etẹmpol wezẹ. Onana o wọso ẹjiroro Ọghẹnẹ, onọ o ta nọ aye nọ ọ rehọ ọvo ọzae o re lele wezẹ. (Emuhọ 2:24) Rekọ uzẹme riẹ họ, orọnikọ ogberẹ Juda o ghine lele wezẹ hẹ. Ukpoye, ọ rọ ogbori rehọ ẹta Shela ọmọzae riẹ evaọ ẹruọ orọo oniọvo-ọzae ọ tẹ rehọ enẹ yẹ ọre-uku kẹ ọmọ riẹ nọ o whu no.
Rọkẹ Tama, a rẹ rehọ iẹe wọhọ ẹnwae-obro ho fikinọ o lele Juda wezẹ. A rehọ emezae ejime riẹ wọhọ emọ igberedha ha. Okenọ Boaz ohwo Bẹtlẹhẹm na ọ rehọ Ruth ohwo Moab na evaọ orọo oniọvo-ọzae, ekpako Bẹtlẹhẹm a ta ẹme ezi kpahe Pẹrẹz, ọmọzae Tama, ta kẹ Boaz inọ: “A jọ uwou ra o jọ rọ uwou Pẹrẹz, nọ Tama o yẹ rọ kẹ Juda, fiki emọ nọ ỌNOWO na ọ te rọ kẹ owhẹ no obọ uvovo aye ọnana ze.” (Rut 4:12) A kele Pẹrẹz kugbe esẹ-anwae Jesu Kristi re.—Matiu 1:1-3; Luk 3:23-33.
ASOI 18-24
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 40-41
“Jihova O Siwi Josẹf”
“Kọ Ogbẹrọnọ Ọghẹnẹ họ Ọnọ Ọ rẹ Fa Otọ Eware?”
O sae jọnọ Josẹf ọ thọrọ ọwọ-egho na ẹro no, rekọ Josẹf ọ re thọrọ Jihova ẹro vievie he. Evaọ aso ẹdẹjọ, Jihova o ru nọ Fẹro ọ rọ wezẹ ewezẹ ivẹ jọ nọ e rẹ thọrọ ẹro vievie he. Ovie na ọ jọ ewezẹ ọsosuọ na ruẹ iruẹ ihrẹ epoporiẹ nọ e rrọ wowoma nọ i no Ethẹ Naele ze, kẹsena iruẹ ihrẹ efa nọ e rrọ yoyoma dọdọ i te lele ai. Edọdọ na e tẹ re epoporiẹ na no. Fẹro ọ tẹ wariẹ wezẹ ewezẹ ọfa, onọ ọ jọ ruẹ iru eka ihrẹ nọ e rrọ bọbọbọ nọ e be ta no ugbe-ọka ọvo ze. Kẹsena iru eka ihrẹ efa nọ e rrọ dọdọ nọ ofou ọ ya fia no e tẹ ta ze jẹ re enọ e rrọ bọbọbọ na no. Nọ Fẹro ọ rọwo no owezẹ ze evaọ ohiohiẹ ọ tẹ jẹ rova fiki ewezẹ na. Fikiere o te se ezae iwareghẹ riẹ kpobi gbe izerẹ riẹ nọ i re ru emajiki kpobi ze re a fa otọ ewezẹ na kẹe. Rekọ ọvuọvo ọ sae fa otọ ewezẹ na ha. (Emuhọ 41:1-8) Ma riẹ hẹ sọ duọ ohwo duọ ọvuọ ọ riẹ a jẹ ta hayo sọ a kpenu fihọ ọvo. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, a ru oma vuọ Fẹro. Ghele na, Fẹro ọ gba riẹ mu nọ ọ rẹ gwọlọ otọ ewezẹ nọ ọ wezẹ na.
Uwhremu na, ọwọ-egho na ọ tẹ kareghẹhọ Josẹf! Udu u te brukpei, ọ tẹ vuẹ Fẹro kpahe ọmoha jọ nọ ọ jọ uwou-odi fa otọ ewezẹ riẹ gbe orọ othere-ebrẹdi na kẹ aimava gbagba ikpe ivẹ nọ e vrẹ. Fẹro ọ tẹ nwane ta nọ a rehọ Josẹf no uwou-odi ze ovovẹrẹ.—Emuhọ 41:9-13.
“Kọ Ogbẹrọnọ Ọghẹnẹ họ Ọnọ Ọ rẹ Fa Otọ Eware?”
Ahwo nọ a wo omaurokpotọ a rẹ were Jihova gaga. Oyejabọ nọ o ro ru nọ Josẹf ọ rọ fa otọ ewezẹ nọ ezae iwareghẹ gbe izerẹ ahwo Ijipti nọ i re ru emajiki a sae fa ha na. Josẹf ọ ta nọ otofa ovona ewezẹ ivẹ nọ Fẹro ọ wezẹ na i wo. Nọ orọnọ a dhesẹ ewezẹ na kẹ Fẹro isiava na, u dhesẹ nọ Jihova ọ “gba riẹ mu no inọ oware nana o rẹ via hrọ.” Iruẹ iwowoma gbe iru eka iwowoma na i dikihẹ kẹ ikpe ihrẹ nọ emu ọ te jọ buobu evaọ ẹkwotọ Ijipti, yọ iruẹ edọdọ gbe iru eka nọ e ya fia na i dikihẹ kẹ ikpe ihrẹ nọ ohọo u ti ro mu nọ ikpe ihrẹ nọ emu ọ te rọ jọ buobu na e tẹ vrẹ no. Ohọo nọ u ti mu evaọ ẹkwotọ na o te jọ gaga.—Emuhọ 41:25-32.
“Kọ Ogbẹrọnọ Ọghẹnẹ họ Ọnọ Ọ rẹ Fa Otọ Eware?”
Epanọ Fẹro ọ ta ere ọ nwani ru re. A tẹ nwani ku iwu emamọ ehọ-elọlọhọ fihọ Josẹf. Fẹro ọ tẹ kẹ Josẹf ufiare igoru, ẹmẹro oka-ukpehọ, akẹkẹ ovie, jẹ kẹe udu nọ ọ rẹ rọ nya ẹkwotọ Ijipti soso duwu re o ru oware nọ ọ ma omaa riẹ na. (Emuhọ 41:42-44) Asohẹrioke ọvo eware i ro nwene kẹ Josẹf! Ohwo nọ ọ jọ uwou-odi vẹre na o te zihe ruọ ohwo nọ ọ rrọ uwou ovie gbe ethabọ Fẹro, ovie Ijipti. O rrọ vevẹ nọ ẹrọwọ nọ Josẹf o fihọ Jihova Ọghẹnẹ na o rrọ uvrẹvru vievie he! Jihova ọ ruẹ okienyẹ sa-sa nọ odibo riẹ ọ jẹ rẹriẹ ovao dhe anwọ ikpe buobu ze na. Jihova o te dhomahọ ẹme na evaọ ẹruoke gbe evaọ emamọ edhere. Orọnikọ re Jihova ọ kpọ eware vi kẹ Josẹf ọvo Jihova o wo họ iroro ho, rekọ re ọ rọ ere sẹro orẹwho Izrẹl soso. Ma te ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro ru onana evaọ uzoẹme ọfa nọ o rrọ obaro.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
wp16 1/11 2 ¶1-3
Kọ Whọ Riẹ?
Fikieme Josẹf ọ rọ nware etuagba riẹ taure ọ tẹ nyabru Fẹro?
Wọhọ epanọ obe Emuhọ o ta, Fẹro ọ wezẹ ewezẹ jọ nọ i je kpokpo iei udu, fikiere ọ tẹ ta nọ a nyae rehọ Josẹf no uwou-odi ze re ọ fa otọ ewezẹ na kẹe. Evaọ oke nana yọ Josẹf ọ rria uwou-odi ikpe buobu no. Makọ epanọ ovuẹ Fẹro na o kpata te, Josẹf ọ nware etuagba riẹ ghele. (Emuhọ 39:20-23; 41:1, 14) Nọ orọnọ Mosis nọ o kere obe Ebaibol nana o muẹrohọ omoware osese nana nọ Josẹf o ru na, onana u dhesẹ nọ ọ ginẹ riẹ kpahe iruemu ahwo Ijipti ziezi.
Ahwo oke oyena a jẹ hae nyase etuagba rai ba re i di thethei, makọ emọ Izrẹl dede a jẹ hai ru ere re. Rekọ wọhọ epanọ obe na McClintock and Strong’s Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature o ta, “ahwo Ijipti ọvo họ ahwo nọ a jẹ hae nware etuagba rai muotọ.”
Kọ etuagba ọvo a jẹ hae nware? Emagazini jọ nọ a re se Biblical Archaeology Review o ta nọ, taure ohwo ọ tẹ nyabru Fẹro, ọ rẹ nware eto riẹ kpobi muotọ wọhọ ẹsenọ o bi kpobọ etẹmpol. O tẹ rrọ ere, kiyọ etuagba ọvo Josẹf ọ nware he, rekọ te eto uzou riẹ gbe eto omariẹ kpobi.
Joma Dhesẹ Uruemu Ezi Wọhọ Egbodibo Ọghẹnẹ
14 Esẹgbini evaọ oke emọ Izrẹl a jẹ hae jọ obọ uwou wuhrẹ emọ rai uruemu ezi. Roro kpahe unu olọlọhọ nọ Abraham avọ ọmọ riẹ Aiziki a rọ ta ẹme kẹ ohwohwo eva Emuhọ 22:7. Emamọ edhere nọ a rọ yọrọ Josẹf o jọ uruemu riẹ dhesẹ oma via re. Ọ rọ unu kpotọ ta ẹme kẹ enọ a gbẹ jọ uwou-odi. (Emu. 40:8, 14) Eme nọ ọ ta kẹ Fẹro i dhesẹ nọ ọ riẹ epanọ u fo nọ a rẹ ta ẹme kẹ ohwo nọ ọ rrọ ọkwa okpehru.—Emu.41:16, 33, 34
ASOI 25-31
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | EMUHỌ 42-43
“Josẹf O Dhesẹ nọ O Wo Oma-Onyẹ Gaga”
“Kọ Mẹ Rrọ Ẹta Ọghẹnẹ?”
Kọ ẹvẹ kpahe Josẹf? O vuhu inievo riẹ ovavo! U te no ere no, nọ a je guzou kpotọ kẹe, ọ tẹ nwane kareghẹhọ okenọ ọ gbẹ rrọ jọ ọmaha. Iku Ebaibol na e vuẹ omai nọ “Josẹf ọ tẹ nwane kareghẹhọ ewezẹ” nọ Jihova o ru rie wezẹ evaọ okenọ ọ jọ ọmaha na, ewezẹ nọ e ta kpahe okenọ inievo riẹ a ti ro guzou kpotọ kẹe, nwane wọhọ epanọ a bi ru kẹe obọnana! (Emuhọ 37:2, 5-9; 42:7, 9) Kọ eme Josẹf o ti ru? O ti dede ai rehọ? Manikọ o ti ru ai kele?
“Kọ Mẹ Rrọ Ẹta Ọghẹnẹ?”
O sae jọnọ oware utionana o te via kẹ owhẹ vievie he. Rekọ, ẹwhọ gbe omohẹriẹ nọ e rẹ jọ udevie ahwo uviuwou e da oria kpobi fia nẹnẹ. Nọ ma tẹ rẹriẹ ovao ku oghẹrẹ ebẹbẹ itienana, oware kpobi nọ o ruọ omai udu ma rẹ gwọlọ ru okioke yena fikinọ ma gba ha. O rrọ oware areghẹ re ma raro kele oriruo Josẹf jẹ daoma riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma ru. (Itẹ 14:12) Kareghẹhọ nọ, dede nọ u fo re ma ru udhedhẹ kugbe ahwo uviuwou mai, udhedhẹ nọ ma re wo kugbe Jihova avọ Ọmọ riẹ họ oware nọ o mai wuzou.—Matiu 10:37.
“Kọ Mẹ Rrọ Ẹta Ọghẹnẹ?”
Re Josẹf ọ riẹ oghẹrẹ ahwo nọ inievo riẹ a rrọ obọnana, o te mu ae họ ẹdawo. Oware ọsosuọ nọ o ru họ, ọ kpahe ẹme ọgaga kẹ ae ẹkwoma ohwo nọ ọ jẹ fa otọ ẹme nọ ọ jẹ ta fihọ ẹvẹrẹ rai kẹ ai, ọ tẹ jẹ bọwo ae ota inọ ekiotọ nọ e nyaze te kiotọ okpẹwho na a rrọ. Re inievo riẹ a thọ oma rai, a tẹ vuẹ Josẹf kpahe uviuwou rai, a vuẹ riẹ nọ a wo oniọvo-ọmọzae ọmaha jọ nọ ọ gbẹ rrọ obọ uwou. Josẹf ọ daoma re ọ ko oghọghọ nọ o jariẹ eva dhere. Kọ oniọvo-ọmọzae ọsese riẹ ọ gbẹ ginẹ rrọ uzuazọ? Obọnana Josẹf ọ riẹ oware nọ o re ru no. Ọ ta nọ: “Onana mẹ te rọ dawo owhai,” ọ tẹ jẹ ta kẹ ae nọ ọ gwọlọ ruẹ oniọvo-ọmọzae ọmaha rai na. Kẹsena, ọ tẹ rọwo nọ o re siobọno ae re a zihe kpo nyae rehọ oniọvo-ọmọzae ọmaha rai na ze otẹrọnọ omọvo rai jọ ọ rẹ rọwo nọ ọ rẹ gbẹ jọ uwou-odi bẹsenọ a re zihe ze.—Emuhọ 42:9-20.
it-2 108 ¶4
Josẹf
Fiki eware nana nọ e be via na, inievo Josẹf a te muhọ eroro inọ Ọghẹnẹ o bi ru ai kele na fiki Josẹf nọ a zẹ kpohọ igbo ikpe jọ nọ e vrẹ na. Evaọ iraro oniọvo rai nọ a ri vuhu ghele he na, a tẹ jẹ ta kpahe oware nọ a ru na. Nọ Josẹf o yo eme nọ a be ta, enọ i dhesẹ nọ a kurẹriẹ no, oviẹ o tẹ gbae udu ọ tẹ nyasiọ ae ba o te muhọ ẹviẹ. Nọ o zihe ze, ọ tẹ ta nọ a gba Simiọn fihọ uwou-odi bọwo oke nọ a rẹ nyae rehọ oniọvo-ọmọzae ọmaha rai na ze.—Emu 42:21-24.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
it-2 795
Rubẹn
Rubẹn o dhesẹ emamọ iruemu jọ nọ o wo via okenọ ọ ta kẹ inievo izii riẹ nọ i kiọkọ inọ a gbolo Josẹf fihọ ọgọdọ nọ ame ọ rrọ họ na viukpenọ a re kpei no, yọ ẹjiroro nọ Rubẹn o ro ru onana họ re ọ lẹlẹ nyaze ti siwi Josẹf no evaọ ọgọdọ na no. (Emu 37:18-30) Nọ ikpe udhe e vrẹ no, nọ inievo riẹ evona a je roro nọ fiki oware nọ a ru Josẹf a rọ jọ obọ Ijipti bọwo ae ota inọ ekiotọ a rrọ na, Rubẹn ọ tẹ vuẹ ae nọ ọyomariẹ o wobọ kugbe oware nọ a ru Josẹf na ha. (Emu 42:9-14, 21, 22) Ofariẹ, okenọ Jekọp ọ se nọ Bẹnjamin o re lele inievo riẹ zihe kpobọ Ijipti orọ avọ ivẹ na ha, Rubẹn họ ohwo nọ ọ rehọ emezae ivẹ riẹ viowa, inọ: “Whọ sai kpe emezae ivẹ mẹ otẹrọnọ mẹ gbẹ [wha Bẹnjamin] zihe se owhẹ hẹ.”—Emu 42:37.
Oruvẹ no Obe Emuhọ Ze—II
43:32—Fikieme ahwo Ijipti a je rri rie tọtọtọ re a lele ahwo Hibru re emu? Ẹsejọhọ oware nọ o mae wha onana ze họ omagbẹre egagọ hayo omoya uyẹ. Ithuru-igodẹ e rẹ tọtọ ahwo Ijipti oma re. (Emuhọ 46:34) Fikieme? O sae jọ nọ ithuru-igodẹ yọ ahwo nọ a wo obọ ziezi hi evaọ Ijipti. Hayo o sae jọ nọ, fikinọ otọ nọ a rẹ kọ eware fihọ u bu tere he na, o rẹ dha ahwo Ijipti eva re a ruẹ ahwo nọ e be gwọlọ otọ nọ a rẹ jọ ko uthuru rai.