Mwei wa 12

Mavinda kwa mavinda, no tũemwe nĩ kũelewa ũndũ wĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kana ũkethĩa Yeova ndanasũngĩa mboya sitũ ũndũ twĩĩkwatĩtye. Kĩu no kĩtume twambĩĩa kwĩthĩwa na nzika. Tũkalea kũmina nzika isu, no syonzye mũĩkĩĩo witũ na iyananga ngwatanĩo yitũ na Yeova. (Yak. 1:7, 8) O na no itume twasya wĩkwatyo witũ wa ĩvinda yũkĩte. Mũtũmwa Vaulo aelekanilye wĩkwatyo witũ wa ĩvinda yũkĩte na nanga. (Aevl. 6:19) Nanga nĩkwatĩĩaa meli yĩla kwĩ na kĩuutani ũkanganĩ na ĩimĩsiĩĩa ndĩkatwawe mavianĩ. Ĩndĩ nanga ĩtethasya ethĩwa nyololo ĩla ĩmĩkwatanĩtye na meli ndĩtilĩka. O tondũ nganga ĩĩsaa nyololo ĩsu ũkethĩa ti ndũmu, nowʼo nzika syonzasya mũĩkĩĩo witũ. Mũndũ wĩ na nzika akwatwa nĩ mathĩna, no aeke kũĩkĩĩa mawatho ma Yeova. Naitũ twaasya mũĩkĩĩo witũ, twĩthĩawa twaasya wĩkwatyo witũ. Ve vinya mũndũ wa mũthemba ũsu ekale e mũtanu! w21.02 30 ¶14-15

Nĩvatonyeka Avalaamu akethĩwa aĩ na myaka 70 na kĩndũ yĩla we na mũsyĩ wake maumie Ulu. (Mwa. 11:31–12:4) Na kwa ĩvinda ya vakuvĩ myaka ĩana ekalaa maeemanĩ, aithamathama nthĩ ya Kanaani. Avalaamu akwie e na myaka 175. (Mwa. 25:7) Ĩndĩ we ndaaĩyonea Yeova aianĩsya watho wa kũnenga nzyawa syake nthĩ ĩsu. Na ndaaĩkala mũno ũndũ wona ĩla ndũa ĩyakwa, ĩla nĩyo Ũsumbĩ wa Ngai. O na vailye ũu, Mbivilia yaĩtye kana Avalaamu akwie “e mũtumĩu mũno, na wa myaka mingĩ.” (Mwa. 25:8) O na kau Avalaamu nĩwakomanie na mawetu maingĩ, aendeeie kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu na nĩwatanĩaa kũmweteela Yeova. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũmĩĩsya? Oomĩĩisye nũndũ ĩvinda yonthe yĩla waĩ thayũ, Yeova nĩwamũsũvĩaa na amũkuaa ta mũnyanyae. (Mwa. 15:1; Isa. 41:8; Yak. 2:22) O ta Avalaamu, nĩtweteele ĩla ndũa yĩ na mĩsingi ya wʼo. (Aevl. 11:10) Ĩndĩ ti aĩ tweteele yakwe. Nĩtwĩsĩ Ũsumbĩ wa Ngai wambĩĩiwʼe mwaka wa 1914 na yu nũsumbĩkĩte ĩtunĩ. (Ũvu. 12:7-10) Kĩla tweteele nĩ kwona ũisumbĩka nthĩ yonthe. w20.08 4-5 ¶11-12

Nĩ kana twĩthukĩĩsye angĩ nesa, twaĩle kwĩthĩwa twĩnyivĩtye na twĩ na wũmĩĩsyo. Kwĩka ũu no kũtũtethye maũndũnĩ atatũ. Ũndũ wa mbee, ndĩkethĩawa yĩ laisi kũsembea kwĩyusũĩĩsya maũndũ mathũku ĩũlũ wa andũ. Ũndũ wa kelĩ, tũkeethĩawa tũtonya kũelewa ũndũ mwana-a-asa ũkwĩwʼa na kĩla kyatuma eka ũndũ mũna, na kĩu kĩkatumaa twĩthĩwa na ĩnee yingangĩ. Na ũndũ wa katatũ nĩ kana, yĩla twaeka mũndũ eyĩelesye, kĩu no kĩmũtetheesye kwĩmanya mũnango. Na kĩtumi nũndũ mavinda angĩ tũyĩeleawa twĩĩwʼa ata mũvaka yĩla twesa kũkwata mwanya wa kũtavya mũndũ kĩla kĩ ngoonĩ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe nĩmaemawa nĩ kwĩyĩelesya nũndũ wa kĩthĩo kya kwoo, mũmbo woo, kana maũndũ matonya kwĩthĩwa mamakwatie navu ĩtina. Nũndũ wa ũu, no makue ĩvinda mayĩsa kũtwʼĩka nĩmeewʼa me eanĩe maineena naitũ. Namo matekĩte ũu, tũyĩsa kũmanya nesa ũndũ mekwĩwʼa. Tweethĩwa na wũmĩĩsyo o ta Yeova, ĩtina makesa kwĩwʼa me eanĩe maitũtavya ũndũ mekwĩwʼa. Na ĩndĩ mesa kwĩwʼa nĩmatũĩkĩĩa ũndũ matũelesya kĩla kĩ ngoonĩ, nĩtwaĩle kũmethukĩĩsya nesa. w20.04 15-16 ¶6-7

Kaingĩ makũyũ mekalaa vala ve na kĩwʼũ kĩla mekwenda, na vala ve na lĩu mwingĩ matonya kũya. Ĩndĩ no twĩkũlye-ĩ, ‘Yo ve vata mũtei wa makũyũ akasũanĩa nĩ saa siana ata waĩle kũthi kũtea?’ Nĩ kana tũelewe nesa ũndũ ũsu, ekai twone ngelekanyʼo ya mwana-a-asa ũmwe kuma kĩthamanĩ kya Pacific. Mũthenya ũmwe nĩwathokisye mwana-a-asa ũngĩ misonalĩ mathi makatee makũyũ. Misonalĩ ũsu amwĩie, “Tũkoonana ũnĩ saa itatũ kwakya.” Ĩndĩ mwana-a-asa ũsu amũsũngĩie: “We ndũũkwatya. Tũiendaa kũtea makũyũ saa o ila tũkwenda; tũendaa saa ila makũyũ matonya kũkwatĩkana.” O ta ũu, atei ma andũ ĩvindanĩ ya atũmwa maendaa kũmantha andũ vala maĩ, na saa ila matonya kũkwatĩkana. Kwa ngelekanyʼo, aatĩĩi ma Yesũ matavanasya ĩkalũnĩ na masinakokenĩ, nyũmba kwa nyũmba, na sokonĩ. (Meko 5:42; 17:17; 18:4) O naitũ nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩsĩ nesa masaa ala andũ methĩawa mĩsyĩ kana kũndũ kũngĩ kũla tũtonya kũmethĩa. Nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũvĩndũa mĩvango yitũ nĩ kana tũkamanthe andũ vala matonya kwoneka na saa ila tũtonya kũmethĩa.​—1 Ako. 9:19-23. w20.09 4 ¶8-9

Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka tũkethĩwa anyanya ma Yesũ nĩ kũkwata mbau mĩvango ĩla ĩkwĩkwa kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Nũndũ Yesũ nĩwe mũtwe wa kĩkundi, nĩtũtwʼĩkaa anyanya make aseango tweewʼa ala ũnyuvĩte matũsũvĩe. (Aev. 4:16) Kwa ngelekanyʼo, nĩtwĩthĩĩtwe tũitata kũĩkĩĩthya kana Nyũmba sya Ũsumbĩ nĩsyatũmĩwa nesanga. Nũndũ wa ũu, ikundi imwe nikwatanĩtwʼe. Mũvango ũsu nũtumĩte mĩvothi mingĩ ĩsũvĩwa. O na vailye ũu, ũsu wĩthĩĩtwe wĩ ũalyũku mũnene kwa atavanyʼa amwe. Atavanyʼa asu aĩkĩĩku nĩmatonya kwĩthĩwa mekalĩte kĩkundinĩ kyoo kya tene kwa ĩvinda ya myaka mingĩ, na nĩmatonya kwĩthĩwa mendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma kĩkundi kĩu mũno. Ĩndĩ ĩtina wa ũalyũku ũsu no nginya maaĩwe kĩkundi kĩngĩ. No nginya Yesũ ethĩwe atanaa mũno oona amanyĩwʼa asu aĩkĩĩku maikwata mbau mũvango ũsu! w20.04 24 ¶14

Mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ na wa ngalĩ ya ĩtheo methĩĩtwe maisindanĩa ũkũmũ, kĩla ũmwe ayenda kũtwʼĩka mũsumbĩ mũnene wa nthĩ. Kwa ngelekanyʼo, ĩtina wa Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe, Soviet Union vamwe na nthĩ ila ingĩ syĩ ngwatanĩo nayo nĩyasumbĩkie isio mbingĩ sya Europe. Kĩu nĩkyatumie mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo aseũvya ngwatanĩo ya ita sya nthĩ syĩ kĩvathũkanyʼo yĩtawa NATO. O na ũmũnthĩ, asumbĩ asu elĩ no maendeee kũsindana kwa kũtũmĩa mbesa mbingĩ maiseũvya mĩio yĩ vinya ya kaũ. Na ĩvinda yĩla kwaĩ na makaũ na ithokoo Africa, Asia, na nthĩ sya Amelika ila ineenaa Kĩlatinĩ, mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ okitie wa ngalĩ ya ĩtheo kwa kũtetheesya amaitha ma mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo makaũnĩ asu. Myakanĩ ya mĩtũkĩ, Russia vamwe na nthĩ ila ingĩ syĩ ngwatanĩo nayo nĩtwʼĩkĩte nthĩ yĩ vinya mũno ĩũlũ wa nthĩ. O na nĩyũkitĩte mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo ĩitũmĩa kombiũta. Na eka ũu, mũsumbĩ ũsu aasya kana mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo atũmĩaa vulongulamu nthũku sya kombiũta kũmwanangĩa maũndũ ma viasala na siasa, nake mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo aasya oou. Na o tondũ Ndanieli wathanĩte, mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ nũendeee kũthĩnyʼa andũ ma Ngai.​—Nda. 11:41. w20.05 13 ¶5-6

Ve ĩkũlyo Yeova wakũlilye ĩvindanĩ ya mwathani Isaia. Akũlilye atĩĩ: “Mũndũ mũka nũtonya kũlwa nĩ kana kake kala kekwonga?” Na ĩndĩ asyoka eea mbaĩ yake ũũ: “[Aka] nĩmatonya kũlwa, ĩndĩ ndikolwa nue.” (Isa. 49:15) Ti kaingĩ Yeova wĩyĩelekanasya na kĩveti kĩ na syana. Ĩndĩ nĩweekie ũu ĩvindanĩ yĩu ya Isaia. Yeova eendaa athũkũmi make maelewe kana amendete mũno vyũ, o tondũ kĩveti kĩthĩawa kyendete mũno mwana wakyo. Iveti mbingĩ no syĩtĩkĩlane na kĩla mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Jasmin wawetie. Aisye, “Yĩla ũkwongya mwana mũtumaa ndũũ ya mwanya ĩtesa kũthela.” Yeova nũmanyaa yĩla ũmwe wa syana syake waeka kũthi maũmbanonĩ na kũtavanyʼa. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ala mavoete nĩmesaa kũsyoka kĩkundinĩ, na nĩtũtanaa mũno meeka ũu! Yeova endaa onthe ala mavoie masyoke, na ũu nowʼo twendaa.​—1 Vet. 2:25. w20.06 18 ¶1-3

Ti ũthwii wʼonthe wonekaa na metho. Eka ũu, ũthwii ũla wa vata vyũ nĩ ũla ũtonekaa na metho. Yĩla Yesũ waĩ na Ũtavanyʼa wa Kĩĩmanĩ, nĩwawetie ũthwii tũtonya kwĩyiĩa ĩtunĩ, ũla wĩthĩawa wĩ mũseo vyũ kwĩ syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Ongelile kwasya: “Vala ũthwii waku ũĩ, nĩ vo ngoo yaku yĩthĩawa.” (Mt. 6:19-21) Ngoo sitũ itũsukumaa tũsembanyʼe na maũndũ ala twonaa me ma vata. Na ‘twĩyiĩaa ũthwii ĩtunĩ’ yĩla tweeseũvĩsya ĩsyĩtwa ĩseo na Ngai, kana tweethĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. Yesũ aisye kana ũthwii wa mũthemba ũsu ndwĩsa kwanangwa kana kũywa. Nake mũtũmwa Vaulo atwĩkĩie vinya “tũendeee kũketeea syĩndũ ila itonekaa.” (2 Ako. 4:17, 18) Syĩndũ imwe katĩ wa isu nĩ moathimo ala tũkatanĩa ĩvinda yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Ithyĩ nĩtwonanasya kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mothwii asu tũtesa kũmona na metho? w20.05 26 ¶1-2

Kĩla Mose wamanyĩisye Aisilaeli nĩkyamekĩie vinya na kyamathangaasya, o tondũ ũnyenyeũ ũtumaa nyeki ĩsanzamũka. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana kĩla tũũmanyĩsya andũ kĩmekĩe vinya na kĩimathangaasya? Yĩla tũũtavanyʼa nyũmba kwa nyũmba kana kũla kwĩthĩawa andũ aingĩ, nĩtwaĩle kũtũmĩaa Mbivilia kũmanyĩsya andũ kana Ngai etawa Yeova. No tũmanenge mavuku maitũ manake, tũkamonyʼa vitio sitũ nzeo mũno, na tũimonyʼa maũvoo me kĩsesenĩ kitũ nũndũ nĩmamũeteae Yeova ndaĩa. Yĩla twĩ wĩanĩ, sukulu, kana twĩ kyalonĩ, no tũmanthe mwanya wa kũelesya andũ ĩũlũ wa Ngai witũ na nguma syake. Yĩla twatavya ala twakomana namo nĩkĩ Yeova woombie andũ na nthĩ, kĩu nĩkĩtumaa masalukya makona kana nũtwendete mũno. Na yĩla twamatavya ũwʼo ĩũlũ wa Ĩthe witũ wĩ wendo, twĩthĩawa tũendeee kũtetheesya kũthesya ĩsyĩtwa yake. Twĩthĩawa tũimatetheesya mamanye kana maũndũ ala mamanyĩĩtwʼe ĩũlũ wa Yeova ti ma wʼo. Maũndũ ala tũmanyĩasya andũ nĩmamekĩaa vinya na maimathangaasya mũno.​—Isa. 65:13, 14. w20.06 10 ¶8-9

Nĩ nguma syĩva twaĩle kwĩthĩwa nasyo ethĩwa nĩtũkwenda kũtetheesya ala mekwenda kũmũsyokea Yeova? Ngelekanyʼo ya Yesũ ya ũla mwana waumie mũsyĩ no ĩtũmanyĩsye maũndũ ma vata. (Luka 15:17-24) Mwana ũsu nĩwesie kwambĩĩa kwĩsilya nesa na atwʼa kwĩnũka. Ĩthe wake amwona nĩwasembie kũla ũĩ na amũkumbatĩa. Kĩu kyamũĩkĩĩthisye kana ĩthe nũmwendete. Mwana ũsu nĩwathĩnĩkaa mũno, na eewʼaa o na ataĩle kwĩtanĩwʼa na ĩthe. O na nĩwaeleisye ĩthe ũndũ weewʼaa. Ĩthe nĩwamwĩwʼĩie tei mwingĩ na eeka maũndũ mamũĩkĩĩthisye kana nĩwathoketwʼe ĩngĩ ta mwana wendetwe mũsyĩ. Avangĩthisye mboka nene na amũnenga ngũa nzeo nũndũ nĩweelilĩte. Yeova no ta ĩthe wa mwana ũsu ũwetetwe ngelekanyʼonĩ ĩsu. Nĩwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ala mavoete, na nĩwendaa mamũsyokee. Twaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova no tũmatetheesye makamũsyokea. Ĩndĩ nĩ kana twĩanĩsye kĩu, nĩtwaĩlĩte kũmomĩĩsya, kũmaelewa na kũmewʼĩa tei, na kũmenda. w20.06 25-26 ¶8-9

Yesũ aisye kana amwe makeetĩkĩla ũwʼo “na ũtanu,” ĩndĩ mũĩkĩĩo woo ũyonza makwatwa nĩ mathĩna. (Mt. 13:3-6, 20, 21) Andũ ta asu nĩmatonya kwĩthĩwa mataaelewa kana ala mamũatĩĩaa Yesũ no nginya makwatwe nĩ mathĩna. (Mt. 16:24) Kana nĩmatonya kwĩthĩwa masũanĩaa matwʼĩka Aklĩsto nĩmeevetangana na mathĩna, na kana Ngai akamaathimaa kĩla ĩvinda. Ĩndĩ nũndũ tũtwĩe nthĩ nthũku, mathĩna mekalaa mũndũnĩ. Maũndũ no maalyũke, na ũu ũituma ũtanu witũ ũoleka kwa kavinda. (Sav. 6:6; Mũta. 9:11) Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmonanĩtye kana mai na nzika nĩmakwatie ũwʼo. Monanĩtye ũu ata? Mailulutĩkaa o na ethĩwa ve Mũklĩsto ũngĩ wamaũmĩsya kana weethĩwa na mwĩkalĩle mũthũku. (Sav. 119:165) Kĩla ĩvinda makwatwa nĩ mathĩna, mũĩkĩĩo woo ndwonzaa ĩndĩ ũendeeaa kũlũlũmĩĩla. (Yak. 1:2-4) Twaĩle kũtata ũndũ tũtonya twĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũsu. w20.07 8 ¶1; 9 ¶4-5

Ũtanambĩĩa kũsoma Mbivilia, mũvoye Yeova aũtetheesye kwona ũndũ ũtonya kũtetheka nĩ kĩla ũũsoma. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa wĩmantha ũtao ũtonya ũkũtetheesya kũthĩnĩkĩa thĩna mũna, mũkũlye aũtetheesye kũkwata myolooto Ndetonĩ yake ĩtonya ũkũtetheesya. (Avi. 4:6, 7) Yeova atũmbie twĩ na ũtonyi wa mwanya wa kũkũna visa wa maũndũ kĩlĩkonĩ. Nĩ kana ũelewe nesa ngewa ĩla ũũsoma Mbivilianĩ, kũna visa wa kĩla ũũsoma kĩlĩkonĩ, na ũyĩsũanĩa ta uwe mũndũ ũla ũũsoma. Tata mũno wone maũndũ ala wene na ũitata wĩwʼe ũndũ ũkwĩwʼa. Ĩtina wa ũũ, vindĩĩsya. Kũvindĩĩsya nĩ kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa kĩla ũũsoma na ũndũ kĩtonya ũkũtethya. Kũtumaa wona ũndũ maũndũ ala ũũsoma makwatĩanĩe na kĩla wĩsĩ, na kũituma ũmaelewa mũnango. Kũsoma Mbivilia ũteũvindĩĩsya no ũndũ ũmwe na kũthi kũmantha syĩndũ ila ũkwenda kũtũmĩa kũua lĩu mũna, na ũyĩka kũsilĩĩla mesanĩ vate ũndũ ũkwĩkana nasyo. Ĩndĩ kũvindĩĩsya no ũndũ ũmwe na kũivulanyʼa vamwe nĩ kana ũue lĩu wĩ mũyo mũno. w21.03 15 ¶3-5

Yaĩ laisi mũno mũtũmwa Vaulo akatinda asũanĩĩte myaka ya tene na ayasya kana ta keka ndaaĩka ũtwi ũla weekie, yu ndethĩwa yela. O na aĩ atonya kũthatĩa andũ ma kĩsio kyonthe kya Asia ala mamũtiĩte, na akavanga kuma yu na kũendeea ndakaaĩkĩĩa anyanyae ĩngĩ. Ĩndĩ Vaulo ndaaĩka ũu. O na kau nĩweesĩ nesa kana eteele kũawa, ndaaũlwa kana ũndũ ũla vata vyũ nĩ kwĩka kyonthe kĩla ũtonya aetee Yeova ndaĩa. Na ũndũ ũngĩ weekie nĩ kwĩkala aisũanĩa ũndũ ũtonya kwĩkĩa angĩ vinya. O na ĩngĩ, nĩwamwĩkwatisye Yeova kwa kũmũvoya kĩla ĩvinda. Na vandũ va kũtinda asũanĩĩte ala mamũtiĩte, nĩwatũngaa mũvea mũno oona ũndũ anyanyae maendeee kũlũmanyʼa nake, na kũmũtetheesya vala wĩ na vata. O na ndaaeka kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. (2 Tim. 3:16, 17; 4:13) Na ĩndĩ kĩndũ kĩla kya vata vyũ kyamũtetheeisye nĩ kwĩkala ate na nzika kana Yeova na Yesũ nĩmamwendete. w21.03 18 ¶17-18

Ĩvinda ĩna ĩtina wa mwaka wa 100, Aklĩsto ma ũvũngũ nĩmalikile kĩkundinĩ kya wʼo kya Kĩklĩsto, na mambĩĩa kũmanyĩsya momanyĩsyo ma ũvũngũ na kũvithanyʼa ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kuma ĩvinda yĩu nginya mũthyanĩ wa myaka ya 1800, Ngai ndaĩ na kĩkundi ũmbanĩtye kũũ nthĩ na akakĩseũvya kĩmũthũkũme kĩ ngwatanĩo. Aklĩsto ma ũvũngũ nĩmaingĩvie ta ĩthaaa mũũndanĩ, na nũndũ wa ũu, weethĩa ti laisi kũmanya Aklĩsto ma wʼo. (Mt. 13:36-43) Nĩkĩ ve vata wa kũmanya ũndũ ũsu? Nũndũ kĩu kĩonanyʼa kana ũvoo ũla wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli kĩlungu kya 11 ĩũlũ wa mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ na wa ngalĩ ya ĩtheo ndwĩsa kwĩthĩwa ũkonetye asumbĩ kana mosumbĩ ala maĩ kwʼo ĩtina wa mwaka wa 100 kũvika mwaka wa 1870. Myakanĩ ĩsu Ngai ndaĩ na kĩkundi ũmbanĩtye kũũ nthĩ na akakĩseũvya kĩmũthũkũme kĩ ngwatanĩo ũndũ asumbĩ asu makĩvithũkĩa. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana asumbĩ asu elĩ nĩmaumĩlile ĩngĩ ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa mwaka wa 1870. w20.05 3 ¶5

Yoeli nĩwathanie kana ve ngie ikananga nthĩ ya Isilaeli, na ikaananga kyonthe kĩla iũkomana nakyo! (Yoe. 1:4) Kwa myaka mingĩ, twĩthĩĩtwe tũielewa kana wathani ũsu wĩneenea ũndũ andũ ma Yeova matavanasya na kĩthito ta nguthu nene ya ngie ĩtesa kũsiĩĩwa nĩ kĩndũ. O na twĩthĩĩtwe tũielewa kana wĩa ũsu ũtumaa “nthĩ” ĩthĩnĩka, kana kwa ndeto ingĩ, ũtumaa andũ ala me ungu wa atongoi ma ndĩni mathĩnĩka mũno. Ĩndĩ twasũanĩa maũndũ ala angĩ makonetye wathani ũsu, no twone vata wa kwĩthĩwa na ũmanyi mweũ. Kwoona ũndũ Yeova wathanĩte ĩũlũ wa ngie isu. Aĩtye: ‘Ngaveta ita sya kaũ sya ngalĩ ya ĩũlũ [kana, ngie] kũasa nenyu.’ (Yoe. 2:20) Ethĩwa ngie isu nĩ Ngũsĩ sya Yeova iũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa o tondũ Yesũ weeaie, nĩkĩ Yeova wathanĩte kũiveta? (Esek. 33:7-9; Mt. 28:19, 20) Vate nzika, Yeova ndesa kwĩthĩwa aivetanga athũkũmi make aĩkĩĩku, ĩndĩ no nginya ethĩwe aivetanga kĩndũ kĩngĩ kana mũndũ ũngĩ ũkũthĩnyʼa andũ make. w20.04 3 ¶3-5

Twaĩle kwĩka ata twoona Yeova ta ũteũsũngĩa mboya sitũ na mĩtũkĩ? Yakovo aisye kana twaĩle ‘kũendeea kũmũvoya’ Ngai. Yeova ndathataa yĩla twaendeea kũmũkũlya atũnenge ũĩ. Na ndesa kũtũtalĩla mavĩtyo. Yĩla twamũvoya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ atũnenge ũĩ wa kũmĩĩsya mathĩna, ‘atũnengae kwa ũlau.’ (Sav. 25:12, 13) Nĩwonaa mathĩna maitũ, nũthĩnĩkaa oona tũithĩna, na nĩwĩthĩawa na mea ma kũtũtetheesya. Vate nzika, ũndũ ũsu nũtũtanĩthasya mũno! Ĩndĩ we Yeova atũnengae ũĩ ata? Atũmĩaa Ndeto yake kũtũnenga ũĩ. (Nth. 2:6) Nĩ kana tũkwate ũĩ ũsu, no nginya tũsome Ndeto ya Ngai na mavuku ala maneeneete Mbivilia. Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka eka o kwĩmanyĩsya. No nginya twĩke kĩla Ngai ũkũtũtavya. Yakovo aandĩkie: “Ĩthĩwai mwĩ eki ma ndeto na ti ewi oka.” (Yak. 1:22) Yĩla twaatĩĩa ũtao ũla Ngai ũtũnengete, nĩtwĩmanyĩasya kũmantha mũuo, kwĩtĩkĩla mawoni ma angĩ, na kwĩthĩwa na tei. (Yak. 3:17) Nguma isu nitũtetheeasya kũmĩanĩsya na mathĩna tũte kwasya ũtanu witũ. w21.02 29 ¶10-11

Nĩ laisi mũno mũmanyĩwʼa wa Mbivilia akeka maendeeo manene nginya akesa kũvatiswa atetheewʼa nĩ angĩ kĩkundinĩ. Kĩla mũtavanyʼa no atetheesye kĩkundi kĩkethĩwa na wongeleku. Vainia ũmwe aĩtye: “Andũ maasya mwana ti wa mũsyai ũmwe. Na no nasye ũu nowʼo vethĩawa wĩanĩ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. Kĩla ũmwe kĩkundinĩ nũtetheeasya mũndũ kũlika ũwʼonĩ.” Kwa ngelekanyʼo, asyai, andũ ma mũsyĩ, anyanya, vamwe na alimũ sukulu nĩmatetheeasya mwana akatwʼĩka mũndũ mũima. Na mekaa ũu kwa kũmwĩkĩa vinya na kũmũmanyĩsya maũndũ ma vata. O ta ũu, atavanyʼa no matetheesye mũmanyĩwʼa akavatiswa kwa kũmwĩkĩa vinya, kũmũnenga ũtao, na kũmwiĩa ngelekanyʼo nzeo. (Nth. 15:22) Nĩkĩ mũtavanyʼa waĩle kũtana yĩla mũmanyĩwʼa wake watetheewʼa nĩ angĩ kĩkundinĩ? Nũndũ atavanyʼa me kĩvathũkanyʼo no matetheesye mũmanyĩwʼa akeka maendeeo. w21.03 8 ¶1-3

No nginya Aklĩsto onthe, methĩwe nĩ anini kana nĩ akũũ, mesũvĩe maikeke maũndũ mathũku mevithĩte. Mũtũmwa Yoana awetie kana tũyĩsa kũtwʼĩka tũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo, na ũyĩthĩa ĩvindanĩ o yĩu twĩ na mwĩkalĩle mũthũku. (1 Yoa. 1:6) Ethĩwa nĩtũkwenda Ngai atwĩtĩkĩle kuma yu na kũendeea, no nginya maũndũ onthe ala tũkwĩka tũkamekaa ta tũmulĩkĩtwe. No twasye vai naĩ ya kĩmbithĩnĩ nũndũ Yeova ethĩawa ene kyonthe kĩla tũkwĩka. (Aevl. 4:13) No nginya tũleane vyũ na woni wa nthĩ ĩũlũ wa naĩ. Ĩvindanĩ ya Yoana, akaĩi ma mũĩkĩĩo mavangaa kana mũndũ no aendeee kwĩthĩwa e mũnyanyae wa Ngai o na eeka naĩ na ngũlũ. Ũmũnthĩ tũthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ me na woni ta ũsu. Aingĩ maasya nĩmamũĩkĩĩe Ngai, ĩndĩ mayĩtĩkĩlanaa na woni wake ĩũlũ wa naĩ, na mũno mũno maiatĩĩaa kĩla ũwetete ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Maasya ti ũthũku mũndũ kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla Yeova ũleanĩte nawʼo wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, ethĩwa we mwene nũkwenda kwĩthĩwa nawʼo. w20.07 21-22 ¶7-8

We nũteteaa eĩtu-a-asa maku yĩla ve vata wa kwĩka ũu? Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ũndũ ũũ ũtonya kwĩkĩka. Mwĩĩtu-a-asa mũna ũtwaĩtwe nĩ mũndũ ũte Ngũsĩ avikaa maũmbanonĩ emũselee na ayĩnũka mathela oou. O na mavinda maingĩ ndokaa na syana syake maũmbanonĩ. Kwoou atavanyʼa amwe mayambĩĩa kũmumanyʼa maisũanĩa kana ndaũngamaa na ĩvĩndĩ ya mũongo yĩla ũkũneena na mũũme ĩũlũ wa kũka na syana maũmbanonĩ. Ĩndĩ kĩla matesĩ nĩ kana mwĩĩtu-a-asa ũsu atatĩte ũndũ ũtonya. Mayĩsĩ kana ti we wĩvangĩĩaa maũndũ onthe ala ũkwĩka, na eka ũu, ti we umasya ũtwi wa mũthya ĩũlũ wa syana syoo. Wamũkatha nũndũ wa kĩthito kyake, na wamatavya maũndũ ala wĩkĩte maseo, no ũtume maeka kũmumanyʼa. Atumĩa nĩmesĩ kana Yeova endaa eĩtu-a-asa makuwe nesa. (Yak. 1:27) Kwoou nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kũsũanĩa mavata moo. No meke ũu kwa kũlea kwĩkĩa tũmĩao yĩla vate vata mũnene wa kwĩka ũu. (Mt. 15:22-28) Yĩla atumĩa meekĩa kĩthito matetheesye eĩtu-a-asa, methĩawa mayonanyʼa nĩmeũmatwʼĩĩka. w20.09 24-25 ¶17-19

Kĩla ĩvinda mwathani Ndanieli nĩwamwĩkwatasya Yeova amũtongoesye enyivĩtye. Kwa ngelekanyʼo, ndaaĩyosea nguma yĩla Yeova wamũtũmĩie kũalyũla ndoto ya Nevukatilesa. Vandũ va ũu, nĩweenyivisye na anenga Yeova nguma na ndaĩa syonthe. (Nda. 2:26-28) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa ana-a-asa nĩmatanĩaa maũvoo maitũ, kana ethĩwa nĩtũkwataa mosyao maseo ũtavanyʼanĩ, twaĩle kũekaa nguma syonthe ikamũsyokea Yeova. Wĩnyivyo nĩwaĩle kũtũtetheesya kũmanya kana tũyĩsa kwĩanĩsya maũndũ asu tũte na Yeova. (Avi. 4:13) Tweethĩwa na mawoni ta asu, tũkeethĩawa tũiatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. Yesũ nĩwamwĩkwatasya Yeova. (Yoa. 5:19, 30) Vai ĩvinda waatata kũvena Ĩthe wake wa ĩtunĩ ũkũmũ wake. Ĩandĩko ya Avilivi 2:6 yĩtwĩĩte kana Yesũ “ndaasũanĩa kwosa ũkũmũ wa Ngai, na ũu nĩ kwasya kana ndaasũanĩa kwĩthĩwa eanene na Ngai.” Nũndũ Yesũ aĩ na wĩnyivyo, nĩweesĩ ve maũndũ ũtatonya na nĩwanengete ndaĩa ũkũmũ wa Ĩthe wake. w20.08 11 ¶12-13

Amwe maendeee kũsembela nzĩanĩ ya thayũ nĩmethĩawa na mathĩna matenekee na matonya kũlea kũeleeka nĩ andũ angĩ. Ngewa ya Mevivosethi no ĩkwĩkĩe vinya ethĩwa nĩwĩthĩawa na maũndũ maũthĩnasya na wonaa angĩ mateũkũelewa. (2 Sam. 4:4) Mevivosethi aĩ mwonzu mamutha, na eka ũu, ve ĩvinda Mũsumbĩ Ndaviti weethĩiwe na woni ũtaĩle ĩũlũ wake na amwĩka ũndũ mũthũku. Ĩndĩ ndaaĩtĩkĩla kwoveea ũthatu ngoonĩ yake. Vandũ va ũu, nĩwaendeeie kũtanĩa o kĩla kĩseo wakwatĩte thayũnĩ wake. Nĩwatũngie mũvea nũndũ wa ũseo ũla Ndaviti wamwonetye ĩvindanĩ ĩvĩtu. (2 Sam. 9:6-10) Kwoou yĩla Ndaviti weethĩiwe na woni ũtaĩle ĩũlũ wake na amwĩka ũndũ mũthũku, ndaasisya o kaũndũ kau kamwe, ĩndĩ nĩwasũanĩie maũndũ onthe. Kĩu nĩkyamũsiĩĩie ndakethĩwe na ũthilĩku ngoonĩ yake nũndũ wa kĩla Ndaviti wamwĩkie. Na ndaamũtũla Yeova mũtĩ nũndũ wa kĩko kya Ndaviti. Kĩla Mevivosethi wasũanĩaa mũno nĩ ũndũ ũtonya kũkwata mbau mũsumbĩ mũnyuve wa Yeova. (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30) Yeova aandĩkĩthisye ngewa ya Mevivosethi Ndetonĩ yake nĩ kana ĩtũtethye.​—Alo. 15:4. w20.04 26 ¶3; 30 ¶18-19

Amwe kĩkundinĩ nĩmatonya kwĩthĩwa me amisonalĩ, mavainia ma mwanya, kana mavainia ma kĩla ĩvinda. Kwa wʼo, twĩ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ĩũlũ wa nthĩ matwʼĩkĩthĩtye wĩa wa kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa ũndũ ũla mũnene thayũnĩ woo. O na kau atavanyʼa aa ma ĩvinda yonthe mayĩthĩawa na syĩndũ mbingĩ, Yeova nũmaathimĩte na maũndũ maingĩ maseo. (Mko. 10:29, 30) Nĩtwonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa aa me ma vata, na nĩtũtũngaa mũvea mũno kwĩthĩwa namo kĩkundinĩ! Mo no ana-a-asa ala manyuvĩtwe matongosye na Aklĩsto ala me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe matonya kũtalwa ta me na kĩanda kĩkundinĩ? Aiee! Kĩla mũtavanyʼa wa ũvoo mũseo ethĩawa e wa vata kĩkundinĩ na methonĩ ma Ngai. (Alo. 10:15; 1 Ako. 3:6-8) Na twĩasya ũu nũndũ kĩeleelo kĩmwe kĩnene kya kĩkundi nĩ kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa ma Mwĩaĩi waitũ Yesũ Klĩsto. (Mt. 28:19, 20; 1 Tim. 2:4) Onthe ala matavanasya, methĩwe nĩ atavanyʼa mate avatise kana nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa avatise kĩkundinĩ, nĩmatataa vyũ kwia mbee wĩa wa kũtavanyʼa.​—Mt. 24:14. w20.08 21 ¶7-8

O tondũ ĩandĩko ya ũmũnthĩ yonanĩtye, yĩla twakomana na mathĩna, Yesũ ndalea kũtũtwʼĩĩka. Kwa wʼo, ndeto isu sya Yesũ no itume twosa vinya. Nĩkĩ? Nũndũ ve mavinda tũemeeawa nĩ mathĩna. Kwa ngelekanyʼo, yĩla twakwʼĩĩwa nĩ mũndũ twendete, nĩtũkwatawa nĩ kyeva matukũ maingĩ, na mavinda angĩ twĩkalaa na kyeva kĩu myaka mingĩ. Namo angĩ nĩmaemeeawa nĩ mathĩna ala mokanasya na ũkũũ. Na ve ala matindaa naĩ nũndũ wa kũkwʼa ngoo mũno. Ĩndĩ kũmanya kana Yesũ ethĩawa vamwe naitũ “mĩthenya yonthe,” o na yĩla tũkwĩwʼa twĩ kĩvindunĩ kya ngokomi, nĩkũtũnengae vinya wa kũmĩĩsya. (Mt. 11:28-30) Ndeto ya Ngai nĩtũĩkĩĩthĩtye kana we nũtũmĩaa alaĩka kũtũtetheesya. (Aevl. 1:7, 14) Kwa ngelekanyʼo, alaĩka nĩmatũtwʼĩĩkaa na makatũtongoesya yĩla tũũtavanyʼa “ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ” kwa andũ ma “kĩla mbaĩ na ũko na kĩthyomo.”—Mt. 24:13, 14; Ũvu. 14:6. w20.11 13-14 ¶6-7

Twĩenda mũmanyĩwʼa witũ amanye kana kĩla ũkwĩmanyĩsya kyumĩte Ndetonĩ ya Ngai mbeveee. (1 Ath. 2:13) Tũtonya kwĩka ũu ata? Mwĩkĩe vinya aelesye kĩla ũendeee kwĩmanyĩsya. Vandũ va kũmũeleasya mĩsoa yonthe, mũkũlye akũelesye mĩsoa ĩmwe. Mũtetheesye one ũndũ Ndeto ya Ngai ĩmũkonetye we mwene. Mũkũlye makũlyo meũmũtetheesya kũelesya ũndũ ũkũsũanĩa kana ũkwĩwʼa ĩũlũ wa maandĩko ala wasoma. (Luka 10:25-28) Kwa ngelekanyʼo, mũkũlye-ĩ, “Ĩandĩko yĩĩ yĩũtetheesya kwona nguma yĩva ya Yeova?” “Ũndũ ũũ weemanyĩsya Mbivilianĩ ũtonya kũũtethya ata?” “Wĩĩwʼa ata ĩũlũ wa ũndũ ũsu weemanyĩsya?” Ũndũ ũla wa vata ti ũndũ mũmanyĩwʼa wĩ na ũmanyi wĩana, ĩndĩ nĩ ũndũ wendete maũndũ ala weemanyĩsya na ũndũ ũmatũmĩaa. Eka Mbivilia ĩmanyĩsye neyo. Waĩlĩte kwĩthĩwa na wĩnyivyo ethĩwa nũkwenda kũtetheewʼa ũtwʼĩke mwalimũ mũseo. w20.10 15 ¶5-6

Nĩtwĩsĩ nesa vyũ kana wĩa wa kũtavanyʼa ũkathela ĩvinda yĩla yaĩlĩte yavika. Kwasũanĩa kĩla kyeekĩkie mĩthenyanĩ ya Noa. Yeova oonanisye nesa vyũ kana we nũatĩĩaa nesa ĩvinda yĩla ũtwʼĩte ya kwĩka maũndũ. Myaka ta 120 mbua ya ĩvinda ya Noa ĩtanamba kua, Yeova nĩwatwie ĩkambĩĩa ĩndĩĩ. Myaka mingĩ ĩtina wa Yeova kũtwʼa, nĩweeie Noa ake ngalawa. Nĩvatonyeka ũkethĩa Noa athũkũmie wĩa ũsu na kĩthito vandũ va myaka 40 kana 50. O na kau andũ mayaamwĩthukĩĩsya, we aendeeie kũmanenga ũkanyʼo nginya yĩla Yeova wamwĩie alike ngalawanĩ. Na ĩndĩ ĩvinda yĩla yaĩle yavika, “Yeova amũvingĩa nthĩnĩ.” (Mwa. 6:3; 7:1, 2, 16) O mĩtũkĩ, Yeova nũkũmina wĩa wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Ĩtina wa ũu, akavetanga nthĩ ĩno nthũku ya Satani, na aiete nthĩ nzaũ, ĩla ĩkatũa o ala mamwĩwʼaa. Ĩndĩ ĩvinda yĩu yĩtanavika, ekai tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Noa na angĩ ala mataasiĩĩa kwʼoko kwoo. Na ekai tũendeee kũtavanyʼa tũte kwĩtĩkĩla kũvĩngĩĩswa nĩ kĩndũ, tũendeee kũmĩĩsya, na tũiendeea kũmũĩkĩĩa Yeova vyũ vamwe na mawatho make. w20.09 13 ¶18-19

Keka vai mũvango wa ũkũmũ, mũsyĩ wa Yeova wĩthĩwa na kĩthokoanyʼo na ndwĩthĩwa na ũtanu. Kwa ngelekanyʼo, vayĩthĩwa na mũndũ wa kũtwʼa ũndũ maũndũ mekwĩkwa, na wa kũĩkĩĩthya kana motwi ala meekwa nĩmeanĩwʼa. No twĩkũlye-ĩ, ‘Ethĩwa nĩ ũndũ mũseo kwa aũme kwĩthĩwa na ũkũmũ mĩsyĩnĩ kwoo, nĩkĩ aka aingĩ ũmũnthĩ mewʼaa me avinyĩĩe nĩwʼo?’ Mewʼaa ũu nũndũ aũme aingĩ maiatĩĩaa mĩao ĩla Yeova ũnenganĩte kwondũ wa mĩsyĩ, na vandũ va ũu, maatĩĩaa syĩthĩo sya kwoo. O na nĩmekaa iveti syoo maũndũ mathũku nĩ kana metanĩthye. Kwa ngelekanyʼo, mũndũũme no avinyĩĩe kĩveti kyake ayenda ewʼe e wa vata, kana ayenda kwonanyʼa nĩwe mũndũũme mũsyĩ ũsu. No asũanĩe kana nũndũ ndatonya kũlasimĩthya kĩveti kyake kĩmwende, no atume kĩmũkĩa. Na no atũmĩe wia ũsu kũkĩsumbĩka. Aũme ala masũanĩaa ũu na mekaa maũndũ ta asu mainengae aka ndaĩa ĩla ĩmaĩle, na kĩu kĩleanĩte vyũ na ũndũ Yeova wendaa.​—Aev. 5:25, 28. w21.02 3 ¶6-7

Yĩla waitavĩwa nĩ mathĩna, no ũmũvoye Yeova na kĩthingʼĩĩsyo aũtetheesye. Nake no asũngĩe mboya ĩsu kwa kũũnenga “mũuo wa Ngai ũla ũvĩtũkĩte ũmanyi wʼonthe” wa andũ. (Avi. 4:6, 7) Yeova atũmĩaa veva wake wĩ vinya kũũtetheesya ũusye. (Aka. 5:22) Yĩla ũũmũvoya Yeova, mũtulũĩle ngoo yaku. Alanyʼa maũndũ ũtheinĩ. Mũelesye thĩna waku, na ũimũtavya ũndũ ũkwĩwʼa. Ethĩwa ve kĩndũ ũtonya kwĩka ũkaũmina, mũkũlye aũnenge ũĩ ũmanye kĩla waĩle kwĩka, na aikũnenga vinya wa kũkĩka. Na ethĩwa vai kĩndũ wĩka ũkaũmina, mũkũlye Yeova aũtetheesye ndũkemakĩe mũno. Yĩla walanyʼa maũndũ ũtheinĩ ũivoya, nĩwĩthĩawa ũtonya kwona nesa ũsũngĩo wa Yeova. Ethĩwa ndũnakwata ũsũngĩo ĩtina wa kavinda kanini, ndũkaeke kũvoya. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova ndendaa o wĩke kwalanyʼa maũndũ ũtheinĩ, ĩndĩ nĩwendaa ũvoye na kĩthingʼĩĩsyo.​—Luka 11:8-10. w21.01 3 ¶6-7

Ũmũnthĩ kĩkundinĩ nĩtwĩthĩawa na andũ matwaanĩte mate na syana na angĩ me nasyo. O na vailye ũu, nĩtwĩthĩawa na ana-a-asa aingĩ matatwaanĩte na eĩtu-a-asa aingĩ mate atwae. Twaĩle kũmona ata? Ngelekanyʼo ya Yesũ no ĩtũtetheesye. Yĩla waĩ ũthũkũminĩ wake kũũ nthĩ ndaatwaana. Atũmĩaa ĩvinda yake yingĩ kwĩanĩsya wĩa ũla watũmĩtwe atethye. Ĩndĩ ndaamanyĩsya kana no nginya mũndũ ekale atatwaanĩte kana ate mũtwae. O na vaiĩ vandũ waamanyĩsya kana no nginya mũndũ atwaane kana atwawe. Vandũ va ũu, aisye kana Aklĩsto amwe no manyuve kwĩkala ũu. (Mt. 19:12) Yesũ nĩwanengete ndaĩa ala matatwaanĩte na ala mate atwae. We ndoonaa me vathei kana ta ve kĩndũ makosete. O ta Yesũ, mũtũmwa Vaulo ekalile atatwaanĩte ĩvinda yonthe yĩla waĩ wĩanĩ wake wa kũtavanyʼa. Vaiĩ ĩvinda o na yĩmwe Vaulo waasya kana nũthũku kwa Mũklĩsto kũtwaana kana kũtwawa. Nĩweesĩ kana ũsu nĩ ũtwi wa mũndũ mwene. w20.08 28 ¶7-8

Mũtũmwa Yoana ekalile thayũ myaka mingĩ, na nĩweeyoneie maũndũ maingĩ manene. Nĩwakomanie na mathĩna maingĩ maĩ matonya kwonzya mũĩkĩĩo wake. Ĩndĩ eekĩaa kĩthito vyũ aatĩĩe mĩao ya Yesũ, na mwĩao ũmwe nĩ ũla wa kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa make. Nũndũ wa ũu, Yoana nĩweesĩ ki kana Yeova na Yesũ nĩmamwendete, na kana makamũnengae vinya wa kũmĩĩsya thĩna o na wĩva. (Yoa. 14:15-17; 15:9, 10) Vai ũndũ Satani kana nthĩ yake maĩ matonya kwĩka makatuma Yoana asũanĩa ti ta wendetwe, kana makamũsiĩĩa kũĩkĩĩthya ana-a-asa na eĩtu-a-asa make nũmendete kwa ndeto na meko. O tondũ kwailye ĩvinda ya Yoana, ngai ya nthĩ ĩno nĩ Satani, na e kĩmena kingĩ. (1 Yoa. 3:1, 10) Ĩndĩ o na kau endaa tũmene ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, ndesa kũtuma twĩka ũu tũtamũnengete ũthei. Ekai tũtwʼe vyũ kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na tũimonyʼa kana nĩtũmendete kwa ndeto ila tũũneena na maũndũ ala tũkwĩka. Tweeka ũu, tũkekalaa twĩ eanĩe na twĩ atanu vyũ nũndũ nĩtwĩsĩ twĩ andũ ma mũsyĩ wa Yeova.​—1 Yoa. 4:7. w21.01 13 ¶18-19

Nũndũ tũtwĩe nthĩ ĩsumbĩkĩtwe nĩ Satani, nĩtũkwatawa nĩ maũndũ momũ mũno, na mavinda amwe nĩmatũemeeaa ũkethĩwa tũyĩsĩ twĩĩka ata. (2 Tim. 3:1) Ĩndĩ tũyaĩle kwĩmakĩa kana kũlikwa nĩ wia. Na kĩtumi nũndũ Yeova nĩwĩthĩawa ene kyonthe kĩla kĩũtũkwata. Na atwathĩte kana yĩla twaemeewa, akatũũngamasya na kwʼoko kwake kwa aũme. (Isa. 41:10, 13) Kwoou tũi na nzika o na vanini kana Yeova akatũtwʼĩĩkaa, na kana Maandĩko makatũnengae vinya wa kũsinda mawetu o na meva. Syĩndũ ta vitio, ndulama sya kwĩthukĩĩsya, na kĩla kĩlungu kĩ na kyongo, “Ĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta Woo,” no iũtetheesye mũno ũkaelewa nesa ngewa ĩla ũũsoma. Ũtanamba kwĩloela vitio isu kana kwĩthukĩĩsya ndulama isu, kana o kũsoma ngewa isu, amba kũmũvoya Yeova ũmũkũlĩtye akwonyʼe maũndũ ma vata ala ũtonya kũtũmĩa. Kũna visa kĩlĩkonĩ ũsũanĩĩte ta keka nue mũndũ ũla ũũsoma ngewa yake. Vindĩĩsya maũndũ ala athũkũmi asu aĩkĩĩku ma Yeova meekie, na ũndũ Yeova wamatetheeisye kũthĩnĩkĩa thĩna woo. Na ĩndĩ ũiatĩĩaa kĩla wasoma. Ndũkolwe nĩ kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa ũtethyo ũla ũkũnengete. Na nĩ kana wonanyʼe kana nũũtũnga mũvea, mantha myanya ya kwĩkĩa angĩ vinya na kũmatwʼĩĩka. w21.03 19 ¶22-23

Ethĩwa mũi na syana na nĩmũkwenda kwĩthĩwa nasyo, ĩkũlyei atĩĩ: ‘Ithyĩ twĩ wĩnyivyo na nĩtwendete maũndũ ma kĩ-veva mũno ũkethĩa Yeova no atũnyuve kũsũvĩa mwana?’ (Sav. 127:4) Na ethĩwa wĩ mũsyai, ĩkũlye: ‘Nyie nĩnĩmanyĩasya syana syakwa kũthũkũma na kĩthito?’ (Mũta. 3:12, 13) ‘Nyie nĩnĩkaa kĩla ndonya nzũvĩe syana syakwa iikakwatwe nĩ mĩisyo ĩla ĩtonya kumĩla?’ (Nth. 22:3) Nĩ wʼo kana ndwĩsa kũsũvĩana syana syaku na mathĩna. Ĩndĩ no ũsyũmbanyʼe kavola kwa kavola waendeea kũimanyĩsya kwa nzĩa nzeo ũndũ itonya kũatĩĩa ũtao wa Ndeto ya Ngai. (Nth. 2:1-6) Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa ve mũndũ wa mũsyĩ waeka kũmũthũkũma Yeova, tũmĩa Ndeto ya Ngai kũmanyĩsya syana syaku nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata iendeee kũlũmanyʼa na Yeova. (Sav. 31:23) Kana ethĩwa nĩmwakwʼĩĩwa nĩ mũndũ mwendete, syonyʼe mĩsoa yĩ Ndetonĩ ya Ngai ĩtonya kũitetheesya kũmĩanĩsya na kyeva na kũusya.​—2 Ako. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16. w20.10 27 ¶7