Eria Ekiakiẹ Efa Rọkẹ Obe Ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usiuwoma Ota Mai
AZIE 3-9
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 1-2
“Jesu O Ru Iruo Igbunu Ọsosuọ Riẹ”
Kristi—Ogaga Ọghẹnẹ
3 Ehaa orọo jọ nọ a ru evaọ Kena obọ Galili Jesu ọ jọ ru iruo igbunu ọsosuọ riẹ. Ẹsejọhọ ahwo nọ a ziọ ehaa orọo na a bu vi unu nọ a je rẹro rai. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, udi nọ o jariẹ u te he. Meri, oni Jesu, ọ jọ usu ahwo nọ a jọ ehaa orọo na. Avro ọ riẹ hẹ, anwọ ikpe buobu ze na ọ be hai roro kpahe eruẹaruẹ sa-sa nọ i kiekpahe ọmọ riẹ, ọnọ ọ riẹ nọ a ti se “Ọmọ Ọnọ Ọ Mai Kpehru na.” (Luk 1:30-32; 2:52) Kọ o sae jọnọ ọmọ riẹ na o wo ogaga jọ nọ u ri ti dhesẹ oma via ha? Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, u muẹro nọ evaọ ehaa orọo obọ Kena na Meri avọ Jesu a wo ọdawẹ kẹ imava nọ e be rọo na yọ a gwọlọ whaha omovuọ nọ u re noi ze nọ a yo nọ udi u re no. Jesu ọ riẹ nọ ọghọ-oruo yọ owha-iruo ohwo kpobi. Fikiere ọ tẹ rọ edhere igbunu zihe egalọno ame nọ i bu te ẹgba ọvo (100) ruọ “emamọ udi.” (Se Jọn 2:3, 6-11.) Kọ o gba Jesu họ nọ o re ru oware igbunu nana? Ijo. Ọdawẹ nọ o wo kẹ ahwo gbe Ọsẹ obọ odhiwu riẹ nọ o re ru ọghọ gaga nọ ọ rehọ aro kele o wọ riẹ ru onana.
O Ru Iruo Igbunu Ọsosuọ Riẹ
Onana họ oware igbunu ọsosuọ nọ Jesu o ru. Nọ ilele nọ o wo obọ na a ruẹ oware igbunu nana, o tẹ bọ ẹrọwọ rai ga. Nọ a ru ehaa orọo na no, Jesu avọ oni riẹ gbe inievo riẹ a te kpohọ okpẹwho Kapaniọm, onọ o kẹle Abade Galili.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Eme Jọ 1:1 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Ẹme na: Hayo “Logos na.” Evaọ Griki ho loʹgos. A jọ etenẹ rehọ iẹe wọhọ odẹ-ova, yọ epọvo na a se rie evaọ Jọn 1:14 gbe Eviavia 19:13. Jọn o dhesẹ nọ Jesu o wo odẹ-ova na. A je se Jesu odẹ-ova nana evaọ okenọ ọ jọ obọ odhiwu wọhọ omama ẹzi, okenọ o je ru iruo odibọgba riẹ evaọ otọakpọ nọ ọ jọ ohwo ọgbagba, gbe nọ a kpare iẹe kpehru kpobọ odhiwu no. Jesu ọ jọ ohwo nọ ọ jẹ ta Ẹme Ọghẹnẹ hayo Ọtota nọ ọ jẹ wha evuẹ gbe ehrẹ riẹ se emama ẹzi Ọghẹnẹ gbe ahwo-akpọ. Fikiere o thọ họ re ma roro nọ taure Jesu ọ tẹ te ziọ otọakpọ, Jihova ọ jẹ rehọ Ẹme na ta ẹme kẹ ahwo-akpọ gbe ikọ-odhiwu wọhọ ọtota.—Emu 16:7-11; 22:11; 31:11; Ọny 3:2-5; Ibr 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
kugbe: Otọ riẹ gheghe họ “kẹle.” Evaọ etenẹ na, a re wo otoriẹ ẹme Griki na pros, inọ a rrọ kpekpekpe, je ru eware kugbe. A rẹ jẹ rehọ iẹe dhesẹ imava nọ e rrọ omọvo ho, koyehọ Ẹme na avọ Ọghẹnẹ uzẹme na.
Ẹme na ọ jọ ọghẹnẹ: Hayo “Ẹme na ọ jọ wọhọ Ọghẹnẹ [hayo, “wọhọ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ”].” Jọn ọ rehọ ẹme nana ta kpahe uruemu hayo oghẹrẹ nọ “Ẹme na” (evaọ Griki ho loʹgos; rri eme nọ a ru vẹ kpahe Ẹme na evaọ owọ nana), koyehọ Jesu Kristi ọ rrọ. Ọkwa okpehru nọ Ẹme na o wo nọ ọ rọ rrọ Ọnwara Ọghẹnẹ, nọ Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ iẹe ma eware efa kpobi na o soriẹ ze nọ a ro se ei “ọghẹnẹ; wọhọ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ; wọhọ Ọghẹnẹ; oma ẹzi wọhọ Ọghẹnẹ.” Efefafa buobu a rri nọ oghẹrẹ nọ a fa riẹ “Ẹme na Ọghẹnẹ” na o mai woma, a tẹ be rehọ iẹe nọ ọ rrọ ẹrẹrẹe kugbe Ọghẹnẹ Erumeru. Ghele na, u wo ẹjiroro nọ a rẹ rọ ta nọ orọnikọ Jọn ọ be ta nọ “Ẹme na” họ Ọghẹnẹ Erumeru hu. Orọ ọsosuọ, eme nọ i mu owọ na họ avọ enọ i lele e rie e ta nọ “Ẹme na” ọ jọ “kugbe Ọghẹnẹ.” Ofariẹ, ẹme Griki na the·osʹ, ọ romavia isiasa evaọ owọ 1 avọ orọ 2. Evaọ orọ ọsosuọ avọ orọ avọ esa nọ the·osʹ ọ romavia evaọ Griki, “na” u mu rie họ; rekọ evaọ orọ avọ ivẹ nọ o romavia, “na” ọ riẹ hẹ. Egba-eriariẹ buobu a rọwo nọ “na” nọ ọ rrọ emuhọ the·osʹ avọ ivẹ hẹ na yọ oware nọ a re muẹrohọ. Evaọ etenẹ, nọ the·osʹ o te wo “na,” kiyọ Ọghẹnẹ Erumeru a be ta kpahe. Evaọ abọfa riẹ, nọ the·osʹ o gbe wo “na” evaọ oghẹrẹ nọ eme nana e rọ jẹhọ ohwohwo ho yọ a be ta kpahe uruemu “Ẹme na.” Fikiere, efafa Ebaibol buobu evaọ Oyibo, French, gbe German a fa oria nana wọhọ epanọ Efafa Akpọ Ọkpokpọ ọ fa riẹ nọ a re wo otoriẹ riẹ inọ “Ẹme na” ọ jọ “ọghẹnẹ; ọ jọ wọhọ Ọghẹnẹ; wọhọ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ; oma ẹzi wọhọ Ọghẹnẹ.” Re a gbẹ hẹhẹ ẹme na, efafa anwae erọ Usi Uwoma Jọn nọ a fa fihọ ẹrọunu Sahidic gbe Bohairic evaọ ẹvẹrẹ Coptic, nọ o wọhọ nọ a fa evaọ ikpe-udhusoi avọ esa gbe ọrọ avọ ene C.E., a fa oria nọ the·osʹ ọ jọ kake romavia evaọ Jọn 1:1 wo ohẹriẹ no oria nọ ọrọ avọ ivẹ ọ jọ romavia. Oghẹrẹ nọ a rọ fa etenẹ na u fi ẹgba họ uruemu “Ẹme na,” inọ iruemu riẹ e wọhọ erọ Ọghẹnẹ, rekọ orọnikọ a bi dhesẹ iẹe nọ ọ rrọ ẹrẹrẹe kugbe Ọsẹ na ha, Ọghẹnẹ Erumeru. Rọwokugbe owọ nana, Ahwo Kọlọsi 2:9 o dhesẹ Kristi nọ evaọ “oma riẹ a rẹ jọ ruẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ.” A jọ obe 2 Pita 1:4 ta nọ makọ enọ i ti su kugbe Kristi a ti “wo oma ẹzi wọhọ Ọghẹnẹ.” U te no ere no, evaọ efafa Ikereakere Hibru nọ a fa fihọ Griki na, ẹme Griki na the·osʹ u wo otofa ọvona kugbe eme Hibru na ʼel gbe ʼelo·himʹ nọ a fa “Ọghẹnẹ,” nọ a roro nọ otọ rai họ “Ọgba; Ọgaga.” A rẹ rehọ eme Hibru nana ro dhesẹ Ọghẹnẹ Erumeru, eghẹnẹ efa, gbe ahwo-akpọ. (Rri ẹme Jọ 10:34 nọ a ru vẹ.) Nọ a se Ẹme na “ọghẹnẹ” hayo “ọgba” na, o rọwokugbe ẹme nọ ọ rrọ obe Aizaya 9:6 nọ a jọ ruẹaro kpahe Mesaya na inọ a ti sei “Ọghẹnẹ Ologbo” (orọnikọ “Ọghẹnẹ Erumeru” hu) yọ ọ te jọ “Ọsẹ Ebẹdẹ bẹdẹ” rọkẹ ahwo kpobi nọ a ti wo uvẹ ọghọ nọ a te jọ otọ riẹ. Ajọwha Ọsẹ riẹ, ‘Jihova olori egbaẹmo’ na o ti ro ru onana.—Aiz 9:7.
Ẹme Jọ 1:29 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Omogodẹ Ọghẹnẹ: Nọ Jesu ọ họ-ame no gbe okenọ Ẹdhọ ọ dawo iẹe no, Jọn Ọhọahwo-Ame na o te dhesẹ iẹe wọhọ “Omogodẹ Ọghẹnẹ.” Obe Jọn 1:36 ọvo ẹme nana ọ jọ romavia. (Rri Appendix A7.) U kiehọ nọ a rehọ Jesu dhesẹ omogodẹ. Evaọ oma Ebaibol na soso, a jẹ hae rehọ ogodẹ ro dhe idhe rọkẹ izieraha a vẹ jẹ sai si kẹle Ọghẹnẹ. Onana u dhesẹ idhe nọ Jesu o ti dhe nọ o te siobọno uzuazọ ogbagba riẹ fiki ahwo-akpọ. Ọkpọ ẹme na “Omogodẹ Ọghẹnẹ” ọ rrọ eria buobu evaọ Ikereakere nọ a rọ ẹzi Ọghẹnẹ kere. Nọ orọnọ Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ riẹ kpahe Ikereakere Hibru na, eme riẹ na e sai kiekpahe ọjọ hayo ejọ evaọ usu eme nana: egbo nọ Abraham o ro dhe idhe viukpọ ọmọzae riẹ Aiziki (Emu 22:13), omogodẹ Ọnyavrẹ nọ a kpe evaọ Ijipti rọkẹ esiwo emọ Izrẹl nọ e jọ igbo (Ọny 12:1-13), hayo omogodẹ ọzae nọ a je ro dhe idhe kohiohiẹ kohiohiẹ gbe kowọwọ kowọwọ evaọ ehru agbada-idhe Ọghẹnẹ nọ ọ jọ Jerusalẹm (Ọny 29:38-42). Jọn ọ sai je wo eme eruẹaruẹ Aizaya na họ iroro, oria nọ a jọ ta nọ ọnọ Jihova o se “odibo mẹ” na a “su rie vrẹ wọhọ omogodẹ nọ a bi kpe.” (Aiz 52:13; 53:5, 7, 11) Nọ Pọl ukọ na o kere ileta ọsosuọ riẹ se Ahwo Kọrint o se Jesu “omogodẹ Ọnyavrẹ mai.” (1Kọ 5:7) Pita ukọ na ọ ta kpahe “azẹ ọghaghae” Kristi na wọhọ “orọ omogodẹ nọ o wo ẹyao ho jẹ kare epe.” (1Pi 1:19) A jọ obe Eviavia se Jesu nọ a kẹ oruaro no na “Omogodẹ na” wọhọ odẹme vrẹ asia udhegbisoi.—Wọhọ oriruo rri: Ev 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
AZIE 10-16
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 3-4
“Jesu O Se Isẹri kẹ Aye Sameria”
Ẹme Jọ 4:6 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
oma o rrọ Jesu no: Oria nana ọvo a jọ ta nọ “oma o rrọ” Jesu evaọ Ikereakere na soso. O jọ oware wọhọ ighọjọ 12:00 uvo, yọ o wọhọ nọ ohiohiẹ ẹdẹ ọyena Jesu ọ rọ nya no Ukiekpotọ Jọdan evaọ Judia ziọ Saeka evaọ Sameria, edhere nọ ọ rrọ igbigbehru nọ o kpehru te imita egba izii (900) koyehọ (3,000 ft) hayo tube viere dede.—Jọ 4:3-5; rri Appendix A7.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Jọ 3:29 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ogbẹnyusu ọva na: Evaọ oke Ebaibol, ogbẹnyusu ọkpekpe ọva na o wo udu nọ o re ro dikihẹ kẹe yọ ọye o wo owha-iruo nọ a re ro ru ọruẹrẹfihotọ ehaa na. A rri rie nọ ọye họ ohwo nọ o ku ọmọtibobo avọ ọva na kugbe. Evaọ ẹdẹ ehaa orọo na, ahwo nọ a bi su ọmọtibobo na a re su ei ziọ obọ ighẹ ọva na hayo ọsẹ riẹ, oria nọ a te jọ ru ehaa orọo na. Evaọ oke ehaa na, eva e rẹ were ogbẹnyusu ọva na gaga nọ o te yo urru ọva na nọ o bi lele ọmọtibobo riẹ ta ẹme, keme u dhesẹ nọ o ru iruo riẹ gba no, nọ orọnọ eware kpobi e nya wọhọ epanọ a gwọlọ na. Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ rehọ omariẹ wọhọ “ogbẹnyusu ọva na.” Evaọ onana, Jesu họ ọva na ilele riẹ a tẹ wọhọ utu nọ i ru ọmọtibobo na via. Nọ Jọn Ọhọahwo-Ame na ọ jẹ ruẹrẹ edhere họ kẹ Mesaya na, o te dhesẹ ahwo ọsosuọ “ọmọtibobo na” kẹ Jesu Kristi. (Jọ 1:29, 35; 2Kọ 11:2; Ẹf 5:22-27; Ev 21:2, 9) “Ogbẹnyusu ọva na” o ru iruo riẹ gba nọ o ro dhesẹ ahwo na kẹe; yọ no umuo oyena vrẹ ogbẹrọnọ ọye a te tẹrovi hi. Ere ọvona, Jọn ọ ta kpahe Jesu nọ: “Ọyena o ti dhe evievihọ, rekọ me ti dhe ẹkẹkawo.”—Jọ 3:30.
Ẹme Jọ 4:10 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ: Koyehọ ame uzuazọ. Otọ ẹme Griki na gheghe họ ame nọ ọ be dhẹ ẹkẹre, eyeri ame, hayo ame nọ o no ozae nọ o re yeri ame no otọ ze. Onana u wo ohẹriẹ no ame nọ o mudhe oria ovo evaọ ẹtẹre. Evaọ Iruo-Izerẹ 14:5, ẹme Hibru nọ a fa “usuẹkẹe” na, otọ riẹ gheghe họ “ame uzuazọ.” Evaọ Jerimaya 2:13 avọ 17:13, a dhesẹ Jihova wọhọ “eyeri ame uzuazọ,” koyehọ, ọ wọhọ ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ. Nọ Jesu avọ aye Sameria na a jẹ ta ẹme, Jesu ọ ta ẹme te “ame nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ”, rekọ evaọ oke ọsosuọ o wọhọ nọ aye na o je roro nọ ame gheghe ọ jẹ ta kpahe.—Jọ 4:11; rri ẹme Jọ 4:14 nọ a ru vẹ.
AZIE 17-23
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 5-6
“Rọ Emamọ Eva Lele Jesu”
Ẹme Jọ 6:10 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Ezae nọ e jariẹ a bu te oware wọhọ idu isoi (5,000): Matiu ọvo ọ fodẹ “te eyae te emaha na” nọ o je kere kpahe iruo igbunu nana. (Mt 14:21) O sae jọnọ ahwo nọ e re ebrẹdi na kpobi a bu vi 15,000.
Ẹme Jọ 6:14 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Ọruẹaro: Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ C.E. ahwo Ju buobu a je rẹro ọruẹaro kerọ Mosis nọ Iziewariẹ 18:15, 18 o fodẹ nọ ọ te jọ Mesaya na. Evaọ ẹme nana, ọnọ ọ te ziọ akpọ na nọ a ta na, o wọhọ nọ Mesaya nọ a bi rẹro riẹ na a jẹ ta na. Jọn ọvo họ ohwo nọ o kere eware nọ a fodẹ evaọ owọ nana.
Eme Jọ 6:27, 54 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
emu nọ ọ rẹ raha . . . emu nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ: Jesu ọ riẹ nọ ibuobu i je lele ei avọ ilele riẹ fiki eware nọ i ti te ai obọ. Emu nọ a rẹ re o rẹ kẹ ahwo ẹgba rria no ẹdẹ te ẹdẹ, rekọ “emu” Ẹme Ọghẹnẹ o re ru nọ ahwo-akpọ a rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ. Jesu ọ tuduhọ ogbotu na awọ nọ a ru iruo kẹ “emu nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ,” koyehọ, a daoma wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ da oma ziezi je fi ẹrọwọ họ eware nọ a bi wuhrẹ.—Mt 4:4; 5:3; Jọ 6:28-39.
re uwo mẹ jẹ da azẹ mẹ: Eme nọ e wariẹ ẹme nana họ i ru rie vẹ inọ enọ e re jẹ da na a ru ere wọhọ odẹme ẹkwoma ẹrọwọ nọ a re fihọ Jesu Kristi. (Jọ 6:35, 40) Jesu ọ ta ẹme nana evaọ 32 C.E., fikiere o rọ vevẹ nọ orọnikọ Emu Owọwọ Olori na ọ jẹ ta kpahe he nọ orọnọ ukpe ovo o vrẹ taure ọ tẹ te to iẹe họ na. Ọ kẹ unuovẹvẹ nana nọ “ehaa Ọnyavrẹ ahwo Ju” ọ joma te otọ no (Jọ 6:4), yọ o wọhọ nọ o kareghẹhọ enọ e jẹ gaviezọ kẹe na epanọ ehaa na e kẹle te no gbe epanọ azẹ omogodẹ nọ a ro siwi uzuazọ ahwo evaọ aso nọ emọ Izrẹl a ro no Ijipti na o wuzou te (Ọny 12:24-27). Jesu o je ru ei vẹ kẹ ae nọ azẹ riẹ o wuzou gaga re keme oye u ti ru ei lọhọ nọ ilele riẹ a te sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.
Ma Te Nya Evaọ Odẹ Jihova, Ọghẹnẹ Mai
13 Ghele na, ogbotu na a lele Jesu jẹ rue riẹ “evaọ abọdekọ abade na,” wọhọ epanọ Jọn ọ ta. Fikieme a ro lele iei dede nọ ọ rọwo inọ a rehọ iẹe mu ovie he? Ibuobu a dhesẹ via inọ a wo eriwo abọ-iwo, be ta kpahe emu nọ Jihova ọ kẹ evaọ igbrẹwọ na evaọ edẹ Mosis. Iroro rai họ, Jesu ọ gbẹ hae kẹ ae emuore iwo. Nọ Jesu ọ riẹ oware nọ ọ rrọ ae eva, o te mu ai uzẹme abọ-ẹzi nọ o rẹ sae kpọ iroro rai vi họ ewuhrẹ. (Jọn 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Fikiere, ejọ e tẹ jẹ go kpahe iẹe, maero nọ ọ kẹ ọtadhesẹ nana: ‘Uzẹme, uzẹme, mẹ ta kẹ owhai, ajokpa oma Ọmọ ohwo nọ wha rẹ re wha vẹ jẹ da azẹ riẹ, wha wo uzuazọ evaọ eva rai hi; ọnọ ọ re oma mẹ ọ tẹ jẹ da azẹ mẹ, o wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, mẹ rẹ te kpare iẹe eva ẹdẹ urere.’—Jọn 6:53, 54.
14 Ẹsibuobu etadhesẹ Jesu e rẹ wọ ahwo dhesẹ iroro rai via sọ a ginẹ gwọlọ lele Ọghẹnẹ nya. Ere o jọ kpahe ọtadhesẹ nana re. O lẹliẹ eva dha ahwo jọ gaga. Ma se nọ: “Fikiere ibuobu ilele riẹ, a yo onana, a tẹ ta nọ, ‘Onana ẹme ọgaga; ono o re yoi?’” Jesu o te ru ei vẹ inọ u fo re a gwọlọ riẹ otofa abọ-ẹzi orọ eme riẹ na. Ọ ta nọ: “Ẹzi họ ọnọ ọ rẹ kẹ uzuazọ, uwo o rẹ sae kẹ erere ọvo ho; eme nọ mẹ ta kẹ owhai eye họ ẹzi gbe uzuazọ.” Rekọ ibuobu e gaviezọ họ, iyẹrẹ na e ta nọ: “Onana o vrẹ no ibuobu ilele riẹ jọ a te si oma họ emu, a gbe je lele iei nya ofa ha.”—Jọn 6:60, 63, 66.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Ẹme Jọ 6:44 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
o si rie: Dede nọ ẹme Griki nọ a fa “si rie” na o wọhọ epanọ a re si ẹriri nọ imiyei e rrọ rehọ na (Jọ 21:6, 11), orọnikọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o re si ahwo rehọ te o were rai hayo o were rai hi hi. Ẹme nana ọ sai je dikihẹ kẹ “si urru hayo were,” yọ o wọhọ nọ Jesu o wo ẹme Jerimaya 31:3 họ iroro nọ Jihova ọ jọ ta kẹ ahwo riẹ oke anwae nọ: “Mẹ rehọ uyoyou ebẹdẹ bẹdẹ mẹ ro you owhẹ.” (Efafa Septuagint ọ rehọ ubiẹme Griki ovona fa etenẹ na re.) Jọn 12:32 o dhesẹ nọ ere ọvona Jesu o re ro si oghẹrẹ ahwo kpobi bru omariẹ re. Ebaibol o dhesẹ nọ Jihova ọ kẹ ahwo-akpọ uvẹ nọ a rẹ rọ salọ oware nọ u je rai. Ohwo kpobi ọ rẹ salọ kẹ omariẹ sọ ọ rẹ gọ Ọghẹnẹ hayo ọ rẹ gọe he. (Izi 30:19, 20) Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ ẹmẹrera si ahwo nọ a wo emamọ eva rehọ. (Ol 11:5; Itẹ 21:2; Iru 13:48) Jihova ọ rẹ rọ ẹkwoma eme Ebaibol gbe ẹzi ọfuafo riẹ ru ere. Eruẹaruẹ nọ e rrọ Aizaya 54:13 nọ a wariẹ fihọ Jọn 6:45 na i kiekpahe ahwo nọ Ọsẹ na o si rehọ.—Wawo Jọ 6:65.
Eme Jọ 6:64 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
Jesu ọ riẹ . . . ọnọ o ti vivie iei: Judas Iskariọt Jesu ọ jẹ ta kpahe na. Taure Jesu ọ tẹ te salọ ikọ 12 na ọ rehọ aso soso lẹ se Ọsẹ riẹ. (Luk 6:12-16) Fikiere evaọ oke ọsosuọ, Judas ọ jẹ rọ eva kpobi gọ Ọghẹnẹ. Ghele na, Jesu ọ jọ eruẹaruẹ nọ e rrọ Ikereakere Hibru na riẹ nọ ogbẹnyusu ọkpekpe riẹ o ti vivie ei. (Ol 41:9; 109:8; Jọ 13:18, 19) Nọ Judas o mu oghẹrẹ jọ họ eruo no, Jesu nọ ọ rẹ sae riẹ oware nọ o rrọ udu ohwo na, o te muẹrohọ enwene nana. (Mt 9:4) Nọ orọnọ Ọghẹnẹ o re rri kpohọ obaro na, ọ ruẹ nọ ogbẹnyusu ọkpekpe Jesu o ti zihe ruọ ovivie. Rekọ uruemu Ọghẹnẹ gbe oghẹrẹ nọ o ro yerikugbe ahwo evaọ okenọ o vrẹ u dhesẹ nọ orọnọ Ọghẹnẹ o ru ei re o jọ Judas uzou hu wọhọ ẹsenọ ọ ma omaa na fihotọ kẹe no anwẹdẹ.
no emuhọ ze: Ẹme nana orọnikọ okenọ a ro yẹ Judas hayo okenọ Jesu ọ rọ lẹ aso okioke taure ọ tẹ te salọ iẹe wọhọ ukọ u kiekpahe he. (Luk 6:12-16) Ukpoye, u kiekpahe okenọ Judas o ro mu ẹghẹ riẹ họ, nọ Jesu ọ nwani muẹrohọ. (Jọ 2:24, 25; Ev 1:1; 2:23; rri eme Jọ 6:70; 13:11 nọ a ru vẹ.) Onana u te je dhesẹ nọ Judas ọ jiroro oware nọ o ru na jẹ ma omaa na tao, orọnikọ o nwene iroro kpregede hayo vabọ họ iẹe he. Evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na “emuhọ” (Griki, ar·kheʹ) o wo otofa sa-sa evaọ ẹme nọ whọ be rehọ iẹe ta. Wọhọ oriruo, evaọ 2 Pita 3:4, “emuhọ” nọ a fodẹ na họ okenọ a mu eware họ ẹma. Rekọ evaọ ẹsibuobu, a rẹ rehọ iẹe ta kpahe uzedhe oke jọ. Wọhọ oriruo, Pita ọ ta nọ ẹzi ọfuafo na o te ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu obọ “wọhọ epanọ o via kẹ omai re evaọ oke ọsosuọ [emuhọ] na.” (Iru 11:15) Orọnikọ Pita ọ jẹ ta kpahe okenọ a ro yẹe hayo okenọ a ro sei re o zihe ruọ ukọ họ. Ukpoye, ọ jẹ ta kpahe ẹdẹ Pẹntikọst 33 C.E., koyehọ “emuhọ” hayo oke ọsosuọ nọ a ro ku ẹzi ọfuafo ku ai fiki ẹjiroro jọ. (Iru 2:1-4) Eria efa nọ a sae jọ ruẹ otofa sa-sa nọ “emuhọ” o wo evaọ Ebaibol na họ Luk 1:2; Jọ 15:27; gbe 1Jọ 2:7.
AZIE 24-30
EWARE AGHAE NỌ E RRỌ EBAIBOL NA | JỌN 7-8
“Jesu Ọ Kẹ Ọsẹ Riẹ Oruaro”
“A Kere Nọ”
5 Jesu ọ gwọlọ nọ ahwo a riẹ oria nọ uwuhrẹ riẹ u no ze. Ọ ta nọ: “Ewuhrẹ mẹ ọ rọ ọrobọ mẹ hẹ, rekọ ọrọ ọnọ o vi omẹ.” (Jọn 7:16) Evaọ oke ofa, ọ ta nọ: “Mẹ be rọ oma obọ mẹ ru oware ovo ho, rekọ epanọ Ọsẹ o wuhrẹ omẹ, mẹ rọ ta eme eware enana.” (Jọn 8:28) Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Eme nọ mẹ ta kẹ owhai o rọ nọ udu obọ mẹ hẹ; rekọ Ọsẹ na nọ ọ [be rọ omẹ] ru iruo riẹ.” (Jọn 14:10) Edhere jọ nọ Jesu o ro dhesẹ nọ o gine ru epanọ ọ ta na họ, ọ jẹ hae ta ẹme no ikere na ze ẹsikpobi.
6 Ma tẹ kiẹ eme Jesu nọ a kere fihọ Ebaibol na riwi, ma rẹ ruẹ nọ ọ ta ẹme kpahe hayo dhunu te ebe nọ i bu vi abọvo ọrọ ebe Ikereakere Hibru na. Ẹsejọhọ, whọ rẹ sae ta nọ okpoware o ru na ha. O rẹ sai tube gbe owhẹ unu dede inọ o dhunu te ebe kpobi nọ e rrọ Ikereakere Hibru na ha evaọ ikpe esa gbe ubro soso nọ ọ ta usiuwoma na. O sae jọnọ o dhunu te ebe na kpobi. Kareghẹhọ inọ orọnikọ eme nọ Jesu ọ ta gbe eware nọ o ru kpobi a kere fihọ Ebaibol ho. (Jọn 21:25) Evaọ uzẹme, ẹsejọhọ whọ rẹ sai se eme ọ Jesu kpobi nọ a kere fihọ Ebaibol na do via evaọ umutho euwa jọ. Dae rehọ iẹe nọ whọ be ta ẹme kpahe Ọghẹnẹ gbe Uvie riẹ evaọ umutho euwa jọ, jẹ be daoma rehọ eme no ebe Ikereakere Hibru na buobu ze. Ofariẹ, orọnikọ ẹsikpobi iko-ebe e jọ Jesu obọ họ. Okenọ ọ kẹ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ nọ o viodẹ na, ọ ta eme buobu no Ikereakere Hibru na ze uzuzou.
Ru re Ẹzi Ọghẹnẹ Ọ Kpọ Owhẹ Orọnikọ Ọrọ Akpọ na Ha
19 Rọ udu ra kpobi yoẹme kẹ Jihova. Jesu o re ru oware nọ o rẹ were Ọsẹ riẹ ẹsikpobi. Evaọ okejọ, oware nọ Jesu ọ gwọlọ u wo ohẹriẹ no orọ Ọsẹ riẹ. Ghele na avọ eva nọ o fihọ Ọsẹ riẹ, ọ ta nọ: “Orọnọ, orọ eva mẹ hẹ, rekọ orọ eva ra, a re ruẹ.” (Luk 22:42) Nọ oma ra nọ, ‘Kọ mẹ be hai yoẹme kẹ Ọghẹnẹ o tẹ make bẹ?’ Re ma sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, ma re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ. Fikinọ ọye ọ ma omai jẹ be sẹro mai, ma rẹ rọ udu mai kpobi yoẹme kẹe. (Ol. 95:6, 7) Ababọ ẹmeoyo, ma rẹ sai wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ hẹ. Fikiere, ma re yoẹme kẹe hrọ.
Romatotọ Kiẹ Eware Aghae Via
Fikieme Whọ rẹ rọ Ta Uzẹme?
Oriruo vẹ Jesu Kristi o fihọ otọ evaọ ẹme nana? Evaọ ẹdẹjọ, Jesu o je lele ahwo jọ nọ a fi ẹrọwọ họ iẹe he nọ a gwọlọ riẹ sọ o ti kpohọ erẹ na ta ẹme. A tẹ ta kẹe nọ: “No etenẹ re who kpobọ Judia.” Kọ eme Jesu ọ kpahe kẹ ae? “Wha kpobọ ehaa na; me bi kpobọ ehaa nana tao ho keme oke mẹ u ri te ziezi hi.” U ri kri hi na, Jesu o te kpohọ ehaa na evaọ obọ Jerusalẹm. Kọ fikieme ọ rọ ta nọ o ti kpohọ ehaa na tao ho? Keme a wo udu nọ a rẹ rọ riẹ oware kpobi kpahe onya Jesu hu. Fikiere orọnọ Jesu ọ viẹ ahwo na họ họ, ukpoye ọ ta ẹme na gbiae kẹ ae he re a gbe ru ei hayo ilele riẹ oware uyoma ha. Yọ orọnikọ ọrue o gu gbe he keme Pita ukọ na o kere kpahe Kristi nọ: “Ọ raha uzi ovo ho, yọ eviẹhọ e jọ unu riẹ hẹ.”—Jọn 7:1-13; 1 Pita 2:22.
Ẹme Jọ 8:58 nọ a ru vẹ evaọ nwtsty
yọ mẹ rrọ no: Ahwo Ju nọ a jẹ wọso Jesu a jẹ gwọlọ rọ itho ro fi ei keme ọ be ta nọ ọ “ruẹ Abraham,” yọ wọhọ epanọ ahwo na a ta, Jesu ọ re tubẹ kpako “te ikpe udhuvẹ gbikpe he.” (Jọ 8:57) Rekọ Jesu ọ jẹ ta kẹ ai kpahe okenọ ọ gbẹ jọ obọ odhiwu wọhọ omama ẹzi taure a te ti yẹ Abraham. Ahwo jọ a rẹ ta nọ owọ Ebaibol nana o be ta nọ Jesu yọ Ọghẹnẹ. A rẹ vro-avro nọ ẹme Griki nọ a rọ fa etenẹ na, e·goʹ ei·miʹ (onọ a fa “yọ omẹ rọ” evaọ Ebaibol jọ), yọ edhere ọfa nọ a rẹ rọ ta ẹme nọ ọ rrọ Ọnyano 3:14 evaọ Ikereakere Hibru nọ a fa fihọ Griki na, yọ u fo nọ a rẹ fa eria ivẹ na epọvo na re. (Rri ẹme Jọ 4:26 nọ a ru vẹ.) Rekọ evaọ ẹme nana, ẹme Griki nọ o fi ẹgba họ ei·miʹ o muhọ “taure a te ti yẹ Abraham” yọ ọ gbẹ rrọ makọ rite enẹna. Fikiere a fa etẹe na ziezi inọ “yọ mẹ rrọ no” viukpọ “yọ omẹ rọ,” yọ efafa buobu te erọ oke anwae gbe erọ oke nana a rọ ọkpọ ẹme ọvona fa “yọ mẹ rrọ no” re. Ofariẹ, ẹme Griki ei·miʹ ọvona a rọ fa ẹme Jesu nọ ọ rrọ Jọn 14:9 nọ o ta nọ: “Ghele epanọ mẹ rrọ kugbe owhai kri te no na, Filip, whọ re riẹ omẹ hẹ?” Oghẹrẹ nọ efafa Ebaibol buobu a fa riẹ u dhesẹ nọ eme nọ Jesu ọ ta na inọ ọ rrọ kugbe ilele riẹ na, u muhọ kri no yọ ọ gbẹ rrọ kugbe ai (Iriruo efa nọ e riẹ inọ ere a rẹ fa ẹme Griki nana e rrọ Luk 2:48; 13:7; 15:29; Jọ 1:9; 5:6; 15:27; Iru 15:21; 2Kọ 12:19; 1Jọ 3:8.) Ofariẹ eme nọ Jesu o je lele ahwo na ta nọ a kere fihọ Jọn 8:54, 55, orọnikọ o je fi oma riẹ họ ẹta Ọsẹ riẹ hẹ.