CHUSBʼAL 03
¿Moj la uch kukʼujbʼaʼt kukʼuʼl tiʼ u Bibliaeʼ?
Nimalaj kam nitaltzi u Bibliaeʼ as nitaqʼ nimalaj txumbʼal umpajte. Kamal naachva ootzit uveeʼ nichus u Bibliaeʼ. Poro kamal ataj kam veʼ nikaʼkabʼin aama stiʼ umpajte. Poro, ¿moj la uch kukʼujbʼaʼt kukʼuʼl tiʼ u Bibliaeʼ kuxh naʼytzan itzʼibʼal veʼteʼ? ¿Moj la uch kunimat uveeʼ nital u Bibliaeʼ tiʼeʼ veʼ la chiibʼ oʼ tiʼ u tiichajileʼ cheel as xamtel umpajte? Nimalaj xaol niniman vaʼ ech la ibʼaneʼ veeʼ. Nukusaʼ vaʼ la ootzi kam stiʼ veʼ nukuxh titzʼa chajaak echeʼ veeʼ, as ila kam stiʼ veʼ la kuxh anima umpajte.
1. ¿Moj ibʼan chit uveeʼ veʼ nital u Bibliaeʼ?
Nital u Bibliaeʼ veʼ ataj «yol stuul veʼ jik chituʼ» as tzʼajel chit uveeʼ veʼ tzʼibʼamalkan stuul (Eclesiastés 12:10). Niyoloneʼ tiʼaj kam veʼ kat chit uchi as tiʼaj xaol veʼ kat chit atini vatz txʼavaʼ (sikʼle Lucas 1:3 tukʼ 3:1, 2). Nimalaj historiador tukʼaj arqueólogo ataj kam veʼ kat ilejlu chajaak veʼ eela niteleʼ tukʼ uveeʼ veʼ nital u Bibliaeʼ echkoleʼ tiʼ unqʼa fechaeʼ, tiʼ unqʼa xaoleʼ veʼ atike, tiʼ unqʼa atimbʼaleʼ as tukʼ tiʼaj kam veʼ nim talcheʼ veʼ niyolon u Bibliaeʼ stiʼ.
2. ¿Kam stiʼ la kuxh kukʼujbʼaʼ kukʼuʼl tiʼ u Bibliaeʼ kuxh naʼytzan itzʼibʼaleʼ?
Tiʼ itzaaele, niyolon u Bibliaeʼ tiʼaj kam veʼ yeʼxhkam ootzimalike tu u tiempoeʼ veeʼ. Echkoleʼ, niyolon u Bibliaeʼ tiʼaj kam veʼ txeyeltibʼ tukʼ u cienciaeʼ. As tul uvaʼ vaʼlen nikat titzʼa unqʼa xaoleʼ tiʼ unqʼa kameʼ veeʼ tul tzʼibʼalkan u Bibliaeʼ. Poro, cheel veʼteʼ, nikʼuch veʼt u cienciaeʼ vaʼ u Bibliaeʼ aʼeʼ umaʼl uʼj veʼ tzʼajel chituʼ. Unqʼa yoleʼ at stuul «kʼujlebʼal kʼuʼl chituʼ, cheel as tiʼ chit ibʼeneʼ» (Salmo 111:8).
3. ¿Kam stiʼ nukuxh kukʼujbʼaʼ kukʼuʼl tiʼ uveeʼ nital u Bibliaeʼ tiʼ unqʼa kameʼ tuk uchoj xamtel?
Ataj profecíaa tu Bibliaeʼ veʼ niyoloneʼ «tiʼ unqʼa kameʼ veʼ yeʼxhkam uchoj» (Isaías 46:10). Jik chit talat u Bibliaeʼ vaʼ laik uch nimalaj kam kuxh yeʼxnik el viʼtoj. As, achaʼv chit talat isuuchil unqʼa kameʼ veʼ nituch veʼteʼ cheel vatz u txʼavaʼeʼ. Tu chusbʼaleʼ vaaʼ tuk qil kaʼlaj profecía tiʼ u Bibliaeʼ, as la ilon kuvatz stiʼ tan tzʼajel chituʼ.
CHUS EEBʼ IMAAS
Qil uveeʼ kam nital u cienciaeʼ cheel as kam nitulbʼe ibʼanat eela tukʼ uveeʼ nital u Bibliaeʼ as kupichʼu kaʼlaj profecía tu Bibliaeʼ veʼ la ilon kuvatz staʼn.
4. Uveeʼ veʼ nital u cienciaeʼ nibʼan eela tukʼ uveeʼ veʼ nital u Bibliaeʼ
Naʼytzan chituʼ, nimalaj xaol nikat niman vaʼ txeyelik u Txʼavaʼeʼ taʼn umaʼj kam. Etilta u VIDEOEʼ.
Il uveeʼ kat tzʼibʼalkan umaʼxtzan 3.500 yaabʼ tu libroeʼ veʼ Job. Esikʼleta Job 26:7 as yolonotaj ex tiʼ u viʼlaʼ:
¿Kam stiʼ nukuxh tilon kuvatz tiʼ uveeʼ nital u Bibliaeʼ tiʼ u Txʼavaʼeʼ veʼ «yeʼxhkam kuxh txeyol tetz»?
Umaʼxtzan kuxh 200 yaabʼ ipal veʼt unqʼa xaoleʼ stuul tiʼeʼ kam nitulbʼe u aʼeʼ isuchqʼu stiʼ. Poro il uveeʼ maʼtik talat veʼt u Bibliaeʼ naʼytzan chituʼ. Esikʼleta Job 36:27, 28 as yolonotaj ex tiʼ u viʼlaʼ:
¿Abʼiste uveeʼ maas nasaʼ veʼ nital unqʼa textoeʼ isuuchil tiʼeʼ veʼ kam nitulbʼe u aʼeʼ isuchqʼu stiʼ?.
¿Moj niloch axh unqʼa textoeʼ veʼ aʼn chit nasikʼle tiʼ akʼujbʼaʼt akʼuʼl imaas tiʼ u Bibliaeʼ?
5. Kat talkan u Bibliaeʼ vaʼ laik uch kaʼlaj kam veʼ nim talcheʼ
Esikʼleta Isaías 44:27-45:2 as yolonotaj ex tiʼ u viʼlaʼ:
¿Abʼiste unqʼa kameʼ kat talkan u Bibliaeʼ veʼ la ipalebʼe u Babiloniaeʼ maʼxnik 200 yaabʼ stuul?
Unqʼa kameʼ veʼ kat uchi naʼytzan nitaʼ ootzilo sqej veʼ echeʼ tu yaabʼeʼ 539 tul yeʼxna ul aak Jesúseʼ, atik umaʼl u rey veʼ Ciro ibʼii veʼ echenik tu Persia as aak tukʼ unqʼa isoleʼ kat isojsa chajaak u tenameʼ veʼ Babilonia. Bʼaxa chituʼ, kat ichuk chajaak telebʼal u aʼeʼ veʼ atik ok tiʼ u tenameʼ. Bʼaʼxi, tiʼeʼ veʼ yeʼl itziʼ u babiloniaeʼ jupelik kan, achaʼv kuxh tok veʼt chanaj stuul as jit meresteel kat iqʼos veʼt tibʼ chanaj tiʼ isojsal u tenameʼ. Maas veʼt umaʼl 2.500 yaabʼ veʼ kat ibʼan uveeʼ, as eʼpinaltel kuxh tatin u Babiloniaeʼ cheel. Il veʼt uveeʼ cheel veʼ alelik kan taʼn u Bibliaeʼ
Esikʼleta Isaías 13:19, 20 as yolonotaj ex tiʼ u viʼlaʼ:
¿Kam kat tulbʼe u profecíaeʼ vaaʼ tel viʼtoj?
U Babiloniaeʼ veʼ eʼpinalkan, tu Irak
6. Alelik kan taʼn u Bibliaeʼ tiʼ unqʼa kameʼ veʼ nituch veʼt cheel
Nital u Bibliaeʼ vaʼ echen veʼt oʼ «tu unqʼa moxtel qʼiieʼ» (2 Timoteo 3:1, TNM). Ila kam kat talkan tiʼ u tiempoeʼ vaaʼ.
Esikʼleta Mateo 24:6, 7 as yolonataj ex tiʼ u viʼlaʼ:
¿Kamaj kam veʼ nim talcheʼ kat talkan u Bibliaeʼ tiʼ unqʼa moxtel qʼiieʼ?
Esikʼleta 2 Timoteo 3:1-5 as yolonotaj ex tiʼ u viʼlaʼ:
Echeʼ kat talkan u Bibliaeʼ, ¿kam itxumbʼalin unqʼa xaoleʼ la ibʼan veʼteʼ tu unqʼa moxtel qʼiieʼ?
Tiʼ vitxumbʼalin unqʼa xaoleʼ veʼ nital u textoeʼ, ¿abʼiste neel veʼteʼ cheel?
UVEEʼ VEʼ NITAL KAʼLAJ XAOL : «Noona kuxheʼ u Bibliaeʼ taʼnaj yol veʼ cheesamal kuxhtuʼ».
¿Abʼiste uveeʼ nikʼuchun see vaʼ la uch kukʼujbʼaʼt kukʼuʼl imaas tiʼ u Bibliaeʼ?
UVEEʼ VEʼ KAT KUCHUSA
U cienciaeʼ, u historiaeʼ tukʼ unqʼa profecíaeʼ nikʼucheʼ vaʼ la uch kukʼujbʼaʼt kukʼuʼl tiʼ u Bibliaeʼ.
Kam nitul sakʼuʼl
Echeʼ unqʼa veeʼ nital u Bibliaeʼ, ¿moj kat chit ibʼana o cheesamal kuhxtuʼ?
¿Kam nitulbʼe u cienciaeʼ ibʼanat eela tukʼ uveeʼ nital u Bibliaeʼ?
¿Moj niyolon u Bibliaeʼ sakʼuʼl tiʼ uveeʼ veʼ tuk uchoj sukuvatzbʼen? ¿Kam stiʼ nukuxh eetzʼa echeʼ veeʼ?
OOTZI KAʼTAJ KAM
Echeʼ nital u cienciaeʼ, ¿moj tzʼajel chit u Bibliaeʼ?
«¿Moj nibʼan u Bibliaeʼ eela tukʼ uveeʼ veʼ kat ilejlu u cienciaeʼ?» (U artículo tu jw.org)
¿Kam nikʼuchun vaʼ echen veʼt oʼ tu «unqʼa moxtel qʼiieʼ»?
«Vaajil profecía veʼ at tu Bibliaeʼ nitel veʼt viʼtoj cheel» (La Atalaya, 1 de mayo de 2011)
Ootzi kam kat tulbʼe unqʼa profecíaeʼ tel viʼtoj veʼ at tu Bibliaeʼ tiʼ u ijlenaaleʼ griego veʼ maas nimik talcheʼ.
Ila kam kat tulbʼe unqʼa profecíaeʼ veʼ at tu Bibliaeʼ ijalpul u titzʼabʼal umaʼl u naj tiʼ u Bibliaeʼ.
a Unqʼa profecíaeʼ aʼeʼ, unqʼa kameʼ veʼ nitaʼ Aak Tiixheʼ ootzilo tiʼ unqʼa kameʼ veʼ tuk uchoj xamtel.