KĨLUNGU KYA 10
Mũtwaano Nĩ Mũthĩnzĩo Kuma kwa Ngai wĩ Wendo
“Ĩkanda yĩtumĩtwe na ndii itatũ yĩ vinya kũtwʼĩka mĩtũkĩ.”—MŨTAVANYʼA 4:12, The Holy Bible in Current Kikamba Language.
1, 2. (a) Tũtonya kwĩkũlya ata ĩla andũ matwaana, na nĩkĩ? (b) Twĩneenea makũlyo meva kĩlungunĩ kĩĩ?
WE NŨTANĨAA kũthi alũsinĩ? Aingĩ nĩmatanĩaa kũthi alũsinĩ nũndũ ĩvinda ta yĩu no yĩthĩwe yĩ ya kũtanĩthya mũno. Mũtwaani na mũtwawa methĩawa mekĩĩte ngũa nesa, na me na ũtanu mwingĩ mũno! Ũsu wĩthĩawa ne mũthenya wa ũtanu mwingĩ kwoo, na ĩvinda yoo yũkĩte yĩthĩawa yĩyoneka yĩkeethĩwa yĩ ĩseo.
2 Ĩndĩ, no nginya twĩtĩkĩle kana mĩtwaano yĩ na mathĩna maingĩ ũmũnthĩ. O na kau twĩthĩawa tũimendea ũseo ala matwaana, mavinda angĩ no twĩkũlye atĩĩ: ‘Wʼo mũtwaano woo ũkeethĩwa na ũtanu? Ũkeethĩwa wĩ mũlũmu?’ No wĩthĩwe wĩ mũlũmu na wĩ na ũtanu ethĩwa ala meũtwaana makamwĩkwatya Ngai, na kũatĩĩa ũtao wake ĩũlũ wa mũtwaano. (Soma Nthimo 3:5, 6.) Nĩmaĩle kwĩka ũu nĩ kana mekale wendonĩ wa Ngai. Ekai twone ũndũ Mbivilia ĩsũngĩĩte makũlyo aa ana: Nĩkĩ ũkwenda kũtwaana kana kũtwawa? Ethĩwa nũkwenda kũtwaana kana kũtwawa, nũũ ũla waĩle kũnyuva? Ũtonya kwĩyũmbanĩsya mũtwaano ata? Na nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya ala matwaanĩte maendeee kwĩthĩwa na ũtanu?
NĨKĨ ŨKWENDA KŨTWAANA KANA KŨTWAWA?
3. Nĩkĩ ti ũndũ wa ũĩ kũtwaana kana kũtwawa nũndũ wa itumi ite va siĩ?
3 Andũ amwe monaa no nginya matwaane kana matwawe nĩ kana methĩwe na ũtanu, kana mewʼe me eanĩe. Ĩndĩ ũu ti wʼo o na vanini! Yesũ we ndatwaanĩte na aisye kana mũndũ kwĩkala atatwaanĩte kana ate mũtwae nĩ mũthĩnzĩo, na nĩwamekĩie vinya ala maĩ matonya meke ũu. (Mathayo 19:11, 12) O nake mũtũmwa Vaulo nĩwaneeneie ũseo wa kwĩkala ũtatwaanĩte kana ũte mũtwae. (1 Akolintho 7:32-38) Ĩndĩ, Yesũ na Vaulo mayaaumĩsya andũ mwĩao makamea maikatwaane, nũndũ o na ‘kũvata andũ kũtwaana’ nĩ ũmwe wa “momanyĩsyo ma ndaimoni.” (1 Timotheo 4:1-3) Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, ala mekala matatwaanĩte kana mate atwae nĩmakwataa moathimo maingĩ nũndũ mamũthũkũmaa Yeova mate kwelelũkwʼa. Kwoou ti ũndũ wa ũĩ mũndũ kũtwaana kana kũtwawa nũndũ wa itumi ite va siĩ, ta kũthingʼĩĩwʼa nĩ anyanyae.
4. Mũtwaano mwaĩlu wĩthĩawa ne mũsingi ũilyĩ ata wa kũeea syana?
4 O na ũu wĩ o vo, yo ve itumi nzeo sya kũtwaana kana kũtwawa? Ĩĩ, nũndũ mũtwaano o nawʼo nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Ngai witũ wĩ wendo. (Soma Mwambĩlĩlyo 2:18.) Kwoou, ve moathimo mana maumanaa na mũtwaano, na ũtanu nĩ ũmwe katĩ wa moathimo asu. Kwa ngelekanyʼo, mũtwaano mwaĩlu nĩwʼo mũsingi ũla mũseo vyũ wa kwambĩlĩlya mũsyĩ. Syana syaĩle kwĩanĩa vandũ vaseo syĩ na asyai ma kũiea, kũsyonyʼa wendo, kũikanyʼa, na kũitongoesya. (Savuli 127:3; Aeveso 6:1-4) Ĩndĩ, kũea syana ti kyo kĩtumi kyoka kya kũtwaana kana kũtwawa.
5, 6. (a) Kwosana na ĩandĩko ya Mũtavanʼya 4:9-12, ala matwaanĩte makwataa moathimo meva meethĩwa mendanĩte? (b) Mũtwaano ũtonya kwĩthĩwa ũilyĩ ta ĩkanda ya ndii itatũ ata?
5 Kwasũanĩa ĩũlũ wa ĩandĩko ya mũsingi ya kĩlungu kĩĩ vamwe na mĩsoa ĩla ĩyĩthyũlũlũkĩte: “Andũ elĩ maitethya wĩa me vamwe me kavaa kwĩ mũndũ ũmwe, nũndũ nĩmatonya kũtethya wĩa mwingĩ mbeange. Nũndũ ũmwe woo avalũka nũtonya kũkĩlwʼa nĩ ũla ũngĩ. Ĩndĩ kyeva nĩ kwaku we ũthũkũmaa wĩ weka nũndũ yĩla wavalũka ndwĩ na mũndũ ũkũkĩlya! O ĩngĩ, ethĩwa andũ elĩ makakoma ũkomonĩ ũmwe makakwatanyʼa muutĩa. Ĩndĩ mũndũ ndatonya kwĩwʼa muutĩa akomete e weka. Andũ elĩ nĩmatonya kwĩsiĩĩa mũmaitha ũla ũtonya kũsinda mũndũ ũmwe. Ĩkanda yĩtumĩtwe na ndii itatũ yĩ vinya kũtwʼĩka mĩtũkĩ.”—Mũtavanyʼa 4:9-12, BCK.
6 Ũndũ ũla mũnene ũeleetwʼe ĩandĩkonĩ yĩu nĩ vata wa kwĩthĩwa na anyanya. Vai nzika kana ala matwaana methĩawa mendanĩte mũno. O tondũ ĩandĩko yĩu yonanĩtye, wendo ta ũsu nũtonya kũtuma matetheanĩsya, makiakianyʼa, na kũsũvĩana. Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ eka wendo maĩle kwĩthĩwa nawʼo nĩ kana mũtwaano woo wĩthĩwe wĩ mũlũmu. O tondũ mũsoa ũsu ũkwonanyʼa, ĩkanda yĩtumĩtwe na ndii ilĩ no yĩtwʼĩke. Ĩndĩ, ĩkanda yĩtumĩtwe na ndii itatũ yĩ vinya kũtwʼĩka. Ethĩwa kũmwendeesya Yeova nĩwʼo ũndũ ũla wa vata kwa ala matwaanĩte, mũtwaano woo no ta ĩkanda yĩtumĩtwe na ndii itatũ. Yeova nĩ wa vata mũno mũtwaanonĩ woo, na nũndũ wa ũu ngwatanĩo yoo yĩthĩawa yĩ ndũmu mũno.
7, 8. (a) Nĩ ũtao wĩva Vaulo waandĩkĩie Aklĩsto ala matatwaanĩte kana mate atwae, na maendeee kũkitana na wendi wa kũkoma na mũndũ ũngĩ? (b) Mbivilia ĩeleetye nesa ata kana mũtwaano nũtonya kwĩthĩwa na maũndũ mana momũ?
7 No nthĩnĩ wa mũtwaano voka wendi wa kũkoma na mũndũ ũngĩ waĩle kwĩanĩwʼa. O na no nthĩnĩ wa mũtwaano kwĩka ũu kũtonya kũete ũtanu wa wʼo. (Nthimo 5:18) Mũndũ ũtatwaanĩte kana ũte mũtwae nũtonya kwĩthĩwa ayũkitana na wendi ũsu, o na kau no ethĩwe avĩtũkĩte myaka ya ũika ĩla wendi ta ũsu wĩthĩawa wĩ mwingĩ mũno. Mũndũ akaema kũũsiĩĩa, no ũmũlikye mwĩkalĩlenĩ mũvuku kana ũtaĩle. Vaulo nĩwatongoeiwʼe nĩ veva wa Ngai kũmaandĩkĩa ũtao ũũ ala matatwaanĩte kana mate atwae: “Ethĩwa maitonya kwĩyũmĩĩsya, nĩmatwaane: nũndũ nĩ ũseo kũtwaana kwĩ kwakana mwaki.”—1 Akolintho 7:9; Yakovo 1:15.
8 O na ethĩwa mũndũ e na kĩtumi kĩva kya kwenda kũtwaana kana kũtwawa, nĩwaĩle kũmanya kana mũtwaano nĩwĩthĩawa na maũndũ mana momũ. O tondũ Vaulo waĩtye, ala matwaana ‘nĩmethĩawa na mathĩna mwĩĩnĩ.’ (1 Akolintho 7:28) Andũ ala matwaanĩte kana atwae nĩmakwatawa nĩ mathĩna amwe matakwataa ala matatwaanĩte kana mate atwae. Ethĩwa nĩwanyuva kũtwaana kana kũtwawa, ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũtanu wongeleke mũtwaanonĩ waku, na ũyĩthĩwa ũte na mathĩna maingĩ? Nzĩa ĩmwe nĩ kũnyuva nesa ũla ũũtwaana nake.
NŨŨ ŨTONYA KWĨTHĨWA E MŨŨME KANA KĨVETI KĨSEO?
9. Nĩ kyaũ Vaulo waelekanilye na mũisyo wa kũtwaana na mũndũ ũtamũthũkũmaa Yeova?
9 Vaulo nĩwatongoeiwʼe nĩ veva wa Ngai kũandĩka mwolooto ũũ wa vata ũla waĩle kũatĩĩwa ĩla mũndũ ũkũnyuva ũla ũkũtwaana nake: “Mũtikovanĩwʼe ĩsoki yĩmwe na ala mate etĩkĩli.” (2 Akolintho 6:14) Ngelekanyʼo ĩsu yake ĩkonanĩtye na ũndũ mũna wĩsĩkĩwe ĩũlũ wa ũĩmi. Ethĩwa nyamũ ilĩ iteanene kana iteanenyʼe vinya nĩsyoovanĩwʼa ĩsokinĩ yĩmwe, syelĩ niũmĩaa. O ta ũu, ethĩwa mũndũ ũmũthũkũmaa Yeova na ũngĩ ũtamũthũkũmaa nĩmatwaana, vate nzika mailea kwĩthĩwa na mathĩna. Ethĩwa ũmwe nũkwenda kwĩkala wendonĩ wa Yeova nake ũla ũngĩ ndakwetye ũu, maũndũ ala ũmwe wonaa me ma vata makeethĩawa me kĩvathũkanyʼo na ala ũla ũngĩ wonaa me ma vata, na ũu no ũete mathĩna maingĩ. Kwoou, Vaulo nĩweekĩie Aklĩsto vinya matwaane o “nthĩnĩ wa Mwĩaĩi.”—1 Akolintho 7:39.
10. Mavinda maingĩ kwĩthĩawa ata mũndũ avũthya ũtao wa Ngai ĩũlũ wa kũtwaana na mũndũ ũtamũthaithaa Yeova?
10 Mavinda amwe, Aklĩsto matatwaanĩte kana mate atwae nĩmatonya kũtwʼa nĩ kavaa makatwaana na mũndũ ũtamũthũkũmaa Yeova kwĩ kwĩkala me oka. Amwe nĩmanyuvaa kũvũthya ũtao wa Mbivilia, na maitwaana na mũndũ ta ũsu. Mavinda maingĩ ũtwi ũsu nũetae mathĩna. Ala matwaana na mũndũ ta ũsu ũtamũthũkũmaa Ngai methĩaa kana maitonya kũneena nake ĩũlũ wa maũndũ ala ma vata vyũ thayũnĩ. Kwoou mayĩthĩa kana maũndũ maĩ kavaa ĩla matatwaanĩte kana kũtwawa. Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ve Aklĩsto aingĩ mũno matatwaanĩte kana mate atwae, ala maĩkĩĩaa ũtao wa Ngai ĩũlũ wa ũndũ ũsu na kũũatĩĩa kwa ũĩkĩĩku. (Soma Savuli 32:8.) O na kau no methĩwe na wĩkwatyo wa kwĩsa kũtwaana kana kũtwawa, mo nĩmeteelaa kũvika ĩla makakwata mũndũ katĩ wa ala mamũthaithaa Yeova Ngai.
11. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũnyuve kwa ũĩ mũndũ wa kũtwaana nake? (Ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 114.)
11 Ti athũkũmi onthe ma Yeova matonya kũtwʼĩka iveti kana aũme maĩlĩte. Ethĩwa nũkwenda kũtwaana kana kũtwawa, mantha mũndũ wĩ na ndaĩa na ieleelo sya kĩ-veva ivwʼanene na syaku, na ũmwendete Ngai o tondũ we ũmwendete. Ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ nĩtũandĩkĩĩte ũvoo mwingĩ ĩũlũ wa mũtwaano. Kwoou, nũseo ũkavoya na ũisũanĩa kwa ũito ĩũlũ wa ũtao ũsu wa Maandĩko, na ũieka ũũtongoesye ĩla ũkwĩka ũtwi ũsu wa vata.a—Soma Savuli 119:105.
12. Nĩ kĩthĩo kĩva kĩkonetye mũtwaano kĩatĩĩawa nthĩ mbingĩ, na Mbivilia ĩnenganĩte ngelekanyʼo yĩva ĩtonya kũatĩĩwa?
12 Kwosana na kĩthĩo kya nthĩ mbingĩ, asyai nĩmo manyuvĩaa mwana woo mũndũ wa kũtwaana nake. Andũ aingĩ nthĩnĩ wa nthĩ isu nĩmonaa kana asyai nĩmo me na ũĩ na ũmanyi ũla wendekaa nthĩnĩ wa ũndũ ta ũsu wa vata. Mavinda maingĩ mĩtwaano ĩsu nĩyĩthĩawa yĩ mĩseo o ta ĩla ĩwetetwe Mbivilianĩ. Ũmũnthĩ asyai ala menda kũmanthĩa mwana woo mũndũ wa kũtwaana nake nĩmatonya kwĩmanyĩsya kumana na ngelekanyʼo ya Avalaamu ũla watũmie mũthũkũmi wake akamũmanthĩe Isaka kĩveti. Avalaamu ndendaa kũmũmanthĩa mwanae kĩveti katĩ wa andũ me nguma, kana me mbesa. Ĩndĩ, nĩweekie ũndũ ũtonya nĩ kana amũmanthĩe kĩveti kuma athaithinĩ ma Yeova.b—Mwambĩlĩlyo 24:3, 67.
ŨTONYA KWĨYŨMBANYʼA ATA WĨTHĨWE NA MŨTWAANO MŨSEO?
13-15. (a) Mwolooto ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Nthimo 24:27 ũtonya kũtetheesya ata mũndũũme wa mũika ũkwenda kũtwaana? (b) Mũndũ mũka wa mũika atonya kwĩyũmbanĩsya ũtwae ata?
13 Ethĩwa nũkwenda kũtwaana kana kũtwawa, nũseo ũkekũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩyũmbanĩtye?’ Ndũtonya kwasya nĩwĩyũmbanĩtye aĩ nũndũ ve mũndũ ũkwĩwʼa ũyenda, kana wĩĩwʼa ũyenda mũndũ wa kũkoma nake kana wa kũtindanyʼa nake. O na ĩngĩ kwĩyũmbanyʼa kũitengemeaa ũndũ ũkwĩwʼa ĩũlũ wa kwĩthĩwa na syana. Ĩndĩ ve maũndũ mana ũla ũkũtwaana kana ũkũtwawa waĩle kũsũanĩa kwa ũito.
14 Mũndũũme wa mũika ũkwenda kũtwaana nĩwaĩle kũsũanĩa kwa ũito ĩũlũ wa mwolooto ũũ: “Seũvya wĩa waku na ku nza, wĩseũvĩsye mũũnda; na ĩtina aka nyũmba yaku.” (Nthimo 24:27) Ĩandĩko yĩu yĩkindĩlĩĩle kyaũ? Ĩvindanĩ yĩu ya tene, ethĩwa mũndũũme nĩwenda ‘kwaka nyũmba yake,’ kana kwambĩĩa mũsyĩ kwa kũtwaana, aaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nĩnĩyũmbanĩtye kũsũvĩa kĩveti na syana ila tũtonya kwĩthĩwa nasyo?’ Mũndũũme ũsu aaĩle kwamba kũtethya wĩa wa kũsũvĩa mũũnda wake. Mwolooto ũsu no ũtũmĩke ũmũnthĩ. Mũndũũme ũla ũkwenda kũtwaana nĩwaĩle kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kwĩanĩsya kĩanda kyu. Ethĩwa e na vinya, no nginya athũkũme. Ndeto ya Ngai yonanĩtye kana ethĩwa mũndũ ndeanĩasya mavata ma kĩ-mwĩĩ, kĩ-veva, na ma ngoonĩ ma mũsyĩ wake, nĩ mũthũku kwĩ ũla ũte na mũĩkĩĩo!—Soma 1 Timotheo 5:8.
15 O ta ũu, o nake mũndũ mũka ũla watwʼa kũtwawa ethĩawa eetĩkĩla kwĩanĩsya ianda iana ũna ngito. Ĩvuku ya Nthimo nĩyĩeleetye ũndũ mũndũ mũka mwaĩlu ũilyĩ. Ethĩawa na ndaĩa nzeo na ũmanyi wa kwĩka maũndũ. Maũndũ asu elĩ nĩmaĩle nĩ kana kĩveti kĩthĩwe kĩtonya kũmũtetheesya mũũme wakyo na kĩisũvĩa mũsyĩ wakyo. (Nthimo 31:10-31) Aũme na aka ala masembeaa mũtwaano mateyũmbanĩtye kwĩanĩsya ianda syoo methĩawa meyendete, na mateũsũanĩa ũndũ matonya kũtetheesya ala meũtwaana namo. Ĩndĩ, ũndũ ũla wa vata nĩ kana ala mekwenda kũtwaana nĩmaĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye kũatĩĩa myolooto ya Ngai mũtwaanonĩ woo.
16, 17. Ala mekwĩyũmbanĩsya mũtwaano maĩle kũsũanĩa kwa ũito ĩũlũ wa myolooto yĩva ya Maandĩko?
16 Nzĩa ĩmwe ya kwĩyũmbanĩsya mũtwaano nĩ kũsũanĩa kwa ũito ĩũlũ wa ianda ila Ngai ũnengete aũme na iveti. Mũndũũme Mũklĩsto nĩwaĩle kũelewa kĩanda kyake e mũtwe wa mũsyĩ wa Kĩklĩsto. Kwĩthĩwa na kĩanda kĩu kũimũnengete mwanya wa kũvinyĩĩa andũ make. Vandũ va ũu, nĩwaĩlĩte kũatĩĩa ũndũ Yesũ ũtũmĩaa ũkũmũ wake e mũtwe wa kĩkundi. (Aeveso 5:23) O ta ũu, mũndũ mũka Mũklĩsto nĩwaĩle kũelewa kĩanda kyake kya ndaĩa e kĩveti. We mũndũ mũka ũsu nĩwĩyũmbanĩtye kwĩnyivĩsya ‘mwĩao wa mũũme’? (Alomi 7:2) Ĩkũlyo yĩu nĩ ya vata nũndũ mũndũ mũka ũsu e o ungu wa mwĩao wa Yeova na wa Klĩsto. (Akalatia 6:2) Navo mũsyĩ ve mwĩao o ũngĩ, nawʼo nĩ ũkũmũ wa mũũme wake. We mũndũ mũka ũsu no amũtetheesye na kũmwĩnyivĩsya mũndũ ta ũsu mwene naĩ? Ethĩwa eona ateanĩsya maũndũ asu, nĩ kavaa ndakatwawe.
17 O na ĩngĩ, ala meũtwaana nĩmaĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye kũthĩnĩkĩana. (Soma Avilivi 2:4.) Vaulo aandĩkie atĩĩ: “Kĩla mũndũ wenyu nakyende kĩveti kyake o ũndũ wĩyendete mwene; na kĩveti nĩkĩmũkĩe [kana “kĩmũnenge ndaĩa nene,” NWT] mũũme.” Vaulo nĩwatongoeiwʼe nĩ veva wa Ngai aelewe kana mũndũũme ombĩtwe e na wendi mũnene wa kũnewa ndaĩa ta ĩsu nĩ kĩveti kyake. Nakyo kĩveti kyũmbĩtwe kĩ na vata mũnene wa kwĩwʼa nĩkyendetwe nĩ mũũme.—Aeveso 5:21-33.
Ĩvinda ya kwĩvaanyʼa, andũ aingĩ nĩmonaa wĩ ũndũ wa ũĩ kwĩthĩwa na mũndũ ũngĩ
18. Nĩkĩ andũ ala mekwĩvaanyʼa maĩle kwĩthĩwa na wĩtingʼo?
18 Kwoou ĩla andũ mekwĩvaanyʼa, yĩu ti ĩvinda o ya kwĩtanĩthya. Yĩu nĩ ĩvinda ya mũndũũme na mũndũ mũka kũmanya ũndũ kĩla ũmwe ũtonya kũkua ũla ũngĩ, na kũmanya kana nĩmaĩlanĩte. Ĩngĩ, yĩu nĩ ĩvinda ya kwĩmanyĩsya kwĩthĩwa na wĩtingʼo, kana kwĩsiĩĩa! Nĩkwĩthĩwa kĩla ũmwe katĩ wa asu mekwĩvaanyʼa ethĩawa ayendeewʼa nĩ ũla ũngĩ mũno, no wĩthĩwe ne ũndũ wĩ vinya mũno kwoo kwĩsiĩĩa maikonanyʼe wendo ũla waĩle kwonanwʼa nĩ ala matwaanĩte. Ĩndĩ, ala methĩawa na wendo wa wʼo, nĩmevathanaa na meko ala matonya kũtuma ũmwe woo atethĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ngai. (1 Athesalonika 4:6) Kwoou ethĩwa nĩmũkwĩvaanyʼa, ĩthĩwai na wĩtingʼo. Ndaĩa ĩsu nĩtonya kũmũtetheesya thayũnĩ wenyu wʼonthe, o na ethĩwa mũkatwaana kana mũikatwaana.
ŨTONYA KWĨKA ATA NĨ KANA WĨTHĨWE NA MŨTWAANO MŨLŨMU?
19, 20. Woni wa Mũklĩsto ĩũlũ wa mũtwaano waĩle kwĩthĩwa na kĩvathũkanyʼo kĩva na wa andũ aingĩ ũmũnthĩ? Nengane ngelekanyʼo.
19 Ethĩwa andũ matwaanĩte nĩmekwenda methĩwe na mũtwaano mũlũmu, nĩmaĩle kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa kwĩyumya mũtwaanonĩ. Mavinda maingĩ mavuku na sinema ĩũlũ wa mũtwaano syonanasya andũ elĩ maitwaana mũtwaano ũkwoneka wĩ na ũtanu, o tondũ andũ aingĩ methĩawa mayenda vethĩwe, ĩndĩ mamina kũtwaana ngewa ĩithelela o vau. Kĩvathũkanyʼo na ũu, ĩla andũ matwaana, ũsu wĩthĩawa newʼo mwambĩlĩlyo wa mũvango Yeova wendaa wĩkale wĩ mũlũmu. (Mwambĩlĩlyo 2:24) Ũndũ wa kũmakya nĩ kana ũsu ti wʼo woni wa andũ aingĩ ũmũnthĩ. Nthĩnĩ wa syĩthĩo imwe, andũ maelekanasya mũtwaano na makanda elĩ makundĩkanĩtwʼe. Nĩmatonya kũlea kũmanya kana ngelekanyʼo ĩsu yonanasya nesa ũndũ andũ aingĩ monaa mũtwaano. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ ĩkundo ĩseo nĩyĩtonya kũlũmya nesa kĩndũ kĩla kyove kwa ĩvinda yĩla kyaĩle kwovwa, ĩndĩ ĩkundo yu yĩthĩawa yĩtonya kwovwa, o na kũthawʼa laisi.
20 Ũmũnthĩ andũ aingĩ monaa mũtwaano ta mũvango o wa kavinda. Maũsembeaa maisũanĩa kana nũkwĩanĩsya mawendi moo, ĩndĩ mayenda methĩwe matonya kũũthasya mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka mathĩna maumĩla. O na ũu wĩ o vo, lilikana kana Mbivilia ĩelekanĩtye mũtwaano na ĩkanda. Makanda ala matũmĩawa melinĩ mendekaa methĩwe me malũmu, mate kũthalĩka kana kũtwʼĩka, o na ethĩwa kwĩ kĩuutani kĩ na vinya wĩana ata. O ta ũu, mũtwaano nĩwaĩle kwĩthĩwa wĩ mũlũmu. Lilikana kana Yesũ aisye atĩĩ: “Ala Ngai ũlũmanĩtye ĩndĩ, mũndũ ndakaamataanʼye.” (Mathayo 19:6) Ethĩwa nĩwatwaana kana nĩwatwawa, waĩle kwĩthĩwa na woni o ta ũsu. Yo kwĩyumya mũtwaanonĩ kwa nzĩa ĩsu nĩkũtumaa mũtwaano ũtwʼĩka mũio? Aiee.
21. Andũ ala matwaanĩte maĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ kwelekela kĩla ũmwe woo, na nĩ kyaũ kĩtonya kũmatetheesya methĩwe na woni ũsu?
21 Mũndũũme aĩle kwĩthĩwa na woni mũseo kwelekela mũka, nake mũka o tawʼo. Ethĩwa kĩla ũmwe akatataa ũndũ ũtonya one ndaĩa nzeo na kĩthito kya ũla ũngĩ, ũu ũkamaetee ũtanu, na kwĩwʼa me eanĩe. Wʼo nĩ ũndũ ũtonyeka kwĩthĩwa na mawoni maseo ta asu kwelekela mũndũ ũla ũtwaanĩte nake, na we nĩ mwene naĩ? Yeova nĩwĩsĩ twĩ ene naĩ, ĩndĩ nĩwĩthĩawa na woni mũseo kũtwelekela, na ũsu nĩ ũndũ wa vata kwitũ. Mũandĩki wa Savuli akũlilye atĩĩ: “Ethĩwa we, Yeova, ũkatala mothũku, we Mwĩaĩi, nũũ ũtonya kũũngama?” (Savuli 130:3) Andũ ala matwaanĩte nĩmaĩle kwĩthĩwa na woni mũseo ta ũsu, na meyũmbanĩtye kũekeanĩa.—Soma Akolosai 3:13.
22, 23. Avalaamu na Sala maiie ngelekanyʼo yĩva nzeo kwa andũ ala matwaanĩte ũmũnthĩ?
22 Mũtwaano no ũete moathimo maingĩ waendeea kwĩthĩwa wĩ mũlũmu myaka mingĩ. Mbivilia nĩtũtavĩtye ĩũlũ wa mũtwaano wa Avalaamu na Sala ĩla maĩ akũũ. Mũtwaano woo waĩ o na mathĩna mana. Kwasũanĩa ũndũ Sala, ũla waĩ na myaka ta 60, weewie ĩla weeĩaĩwe atie ndũa yaĩ na ũthwii mwingĩ ya Ulu, na aithi akatũe maeemanĩ myaka yake yonthe. Ĩndĩ, nĩweenyivĩisye ũkũmũ wa mũũme. Sala aĩ mũtetheesya mũseo wa Avalaamu, na kwa ndaĩa nĩwamũtetheeasya eanĩsye motwi make. Wĩnyivyo wa Sala ndwaĩ o wa kwĩyonanyʼa. O na “ngoonĩ yake” nĩwamwĩtaa mũũme wake vwana. (Mwambĩlĩlyo 18:12; 1 Vetelo 3:6) Amũnengete Avalaamu ndaĩa kuma ngoonĩ.
23 Ũu ti kwasya kana Avalaamu na Sala nĩmeetĩkĩlanaa maũndũnĩ onthe. Ĩvinda yĩmwe Sala nĩwaumisye woni, ũla methonĩ ma Avalaamu ‘waĩ mũthũku mũno.’ Ĩndĩ, Yeova nĩwamwĩaĩe Avalaamu amwĩthukĩĩsye mũka, na kwa wĩnyivyo Avalaamu eeka ũu. Ũndũ ũsu nĩwatumie mũsyĩ woo ũathimwa. (Mwambĩlĩlyo 21:9-13) Ũmũnthĩ ala matwaanĩte, o na kwa myaka mingĩ, no memanyĩsye maũndũ maingĩ kumana na Avalaamu na Sala.
24. Nĩ mĩtwaano yĩva ĩmũeteae Yeova Ngai ndaĩa, na nĩkĩ?
24 Nthĩnĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto ve mĩtwaano mingĩ mũno yĩ na ũtanu. Mĩtwaanonĩ ĩsu kĩveti nĩkĩmũnengae mũũme ndaĩa nene, nake mũũme nĩwĩthĩawa akyendete na kũkĩnenga ndaĩa, na elĩ nĩmendaa kũvĩtya mbee kwenda kwa Yeova thayũnĩ woo. Watwʼa kũtwaana kana kũtwawa, nyuva nesa ũla ũũtwaana nake na ũyĩyũmbanyʼa nesa. O na ĩngĩ, tata mũno mũtwaano waku wĩthĩwe na mũuo, wendo, na ũimũetee Yeova Ngai ndaĩa. Vate nzika, weeka ũu mũtwaano waku ũkaũtetheesya kwĩkala wendonĩ wa Ngai.
a Sisya kĩlungu kya 2 kya ĩvuku Nĩ Kyaũ Kĩtonya Kũtuma Mũsyĩ Wĩthĩwa na Ũtanu?, yĩla yumĩthĩtwʼe nĩ Ngũsĩ sya Yeova.
b Athũkũmi amwe aĩkĩĩku ma Yeova ma ĩvinda ya tene, ta Avalaamu na Yakovo, mayaĩ na kĩveti o kĩmwe. Ĩvinda yĩu, Yeova nĩwamaekete athũkũmi asu aĩkĩĩku, o vamwe na Aisilaeli asu ma tene matwae. Yeova ti we wambĩlĩĩilye mũvango ũsu, na o na kũtwʼĩka tiwe wawambĩlĩĩilye, nĩwoonanisye ũndũ kwaaĩle kwĩkwa nthĩnĩ wa mĩsyĩ ta ĩsu. Ĩndĩ, Aklĩsto nĩmaĩle kũmanya kana ũmũnthĩ Yeova ndetĩkĩlĩtye athaithi make matwae iveti mbingĩ.—Mathayo 19:9; 1 Timotheo 3:2.