O Kiekpo no Manikọ O Ta Kpahe Obaro Gbagba?

OTỌKIẸ-ERIARIẸ

EBAIBOL NA YỌ OBE OTỌKIẸ-ERIARIẸ HẸ, REKỌ EVUẸ RIẸ KPAHE OTỌKIẸ-ERIARIẸ E RRỌ GBAGBA. JOMA DHUNU TE EJỌ.

Kọ akpọ gbe idhiwu na i wo emuhọ?

Evaọ okenọ u kpemu, egba-eriariẹ nọ e mae viodẹ a rọwo nọ akpọ gbe idhiwu na i wo emuhọ họ. Rekọ enẹna, a rọwo nọ akpọ gbe idhiwu na i wo emuhọ. U kri akpọ no nọ Ebaibol na ọ rọ ta nọ akpọ gbe idhiwu na i wo emuhọ.​—Emuhọ 1:1.

Oghẹrẹ vẹ akpọ na ọ rrọ?

Evaọ oke anwae, ahwo buobu a je roro nọ akpọ na ọ rrọ kpakpala. Evaọ etoke ikpe-udhusoi avọ isoi taure Kristi ọ tẹ te ze, ọgba-eriariẹ Griki jọ ọ tẹ ta nọ akpọ na ọ rrọ gheghelie. Rekọ enwenọ ikpe egba esa (300) taure ọgba-eriariẹ yena ọ tẹ te ta ẹme yena, Ebaibol na ọ jọ obe Aizaya dhesẹ oghẹrẹ nọ akpọ na ọ rrọ inọ: “Otọakpọ ogheghelie na.”​—Aizaya 40:22, NW.

Kọ idhiwu na gbe eware nọ e rrọ eva rai e sae raha?

Ọgba-eriariẹ Griki ikpe udhusoi avọ ene jọ nọ a re se Aristotle ọ ta nọ otọakpọ na ọ sae raha, rekọ idhiwu na gbe eware nọ e rrọ eva rai e sae raha ha. Ahwo buobu a wo eriwo nana evaọ ikpe buobu. Rekọ evaọ etoke ikpe-udhusoi avọ ikpegbizii, egba-eriariẹ a tẹ ta nọ eware kpobi e rẹ raha. Ẹme nana nọ a ta na u dhesẹ nọ te eware nọ e rrọ otọakpọ gbe idhiwu na e rẹ sae raha nọ oke o be nyaharo na. Ọgba-eriariẹ jọ nọ a re se Lord Kelvin họ ọnọ ọ kobaro evaọ uwuhrẹ nana, yọ oware nọ o mae lẹliẹe roro ere họ, ẹme nọ Ebaibol na ọ ta kpahe otọakpọ gbe idhiwu na inọ: “E rẹ te raha, . . . ai kpobi a rẹ te hiẹ wọhọ ewu.” (Olezi 102:25, 26) Ghele na, Lord Kelvin ọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ sai ru nọ, eware nọ ọ ma evaọ idhiwu gbe otọakpọ na e gbẹ rọ raha ha.​—Ọtausiuwoma Na 1:4

Eme o kru okogho akpọ na fihọ ẹta riẹ?

Aristotle o wuhrẹ nọ eko-isi gbe okogho akpọ na e rrọ eva oware jọ nọ o rrọ gheghelie. Ọ ta nọ aikpobi a kẹle ohwohwo yọ otọakpọ na ọ rrọ udevie rai kpobi. Evaọ etoke ikpe udhusoi avọ ikpegberee ọrọ ekele oke mai na, egba-eriariẹ a tẹ ruẹ nọ isi gbe okogho akpọ na e rrọ idadeghe gheghe. Rekọ ikpe buobu evaọ etoke ikpe udhusoi avọ ikpegbisoi taure Kristi ọ tẹ te ze, Ebaibol na ọ ta evaọ obe Job nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ “akpọ [na] hwa oware ovo ho.”​—Job 26:7.

USIWO-IMU

DEDE NỌ EBAIBOL NA YỌ OBE USIWO-IMU HU, WHỌ RẸ JỌ EVA RIẸ RUẸ EHRẸ NỌ E RRỌ GBAGBA KPAHE USIWO-IMU NỌ EGBA-ERIARIA A BE KIẸ VIA ENẸNA.

Ohwo nọ ọ be mọ nọ a re sino udevie ahwo.

Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ emọ Izrẹl o ta nọ a re si ohwo nọ ọ be mọ ẹyao oti no udevie ahwo. Nọ eyao nọ i re vo i je kpe ahwo kufiẹ evaọ oware wọhọ ikpe egba ihrẹ nọ i kpemu, ẹsiẹe edọkita a ro vuhu areghẹ nọ ọ rrọ ẹme nana mu. A te mu ahwo nọ a be mọ eyao nọ i re vo họ esino udevie ahwo, yọ ere edọkita a gbe bi ru rite inẹnẹ na.​—Iruo-Izerẹ, uzou avọ 13 gbe 14.

Abọ nọ a rẹ wozẹ nọ a te dhobọ te ohwo nọ o whu no.

Rite oware wọhọ ikpe udhoree gbikpe nọ i kpemu, edọkita a tẹ maki dhobọ te ohwo nọ o whu no, a re gbe dhobọ te ahwo nọ a bi siwi ababọ abọ nọ a rẹ wozẹ tao. Uruemu nana o wha uwhu se ahwo buobu evaọ oke yena. Rekọ uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ emọ Izrẹl o ta nọ, ohwo nọ o dhobọ te ohwo nọ o whu no ọ rẹ jọ gbegbe. Uzi na o tubẹ ta nọ ohwo otiọye na ọ rẹ rọ ame ru omariẹ fo. Uzi Ọghẹnẹ nana o rẹ ginẹ thọ ahwo.​—Ikelakele 19:11, 19.

Isọ nọ a rẹ tọ họ otọ.

Kukpe kukpe, emọ nọ i bu vrẹ idu egba-isoi (500,000) i re whu fiki ẹyao eva-ikuo. Oware nọ o be mae whae ze họ, ahwo a re ne fihọ otọ gheghe hayo ame. Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ rọ kẹ emọ Izrẹl o ta nọ ohwo kpobi ọ rẹ tọ otọ ne fihọ, yọ oria na u re thabọ no oria nọ ahwo a be rria.​—Iziewariẹ 23:13.

Okenọ a rẹ rọ yawo ọmọ.

Uzi Ọghẹnẹ o ta nọ a rẹ yawo ọmọ evaọ ẹdẹ avọ eree. (Iruo-Izerẹ 12:3) Nọ a te yẹ ọmọ ze, ọ gbẹ vrẹ edẹ ihrẹ hẹ ọ tẹ nwoma, o re hwẹ azẹ gaga. Taure ahwo a tẹ te riẹ kpahe onana, uzi Ọghẹnẹ nana o jẹ thọ emọ nọ a yẹ keme a jẹ hẹrẹ re edẹ ihrẹ e vrẹ taure a tẹ te yawo emọ.

Epanọ iroro mai i re ro kpomahọ ugboma mai.

Egba-eriariẹ gbe edọkita nọ e rẹ kiẹ kpahe ugboma ohwo-akpọ a ta nọ iruemu wọhọ, oghọghọ, ẹruore, edẹro, erọvrẹ i re fiobọhọ kẹ ugboma na. Ebaibol na ọ ta nọ: “Eva-ewerọ yọ emamọ umu, iroro egaga i re ru ohwo dọ.”​—Itẹ 17:22.