Mwei wa 3

Atumĩa ala mene vaasa nĩmamanthaa ĩvinda yĩla yaĩle mamanyĩsye ana-a-asa ma mũika kĩla memanyĩĩtye ĩvinda yĩla methĩĩtwe maimũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku. (Sav. 71:17, 18) Atumĩa ala mamanyĩasya ana-a-asa ala angĩ nĩ ũathimo kĩkundinĩ. Nĩmatumaa kĩkundi kĩthĩwa kĩ kĩlũmu. Kwa nzĩa yĩva? Ĩla atumĩa matata mũno mamanyĩsye ala angĩ, kĩkundi nĩkĩmeasya ana-a-asa aingĩ ala makethĩawa meyũmbanĩtye kũkĩtetheesya kĩkale kĩ kĩlũmu na kĩ na ngwatanĩo ĩvindanĩ yĩĩ, o na ĩla kũkaumĩla mathĩna maingĩ ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene. (Esek. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Kwoou atumĩa endwa, nĩtũũmũkũlya mũtwʼĩkĩthye kũmanyĩsya ala angĩ ũmwe wa wĩa wenyu kwambĩĩa ũmũnthĩ na kũendeea mũteũtĩĩa. Nĩtũeleawa kana nũndũ mũtũmĩaa ĩvinda yingĩ mũitethya mawĩa ma vata kĩkundinĩ, nĩmũtonya kwĩthĩwa mũtiawa mwĩ avinyu ki. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo no mũole ĩvinda yĩu mũtũmĩaa kwĩka maũndũ asu nĩ kana mũkwate mwanya wa kũmanyĩsya angĩ. (Mũta. 3:1) Kwĩka ũu ti kwananga ĩvinda, na nĩkũtonya kũtetheesya kĩkundi mũno ĩvinda yĩla yũkĩte. w15 4/15 1:8-10

Ndũema kwĩthĩwa wĩsĩ kana Ngai aandĩkĩthisye Mbivilia kwondũ wa kĩla mũndũ. Ĩndĩ yo no twasye kana Mbivilia nĩkwonasya ũndũ we mwene ũtonya kũmũthengeea Yeova? Ĩĩ, no twasye ũu. Ĩndĩ ĩkwonasya ata? Mantha mwanya ũteũtĩĩa nĩ kana ũsome na ũyĩmanyĩsya Mbivilia. Ĩla ũũmĩsoma sisya ũndũ ũkwosa maũndũ ala wasoma na ũisyoka ũsũanĩe ũndũ we mwene ũtonya kũtũmĩa kĩu wasoma. Weeka ũu wĩthĩawa ũimwĩtĩkĩlya Yeova aneene naku aitũmĩa Ndeto yake. Kyu kĩtumaa wĩthĩwa wĩ na ngwatanĩo nũmangu vamwe nake. (Aevl. 4:12; Yak. 1:23-25) Kwa ngelekanyʼo, kwa soma na ũivindĩĩsya ndeto ii sya Yesũ: “Mũikeyiĩe ũthwii kũũ nthĩ.” Ethĩwa ngoonĩ yaku nũkwĩwʼa kana nĩwambaa kwĩanĩsya maũndũ ma Ũsumbĩ mbee, ndeto isu syĩtuma wona kana Yeova nĩwĩwʼaa mũyo nũndũ waku. Ĩndĩ ethĩwa nũkwĩwʼa waĩle kwĩtheeangya kĩlasi, na waĩle kũtata mũnango wĩanĩasye maũndũ ma Ũsumbĩ mbee, ndeto isu syĩũtetheesya kwona kana Yeova eĩka kũkwoneleelya kĩndũ we mwene waĩle kwĩka nĩ kana ũmũthengeee mũnango.—Mt. 6:19, 20. w15 4/15 3:3-5

O ta Vaulo, twaendeea kũtavanyʼa na kĩthito, twĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova ‘akatwongela’ syĩndũ ila ingĩ syonthe twĩ na vata nasyo. (Mt. 6:33) Nũndũ twĩ atavanyʼa ma Ũsumbĩ, nĩtũnengetwe “ũvoo mũseo,” na Yeova atũtalaa ta twĩ “atethya ma wĩa vamwe” nake. (1 Ath. 2:4; 1 Ako. 3:9) Na twatata ũndũ tũtonya tũthangaaĩe wĩa wa Ngai, tũikonaa vinya wa kweteela nginya ĩla ũ Ngai wĩtũtetheesya. Ekai ĩndĩ tũtũmĩe ĩvinda yĩla twĩ nayo ũmũnthĩ tũlũlũmĩlye ngwatanĩo yitũ vamwe na Ngai. Ethĩwa ve ũndũ ũũtuma twĩmakĩa mũno, twaĩle kũwosa ta mwanya twakwata wa kũmũthengeea Yeova mũnango. Na vate nzika, twasoma Ndeto ya Ngai na twavindĩĩsya mũno kĩla twasoma, twamũvoya tũteũtĩĩa, na twathangaaĩa mũno wĩa wake, nĩtwĩthĩwei na mũĩkĩĩo kana nũtonya kũtũtetheesya tũsinde mathĩna ala matũkwataa ũmũnthĩ vamwe na ala tũtonya kwĩsa kũkomana namo. w15 4/15 4:17, 18

Nĩ wʼo vyũ kana ngathĩĩo nitonya kwananga mũuo wa kĩkundi. Kĩu kĩonanyʼa kana kĩmena kingĩ na kwĩyona mũno nĩ maũndũ matonya kũtuma tũneena naĩ na tũkeka maũndũ mathũku ala matonya kũtuma tũũmĩsya mũno andũ angĩ. (Nth. 12:18) Ethĩwa ithyĩ nĩtwĩwʼaa ta twĩ aseo kwĩ ala angĩ, twaĩle kũlilikana kana “mũndũ ũla wĩ na ngathĩĩo ngoonĩ nĩ ũthatyo kwa Yeova.” (Nth. 16:5) O na ĩngĩ nĩtwaĩlĩte kwĩthiana tũmanye ũndũ twonaa andũ ma mbaĩ ingĩ, nthĩ ingĩ, kana ala maatĩĩaa syĩthĩo syĩ kĩvathũkanyʼo. Ethĩwa nĩtũmenaa andũ ma mbaĩ ingĩ kana nthĩ ingĩ, twĩthĩawa tũilea kana Ngai “oombie mbaĩ syonthe sya andũ kuma mũndũnĩ ũmwe.” (Meko 17:26) Kwosana na mũsoa ũsu, kwĩ mbaĩ o ĩmwe nũndũ andũ onthe vala mavika maumanĩte na mũndũ ũmwe, nake nĩ Atamu. Kwoou nĩ ũtumanu kũĩkĩĩa kana mbaĩ imwe syoombiwe syĩ nzeo kwĩ ingĩ nasyo ingĩ syoombiwe isaenyʼe. Mũĩkĩĩo ta ũsu nĩwʼo Satani ũtũmĩaa kwananga ngwatanĩo yitũ ya Kĩklĩsto na kũmina wendo ũla wĩ katĩ witũ. (Yoa. 13:35) Nĩ kana tũsinde kaũ witũ na Satani, twaĩlĩte kwĩsiĩanĩa vyũ na ngathĩĩo syonthe vala syavika.—Nth. 16:18. w15 5/15 2:8, 9

Vate nzika, nĩtwĩwʼaa mũyo mũno nũndũ Ngai nĩwathanĩte kana etĩkĩwʼa mauta ala aĩkĩĩku makathi ĩtunĩ na mainengwa thayũ ũtatonya kũkwʼa, na kana “malondu angĩ” ma Yesũ ala mekalĩte me aĩkĩĩku makanewa thayũ wa tene na tene vaa nthĩ. (Yoa. 10:16; 17:3; 1 Ako. 15:53) Na nĩtwĩsĩ kana onthe ala makakwata thayũ ũtatonya kũkwʼa ĩtunĩ, na ala makakwata thayũ wa tene na tene vaa nthĩ maikakwatwa nĩ mathĩna ala matũkwataa ũmũnthĩ. Ĩndĩ ũmũnthĩ Yeova nĩwĩthĩawa esĩ ũndũ twĩwʼaa ĩla tũũthĩna o tondũ weesĩ ũndũ Aisilaeli meewʼaa ĩla mathĩnawʼa me ngombo Misili. Mbivilia yaĩtye kana “thĩnanĩ woo wʼonthe nake nĩwathĩnawʼa.” (Isa. 63:9) Myaka mingĩ ĩtina wa ũu, ve ĩvinda Ayuti makwatiwe nĩ wia nũndũ wa amaitha ala mamasiĩĩaa mayaka ĩkalũ, ĩndĩ Ngai amea atĩĩ, “Ũla ũkũkiitaa akiitaa kyũma kya itho [yakwa].” (Nzek. 2:8) O tondũ mũndũ mũka wĩthĩawa endete mwana wake, nowʼo Yeova wendete andũ make na nũndũ wa ũu nũmatethasya. (Isa. 49:15) Kwa ndeto ingĩ, Yeova nũeleawa ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa, na o naitũ nũtũnengete ũtonyi ũsu.—Sav. 103:13, 14. w15 5/15 4:2

We Yesũ endaa kwasya kana kĩla ĩvinda kũkeethĩawa ngya ĩũlũ wa nthĩ? Aiee, oonanasya kana kũkeethĩawa ngya nginya ĩla nthĩ ĩno nthũku ĩkavetwa. Ũmũnthĩ andũ milioni mbingĩ mũno maikwataa syĩndũ ila sya lasima nũndũ nthĩ ĩno ĩsumbĩkĩtwe nĩ andũ mataatĩĩaa ũsili wa katĩ. Ĩndĩ andũ makilyĩ manathũmũa! (Sav. 72:16) Syama ila Yesũ weekie nitũĩkĩĩthasya vyũ kana e na ũtonyi na wendi wa kũtũmĩa ũkũmũ wake nĩ kana atũtetheesye. (Mt. 14:14-21) O na kau ithyĩ tũyamba kwĩka syama, no twĩyumye vyũ twĩ atanu tũkonyʼa andũ kĩla Ndeto ya Ngai mbeveee ĩtwathĩte. Mbivilia nĩtwathĩte ĩvinda ĩseo. Nũndũ nĩtwĩyumĩtye tũmũthũkũme Yeova twĩ Ngũsĩ syake na twĩ na ũmanyi ũsu wa vata ĩũlũ wa ĩvinda yĩla tweteele, nĩtwaĩle kwĩkala twĩsĩ kana twĩ na thiĩ na andũ ala angĩ. (Alo. 1:14, 15) Kũsũanĩa ĩũlũ wa kĩla Klĩsto ũkilyĩ kwĩka nĩkũtũthangaasyei tũtavye ala angĩ ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai.—Sav. 45:1; 49:3. w15 6/15 1:7, 10, 11

Ethĩwa nĩtwonaa ngwatanĩo yitũ na Yeova yĩ ya vata, tũkatataa kĩla kyonthe tũkwĩka kĩthĩwe nĩkĩũmwendeesya, o na ethĩwa nĩ kĩla tũũsũanĩa. Wendi witũ nĩ kwĩkala na “ngoo ntheu” kwa kũsũanĩaa mũno maũndũ ala matheu, maseo, na me na ndaĩa. (Sav. 24:3, 4; 51:6; Avi. 4:8) Nĩ wʼo kana Yeova nũeleawa ithyĩ twĩ andũ me naĩ. O na nĩwĩsĩ kana no tũkwatwe nĩ mĩmeo mĩthũku. Ĩndĩ ithyĩ nĩtwĩsĩ kana nĩwĩwʼaa woo ĩla twaeka mosũanĩo mathũku ilĩkonĩ sitũ vandũ va kwĩkĩa kĩthito tũmavete. (Mwa. 6:5, 6) Kwĩkĩa kĩu kĩlĩkonĩ nĩkũtumaa tũtwʼa vyũ kũtata ũndũ tũtonya tũsũanĩae maũndũ matheu. Ũndũ ũmwe wa vata tũtonya kwĩka tũkonanyʼa nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova na ngoo yonthe nĩ kũwetaa mboyanĩ sitũ kana nĩtũkwenda kũkĩlya vinya mosũanĩo mathũku. Ĩla twamũvoya Yeova twĩthĩawa tũimũthengeea, nake nũtũthengeeaa. Nũndũ wa ũu, nũtũnengae nesa veva wake mũtheu. Veva ũsu nũtũnengae vinya wa kũvetanga vyũ mesilya mathũku na wa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũtheu. w15 6/15 3:4, 5

Wasisya nesa nũkwona kana kĩlungu kyu kya Mboya ya Mwĩaĩi kyaĩtye “tũnenge ũmũnthĩ lĩu witũ” ĩndĩ ti “nenge ũmũnthĩ lĩu wakwa.” Kwosana na ũu, mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko wĩthĩawa Africa wĩtawa Victor aĩtye atĩĩ: “Mavinda maingĩ nĩtũngĩaa Yeova mũvea kuma ngoonĩ nũndũ nyie nĩ na kĩveti kyakwa tũitindĩĩaa kũthĩnĩka nĩ vala tũkumya lĩu, kana kũsaanĩwʼa nũũ ũkwĩsa kũtũĩvĩa nyũmba. Ana-a-asa maitũ nĩmatũsũvĩaa nesa kĩla mũthenya. Ĩndĩ nĩvoyaa kana ana-a-asa asu matũtetheeasya matonye kũmĩĩsya mathĩna ma mbesa ala methĩawa namo.” Ethĩwa twĩ na lĩu ũtoetye kũĩwa matukũ maingĩ, nũseo tũkasũanĩa ĩũlũ wa ana-a-asa ala me na ũkya kana methĩwa makwatĩtwe nĩ mĩisyo. Ĩndĩ o na kau nĩtwaĩle kũvoya kwondũ woo, nũseo tũkeka kĩla tũtonya tũmatetheesye, na kwa nzĩa ĩsu ũyĩthĩa nĩtweeka kwosana na mboya ĩla twamavoyea. Kwa ngelekanyʼo, no tũmaolele o kĩla twĩ nakyo. Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka nĩ kumya mĩvothi kwondũ wa wĩa ũla andũ ma Yeova matethasya nthĩ yonthe, na tũyĩka ũu tũyĩthĩwa tũte na nzika kana mbesa isu tumasya nitũmĩawa nesa.—1 Yoa. 3:17. w15 6/15 5:4-6

Ĩandĩko ya Isaia 60:17 nĩyathanie ĩũlũ wa moalyũku maseo mũno ala makonetye kĩkundi kya andũ ma Yeova. Ala ma mũika mũnini kana ala manemanyĩisye ũwʼo mĩtũkĩ nĩmasomete kana o makatavwʼa nĩ angĩ maũndũ ala maĩkĩĩthasya kana moalyũku asu mawetetwe ĩandĩkonĩ yĩu nĩmeanĩĩte. Ĩndĩ ve ana-a-asa na eĩtu-a-asa mewʼaa mũyo mwingĩ nũndũ nĩmeyoneete moalyũku asu mayĩkwa. Kwoou ti ũsengyʼo kwona ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu mate na nzika kana Yeova nũtongoesye andũ make aitũmĩa Mũsumbĩ ũla yu ũsumbĩkĩte! Nĩmesĩ nesa kana kĩu maĩkĩĩaa nĩ kya wʼo, na o naitũ ithyonthe twĩ na mũĩkĩĩo o ta ũsu. Woosa ĩvinda wĩthukĩĩsye Aklĩsto asu mayĩyĩelesya kuma ngoonĩ ũkaaka mũĩkĩĩo waku mũno, na ũkatetheewʼa ũmwĩkwatasye Yeova mũnango. Ĩndĩ o na twĩthĩwe twamanyie ũwʼo ĩndĩĩ, no nginya tũtavye ala angĩ ĩũlũ wa athaithi ma Yeova. Nĩ kyama kĩnene mũno kwona mũuo ũla andũ ma Ngai me nawʼo, o na kau matwĩe nthĩ nthũku yĩ na andũ athe na matendene! w15 7/15 1:12, 13

Kaũ wa Ali–Maketoni ũkatuma ĩsyĩtwa ĩtheu ya Yeova yĩtaĩwa. Ĩvinda yĩu onthe ala me na mũvwʼano wa mbũi makaanangwa tene na tene. (Mt. 25:31-33, 46) Nawʼo ũthũku wʼonthe ũkavetangwa kũũ nthĩ, na ĩndĩ ĩkomano ĩnene yĩyĩinga kĩlungu kya mũthya kya ũla thĩna mũnene. Nũndũ nĩtweteele kwona maũndũ asu manenevete ũu, kĩla ũmwe witũ aĩlĩte kwĩthĩwa yu ayĩka ata? Mũtũmwa Vetelo nĩwaveveewe nĩ Ngai aandĩka atĩĩ: “Nĩkwĩthĩwa syĩndũ isu syonthe nikanyaĩĩkwʼa ũu, inywʼĩ mwaĩle kwĩthĩwa andũ mailyĩ ata mwĩkalĩlenĩ mũtheu wa thayũ na kũmũkĩa Ngai, mũkyeteela na kwenda mũno kũka kwa mũthenya wa Ngai . . . Kwondũ wa ũu, endwa, nĩkwĩthĩwa mweteele maũndũ asu, thangaai kana mwoneke mũuonĩ, mũte na ĩlanga na mũtekwilĩĩlĩka mbee wake.” (2 Vet. 3:11, 12, 14) Kwoou ekai tũtwʼe vyũ kwĩka ũndũ tũtonya tũikavukye ũthaithi witũ, na nĩtũtwʼei kũkwata mbau Mũsumbĩ wa Mũuo. w15 7/15 2:17, 18

Andũ ma Yeova nĩmatataa ũndũ matonya make Nyũmba sya Ũsumbĩ ite na maũndũ maingĩ, o na nĩmatataa maumye mĩvothi kwondũ wasyo. Wĩa wʼonthe wa kũsola ũndũ Nyũmba isu sya Ũsumbĩ syĩkwakwa na wa kũsyaka na kũitũngĩĩa, ũtethawʼa nĩ andũ meyumĩtye mate kũĩvwa. Kuma Ĩtukũ 1, Mwei wa 11, 1999, Nyũmba mbanake sya Ũsumbĩ mbee wa 28,000 nĩsyakĩwe ikundi nthĩ yonthe. Ũu nĩ kwasya kana kwa ĩvinda ya myaka 15, Nyũmba ta itano sya Ũsumbĩ nĩsyakawa kĩla mũthenya. Andũ ma Yeova nĩmatetheeasya nĩ kana Nyũmba sya Ũsumbĩ syakwe kũla ite kwʼo. Mũvango ũũ wosanĩte na mwolooto wa Maandĩko ũla wonanĩtye kana ala me na mbingĩ no matetheesye ala manyivĩwe, nĩ kana onthe ‘meananyʼe.’ (2 Ako. 8:13-15) Nũndũ wa ũu, Nyũmba mbanake sya Ũsumbĩ nĩsyakĩwe ikundi ila itaĩ syona mbesa sya kwĩyakĩa. w15 7/15 4:9-11

Wonanyʼo wa kana Yesũ nũsumbĩkĩte e mũsumbĩ ũtenekee nĩwaaĩle kwĩanĩsya kĩeleelo kyawʼo. Na kwoou ndwaaĩle kwĩthĩwa wĩvithanĩtye, ĩndĩ waaĩle kwĩthĩwa wenekee nesa nĩ ala maatĩĩaa ndeto ii sya Yesũ, “Syaĩĩsyai.” (Mt. 24:27, 42) Nũndũ wa ũu, kuma mwaka wa 1914 wonanyʼo ũsu nĩwonekete nesa. Maũndũ ala mawetiwe makonetye wonanyʼo ũsu nĩmethĩĩtwe maianĩa kuma mwaka ũsu. Kwoou vai nzika kana tũtwĩe ‘wĩanĩunĩ wa ĩvinda yĩĩ.’ Yĩĩ nĩ ĩvinda ĩkuvĩ yĩkũendeea nginya ĩla nthĩ ĩno nthũku ĩkamina kwanangwa. (Mt. 24:3) Kwoou nĩkĩ mo Aklĩsto maĩle kwĩkalaa meteele mũthya wa nthĩ ĩno? Twĩkalaa tweteele nũndũ twĩenda kũatĩĩa ila ndeto sya Yesũ Klĩsto. Kĩtumi kĩngĩ nũndũ nĩtwonete maũndũ ala meũtũĩkĩĩthya kana nũsumbĩkĩte e mũsumbĩ ũtenekee. Wĩkwatyo ũsu wa kwona mũthya wa nthĩ ĩno tũi nawʼo nĩkwĩthĩwa atĩ twĩtĩkĩlaa kyonthe kĩla tweewʼa o na tũteũsũanĩa, ĩndĩ twĩ nawʼo nũndũ nĩtwonete maũndũ ala mawetetwe nĩ Maandĩko maianĩa nesa. Maũndũ asu nĩmo matumaa twĩkala tũsyaĩĩsye na twĩ metho, tweteele twone nthĩ ĩno nthũku ĩyanangwa. w15 8/15 2:8, 9

Nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ andũ makatanĩa kwĩtanĩthya na kwĩka tũmaũndũ tũla mendete ĩvindanĩ yĩla yaĩle. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ takeka Yeova ndendaa twĩanĩsye wendi ũsu, ndethĩwa aatũmba nawʼo. (Mũta. 2:24) Kwoou Yeova ‘akeanĩĩsya kwenda kwa kĩla kĩndũ kĩ thayũ’ ũndũnĩ ũsu na maũndũnĩ angĩ. Kwĩtanĩthya na kũthyũmũa nĩ maũndũ ma vata, ĩndĩ tũtanĩaa mũno maũndũ asu ethĩwa twĩamba kwĩka kwenda kwa Yeova mbee. Ũu nowʼo kũkethĩwa kũilyĩ twĩ Nthĩ Nzaũ. Kwoou nĩ ũndũ wa ũĩ mũno ũkethĩa nĩtweemanyĩsya kwĩtanĩthya ĩvinda yĩla yaĩle na tũyĩendeea kũmantha Ũsumbĩ mbee na kũsũanĩa mũno moathimo ala Yeova ũtũnengete yu. (Mt. 6:33) Nthĩnĩ wa Nthĩ Nzaũ tũkeethĩwa na ũtanu mwingĩ tũtaawona ĩvinda o na yĩva. Ekai ĩndĩ twonanyʼe vyũ twĩ na wendi wa kũkwata ũla thayũ wa wʼo kwa kwĩyũmbanĩsya thayũ ũsu ũmũnthĩ. w15 8/15 3:17, 18

Ĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ atindanasya na andũ me na naĩ. Aeiwe nĩ asyai me na naĩ, na andũ make ma mũsyĩ maĩ o na naĩ. Na eka ũu, o na ala aatĩĩi make watindaa namo mũno no mesaa kwenda kũtutya andũ ma nthĩ ala methĩawa na mĩtũlyo na mendaa kũtũmĩa angĩ naĩ. Kwa ngelekanyʼo, ũtukũ ũla Yesũ wooaawa nĩveethĩiwe “ngananĩo katĩ woo, nũũ ũla ũtalawa kwĩthĩwa nĩ mũnene.” (Luka 22:24) Ĩndĩ Yesũ nĩweesĩ nesa kana o na kau aatĩĩi asu make maĩ na naĩ, maĩ o matonya kwĩana kĩ-veva na mayambĩĩsya kĩkundi kĩ na ngwatanĩo. Nĩkyo kĩtumi ũtukũ o ũsu Yesũ wavoyie Asa wake wa ĩtunĩ atetheesye atũmwa make maendeee kwĩthĩwa na ngwatanĩo. Amwĩie: “Onthe methĩwe me ũmwe; o ũndũ we, Asa, wĩ nthĩnĩ wakwa, nakwa nĩ nthĩnĩ waku, kana namo methĩwe me nthĩnĩ waitũ . . . , nĩ kana methĩwe me ũmwe, o ũndũ ithyĩ twĩ ũmwe.”—Yoa. 17:21, 22. w15 9/15 1:10, 11

Kĩla kĩseve na ila itulumo syaĩ ũkanganĩ ũla Vetelo wakinyĩle ĩũlũ no ielekanwʼe na matatwa na mathĩna ala matũkwataa kuma ĩla tweeyumisye tũmũthũkũme Ngai. Ĩndĩ o na ethĩwa matatwa na mathĩna asu nĩ metu mũno, kwa vinya wa Yeova no tũũngame tũlũmĩte. Lilikana kana Vetelo ndaavota kĩwʼũnĩ nũndũ wa kĩseve kĩuutanĩte kana kĩtulumo kĩnene. Kwatata ũlilikane ũndũ kwaendie ũtukũ ũsu. Mbivilia yaĩtye: “Ĩndĩ oona kĩseve kingĩ, aya wʼĩa.” (Mt. 14:24-32) Kwoou ĩla Vetelo waekie kũmũsũanĩa Yesũ, nowʼo mũĩkĩĩo wake wonzie. O ta ũu, no twambĩĩe kũvota kĩwʼũnĩ kwa nzĩa ya ngelekanyʼo twambĩĩa ‘kwona kĩseve kingĩ,’ kana, twambĩĩa kũsũanĩa ũndũ kĩseve kĩu kĩanyʼa vinya na kũya nzika kana Yeova no atũtetheesye. Twaĩlĩte kwĩkalaa twĩsĩ kana no laisi mũĩkĩĩo witũ ũkonza. Nĩkĩ twaĩlĩte kũmanya ũu? Nũndũ Mbivilia yaĩtye kana kũnyivĩwa nĩ mũĩkĩĩo kana kwasya mũĩkĩĩo nĩyo ‘naĩ ĩla ĩtũsiĩĩaa na ũvũthũ.’ (Aevl. 12:1) Kwoou o tondũ ngewa ya Vetelo yonanĩtye, mũĩkĩĩo witũ nũtonya kwonza mĩtũkĩ mũno twalika kũsũanĩa kĩla kĩtaĩle. w15 9/15 3:1, 6, 7

We wĩkaa ata ĩla wanengwa mũthĩnzĩo? Mavinda maingĩ wĩkaa ũndũ ũkwonanyʼa nĩwatũnga mũvea. O na eka ũu, nũtonya kũtũmĩa nesa kĩla wanengwa nĩ kana wonanyʼe ndũũkĩvũthya. Kĩla ĩvinda Yeova nũtũnengae syĩndũ ila twĩ na vata nasyo nĩ kana tũendeee kwĩkala thayũ twĩ atanu. Ũndũ ũsu nũtumaa o naitũ tũmwenda, kana ti wʼo? Yeova nĩwasũvĩie Aisilaeli kwa ĩvinda ĩasa na nĩwamaathimaa mũno na kyonthe kĩla kyesaa kũmatetheesya mekale thayũ. (Kũt. 4:7, 8) Ĩndĩ nĩ kana maendeee kũathimwa nĩ Ngai, maaĩlĩte kũkwata Mĩao yake. Mwĩao ũmwe nĩ ũla waaĩtye kana no nginya maumĩasye Yeova “kĩla kĩseo kya ũsyao wa mbee” kya nthĩ ĩsu. (Kuma 23:19, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Ĩla meeka ũu meethĩawa moonanyʼa kana nĩmeũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ nũmendete na nũmaathimaa.—Kũt. 8:7-11. w15 9/15 5:5, 6

Tũtonya kwona kwʼoko kwa Yeova thayũnĩ witũ ata? Kwasũanĩa maũndũ aa. Ũndũ wa mbee, no kwĩthĩwa ĩla wasũanĩa ũndũ wakwatie ũwʼo wĩthĩawa ũte na nzika kana no Ngai waũtetheeisye. Ũndũ wa kelĩ, no kwĩthĩwa ũlilikanaa ũvoo weewie wĩ ũmbanonĩ na waũkiita ngoo nginya wasya, “Ũvoo ũsu ninyie ngumĩawʼa!” Ũndũ wa katatũ, no kwĩthĩwa wavoyie na ũkona Yeova asũngĩa mboya yaku. Ũndũ wa kana, no kwĩthĩwa ve ĩvinda wendie kwongelanga kĩthito kyaku kya kũmũthũkũma Yeova na woona aũtetheesya nginya weeka ũndũ wavangĩte. Ũndũ wa katano, no kwĩthĩwa wakolile wĩa watethasya tene nũndũ watumaa ũtamũthũkũma Yeova nesa na ĩtina wa vau woona aianĩsya watho ũũ wake: “Ndikakũtia o na ĩndĩĩ.” (Aevl. 13:5) Tweethĩwa na ngwatanĩo ndũmu vamwe na Yeova, na tweethĩwa “atheu ngoo,” tũkeethĩawa tũtonya kwona ũndũ ũtũtethetye maũndũnĩ me kĩvathũkanyʼo. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe twĩ andũ “atheu ngoo”? No nginya tũsũanĩae maũndũ maseo na tũiekana na mwĩkalĩle mũthũku ũla tũtonya kwĩthĩwa twĩ nawʼo. (2 Ako. 4:2) Na ĩndĩ twalũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ vamwe na Ngai na tweethĩwa na mwĩkalĩle ũla waĩle, tũkeethĩawa twĩ amwe ma ala mamwonaa Ngai. w15 10/15 1:17, 19

Akiliki amwe ala maĩ katĩ wa ĩkomano yĩla yaĩ Yelusaleme nĩmendeeiwʼe mũno nĩ maũndũ asu Yesũ weekie nginya mamũtũma Vilivu mayenda monane nake. Ĩndĩ Yesũ ndaaĩtĩkĩla kũvĩngĩĩswa nĩ andũ asu nũndũ nĩweesĩ ũndũ ũla wa vata waĩ mbee wake waĩ kwĩyumya ethĩwe nthembo. Ndendaa kwĩmanthĩa nguma andũnĩ nĩ kana ndakoawe nĩ amaitha ma Ngai. Kwoou amina kũelesya kana aĩ vakuvĩ kũawa, eeie Andalea na Vilivu atĩĩ: “Ũla wendaa thayũ wake nũnũkũwasya; na ũla ũmenaa thayũ wake e kũũ nthĩ akoosũvĩa kũvika thayũ ũtathela.” Vandũ va kwĩanĩsya wendi wa Akiliki asu, Yesũ oonanisye kana mũndũ aĩle kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kumya thayũ wake na asyoka aweta ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ. Vilivu nĩwatavisye Akiliki asu mendaa kwonana na Yesũ ũvoo ũsu wa vata. (Yoa. 12:20-25) O na kũtwʼĩka Yesũ ndaaĩtĩkĩla ũndũ o na wĩva ũmũvĩngĩĩse ayĩanĩsya wĩa wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo, ũu ti kwonanyʼa kana asũanĩaa o wĩa ũsu ĩvinda yonthe. w15 10/15 3:13, 14

O na kau amanyĩwʼa ma Yesũ matindĩaa kũkusanĩsya nũũ waĩ mũnene katĩ woo, Yesũ ndaamekĩsya ngoo. Ĩndĩ ĩla maema kũatĩĩa ũndũ wamatavya, ndeekaa o kũvindya. We nĩwamanthaa ĩvinda ĩseo na vandũ vaseo nĩ kana amalũnge auĩtye na kwa nzĩa ĩkwonanyʼa nũmendete. (Mko. 9:33-37) Ĩla mũsyai wakanyʼa syana onanasya kana nũsyendete. Mavinda amwe kũelesya mwana ũseo kana ũthũku wa ũndũ mũna kwĩthĩawa kũtoetye. Ĩndĩ ve mavinda mwana ũtonya kũema kũatĩĩa kĩla ũmũtavĩtye. (Nth. 22:15) Vekala ũu atĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. Mantha ĩvinda yaĩlĩte na vandũ vaseo nĩ kana ũkanyʼe mwana waku nesa na ũuĩtye. No wĩke ũu kwa kũmwonyʼa nzĩa ĩla yaĩlĩte, kũmũmanyĩsya, na kũmwonyʼa mavĩtyo make. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa South Africa wĩtawa Elaine aĩtye ũũ: “Asyai makwa mayaaĩsa kũnganyʼa mũthenya o na ũmwe mathatĩte kana matandavĩtye nĩkĩ meũnganyʼa. Nũndũ wa ũu, nekalaa nĩ mwĩanĩe. Nĩneesĩ kĩla ndaaĩlĩte kwĩka na kĩla naaĩlĩte kwĩka.” w15 11/15 1:5, 6

Kwasũanĩa ũndũ kũtonya kwĩsa kwĩthĩwa kũilyĩ takeka Ngai ndendete andũ. Nĩ kana ũmanye ũndũ kũtonya kwĩthĩwa kũilyĩ, sisya o ũndũ maũndũ mathũkĩte ĩvindanĩ yĩĩ nthĩ ĩsumbĩkĩtwe nĩ andũ matongoewʼe nĩ ngai yĩ na ũthilĩku na kĩmena, nayo nĩ Satani ũla Ndevili. (2 Ako. 4:4; 1 Yoa. 5:19; Ũvu. 12:9, 12) Ũndũ ũsu ũtwonasya nesa vyũ kana tũtonya kwĩthĩwa tweteele maũndũ mathũku ĩvinda yũkĩte takeka Ngai ndendete andũ. Ĩla Ndevili waleanile na ũsumbĩki wa Yeova oonanisye kana Ngai ti we waĩle kwĩthĩwa Mũsumbĩ Ũla Mũnene Vyũ, na oonanyʼa kana ndasumbĩkaa kwa ũlũngalu. Ĩla weekie ũu, no ũndũ ũmwe na kwĩthĩwa aasyaa kana we no asumbĩke nesa kwĩ Ngai. (Mwa. 3:1-5) O na kau Yeova nĩwamũnengie mwanya aĩkĩĩthye kana kĩla wawetaa nĩ kya wʼo, mwanya ũsu waĩ o wa kavinda. Yeova nũtũmĩĩte ũĩ wake mwingĩ akaeka ĩvinda yĩanu yĩvĩte nĩ kana onanyʼe nesa vyũ kana vai ũsumbĩki ũngĩ wĩsa kũendeea nesa ate o ũla wake. Namo andũ maendeee naĩ vyũ, na ũu nawʼo ũkonanyʼa kana o mo ene na Satani vai ũmwe ũtonya kũsumbĩka ũndũ vaĩle. w15 11/15 3:3, 4

Ĩla andũ ma Yeova mekala menyivĩtye, monanasya kana nĩmaatĩĩaa mwolooto ũmwe wa vata wanenganiwe nĩ Yesũ. Ĩvinda ya ũla Ũtavanyʼa wa Kĩĩmanĩ aisye ũũ: “Nĩmwĩwʼĩte kana nĩkwaneeniwe, Mwende mũtũi waku, na mũmene mũmaitha waku: Ĩndĩ nyie nĩngũmwĩa, Mendei amaitha menyu, na mavoyeaei ala mamũthĩnasya; nĩ kana mwĩthĩwe ana ma Ĩthe wenyu ũla wĩ ĩtunĩ; nĩkwĩthĩwa we nũmaumĩasya syũa yake athũku na aseo, na kũmauĩsya mbua ala mekaa ũlũngalu na ala matekaa ũlũngalu.” (Mt. 5:43-45) Kwoou, nũndũ twĩ athũkũmi ma Ngai, no nginya twĩmanyĩsye ‘kũmenda amaitha maitũ,’ o na methĩwe matwosaa ata. No nginya kĩla ĩvinda maũndũ ala andũ ma Yeova mekwĩka vamwe na mawoni moo monanyʼe kana nĩmamwendete Yeova na mũtũi. Kwa ngelekanyʼo, o na ethĩwa andũ amwe nĩmalea ũvoo wa Ũsumbĩ, nĩtwonanasya kana nĩtũmendete kwa kũmatetheesya ĩla makwatwa nĩ vata. w15 11/15 4:17, 19, 20

Andũ ma Ngai methĩĩtwe maitũmĩa ũtonyi wa kũneena, kana wa kũtũmĩa kĩthyomo, kũmũtaĩa na kũtetheesya angĩ mamanye kwenda kwake. Myakanĩ ya mĩtũkĩ, andũ ma Ngai nĩmatũmĩĩte kĩthyomo kwa nzĩa ya mwanya kũendeesya ũthaithi wa wʼo, na nzĩa ĩsu ya mwanya nĩ kũalyũla Mbivilia. Mbivilia ila ialyũlĩtwe nĩ mbingĩ ĩndĩ imwe syĩthĩawa ialyũlĩtwe nesa kwĩ ingĩ. Myakanĩ ya 1940, kamitii yĩtawa New World Bible Translation Committee nĩyatwie kũtũmĩaa myolooto ĩtatũ ya kũalyũla Mbivilia, na myolooto ĩsu yu yĩthĩĩtwe ĩitũmĩwa nĩ aalyũli ma ithyomo mbee wa 130. Myolooto ĩsu nĩ: (1) Kũtaĩa ĩsyĩtwa ya Ngai kwa kũyĩtũngĩĩa vala yaĩle Maandĩkonĩ. (Mt. 6:9) (2) Kũalyũla maandĩko ndeto kwa ndeto ethĩwa nĩvatonyeka, ĩndĩ ethĩwa vaitonyeka aalyũli maialyũla ũvoo ũsu kwa nzĩa ĩtonya kũeleeka nesa. (3) Kũtũmĩa ndeto ite vinya nĩ kana wĩthĩe mũsomi nũkwendeewʼa nĩ kũsoma.—Nee. 8:8. w15 12/15 2:1, 2

Kwasũanĩa kĩla kĩtonya kwĩkĩka ita sya kaũ ikaelya kũvuvĩwa wasya itesĩ! O ta ũu, tũkatwʼĩka tũkaneenaa na nthimo kana tũkaneenaa ta tũũvithanyʼa kĩla tũũweta, andũ no molanĩlwʼe nĩ kĩla tũũmatavya kana makakyosa ũndũ ũngĩ. (1 Ako. 14:9) Ĩndĩ ũu ti kwasya kana twaĩle kũtavasya andũ maũndũ tũteũmavuva kana tũteũmasũanĩa nĩ kana tũtwʼĩke atĩ nĩtwatũmĩa ndeto ikũeleeka laisi. Vai mũndũ ũngĩ waamanya kũnyuva ndeto nesa ta Yesũ. Kwasũanĩa ũtavanyʼa wake ũla wĩ ĩvukunĩ ya Mathayo kĩlungu kya 5 nginya kya 7. Nthĩnĩ wa ũtavanyʼa ũsu atũmĩie ndeto nini ĩndĩ syĩ na ũvoo mũito. Ũneeni wake ndwaĩ na ngathĩĩo na ndaatũmĩa ndeto itonya kũlanĩlya ala angĩ kana kũmaũmĩsya. Atũmĩaa ndeto syĩ laisi na ite vinya nĩ kana ilike ngoonĩ sya ala ũkũneena namo. Kwa ngelekanyʼo, nĩ kana amatetheesye maeke kwĩmakĩa mũno ĩũlũ wa kĩla makaĩsaa, amaeleisye ũndũ Yeova ũĩthasya nyũnyi sya yayaya. Amina ũu amaelekanilye na nyũnyi isu na amakũlya atĩĩ: “Inywʼĩ mũi vata mũno kwĩ syo?” (Mt. 6:26) Isu ti ndeto nzeo mũno na syĩ laisi vyũ nginya ũkethĩa niũkiita ngoo? w15 12/15 3:13, 14

Wendano wa ana-a-asa wĩthĩawa ũilyĩ ata? Ndeto ya Kĩkiliki ĩla Vaulo watũmĩie nĩ phi·la·del·phiʹa, na kwa ũkuvĩ ũalyũlo wayo nĩ “kwenda mwana-a-asa.” Mũndũ wendete mwana-a-asa ethĩawa atumĩte ndũũ ngamu nake na ethĩawa alũmanĩtye nake o tondũ ũlũmanasya na mũndũ wa mũsyĩ kana mũnyanyae mũnene. (Yoa. 11:36) Kwoou ithyĩ tũyĩkaa kwasya atĩ twĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa. Twĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma wʼo ki. (Mt. 23:8) Wendano ũla twĩthĩawa nawʼo ũeleetwʼe nesa vyũ nĩ ndeto ii: “Wendonĩ wa ana-a-asa, ĩthĩwai na wendo mũuu ene kwa ene; ndaĩanĩ, mataĩei ala angĩ mbee.” (Alo. 12:10) Wendo ũsu wavulanwʼa na ũla wendo ũngĩ wĩthĩawa ũtongoewʼe nĩ myolooto ya Ngai (a·gaʹpe), nũtumaa andũ ma Ngai mekalanyʼa nesa. Kwosana na Aklĩsto ma wʼo, ndeto ĩsu yonanasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa onthe o na ethĩwa nĩ ma mbaĩ yĩva. (Alo. 10:12) Nũndũ no ta tũsyaanĩwʼe, Yeova atũmanyĩĩtye kana twaĩlĩte kwendana ithyĩ kwa ithyĩ ta ana-a-asa.—1 Ath. 4:9. w16.01 1:5, 6

Kũmwenda Yesũ nĩkũtũthingʼĩĩasya tũtavanyʼe na ngoo yonthe na twĩyumye tũtwʼĩkĩthye andũ amanyĩwʼa. (Mt. 28:19, 20; Luka 4:43) Ĩvindanĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ twĩ na mwanya wa kũtwʼĩka mavainia atetheesya nĩ kana tũtavanyʼe masaa 30 kana 50. We no wĩvange nesa nĩ kana wose ũvainia mũtetheesya? Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwana-a-asa ũmwe waĩ na myaka 84. Mwana-a-asa ũsu oonaa atesa kwosa ũvainia mũtetheesya nũndũ nĩ mũkũũ, eewʼaa naĩ, na nĩwakwʼĩĩwe nĩ mũka. Ĩndĩ mavainia ala maĩ vakuvĩ nake nĩmamũkwatie kwʼoko. Nĩmamũmanthĩie nesa kĩsio kĩla ũtonya kũtavanyʼa na nĩmamũtwaaa vau nĩ kana eanĩsye ala masaa 30 wavangĩte. We naku no ũtate kũtetheesya mũndũ nĩ kana atanĩe kũtwʼĩka vainia mũtetheesya ĩvindanĩ yĩĩ ya kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ? Kũneena ũla wʼo, ithyonthe tũitonya kũtwʼĩka mavainia atetheesya. Ĩndĩ o na ethĩwa tũitonya, no tũmũtaĩe Yeova mũnango tũtũmĩĩte ĩvinda yĩla twĩ nayo, o na ethĩwa yĩana ata, na vinya ũla twĩ nawʼo. Tweeka ũu tũkeethĩawa tũyonanyʼa kana tũilyĩ o ta Vaulo, ũla waekie wendo wa Klĩsto ũmũthingʼĩĩsye. w16.01 2:7, 11

Ethĩwa vaitonyeka tũkamanya masyĩtwa ma Aklĩsto onthe etĩkĩwʼa mauta ala me kũũ nthĩ, vatonyeka ata malondu angĩ ‘makathi namo’? Kwoona ũndũ wathani wa Nzekalia waĩtye ĩũlũ wa ala andũ ĩkũmi. Waĩtye kana andũ asu ĩkũmi ‘makakwata mũthya wa ngũa ya mũndũ Mũyuti, makyasya, Nĩtũkũthi nenyu, nũndũ nĩtwĩwʼĩte kana Ngai e vamwe nenyu.’ O na kau wathani ũsu ũwetete Mũyuti ũmwe, ũsyokete ũkatũmĩa ndeto “nenyu” kwonanyʼa Mũyuti ũsu ti mũndũ ũmwe. Kwoou no nginya Mũyuti ũsu ũwetetwe ethĩwe ne kĩkundi kya andũ na ti mũndũ ũmwe! Nũndũ wa ũu vai vata wa kũmanya kĩla Mũyuti, kana kĩla mwĩtĩkĩwʼa mauta, nĩ kana tũatĩanĩe nake. Vandũ va ũu twaĩle kũmanya kana asu nĩ kĩkundi na tũimakwata mbau me kĩkundi. O na vai vandũ Maandĩko matwĩkĩaa vinya tũatĩĩe mũndũ nũndũ Yesũ nĩwe Mũtongoi witũ.—Mt. 23:10. w16.01 4:4

Kuma twĩ tũũkenge nginya tũkakwʼe, kĩndũ kĩla twĩthĩawa na vata mũno nakyo nĩ kwendwa. Andũ onthe nĩmethĩawa na vata mũnene wa kwendwa. Nĩtwĩthĩawa na mea ma kũtuma ndũũ na kwĩthĩwa twĩsene na angĩ. Ĩndĩ ve ũla twĩ na vata mũnene vyũ wa kwendwa nĩwe, nake nĩ Yeova. Andũ aingĩ monaa mũndũ atatonya kũtwʼĩka mũnyanyae wa Ngai Mwene Vinya Wʼonthe. Ithyĩ nĩtwĩthĩawa na nzika ta isu? Aiee, ithyĩ tũyĩthĩawa na nzika! Mbivilia yonanĩtye kana ve andũ maĩ anyanyae ma Ngai. Kũsũanĩa ĩũlũ wa andũ asu no kũtũtetheesye mũno, nũndũ vai kĩndũ kya vata thayũnĩ ta kwĩthĩwa anyanyae ma Ngai. Mũndũ ũmwe ũla waĩ mũnyanyae mũnene wa Ngai eetawa Avalaamu. (Yak. 2:23) We Avalaamu atwʼĩkie mũnyanyae wa Yeova ata? Kĩndũ kĩmwe kya vata vyũ kĩla kyatumie matuma ndũũ nĩ mũĩkĩĩo ũla Avalaamu waĩ nawʼo. O na kĩu nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩmwĩtaa Avalaamu “ĩthe wa onthe ala metĩkĩlaa [kana, methĩawa na mũĩkĩĩo].”—Alo. 4:11. w16.02 1:1, 2

Ĩthe wa Esekia aĩ ũmwe wa asumbĩ ala athũku vyũ ma Yuta, ĩndĩ Esekia eana, atwʼĩkie ũmwe wa asumbĩ ala aseo vyũ ma nthĩ ĩsu. (2 Asu. 18:6) Esekia nĩwatwie kũlũnga maũndũ ala ĩthe weekĩte. Na kwoou nĩwoosie ĩtambya ya kũthesya ĩkalũ, kũthemba nthembo kwondũ wa naĩ sya Aisilaeli, na kũvanga kambeini nene ya kwananga mĩvwʼanano yonthe ĩla yathaithawa. (2 Mav. 29:1-11, 18-24; 31:1) O na ĩla Esekia wesa kũkomana na maũndũ maito, eekaa maũndũ e na ũkũmbaũ na mũĩkĩĩo. Kwa ngelekanyʼo, ĩla Senakelivu mũsumbĩ wa Asuli wavangie kũvithũkĩa Yelusaleme, Esekia amwĩkwatisye Ngai amatangĩĩe, na ndeto syake na ngelekanyʼo yake nĩsyatumie andũ mosa vinya. (2 Mav. 32:7, 8) Na ĩndĩ ĩvinda yĩmwe ĩla Esekia wakwatiwe nĩ mĩtũlyo na alũngwa, nĩweelilile enyivĩtye. (2 Mav. 32:24-26) Kwoou no twasye vyũ kana Esekia ndaaeka mũeele ũla waeiwe nawʼo ũmwanangĩe thayũ wake. Vandũ va ũu, aekie thayũ wake wonanyʼe kana we aĩ mũnyanyae wa Yeova na aĩ ngelekanyʼo nzeo ĩtonya kũatĩĩwa. w16.02 2:11

Kwendea angĩ ũseo no kũũtetheesye ĩvinda yĩla weethĩa nũkwenda kũlũmanyʼa na Yeova na no ũkwenda kũlũmanyʼa na andũ angĩ. Kwa ngelekanyʼo, no wĩthĩwe wĩsĩ nesa vyũ kana Mũklĩsto mũna nĩwĩkĩte naĩ ngito. Nĩ laisi ũkenda kũlũmanyʼa nake, na mũno mũno ethĩwa Mũklĩsto ũsu nĩ mũnyanyau kana nĩ wa mũsyĩ. Ĩndĩ ũkavitha naĩ ĩsu wĩkĩte ndwĩthĩwa ũlũmanĩtye na Ngai. Ũla waĩle kũlũmanyʼa nake mbee nĩ Yeova. Kwoou nũseo ũkaneena nake nesa ĩndĩ ũteũmũvitha kĩndũ. Waĩle kũmwĩkĩa Mũklĩsto ũsu vinya aneene na atumĩa ma kĩkundi nĩ kana mamũtetheesye. Aema kwĩka ũu ĩtina wa kũmũnenga ĩvinda yĩtoetye, we mwene waĩle kwonanyʼa kana nũlũmanĩtye na Ngai kwa kũtavya atumĩa. Weeka ũu wonanasya nũlũmanĩtye na Yeova na kana wĩmwendea Mũklĩsto ũsu ũseo nũndũ atumĩa mailea kũmũtũngĩĩa na veva wa ũuu.—Ali. 5:1. w16.02 4:14

Amwe ma meko ma “kũmũkĩa Ngai” nĩ maũndũ ala wĩkaa na kĩkundi, ta kũthi maũmbanonĩ na kũtavanyʼa. Angĩ namo nĩ maũndũ ala matonekaa nĩ andũ ala angĩ, ta kũvoya na kwĩmanyĩsya. Mũndũ wĩyumĩtye amũthũkũme Yeova ndonaa maũndũ asu ta kĩvalũa. Vandũ va ũu, ethĩawa na woni ũilyĩ wa Mũsumbĩ Ndaviti, ũla waisye ũũ: “Nĩngũtana kwĩka kwenda kwaku, we Ngai wakwa; ĩĩ, mwĩao waku wĩ ngoonĩ yakwa.” (Sav. 40:8) Lilikana kana Mũklĩsto wĩyumĩtye na akavatiswa, akasilĩlwa nĩ Yeova e weka. Kwoou ndwaĩle kũmũthũkũma Yeova nũndũ wa andũ angĩ o na ethĩwa nĩ asyai maku. Mwĩkalĩle waku mũtheu wa thayũ na meko maku ma kũmũkĩa Ngai nĩmo maĩkĩĩthasya kana nĩwamanyie ũla wʼo vyũ, na kana nũendeee kwĩka maendeeo ũvatiswe. w16.03 2:10, 12, 15

Mĩao ya Mose yaĩ ta kĩsiĩĩi kĩla kyasũvĩie Aisilaeli maikavukwʼe nĩ mĩkalĩle mĩthũku na meko mathũku ma mothaithi ma mbaĩ ingĩ. Ĩla mbaĩ ya Isilaeli yethukĩĩsya Ngai, nĩwamĩathimaa. Ĩndĩ yalea kũmwĩthukĩĩsya, yakwatawa nĩ mathĩna manene mũno. (Kũt. 28:1, 2, 15) Vaĩ na vata wa mĩao nũndũ wa kĩtumi kĩngĩ. Mĩao ĩsu nĩyaeleetye ũndũ ũngĩ waĩ wĩkĩke, ũla wosanĩte na kwenda kwa Yeova. Ũndũ ũsu waĩ kũka kwa Masia, ũla nĩ Yesũ Klĩsto. Mĩao ĩsu nĩyatetheeisye Aisilaeli mamanya nesa kana mo nĩ andũ me na naĩ. O na nĩyamatetheeisye mamanya kana me na vata wa kwovowʼa na nthembo ĩte na naĩ, ĩla ĩtonya kũvwʼĩka vyũ naĩ syoo. (Aka. 3:19; Aevl. 10:1-10) Ũndũ ũngĩ ĩla Mĩao yeekaa nĩ kũsũvĩa ũko ũla wesie kumĩlya Masia, na ĩndĩ ĩla Masia wesie kumĩla nĩyatetheeisye Aisilaeli kũmũmanya. Kwa nzĩa ĩsu, ĩla Mĩao no ta yaĩ mũsũvĩi, kana “mũmanyĩsya,” ũla wamatongoesye nginya vala ve Klĩsto. w16.03 4:6, 7