Mwei wa 12

Mũtũmwa Vetelo awetie ũndũ ũsu ĩla weekĩaa vinya Aklĩsto momĩĩsye mathĩna ala maeteawe nĩ Satani. Kũsũanĩa ĩũlũ wa “ala moomĩĩsye” no kũtũtetheesye tũmanye ũndũ tũtonya kũũngama twĩlũmĩtye, na kũtũlilikanasya kana twekala twĩ aĩkĩĩku tũikalea kũathimwa. (Yak. 5:11) Nĩvatonyeka vakethĩwa ve andũ maũvĩngaa mũno, kana vakethĩwa ve amaitha ma Yeova maũthĩnasya. Kana nũtonya kwĩthĩwa wĩ mũtumĩa wa kĩkundi kana mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko na nĩwĩwʼaa ũiemeewa nĩ wĩa ũla ũnengetwe. Kwatata ũsũanĩe mũno ĩũlũ wa ngelekanyʼo ya Vaulo. Mũtũmwa Vaulo nĩwathĩniwʼe mavinda maingĩ nĩ avĩnganĩsya athũku, na kĩla mũthenya nĩwathĩnĩkaa mũno asũanĩa ikundi. (2 Ako. 11:23-29) Ĩndĩ o na vailyĩ oou ndaakwʼa ngoo, na nũndũ wa ũu ngelekanyʼo yake nĩyeekĩie angĩ vinya. (2 Ako. 1:6) Kwoou lilikana kana ĩla we mwene womĩĩsya, ngelekanyʼo yaku no ĩtume ala angĩ mosa vinya wa kũmĩĩsya. w16.04 2:11, 14

Nĩ andũ anini mũno matonya kũlea kana Ngũsĩ sya Yeova nĩsyĩsĩkĩe mũno nũndũ wa wĩa woo wa kũtavanyʼa. Ũu nĩwʼo vailyĩ o na ethĩwa andũ nĩmeĩtĩkĩlana naitũ kana nĩmeũtũvĩnga vyũ. O naku no kwĩthĩwa ũkomanĩte na andũ ũitavanyʼa makakwĩa kana o na kau maikwĩtĩkĩlana naku, nĩmanengete ndaĩa wĩa ũla tũtethasya. O tondũ twĩsĩ, Yesũ athanie kana ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanwʼa nthĩ yonthe. (Mt. 24:14) Ndĩni mbingĩ syonaa kana syo nitavanasya ũvoo ũla Yesũ waisye nũtavanwʼe. Ĩndĩ kĩla andũ ma ndĩni isu mekaa no kumĩsya ala mathaithaa namo ũkũsĩ, kũtavanyʼa makanisanĩ, kana kũtavanyʼa isesenĩ sya maũvoo ta Indaneti na televiseni. Namo angĩ mawetaa ũtethyo ũla ndĩni syoo inenganĩte kana kĩthito kĩla syĩkĩĩte maũndũnĩ ma ũiiti na kĩsomo. Mo maũndũ asu andũ ma ndĩni mawetaa nĩmo Yesũ weeaĩe amanyĩwʼa make meke? w16.05 2:1, 2

Kuma mwaka wa 1914, silikalĩ nĩsyeetwʼĩkĩthisye amaitha ma Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ o mĩtũkĩ Ũsumbĩ ũsu ũkilyĩ ũnaananga silikalĩ isu syonthe sya andũ. (Sav. 2:2, 7-9) Ngai aekete silikalĩ ila syĩ kwʼo iendeee kũsumbĩka nĩkwĩthĩwa ve vandũ itethasya. Nitumaa kwĩthĩwa kũte na ithokoo mbingĩ, na kyu nĩkĩtũnengae mwanya mũseo wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. (Alo. 13:3, 4) O na kĩu nĩkyo kĩtumĩte Ngai atwĩa no tũvoyee ala me silikalĩnĩ, na mũno mũno ethĩwa motwi ala mekwenda kwĩka nĩmatonya kũvĩngĩĩsa ũthaithi witũ. (1 Tim. 2:1, 2) Na o tondũ ĩvinda yĩmwe mũtũmwa Vaulo weekie, ĩla tũũthĩnwʼa nĩtwĩkaĩlaa silikalĩ ĩtũtetheesye. Ĩndĩ o na kau Mbivilia ĩmanyĩasya kana ũla mũmaitha wa Ngai e ũkũmũ ĩũlũ wa silikalĩ sya nthĩ, vai vandũ ĩwetete kana we mwene atongoeasya mũnene wʼonthe ũla wĩ kĩvĩlanĩ. (Luka 4:5, 6) Nũndũ wa ũu nũseo tũkesũvĩa mũno tũikese kwasya mũnene mũna nũtongoewʼe nĩ Ndevili. Ĩla tũũneena ĩũlũ wa “ala me na ũkũmũ” tũyaĩle ‘kũneenea mũndũ o na wĩva naĩ.’—Tito 3:1, 2. w16.04 4:5, 6

Nĩvatonyeka ũkekũlya atĩĩ: ‘Ethĩwa Ndeto ya Yeova ndĩ na mwĩao wĩ ũtheinĩ ĩũlũ wa ũndũ mũna, tũtonya kũmanya ata kwenda kwake? Tũtonya kũmanya ata kwenda kwa Ngai ũndũnĩ mũna ethĩwa vai na mwĩao wa Mbivilia ũneenee ũndũ ũsu? Nĩ kwa kũmũvoya na kwĩtĩkĩla atũtongoesye na veva wake mũtheu. Kwoona ũndũ Yesũ wamanyie kwenda kwa Asa wake. Mbivilia nĩwetete mavinda elĩ Yesũ wambie kũvoya na ĩndĩ aĩthya andũ aingĩ mũno kwa nzĩa ya kyama. (Mt. 14:17-20; 15:34-37) Ĩndĩ ĩvinda yĩla waĩ na nzaa e weũnĩ na atatwa nĩ Ndevili avĩndũe mavia matwʼĩke kĩmũtũ, nĩwaleile. (Mt. 4:2-4) Nũndũ Yesũ nĩweesĩ woni wa Ĩthe, nĩweesĩ kana ndaaĩle kũvĩndũa mavia asu matwʼĩke kĩmũtũ. Nĩwamanyie kana ti kwenda kwa Ngai atũmĩe vinya ũla waĩ nawʼo nĩ kana eyĩune. Ĩla waleile kwĩka ũu oonanisye kana nĩwamwĩkwetye Yeova amũtongoesye na aimũnenga kyaũya. w16.05 3:7, 8

Ilungu imwe sya Mbivilia syaandĩkĩwe mũndũ mũna kana kĩkundi kĩna kya andũ. Kwoou nũseo tũtanambĩĩa kũsoma Ndeto ya Ngai tũkamũvoya atũtetheesye tũsome twĩ na kĩeleelo kya kwĩmanyĩsya kĩndũ, na aitũnenga ũĩ wa kwona kĩla we ũkwenda twĩmanyĩsye. (Esa. 7:10; Yak. 1:5) Ĩla ũendeee kũsoma kĩlungu kĩna kya Mbivilia, ambaa kwosa ĩvinda ũkekũlya makũlyo ta aa: ‘Ũvoo ũũ wĩmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova? Ndonya kũtũmĩa ũvoo ũũ ata? Ndonya kũtetheesya angĩ ata ngĩtũmĩa ũvoo ũũ?’ Ĩla twekũlya makũlyo ta asu, tũilea kwĩmanyĩsya maũndũ maingĩ kĩlungunĩ kĩla tũũsoma. Kwaekai twone ngelekanyʼo ĩmwe. Maandĩko nĩmawetete nguma ila mũtumĩa wa kĩkundi waĩle kwĩthĩwa nasyo. (1 Tim. 3:2-7) Nĩkwĩthĩwa aingĩ maitũ tũi atumĩa, nĩvatonyeka ĩla twavika ĩandĩkonĩ yĩu twonaa ta yĩtesa kũtũtethya mũno. Ĩndĩ kwĩthĩwa na nguma ila iwetetwe ĩandĩkonĩ yĩu no kũtũune ithyonthe maũndũnĩ maingĩ. w16.05 5:7, 8

Mũthenya ũla Ayuti ala matavĩtwe mavikie Mbaviloni meethĩie ndũa ĩsu yusũĩte mĩvwʼanano na meethĩa andũ matwʼĩkĩthiwʼe ngombo nĩ maveva mavuku. Ĩndĩ Ayuti aĩkĩĩku ta Ndanieli na ala atindanyʼa make atatũ mayaaĩtĩkĩla kwawʼa nĩ andũ ma Mbaviloni. (Nda. 1:6, 8, 12; 3:16-18) Ndanieli na atindanyʼa asu make nĩmatwʼĩte vyũ kũmũthaitha Yeova e weka ta we Mũmbi woo. Na ũu nĩwʼo meekie! O na kau Ndanieli ekalile Mbaviloni nginya ĩla wesie kũkwʼa, mũlaĩka wa Ngai aisye kana aĩ “mũndũ ũla wendetwe mũno.” (Nda. 10:11, 19) Mũmbi wa syĩndũ sya yũmba nũtonya kwĩkĩa yũmba mũionĩ mũna nĩ kana aseũvye kĩndũ kĩ na wũmbo ũla ũkwenda. Athaithi ma wʼo ũmũnthĩ nĩmatalaa Yeova ta we Mũsumbĩ Ũla Mũnene Vyũ, na ta we wĩ na ũkũmũ wa kũlũnga mbaĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. (Yel. 18:6) O na ĩngĩ, Ngai e ũkũmũ wa kũlũnga kĩla ũmwe witũ. Ĩndĩ nũndũ nũtũnengete ũthasyo wa kwĩnyuvĩa, endaa tũmwĩnyivĩsye na ngenda. w16.06 2:1, 2

Satani atũmĩaa viasala sya nthĩ ĩno kwa nzĩa ĩtonya kũtuma tũĩkĩĩa kana tũyĩsa kũtana ethĩwa tũi na syĩndũ imwe sya kĩ-mwĩĩ, o na ethĩwa ti sya lasima kwitũ nĩ kana twĩkale thayũ. E ũtũĩka wa kũtũmĩa ‘wendi witũ wa metho.’ (1 Yoa. 2:15-17; Mwa. 3:6; Nth. 27:20) Nthĩ yĩthĩawa na syĩndũ sya kĩla mũthemba, imwe nzeo ki na ingĩ isaenyʼe vyũ, ĩndĩ imwe nĩsyakwendeesya mũno. We wĩ mũthenya waathooa kĩndũ nũndũ wa kwĩthĩwa woona kĩikaathĩĩwa matangasonĩ kana wakyona ndukanĩ, ĩndĩ ti kwĩthĩwa waĩ na vata mũnene nakyo? Wamina kũkĩthooa waaĩthĩa kaĩ wĩĩ o ũtonya kwĩkala ũte nakyo? Syĩndũ ta isu tũte na vata mũnene nasyo syĩkaa kũtũvĩngĩĩsa na kũtũnosya. Itwʼĩkaa kĩtei kwitũ na iivĩngĩĩsa mĩvango yitũ ya kwĩmanyĩsya Mbivilia, kwĩyũmbanĩsya maũmbano, vamwe na kũthi maũmbanonĩ, o na kũthi ũtavanyʼa tũte kũtĩĩa. Lilikana ũkanyʼo ũũ mũtũmwa Yoana watũnengie: “Nthĩ nĩnĩũvĩta, na wendi wayo.” w16.07 1:3, 4

Kĩla kĩkundi kya mbee kya Kĩklĩsto kyaĩ na Ayuti, Akiliki, Alomi, na andũ ma mbaĩ ingĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Andũ asu onthe maumĩte ndĩninĩ syĩ kĩvathũkanyʼo, mamanyĩĩte syĩthĩo syĩ kĩvathũkanyʼo, na mendete maũndũ me kĩvathũkanyʼo. Nĩkyo kĩtumi amwe meewʼaa ve vinya kũatĩĩa mũthaithĩle ũsu mweũ kana kũlwa vyũ nĩ maũndũ ma tene. Kwondũ wa ũu mũtũmwa Vaulo nĩwoonie aĩle kũmalilikanyʼa kana Aklĩsto me Ngai o ũmwe, nake nĩ Yeova. Nata ikundi sya Kĩklĩsto ũmũnthĩ? Mwathani Isaia athanie kana ĩvindanĩ ya “mĩthenya ya mũminũkĩlyo,” andũ ma mbaĩ syonthe makambata malike ũthaithinĩ wa wʼo wa Yeova. Aisye makasya: “[Yeova] akatũmanyĩsya nzĩa syake, na tũkaendaa nzĩanĩ syake.” (Isa. 2:2, 3) Kote ũtanu mwingĩ mũno kwĩyonea wathani ũsu ũianĩa! Nũndũ wa kĩu, ikundi mbingĩ syĩ na Aklĩsto maumĩte mbaĩnĩ na syĩthĩonĩ syĩ kĩvathũkanyʼo, na nĩ ma ithyomo syĩ kĩvathũkanyʼo, na onthe nĩmamũtaĩaa Yeova. w16.06 3:15, 16

Ti laisi kũsũanĩa maũndũ ma ũsengyʼo ala Yeova wiĩe Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta ĩla makethĩwa masumbĩkĩte na Klĩsto ĩtunĩ. (Luka 22:28-30; Avi. 3:20, 21; 1 Yoa. 3:2) Aklĩsto asu nĩmo makethĩwa “Yelusaleme mweũ,” mũtwawa wa Klĩsto. (Ũvu. 3:12; 17:14; 21:2, 9, 10) Makatetheanĩsya na Yesũ wĩanĩ wa “kũvosya mbaĩ” ĩla makethĩwa mayoneleelya ala ewi kĩla kĩtonya kũmathũmũsya mũio wa naĩ na kĩkwʼũ nĩ kana mekale mate na naĩ. (Ũvu. 22:1, 2, 17) Ũndũ ũmwe mũnene Yeova ũkeka vaa ĩũlũ wa nthĩ onanyʼe kana e ũseo mwingĩ nĩ kũthayũũkya andũ kuma “Seoli.” (Yovu 14:13-15; Yoa. 5:28, 29) Andũ aĩkĩĩku ma tene ala makwie Klĩsto ataumĩtye nthembo yake, vamwe na “malondu angĩ” ala makwʼa me aĩkĩĩku ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo, makathayũũkwʼa maendeee kũmũthaitha Yeova.—Yoa. 10:16. w16.07 4:13-15

Nĩ kana tũendeee “kũsyaĩĩsya,” no nginya twĩthĩwe na kĩeleelo kĩseo. Ĩndĩ ti ũu wʼoka. Mĩthenya mĩvũthũ mbee wa ũndũ ũsu weekĩkie mũũndanĩ wa Ngesemanii, Yesũ eeie ala amanyĩwʼa atatũ nĩmamwĩkaĩle Yeova mboyanĩ. (Luka 21:36) Kwoou o naitũ twenda twĩkale tũsyaĩĩsye, no nginya tũendeee kũsyaĩĩsya kũvoyanĩ. (1 Vet. 4:7) Nĩkwĩthĩwa Yesũ aisye kana mũthya ũkooka ‘saa ũla tũtataĩĩe,’ yĩĩ tiyo ĩvinda ya kwombosya kĩ-veva, na tiyo ĩvinda ya kwĩka ũndũ mĩĩ yitũ ĩkwenda kana kũatĩanĩa na syĩndũ ila Satani na nthĩ yake maseũvĩtye, nĩkwĩthĩwa isu no ndoto. (Mt. 24:44) Ngai na Klĩsto nĩmatũtavĩtye Mbivilianĩ moathimo ala matũvangĩĩe tũkwate o mĩtũkĩ, vamwe na ũndũ tũtonya kwĩkala tũsyaĩĩsye. Kwoou no nginya tũtate tũendeee kwĩkala twĩ alũmu kĩ-veva, tũsũvĩe ngwatanĩo yitũ na Yeova, na twĩke maũndũ ma Ũsumbĩ mbee. Na no nginya tũendeee kwĩkala twĩ metho tũmanye ĩvinda yĩla tũĩ nĩ ĩvinda yĩkũ na nĩ maũndũ meva maendeee, nĩ kana kĩla kyũkĩte kĩikatũkitye tũteyũmbanĩtye. (Ũvu. 22:20) Kwĩka ũu no kũtangĩĩe mathayũ maitũ! w16.07 2:15-17

Nĩ kana mũtwaano wĩthĩwe wĩ mũlũmu, ala matwaanĩte nĩmaĩle kũmanya kana kĩla ũmwe woo nĩwĩkaa mavĩtyo. Kwoou nĩ ũndũ wa vata “kũmĩĩasya ũmwe kwa ũla ũngĩ, na kũekeanĩa ene kwa ene.” O tondũ twoona, elĩ nĩmatonya kũvĩtya. Ĩndĩ ĩla ũu weethĩwa, no matũmĩe mwanya ũsu kwĩmanyĩsya kumana na mavĩtyo moo, kũekeanĩa, na maieka wendo katĩ woo wĩthĩwe “wovano wa wĩanĩu.” (Ako. 3:14) Ũndũ ũngĩ nĩ kana “wendo nĩwũmĩĩasya, na nĩwĩkaa moseo; . . . na ndũtalĩlaa ũthũku.” (1 Ako. 13:4, 5) Ethĩwa nĩmaema kũeleanwa nĩmaĩle kũmina ũndũ ũsu mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. Kwoou Aklĩsto ala matwaanĩte nĩmaĩle kũtata kũmina thĩna o na wĩva katĩ woo mũthenya ũtanathela. (Aev. 4:26, 27) Kwasya, “Nĩ vole nĩngũvĩtĩsye,” nĩ ũndũ wendaa mũndũ ethĩwe na wĩnyivyo na ũkũmbaũ. Ĩndĩ kwĩka ũu nĩkũtetheeasya mũno kũmina mathĩna na kũtuma andũ ala matwaanĩte mendana mũno. w16.08 2:6

Yesũ atavanisye ĩũlũ wa Ũsumbĩ na kĩthito kingĩ mũno. Ĩndĩ nĩwoosie ĩvinda amanyĩsya angĩ ũndũ matonya kũmanyĩsya na kũsũvĩa andũ ma Ngai. (Mt. 10:5-7) Nake Vilivu, o na kau aĩ na maũndũ maingĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa, ndalea kwĩthĩwa oosie ĩvinda atetheesya eĩtu make methĩwe atavanyʼa aseo ma ũwʼo ũla wĩ Maandĩkonĩ. (Meko 21:8, 9) Ĩndĩ kũmanyĩsya angĩ nĩ kwa vata ata ũmũnthĩ? Nthĩ yonthe andũ ala makwete kwĩtĩkĩla ũvoo mũseo maendeee kwongeleka. Na kwoou ala matanamba kũvatiswa nĩmaĩle kũmanya vata wa kwĩmanyĩsya Mbivilia ne mo ene. O na ĩngĩ no nginya mamanyĩwʼe kũtavanyʼa na kũmanyĩsya angĩ ũwʼo. Nakwʼo ikundinĩ, ana-a-asa nĩmaĩlĩte kwĩkĩwa vinya mekĩe kĩthito nĩ kana methĩwe matonya kũnyuvwa ta atetheesya ma kĩkundi na atumĩa. Aklĩsto ala aima kĩ-veva maatĩĩa “ũmanyĩsyo mũseo,” makatetheesya ala eũ meke maendeeo. w16.08 4:1, 2

Kũthũkũma na ana-a-asa na eĩtu-a-asa twĩ na ngoo ĩmwe nĩkũtumaa twĩthĩwa na mũuo katĩ witũ. O na kwĩka ũu nĩkũtũtetheeasya tũkatuma ndũũ ĩtesa kũthela, na nĩkũlũlũmĩlasya mũĩkĩĩo witũ vamwe na ũ woo wa kwĩsa kwona moathimo ala tũkakwata tũsumbĩkĩtwe nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. Kwĩkĩa vinya moko ma ala angĩ nĩkũmanengae vinya wa kwĩthĩwa me alũmu ĩla me mathĩnanĩ meũmatũla ngoo. O na kũtumaa maendeea kwĩthĩwa na wĩkwatyo na woni mũseo. (Isa. 35:4) Na ũndũ ũngĩ nĩ kana kũlũlũmĩlya ala angĩ nĩkũtũtethasya ithyĩ ene tũikelelũke maũndũnĩ ma kĩ-veva, na kũtumaa tũendeea kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu nthĩnĩ wa maũndũ ala Ngai ũtwathĩte. Ĩĩ nĩwʼo ki, kwĩkĩa vinya moko ma ala angĩ kũtumaa o na moko maitũ makwata vinya. Kũvindĩĩsya ĩũlũ wa mavinda me kĩvathũkanyʼo ala Yeova watwʼĩĩkie na asũvĩa athũkũmi make aĩkĩĩku, nĩkwaĩle kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ nthĩnĩ wake. Kwoou ĩla wesa kwĩyĩthĩa thĩnanĩ, “moko maku matikaleele”! (Nzev. 3:16) Ĩvindanĩ ta yĩu mũvoyae Yeova, na ũyĩeka kwʼoko kwake kwĩ vinya kũũlũlũmĩlye na kũyĩũtongoesya nzĩanĩ ĩla ĩkatuma ũkwata moathimo ma Ũsumbĩ.—Sav. 73:23, 24. w16.09 1:16-18

Ĩla athũkũmi ma Ngai meĩka motwi ĩũlũ wa kĩla mekwĩkĩa, nĩmalilikanaa kĩu kyawetwa. Nĩ wʼo kana andũ mayĩkĩa ngũa masiasya nzeve ya kwoo, na nĩmasiasya nĩ ĩvinda ya thano kana nĩ ya mbua. O na ĩngĩ nĩmasũanĩaa mekalaa naaũ na mũsyĩ kũilyĩ ata, na maũndũ angĩ ta asu. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, myolooto ya Yeova ndĩvĩndũkaa kwosana na nzeve ũndũ ĩilyĩ. (Mal. 3:6) Ti laisi kwa andũ ala mekalaa kũla kũvyũ kũĩkĩĩthya kana meekĩa ngũa syĩ na ndaĩa na syĩkwonanyʼa mũndũ e na kĩlĩko. Kwoou ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmewʼaa mũyo ĩla tweevathana na kwĩkĩa ngũa itũkwete mũno kana iũtuma wĩthĩa no ta twĩ athei. (Yovu 31:1) O na ĩngĩ ĩla tũthyũmũĩlĩte ũtee wa ũkanga kana ĩla twĩ kũla kũtuvĩaa andũ nĩtwaĩle kwĩkĩa ngũa sya kũthambĩa ila syaĩle. (Nth. 11:2, 20) O na kau andũ aingĩ ma nthĩ nĩmekĩaa ngũa sya kũthambĩa syonanĩtye ũthei woo, ithyĩ ala tũmũthũkũmaa Yeova nĩtũsũanĩaa mũno ĩũlũ wa kũmũkumya Ngai witũ mũtheu ũla tũmwendete. w16.09 3:11, 12

Yesũ ndakĩaa kũkũlya aatĩĩi make kĩla maĩkĩĩaa. Kwoou atĩĩa ngelekanyʼo yake. Ĩvinda yĩla ĩseo ya kũkũlya syana syaku ielesye kĩla kĩ ngoonĩ nĩ ĩla kĩla ũmwe ũkwĩwʼa e mũthalĩku ngoonĩ. Ũkesa kwĩthĩa mwana waku ndetĩkĩlanĩte vyũ na ũndũ mũna wĩ Mbivilianĩ, tata mũno ndũkamũthũkĩe kana wambĩĩe kwĩka ta ũũtetea mũno kĩla we mũsyai ũĩkĩĩaa. Mũtetheesye o kavola asũanĩe nesa ũndũ ũsu. Waĩle kwona kana mwana waku ekũlya makũlyo nũndũ ve ũndũ ũũmũthĩnyʼa na eenda kũelewa maũndũ. Kĩu nĩkĩtonya kũtethya mũno. O na ĩla Yesũ waĩ wa myaka 12 nĩwakũlasya makũlyo maito. (Luka 2:46) Tata ũmanye syana syaku nesa. Ũu nĩ kwasya kana waĩle kũmanya kĩla kĩ kĩlĩkonĩ na ngoonĩ syoo, na kĩla kĩithĩnasya. Ndũkaatalĩthye atĩ syana syaku syĩ na mũĩkĩĩo aĩ nũndũ niendanasya naku maũmbanonĩ kana ũtavanyʼa. Kwoou o na ĩla mũendeesye maũndũ menyu kĩla mũthenya, mũineenea maũndũ angĩ ndũkolwe kũneenea maũndũ ma Mbivilia. Voyaa na syana syaku, o na voyaa kwondũ wasyo. Tata ũmanye matatwa ala maikwataa na ũiitetheesya imanye ũndũ itonya kũmasinda. w16.09 5:3-5

Ũmũnthĩ Ngũsĩ mbingĩ vyũ sya Yeova niendeee kwĩkĩa kĩthito itetheesye kwĩanĩa kwa ũla wathani wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo “kwa kĩla mũthemba na mbaĩ na kĩthyomo na ũko wa andũ.” (Ũvu. 14:6) We wĩ ũmwe wa ala maendeee kwĩmanyĩsya kĩthyomo kĩeni? No kwĩthĩwa wĩ misonalĩ, kana ũkethĩwa ũthamĩĩe nthĩ yĩ na vata mũnene wa atavanyʼa? Kana nĩwĩthĩwa wambĩĩe kũmbana na kĩkundi kĩtũmĩaa kĩthyomo kĩte kyaku? Athũkũmi onthe ma Ngai nĩmaĩle kwona ũima woo wa kĩ-veva na wa mĩsyĩ yoo newʼo ũndũ ũla wa vata vyũ. Ĩndĩ nũndũ wa kwĩthĩwa na maũndũ maingĩ, mavinda amwe no twone wĩ ũndũ wĩ vinya kwitũ kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kwĩmanyĩsya Mbivilia. Kwongela kĩu, ana-a-asa ala mathamĩĩa nthĩ ĩngĩ makatavanyʼe kwʼo nĩmakwatawa nĩ mathĩna ma mũthemba ũngĩ. Kwa ngelekanyʼo, o na kau ana-a-asa asu nĩmethĩawa na vata wa kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya ku, ũndũ ũngĩ maĩle kwĩka nĩ kũĩkĩĩthya kana nĩmeethĩwa na mũvango wa kwĩmanyĩsya maũndũ ala maliku ma Ngai mate kũtĩĩa.—1 Ako. 2:10. w16.10 2:1-3

Ngũsĩ sya Yeova nitanaa mũno nũndũ wa wĩkwatyo ũla syĩ nawʼo o na kwĩthĩwa nithĩnawʼa mũno na kũnyamawʼa. Kwa ngelekanyʼo, ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmovetwe nthĩ ya Eritrea, ya Singapore, na ya South Korea, na aingĩ moo movetwe nũndũ wa kũatĩĩa ila ndeto sya Yesũ syaasya kana mũndũ ndaĩle kũkwatĩa ũngĩ ũvyũ. Athũkũmi aingĩ ma Yeova mayaaĩsa kwovwa yela kana kũnyamawʼa ta ana-a-asa asu. Ĩndĩ mũĩkĩĩo woo nũtatawa kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. Amwe nĩmonete thĩna mwingĩ nũndũ wa ũkya, kana makethĩwa mathĩnĩte mũno nũndũ wa kaũ kũlika nthĩ yoo, kana o makethĩwa makwatĩtwe nĩ mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ. Angĩ mekĩte ta Mose na ala atumĩa angĩ aĩkĩĩku ma tene kwa kũtia moseo na nguma sya nthĩ ĩno nĩ kana mamũthũkũme Yeova. Nĩmangʼangʼanĩte mũno maikese kũtatĩka mambĩĩe kũsembanyʼa na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ na kũmantha kwĩyĩuna. Ĩndĩ kyo nĩ kyaũ kĩmatetheeasya kwosa ĩtambya yĩu? Kĩtumi nũndũ nĩmamwendete Yeova na me na mũĩkĩĩo mũlũmu kana ndakalea kwĩanĩsya watho wake wa kũvetanga ũsili ũte wa katĩ, vamwe na kũathima athũkũmi make aĩkĩĩku na thayũ ũtathela me nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ yĩ ũlũngalu.—Sav. 37:5, 7, 9, 29. w16.10 3:15, 16

Ĩla Yelemia watelemete na akakwʼa ngoo, Yeova nĩwalũlũmĩĩlye mwathani ũsu wake mũĩkĩĩku. (Yel. 1:6-10) O na kwasũanĩa ũndũ mwathani Ndanieli, ũla waĩ mũkũũ, weewie athangaawʼa ĩla Ngai watũmie mũlaĩka wake akamwĩkĩe vinya. Mũlaĩka ũsu amwĩtie Ndanieli “mũndũ wendetwe mũno.” (Nda. 10:8, 11, 18, 19) We no wĩyĩelekanyʼe na Ngai kwa kwĩkĩa vinya atavanyʼa, mavainia, na ana-a-asa na eĩtu-a-asa akũũ ala matatonya kwĩka maũndũ maingĩ tondũ meekaa tene? O na kũtwʼĩka Ngai ekalĩte na Mwana wake mwendwa kwa ĩvinda ya myaka mingĩ, ndaaosa kĩu ta kĩtumi kya kũlea kũmũkatha Yesũ ĩla waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ. Vandũ va ũu, mavinda elĩ Yesũ nĩweewie Ĩthe wake aineena kuma ĩtunĩ akyasya: “Ũũ nĩwe Mwana wakwa mwendwa, ũla nendeeawʼa nĩwe.” (Mt. 3:17; 17:5) Kwa nzĩa ĩsu Ngai nĩwamũkathie Yesũ na amũĩkĩĩthya kana nĩweewʼaa mũyo nũndũ wa maũndũ ala weekĩte. O na ĩngĩ ĩla Yesũ wathĩnĩkĩte mũno ũtukũ wa kũamũkĩa mũthenya ũla wooaiwe, Yeova nĩwatũmie mũlaĩka wake akamwĩkĩe vinya.—Luka 22:43. w16.11 1:7, 8

Ti laisi kũsumbĩka ngoo sitũ ĩla twavĩtĩwʼa kana twakuwa ũndũ vataĩle. Na maũndũ methĩawa me metangu ethĩwa twĩkuwa naĩ nũndũ wa mbaĩ yitũ, kana nũndũ wa kwĩthĩwa twĩ ma langi wĩ kĩvathũkanyʼo, kana twĩ na wũmbo wĩ kĩvathũkanyʼo na wa ala angĩ. Na ĩndĩ maũndũ metaa ĩ ya mũno ethĩwa ũla watũkua naĩ nĩ Mũklĩsto ũngĩ! Na kwoou wĩthĩwa wĩ ũndũ wa ũĩ tũkaatĩĩa ũtao ũla wĩ Mbivilianĩ. Ĩtwĩĩte nĩtũvete ũthilĩku ngoonĩ na tũitata tũikathatae mĩtũkĩ. (Nth 16:32) Vai nzika kana kĩla ũmwe witũ e kĩthito kĩla waĩlĩte kwĩkĩa nĩ kana ndakathatae mĩtũkĩ ĩndĩ ethĩawe na mĩtũkĩ ya kũekea. Methonĩ ma Yeova na Yesũ kũekea angĩ mavĩtyo moo ti ũndũ mũnini. (Mt. 6:14, 15) We weesisya nũkwona wĩ na vata wa kwĩkĩa kĩthito kingangĩ kya kũsumbĩka ngoo yaku na kũekea ala angĩ? Mũndũ aemwa nĩ kũsumbĩka ngoo yake nũtonya kwĩkala athatĩe ũngĩ, kana o na akambĩĩa kũmũmena. Mũndũ ekala ũu angĩ no maemwe nĩ kũtindanyʼa nake. O na no atume angĩ kĩkundinĩ methĩwa na kĩmena ta kyu.—Ali. 19:17, 18. w16.11 3:4-6

Charles Taze Russell na anyanyae angĩ anini mambĩĩe mũvango wa kwĩmanyĩasya Mbivilia kwa ũliku vakuvĩ na mwaka wa 1870 nũndũ nĩmendaa mũno kũmanya ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ. Mbeenĩ kĩeleelo kya Mwana-a-asa Russell kyaĩ kũmanya nĩ ndĩni yĩva katĩ wa ndĩni ila syaĩ kwʼo yamanyĩasya ũla wʼo. Nĩwasianĩisye nesa kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya na momanyĩsyo ma ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo, o na ila ite sya Kĩklĩsto. Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ nĩwamanyie vai ndĩni o na ĩmwe yaatĩĩaa vyũ Ndeto ya Ngai. Ĩvinda yĩmwe Russell nĩwoombanie na atongoi amwe ma ndĩni e na wĩkwatyo wa kana nĩmekwĩtĩkĩla ũwʼo ũla we e na ala anyanyae make memanyĩĩtye Mbivilianĩ, na ĩndĩ mamanya ũu maithi kũmanyĩsya maũndũ asu makanisanĩ moo. Ĩndĩ atongoi asu mayaaendeewʼa. Na kwoou Amanyĩwʼa asu ma Mbivilia maĩ no nginya metĩkĩlane na ũwʼo ũũ wa vata: Mayaĩ mesa kwĩthĩwa na ngwatanĩo na andũ matwʼĩte vyũ kũlũmanyʼa na ndĩni sya ũvũngũ. w16.11 4:14

Ethĩwa nĩtũtũngaa mũvea vyũ nũndũ wa mumo wa Ngai, tũkeevathanaa na naĩ syonthe eka o naĩ ngito ta ũlaalai na ũnywi, ila amwe ma Kolintho meekaa tene. (1 Ako. 6:9-11) Ethĩwa nĩtwĩtĩkĩlĩte mumo wa Ngai, kana ũseo wake ũtathimĩka, tũikevathanaa na ũlaalai wĩ wʼoka, ĩndĩ tũkatataa vyũ tũikethĩwe na kamũtuo ka kwĩtanĩthya na syĩndũ mbathe. O na ĩngĩ ethĩwa nĩtwĩnenganĩte mamutha maitũ methĩwe ngombo sya ũlũngalu, tũikevathanaa na ũnywi wĩ wʼoka ĩndĩ tũkatataa vyũ ĩla tũũnywʼa tũikanywʼe nginya wĩthĩe nĩ ta twĩ vakuvĩ kũmilwa. No kwĩthĩwa twĩ na vata wa kwĩkĩa kĩthito kingĩ nĩ kana tũikese kũlika mavĩtyonĩ ta asu, ĩndĩ kĩthito kyu ti kya mana nũndũ kaũ ũsu no tũũsinde. Nĩtwendaa vyũ kwĩvathana na naĩ ngito vamwe na naĩ ila ingĩ ite ngito. Ĩndĩ o na tũkekĩa kĩthito ata tũiema kũvĩtya. O na vailyĩ oou, o ta Vaulo tũyaĩlĩte kwĩsa kũola kĩthito kitũ. Eekĩie vinya ana-a-asa make akyasya: “Mũiketĩkĩle ĩndĩ naĩ ĩsumbĩke mĩĩnĩ yenyu ĩla ĩkusaa, kũvikĩa kwĩwʼa mĩmeo yayo.”—Alo. 6:12; 7:18-20. w16.12 1:16, 19-21

Yesũ nĩwatwathie kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ndakaema kũnenga veva mũtheu ala mamwĩtasya. (Luka 11:10-13) Veva mũtheu ũtũtetheeasya kwĩthĩwa na ũla ũsyao wa veva. Ũsyao ũsu nĩ nguma nzeo ila itũtetheeasya twĩyĩelekanyʼe na ũla Ngai mwene vinya wʼonthe. (Ako. 3:10) O ũndũ waendeea kũtata wĩthĩwe na ũsyao ũsu wa veva, nowʼo ngwatanĩo yaku na ala angĩ yĩendeeaa kũlũlũmĩla. Naku weethĩwa na ngwatanĩo nzeo na ala angĩ, ti laisi kwĩsa kwĩthĩa wĩ na mathĩna namo ũndũ wambĩĩa kwĩmakĩa. Ethĩwa ndwĩnyivĩtye, ve vinya mũno kũĩkĩĩa “kwʼoko kwa Ngai kwĩ na vinya” na ve vinya ‘ũmwiĩe kwĩmakĩa kwaku kwʼonthe.’ (1 Vet. 5:6, 7) Ĩndĩ weethĩwa na wĩnyivyo ũkeethĩwa ũtonya kwendwa nĩ Ngai na kũtetheewʼa nĩwe. (Mika 6:8) Kwĩkala twĩsĩ nesa kĩla tũtonya kwĩanĩsya na kĩla tũtatonya kwĩanĩsya na vinya witũ kana ilĩko sitũ, na kũmanya kĩla tũtonya kũmĩĩsya na kĩla tũtatonya kũmĩĩsya, kũkatũtetheeasya tũikaemeewe nĩ mawĩmakĩo nũndũ kĩla ĩvinda tũkeethĩawa tũmwĩkwatĩtye Ngai. w16.12 3:7, 12

Noa nĩwatavisye andũ ũkanyʼo ũla wanengetwe, na aĩ mũĩkĩĩku wĩanĩ ũsu e ta “mũtavanʼya wa ũlũngalu.” Nĩtwĩsĩ kwĩka ũu nĩkwatumie ekala e na mũĩkĩĩo mũlũmu. Na eka wĩa wa kũtavanyʼa, nĩwatũmĩie vinya ũla waĩ nawʼo vamwe na kĩlĩko kyake nĩ kana ake ngalawa ĩla Ngai wamwĩĩte nĩ ake. (Aevl. 11:7) O ta Noa, nĩtũtataa ‘kũthangaa mũno wĩanĩ wa Mwĩaĩi.’ (1 Ako. 15:58) Maũndũ amwe twĩkaa wĩanĩ ũsu nĩ ta kwaka na kũtũngĩĩa kũla tũthaithĩaa, kwĩyumya tũtetheesye maũmbanonĩ manene, kana kũtethya mawĩa ala tũaĩwe ovisinĩ wa ũvonge kana ovisinĩ wa ũalyũli. Na ũndũ ũla wa vata vyũ twĩkaa nĩ kũthangaaĩa wĩa wa kũtavanyʼa, twĩsĩ kana wĩa ũsu nũtumaa twĩkala tũte na nzika na wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo. Nĩ wʼo kana kũtavanyʼa nĩkũlũlũmĩlasya ũtwi witũ wa kũendeea kũsemba ũkĩlanyʼonĩ wa thayũ tũte kũnoa.—1 Ako. 9:24. w17.01 1:8, 9

Mũvaka ũmwe Yeova ũtwiĩe nĩ kana no nginya tũnenge ndaĩa ũthasyo wa ala angĩ wa kwĩyĩkĩa motwi. Nĩkĩ? Nĩkwĩthĩwa vai Aklĩsto elĩ matonya kwĩka motwi mavwʼanene vyũ kĩla ĩvinda nũndũ ithyonthe twĩ na mũthĩnzĩo ũsu wa ũthasyo wa kwĩnyuvĩa. Na ũndũ ũsu nĩ wa wʼo o na maũndũnĩ ala makonetye mwĩkalĩle witũ na ũthaithi witũ. Kũmanya kana kĩla Mũklĩsto “akakua mũio wake mwene” nĩkũtũtetheeasya tũnenge ndaĩa ũthasyo ũla angĩ me nawʼo wa kwĩyĩkĩa motwi o na maũndũnĩ ala manini. (1 Ako. 10:32, 33) Yeova nũtũnengete mũthĩnzĩo wa ũthasyo wa kwĩnyuvĩa, na ũsu nĩwʼo ũthasyo wa wʼo ũla tũtonya kũkwata. (2 Ako. 3:17) Nĩtwonaa mũthĩnzĩo ũsu wĩ wa vata vyũ nũndũ nũtũnengae mwanya wa kwĩka motwi ala matumaa Yeova amanya ũndũ tũmwendete mũno wĩana. Ekai tũendeee kwonanyʼa nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo ũsu wa vata kwa kũũtũmĩa kwa nzĩa ĩkũmũtaĩa Ngai na kwa kũnenga ndaĩa motwi ala angĩ mekaa matũmĩĩte mũthĩnzĩo ũsu. w17.01 2:15, 17, 18

Ala angĩ mayĩsa kũtwenda nũndũ wa mĩyono yitũ kana kwenda kũmendeesya. Kĩla kĩtonya kũtuma twendwa nĩ ala angĩ nĩ kwĩthĩwa na “veva wa wĩnyivyo na wa ũuu.” (1 Vet. 3:3, 4; Yel. 9:23, 24) Ethĩwa twĩ na mĩtũlyo yĩ ngoonĩ ĩkesa kumĩla nesa yoneke kwĩsĩla meko maitũ. Kwa ngelekanyʼo, ala angĩ matonya kũmanya twĩ na mĩtũlyo twambĩĩa kũmonethya no ta twĩ na ianda sya mwanya, nĩtwĩsĩ maũndũ matesĩkĩe nĩ andũ aingĩ, kana nĩtwĩsene na ana-a-asa me na ianda nene. O na ĩla tũkũea ngewa ĩũlũ wa ũndũ mũnene wĩkiwe, nĩtũtonya kwambĩĩa kũelesya maũndũ ũkethĩa nĩ ta tũkwenda kwĩyosea ndaĩa yonthe na kaĩ tũineka ũndũ ũsu twĩ ithyoka. Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo mũno ũndũnĩ ũsu. Maũndũ maingĩ ala waneenaa amaumasya nthĩnĩ wa Maandĩko ma Kĩevelania. Aĩ na wĩnyivyo ũsu nũndũ endaa ethukĩĩsya make mamanye kana kĩla waneenaa kyaumaa kwa Yeova ĩndĩ kĩyaumanĩte na ũĩ kana ũmanyi wake. w17.01 4:12

Ũsu ti mwĩao waĩ vinya kwa Atamu na Eva kũelewa, na ti mwĩao waĩ vinya kũatĩĩa. Ndwaĩ vinya nũndũ o na maĩ na lĩu mwingĩ matesa kũmina. Satani, ũla nĩwe Ndevili, atũmĩie nzoka kũkenga Eva nĩ kana aeme kũmwĩwʼa Ĩthe wake, Yeova. (Mwa. 3:1-5; Ũvu. 12:9) Kĩla Satani weekie nĩ kwambĩĩa kũmantha mavĩtyo ũla mwĩaonĩ Ngai wanengete syana syake sya kũũ nthĩ akasyĩa itikaye “wa kĩla mũtĩ wa mũũndanĩ.” No ta ũndũ ũmwe na wakũlasya Eva atĩĩ: ‘Wĩenda kũmbĩa mũyĩsa kwĩka kĩla mũkwenda?’ Kuma vau amũtavisye ũvũngũ wĩ ũtheinĩ vyũ amwĩa: “Mũikakwʼa nongĩ.” Na ĩndĩ atata kũsesenga Eva aimwonethya kana ti lasima amwĩwʼe Ngai. Amũtavisye ndeto ii: “Ngai nĩwĩsĩ kana mũthenya ũla mũkaya wawʼo, nĩvo mũkasalukwʼa metho.” Satani endaa kwonethya Eva kana kĩla kyatumie Yeova amavata yĩla ĩtunda nĩ kana ndendaa maisalukwʼa metho. Asyokie amwongela ũvũngũ ũngĩ amwĩa: “Nenyu mũkeethĩwa ta Ngai, mũkĩmanya ũseo na ũthũku.” w17.02 1:8, 9

Isaia awetie kana ũsu akeethĩwa “mũtongoi na mwĩaĩi.” (Isa. 55:4) Na Ndanieli aveveewe aandĩka ĩũlũ wa kũka kwa “mwĩtĩkĩwʼa mauta, ũla mũnene.” (Nda. 9:25) Na ĩndĩ ĩtina Yesũ Klĩsto nĩwawetie kana nĩwe “mwĩaĩi” wa andũ ma Ngai. (Mt. 23:10) Amanyĩwʼa make mamũatĩĩaa na ngenda na nĩmaĩkĩĩe kana nĩwe wanyuvĩtwe nĩ Yeova. (Yoa. 6:68, 69) Nĩ kyaũ kyamamanyĩthisye vyũ? Ĩla Yesũ wavatisawa, Yoana Mũvatisi nĩwoonie ‘ĩtu yavingũka na veva wa Ngai ũtheete ĩũlũ wake wĩ na mũvwʼano wa ĩvũĩ.’ (Mk. 1:10-12, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Kuma vau nginya ĩla Yesũ waminie ũthũkũmi wake kũũ nthĩ, veva wa Ngai nĩwaendeeie kũmũnenga vinya wa kwĩka syama na kũneena na ũkũmũ. (Meko 10:38) O na eka ũu, veva mũtheu nĩwatumie Yesũ ethĩwa na nguma nzeo, ta wendo, ũtanu, na mũĩkĩĩo ũtathingĩthĩka. (Yoa. 15:9; Aevl. 12:2) Vai mũtongoi ũngĩ o na wĩva wanengetwe ũtonyi wĩana ũu nĩ veva mũtheu. Kwa wʼo, Yesũ anyuvĩtwe nĩ Yeova. w17.02 3:15, 16

Mũthenya wa Vendekosito ya mwaka wa 33 atũmwa nĩmambĩĩe kũtongoesya kĩkundi kya Kĩklĩsto. Mũthenya ũsu “Vetelo, aũngeme na ala ĩkũmi na ũmwe,” nĩwatavisye ĩkomano ĩnene ya Ayuti na andũ ma mbaĩ ingĩ ala malikĩte ũthaithinĩ wa Kĩyuti ũvoo ũtonya kũmatangĩĩa. (Meko 2:14, 15) Aingĩ moo nĩmatwʼĩkie Aklĩsto. Ĩtina wa vau, asu maĩ manatwʼĩka Aklĩsto nĩmaendeeie ‘kũlũlũmĩla momanyĩsyonĩ ma atũmwa.’ (Meko 2:42) Namo atũmwa nĩmo mavangĩthasya ũndũ mbesa ila syaĩ vo syaaĩle kũtũmĩwa. (Meko 4:34, 35) O na nĩmathĩnĩkĩaa mavata ma andũ ma Ngai, nũndũ maisye: “Ithyĩ tũkekalaa tũlũlũmĩle mboyanĩ na ũthũkũminĩ wa ĩla ndeto.” (Meko 6:4) Na nĩmasyokie manyuva Aklĩsto me na ũmanyi mwingĩ nĩ kana maendeesye wĩa wa kũtavanyʼa isionĩ ila itatavanĩtwʼe. (Meko 8:14, 15) Ĩtina wa ĩvinda atumĩa angĩ etĩkĩwʼa mauta nĩmakwatanie na atũmwa asu nĩ kana matongoesye ikundi. Asu onthe me vamwe nĩmo matwʼĩkie nzama ĩla ĩtongoesye, na nzama ĩsu nĩyo yanengae ikundi myolooto ya kũatĩĩa.—Meko 15:2. w17.02 4:4

Andũ aingĩ nĩmaĩtwʼe vyũ nĩ veva ũla wĩ nthĩ ĩno ya Satani. Nĩkyo kĩtumi wonaa andũ maikumya aũme na aka amwe ta meũmathaitha vandũ va kũmanenga o ndaĩa ĩla ĩmaĩle. Moona atongoi ma ndĩni, ma siasa, athaũki me nguma, na andũ angĩ me nguma ĩũlũ wa nthĩ, mamambatasya vyũ ũkethĩa memakua ta ngai. Nũndũ wa ũu, andũ ma mũika, o na ala akũũ, mamonaa ta mo ngelekanyʼo yoo na ti vinya kwĩthĩa maiatĩĩa mwĩkalĩle woo, tũmaũndũ tũna mekaa, kana mayĩkĩa ngũa o tamo. Aklĩsto ala ma wʼo mayĩthĩawa na woni ta ũsu. Nĩmesĩ kana eka Klĩsto, vai mũndũ ũngĩ twaĩle kwĩsa kũmwona ta ngelekanyʼo nzeo vyũ kwitũ. (1 Vet. 2:21) Ngai ndatanaa ĩla woona tũinenga andũ ndaĩa ĩvĩtũkĩte ĩla twaĩle kũmanenga. Na nũseo tũkekalaa tũlilikene ndeto ii sya vata: “Onthe nĩmeekie naĩ, na maivikĩaa ũtaĩo wa Ngai.” (Alo. 3:23) Vai mũndũ o na ũmwe twaĩle kũmũnenga ndaĩa nginya ũkethĩa no ta tũũmũthaitha. w17.03 1:6-8

Kĩla ũmwe witũ nĩwaĩlĩte kwĩyĩosya we mwene nĩ kana amanye kana we nĩwĩyumĩtye amũthũkũme Ngai na ngoo yonthe. Kwekũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩtwʼĩte vyũ kũmwendeesya Yeova, kũtetea ũthaithi wa wʼo, na kũtata ũndũ ndonya nĩkalye kĩkundi kyake kĩ kĩtheu?’ Kwa ngelekanyʼo, nata mũndũ wa mũsyĩ kana mũndũ mwĩ ndũũ akatengwa? We no ũtwʼe na ngoo ĩmwe kũtila kĩtindo kyaku nake? We wĩsũanĩa ngoo yaku ta ĩkwĩa wĩke ata? O tondũ Asa weekie, no wonanyʼe kana wĩ na ngoo mbĩanĩu wamwĩkwatya Ngai na ngoo yonthe mavindanĩ ala wakomana na matatwa, o na ala mailyĩ ta mathonokete vinya waku. Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa sukulu ũvũthawʼa kana ũkathekeewa nũndũ wa kwĩthĩwa wĩ Ngũsĩ ya Yeova. Kana no kwĩthĩwa ũneeneawa naĩ nĩ ala ũthũkũmaa namo aĩ nũndũ wĩtasya mwanya wĩanĩ ũthi maũmbanonĩ manene, kana nũndũ wa kwĩthĩwa ndũkothangaa kũthũkũma masaa mate ma wĩa nĩ kana ũkwate mbesa mbingangĩ. Wakomana na matatwa ta asu, mũvoye Ngai tondũ Asa weekie. (2 Mav. 14:11) Lũmya vyũ kĩla wĩsĩ nĩkyo kyaĩle na kya ũĩ. Na ndũkolwe kana Ngai ndakaema kũkwĩkĩa vinya o ũndũ weekĩie Asa vinya na amũtetheesya. w17.03 3:6-8

Ndeto ya Ngai nĩtũtaĩte ĩkatwĩa tũikasembee kwĩka ũtwi ĩla twakomana na ũndũ mũito. Ĩla twoosa ĩvinda tũosye nesa maũndũ onthe ala makonanĩtye na ũndũ ũla twĩ nawʼo, nĩ laisi mũno tũkeka ũtwi mũseo. (1 Ath. 5:21) Mwene mũsyĩ nĩwaĩle kũmantha ĩvinda akeka ũkunĩkĩli Maandĩkonĩ na mavukunĩ maitũ atanamba kwĩka ũtwi mũna. O na nĩwaĩle kwĩthukĩĩsya mawoni ma ala angĩ vau mũsyĩ. Lilikana kana Ngai eeie Avalaamu nĩethukĩĩsye wasya wa mũka. (Mwa. 21:9-12) Atumĩa o namo nĩmaĩle kũmantha ĩvinda ya kwĩka ũkunĩkĩli. Na mavinda amwe nĩmatonya kũkwata ũvoo mateĩ nawʼo ũkonetye ũtwi meĩ maneeka. Vekala ũu, ethĩwa mo nĩ andũ menyivĩtye na matomaa vamwe, maikaleaa kũvĩndũa ũtwi ũsu maikĩa kwasya ndaĩa yoo. Maĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye kwona maũndũ kwa nzĩa ĩngĩ, na kũvĩndũa motwi amwe mekĩte ĩla makwata kĩtumi kĩseo kya kwĩka ũu. Nũseo o naitũ tũkaatĩĩa ngelekanyʼo yoo ũndũnĩ ũsu. Kwĩka ũu nĩkũtumaa kĩkundi kĩkala na mũuo na kĩte na kĩthokoanyʼo.—Meko 6:1-4. w17.03 2:16