Riid Som Muor
Wa A Som Riizn Di Baibl Gi Wa Mek Tuu Sumadi We Marid Kyan Lef Dem Wan Aneda?
Tingz We Av Fi Du Wid Moni An Sitn We Yu Mait-a Afi Go Kuot Bout
1. A Wa Ar Uu A Powaful Babilan?
Ou wi nuo se “Powaful Babilan” a di rilijan dem we naa worship Gad di rait wie? (Revilieshan 17:5) Luk pan dem riizn ya:
Shi a du wa shi a du aal uova di worl. Di Baibl mek wi nuo se Powaful Babilan sidong pan wan “kroud a piipl fram aal kain-a konchri.” An it tel wi se “fi ar king ruul uova aal a di ada king dem iina di worl.”—Revilieshan 17:15, 18.
Shi kyaahn bi sumadi we a ruul no konchri an shi a no wan bizniz sumadi niida. Di Baibl tel wi se “di king dem pan ort” an “di bizniz piipl dem” neehn get mash op wen shi get mash op.—Revilieshan 18:9, 15.
Shi tel bier lai bout Gad. Dem kaal ar wan uor kaa shi ton fren wid di govament dem fi moni ar kaaz shi waahn dem fi du tingz fi ar. (Revilieshan 17:1, 2) Shi fuul op wol iip a di piipl dem iina di difrant konchri dem, an kaaz a ar, nof piipl en op ded.—Revilieshan 18:23, 24.
2. A Wen Di Mesaiya Wuda Kom Bout?
It did rait dong iina di Baibl se a wuda 69 wiik bifuo di Mesaiya kom bout.—Riid Daniyel 9:25.
A wen dem 69 wiik de staat? Dem 69 wiik de did staat iina di ier 455 B.C.E. Dat a wen Govana Niimaiya did kom a Jeruusilem ‘fi mek it op bak agen an mek it luk laik ou it yuus tu luk bifuo.’—Daniyel 9:25; Niimaiya 2:1, 5-8.
Dem 69 wiik de, ou lang dem did bi? Somtaim wen di Baibl tel wi bout tingz we a-go apm, wan die miin wan wol ier. (Nombaz 14:34; Iziikel 4:6) A sevn die iina wan wiik, so wan a dem wiik de miin sevn ier. So dem 69 wiik ya, wen yu ad dem op tugeda, a riili 483 ier (dat a 69 wiik x 7 die).
A wen dem 69 wiik ya wuda don? Wen wi kount 483 ier fram di ier wen Niimaiya did kom a Jeruusilem, dat a 455 B.C.E, it kyari wi dong tu 29 C.E.a Dat a di ier wen Jiizas did baptaiz. So a da taim ya wen Jiizas did baptaiz, im ton di Mesaiya!—Luuk 3:1, 2, 21, 22.
3. Tingz We Di Dakta Dem Du We Av Fi Du Wid Blod
Yu av som difrant difrant tingz we di dakta dem du we dem yuuz di sumadi uona blod fi dwi’it. Som a laik wen piipl a gi blod, ar laik wen sumadi a-go du aparieshan, dem mait-a jraa dem blod an kip it in kies di sumadi a-go niid it. Dem sitn ya, wan Kristiyan no fi du.—Dyuutaranami 15:23.
Bot yu av som ada tingz we dem du wid blod we it op tu di sumadi ef dem a-go dwi’it ar dem naa go dwi’it. Laik fi jraa yu blod fi tes it, ar ef dem put wan chuub iina yu an mek yu blod ron chuu di chuub go iina wan mashiin an go bak iina yu, laik wen dem du iimodaiyalisis, iimodailuushan, ar wen dem yuuz wan sel-salvij ar aat-long baipaas mashiin. Evri Kristiyan afi go mek op dem main fi demself ef dem aarait wid wa di dakta a du wid dem blod wen dem a du no kain-a aparieshan, wen dem a du no tes, ar dem a du no kain-a chriitment. Dem fi mek shuor se dem aks di dakta dem wa dem a-go du wid dem blod kaaz aal a di dakta dem mait-a no du tingz di siem wie. So wi afi aks dem wa dem plan fi du so wi kyan nuo wa dem a-go du wid fi wi uona blod. Aks yuself dem kwestiyan ya:
Supuoz dem put mi pan wan a dem mashiin de we mi blod afi go chuu it bifuo it kom bak iina mi badi, bot wen it a go chuu, dem mait-a afi tap it fi likl bit? Mi kanchens a-go aarait wid dat, so dat mi fiil laik se di blod a stil paat a mi an mi no afi “chuo it out pan di grong”?—Dyuutaranami 12:23, 24.
Wa ef wen di dakta dem a luk afta mi dem waahn fi jraa som a mi blod, chienj it op likl, an put it bak iina mi badi, ar yuuz it mek sitn fi put pan mi badi? Mi kanchens a-go bada mi ef mi du dat? Ar mi aarait wid dat?
4. Wa A Som Riizn Di Baibl Gi Wa Mek Tuu Sumadi We Marid Kyan Lef Dem Wan Aneda?
Di Baibl mek it klier klier se Gad no laik wen wan man an wan uman we marid lef dem wan aneda. An ef dem lef dem wan aneda dem no av no rait fi go marid sumadi els. (1 Korintiyan 7:10, 11) Bot yu mait-a av som riizn wa mek wan Kristiyan mait-a tingk bout fi lef di sumadi we dem marid tu.
Wen wan ozban mek op im main fi no main im fambili: Im mek op im main fi no main im fambili an mek dem en op na’av di sitn dem we dem niid fi liv.—1 Timoti 5:8.
Wen wan ozban ar wan waif a biit op biit op an bata bruuz op di sumadi we dem marid tu: Dat a-go ort di wan we a get di biitn an it kyan iivn kaaz dem fi ded.—Gyalieshan 5:19-21.
Wen di ozban ar di waif mek di neks wan kyaahn sorv Jeuova: Dem du tingz fi mek di sumadi we dem marid tu kyaahn sorv Jeuova.—Aks 5:29.
5. Di Alidie Dem We Dem Kip An Di Ting Dem We Dem Selibriet
Chuu Kristiyan no selibriet no alidie we Jeuova no api wid. Bot aal a dem afi mek op dem uona main bout wa dem a-go du wen ada piipl a selibriet dem alidie de. Si som a di sitn dem ya we dem afi mek op dem main bout.
Wa ef sumadi tel yu api alidie? Yu kuda jos tel dem, “Tangks.” An ef dem waahn fi nuo wa mek yu no selibriet di alidie, den yu kyan tel dem wa mek.
Wa ef di sumadi we yu marid tu a no wan Jeuova Witnis, an dem tel yu fi kom nyam som fuud wid som fambili pan di alidie? Ef yu kanchens naa go bada yu ef yu go, bifuo yu go, yu fi mek di sumadi we yu marid tu nuo se ef dem staat fi du tingz we ada choch du we Jeuova no laik, yu naa go av notn fi du wid it.
Wa ef di sumadi we yu a wok fa se dem a-go gi yu som en-a-ier moni iina di alidie taim? Yu na’afi tel dem se yu no waahn it. Tingk bout it. Di sumadi we yu a wok fa a gi yu da moni ya kaa dem a selibriet di alidie, ar dem jos a tangk yu fi di wok we yu du?
Wa ef iina di alidie taim sumadi gi yu wan prezent? Wa ef di sumadi we gi yu di prezent se tu yu se: “Mi nuo se yu no selibriet di alidie ino, bot mi waahn fi gi yu dis.” Dem mait-a jos waahn fi gi yu sitn, ar wen yu luk pan it, dem mait-a jos a chrai fi tes yu fi si ou chrang yu fiet bi, ar fi get yu fi miks op iina di alidie tu an ting. Wen yu tingk bout aal a dis, a yu afi mek op yu main bout ef yu a-go tek di prezent ar ef yu naa go tek it. An wi waahn fi mek shuor se wa wi mek op wi main fi du naa go bada wi kanchens an wi a du wa Jeuova waahn wi fi du.—Aks 23:1.
6. Siknis We Piipl Kyan Kech
Kaa wi lov piipl, ef wi av no siknis we dem kyan kech, wi chrai du evriting we wi kyan du fi mek shuor se dem no kech it fram wi. Aal ef wi no shuor, bot wi fiil se wi mait-a av wan siknis, wi waahn fi mek shuor se piipl no kech it fram wi. Wi du dis kaa di Baibl se: “Lov yu nieba laik ou yu lov yuself.”—Ruoman 13:8-10.
Ef sumadi av wan siknis we piipl kyan kech, ou dem kyan shuo se dem lov dem nieba laik ou dem lov demself? Sumadi we sik wid sitn we piipl kyan kech fram dem, no fi go kis ar og op ada piipl. An im no fi fiil a wie ef sumadi se dem no waahn im kom a dem yaad kaaz dem waahn kip dem fambili sief. An bifuo im get baptaiz, im fi mek di kaadinieta fi di badi a elda nuo se im sik so dat dem kyan du wa dem fi du fi mek shuor se ada piipl we a get baptaiz tu no kech di siknis. Bifuo tuu sumadi we laik dem wan aneda an waahn fi marid staat taak, ef dem fiil se dem mait-a av wan siknis we sumadi kyan kech, dem fi go du wan blod tes. Wen yu du dis, yu shuo se yu no ‘luk out onggl fi yuself wan, bot yu kier bout yu breda an sista dem tu.’—Filipiyan 2:4.
7. Tingz We Av Fi Du Wid Moni An Sitn We Yu Mait-a Afi Go Kuot Bout
Wi fi mek shuor se wi av piepa fi shuo se wi an sumadi mek wan diil bout moni ar sitn laka dat—aal ef a wan a wi breda ar sista dem wi mek da diil de wid. (Jerimaiya 32:9-12) Bot som a di taim, di wan dem we mek diil bout moni an dem tingz de wid dem breda ar sista, dem mait-a fain se dem av som likl prablem wid dem wan aneda. Wen dem sitn ya apm, dem fi saat it out faas an no beks wid dem wan aneda ar go tel ada piipl we apm.
Bot wa wi fi du ef sumadi du wi sitn we riili bad, laik dem chrik wi op fi tiif op wi moni ar ada tingz, ar dem pred som wikid lai bout wi? (Riid Matyu 18:15-17.) Jiizas did tel wi chrii tingz we wi fi du:
Chrai fi saat out tingz wid unu wan aneda fos.—Luk pan vors 15..
Ef dat no wok, aks wan ar tuu breda ar sista iina di kanggrigieshan we a du wa Jeuova se dem fi du fi go wid yu go taak tu di sumadi.—Luk pan vors 16.
Ef dat stil no wok, den a taim fi go taak tu di elda dem.—Luk pan vors 17.
Wi wudn waahn fi kyari wi breda an sista dem go kuot kaaz it mait-a mek piipl tingk bad tingz bout Jeuova an di piipl dem we a sorv im. (1 Korintiyan 6:1-8) Bot som a di taim tingz mait-a gwaan we miin se wi afi go kuot go saat it out. Laik wen wan ozban an waif a divuos dem wan aneda, ar wen wan mada an faada a chrai fi disaid uu gweehn get di pikni dem, ar wen wan ozban an waif a lef dem wan aneda an dem a chrai fi saat out di moni we di ozban ar di waif fi get fi tek kier a demself, ar wen piipl a chrai get inshuorans moni, ar tingz we av fi du wid wil an dem sitn de, ar wen sumadi kyaahn pie bak moni we dem uo yu kaaz dem kliem se dem no av no moni at aal. Ef wan Kristiyan go a kuot go saat out dem sitn ya an im a diil wid tingz iina wan wie we shuo se im naa waar wid nobadi, den im naa go gens wa di Baibl se.
Ef sumadi du sitn wikid—laik dem riep sumadi, ar dem moles no likl pikni, ar dem biit op biit op nobadi, ar dem ton big taim tiif, ar dem kil sumadi—an wan Kristiyan go tel di poliis bout it, im no go gens wa di Baibl se niida.
a So fram 455 B.C.E. tu 1 B.C.E. a 454 ier dat. An fram 1 B.C.E. tu 1 C.E. a wan ier dat. Fram 1 C.E. tu 29 C.E. a 28 ier dat. So wen yu ad op di 454 ier wid di 1 ier an di 28 ier, dat gi yu 483 ier.