Mwei wa 12

Yesũ aelekanilye ngwatanĩo ĩla wĩthĩawa nayo na aatĩĩi make na ngwatanĩo ĩla yĩthĩawa katĩ wa mũĩthi na malondu make. (Yoa. 10:14) Atũmĩie ngelekany’o yaĩlĩte vyũ. Malondu methĩawa mesĩ mũĩthi wamo na nĩmethukĩĩasya wasya wake. Mũtalii ũmwe nĩweeyoneie kĩu. Aisye: “Ĩvinda yĩmwe twendaa kwosa vitio ya ndĩthya ĩmwe ya malondu na twendaa matũatĩĩe. Ĩndĩ mayaatũatĩĩa nũndũ mayeesĩ mawasya maitũ. Ĩndĩ yĩla kamwana kamwe ka ndĩthya kookie, kakililye kameta oou, makaatĩĩa.” Kĩu mũtalii ũsu weeyoneie kĩtũlilikanasya ndeto ila Yesũ wawetie ĩũlũ wa malondu make, kana amanyĩw’a make. Aisye: “Makethukĩĩsya wasya wakwa.” Ĩndĩ Yesũ e ĩtunĩ. Kwoou vatonyeka ata tũkamwĩthukĩĩsya? Ũndũ ũla wa vata tũtonya kwĩka tũkonany’a nĩtwĩthukĩĩasya wasya wa Vwana witũ nĩ kũatĩĩa momanyĩsyo make.​—Mt. 7:24, 25. w21.12 16 ¶1-2

Mũtũmwa Vaulo aĩ mũndũ mũng’endu na wathĩnasya Aklĩsto mũno. Ĩndĩ ĩtina, nĩwamanyie kana eekaa maũndũ mathũku, na nĩweeyũmbanĩtye kũalyũla mawoni na mwĩkalĩle wake. (1 Tim. 1:12-16) Na nũndũ wa ũtethyo wa Yeova, nĩwavotie kũtw’ĩka mũĩthi wĩ wendo, wĩ ĩnee, na wĩ wĩnyivyo. Na vandũ va kũtinda asũanĩĩte mawonzu make, atwie kũĩkĩĩa vyũ kana Yeova akamũekeaa. (Alo. 7:21-25) Ndeekwatasya kana mavinda onthe akeekaa maũndũ ateũvĩtya. Vandũ va ũu, nĩweekĩaa kĩthito ethĩwe na mwĩkalĩle ũla ũmwaĩle Mũklĩsto, na aimwĩkwatya Yeova amũtetheesye eanĩsye ũthũkũmi wake. (1 Ako. 9:27; Avi. 4:13) Mũndũ ndanyuvawa atw’ĩke mũtumĩa nĩkwĩthĩwa ndavĩtasya. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, Yeova nĩwendaa atumĩa metĩkĩle mavĩtyo moo, na mayĩkĩa kĩthito methĩwe na mwĩkalĩle ũla ũmwaĩle Mũklĩsto. (Aev. 4:23, 24) Mũtumĩa nĩwaĩle kwĩthiana atũmĩĩte Ndeto ya Ngai, na oona vandũ ũtonya kũlũnga, ayĩka moalyũku ala mekwendeka. Eeka ũu, Yeova akamũtetheeasya ethĩwe e mũtanu na ayĩthĩwa mũtumĩa mũseo.​—Yak. 1:25. w22.03 29-30 ¶13-15

Twaĩle kwĩka ata tweethĩa nĩtũsilĩlaa Mũklĩsto mũna? Twaĩle kũlilikana kana no nginya twende ana-a-asa maitũ. (Yak. 2:8) O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũmwĩsũva Yeova mũno atũtetheesye tũeke kũmũsilĩla. Na ĩndĩ, no twĩke kwosana na mboya sitũ kwa kwosa ĩtambya tũee ngewa na Mũklĩsto ũsu. No tũmũthokye tũtavany’e nake kana tũĩsanĩe o kaindo. O ũndũ twaendeea kũmũmanya nesanga, now’o twaĩle kũtata tũatĩĩe ngelekany’o ya Yeova na Yesũ kwa kũsisya ũseo wake. Tweeka ũu, tũkeethĩawa tũyonany’a kana nĩtwĩthukĩĩasya mwĩao ũla tũnengetwe nĩ ũla mũĩthi mũseo wa kũeka kũsilĩla. O tondũ malondu methukĩĩasya wasya wa mũĩthi wamo, aatĩĩi ma Yesũ nĩmethukĩĩasya wasya wake. Twĩthĩwe twĩ ma “ĩĩthya ĩnini” kana twĩ ma “malondu angĩ,” ekai tũendeee kwĩthukĩĩsya wasya wa ũla mũĩthi mũseo.​—Luka 12:32; Yoa. 10:11, 14, 16. w21.12 19 ¶11; 21 ¶17-18

Yĩla Leovoamu watw’ĩkie mũsumbĩ wa Isilaeli, andũ nĩmookie vala ũĩ mayenda kũmũkũlya ũndũ mũna. Mendaa amavũthĩsye mũio ũla ĩthe wake, Solomoni, wamaĩkĩtye. Leovoamu nĩweekie ũndũ mũseo nũndũ nĩwakũlilye atumĩa ma Isilaeli ũtao nĩ kana amanye ũndũ ũkũsũngĩa andũ. Mamwĩie kana eeka kĩu andũ meũmũkũlya eke, andũ asu makamũkwataa mbau mavinda onthe. (1 Asu. 12:3-7) Ĩndĩ Leovoamu ndaaĩanĩwa nĩ ũtao ũsu. Na kwoou nĩwaendie kũkũlya aũme ala meanĩte ĩmwe mamũnenge ũtao. Mamwĩie aitavĩĩsye andũ mũio ũla maĩkĩtw’e. (1 Asu. 12:9-11) Leovoamu aĩ o atonya kũmũkũlya Yeova ũtao ũla ũkũatĩĩa. Ĩndĩ atwie kũatĩĩa ũtao wa aũme ala maĩ ma ĩika yake. Kĩu nĩkyatumie maũndũ make na ma Aisilaeli onthe mathi naĩ. O naitũ ti mavinda onthe tũkanengawe ũtao ũla tũkwenda kwĩw’a. Ĩndĩ ethĩwa wumĩte Ndetonĩ ya Ngai, nĩtwaĩle kũwĩtĩkĩla. w22.02 9 ¶6

Mũndũ wĩ wĩnyivyo na wĩsĩ ve maũndũ ũtatonya ndatindĩaa kũsũanĩa ũndũ amũika mate na ũmanyi, ĩndĩ asũanĩaa maũndũ ala matonya kwĩanĩsya. Vandũ va kwona ta meũtata kũsindana nake, amonaa ta atethya ma wĩa vamwe nake. Ala akũũ monaa amũika ta mĩthĩnzĩo Yeova ũmanengete, na kĩu nĩkĩtumaa matũnga mũvea. O ũndũ maendeee kũkũĩĩa, now’o vinya woo ũendeeaa kũnyiva, na kwoou nĩmatũngaa mũvea moona amũika matonya kũtetheesya kĩkundi na meyũmbanĩtye kwĩka ũu. Mbivilianĩ ve ngelekany’o ĩmwe nzeo mũno ya mũndũ ũmwe mũkũũ weetawa Naomi, weetĩkĩlile kũtetheew’a nĩ mũndũ wa mũika. Yĩla mũka-a-mwanae weetawa Luthi wakw’ĩĩiwe nĩ mũũme, ambie kũmwĩsũva asyoke kwa andũ moo. Ĩndĩ yĩla Luthi wamũthing’ĩĩisye amwĩtĩkĩlye asyokany’e nake Mbetheleemu, nĩwamwĩtĩkĩlilye aendany’e nake. (Lu. 1:7, 8, 18) Kĩu kyatumie aka asu elĩ matetheka mũno! (Lu. 4:13-16.) Wĩnyivyo no ũtume ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala akũũ maatĩĩa ngelekany’o ya Naomi. w21.09 10-11 ¶9-11

Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwĩsĩ maũndũ ala kĩla ũmwe witũ ũtonya kwĩanĩsya. No kwĩthĩwa ũtonya kwĩka maũndũ maingĩ kwĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ wĩsĩ. Kana ũkethĩwa ũtatonya kwĩka maũndũ maingĩ ta ala angĩ nũndũ wa ũkũũ, ũwau, kana ianda ila wĩ nasyo nthĩnĩ wa mũsyĩ. Ethĩwa vailye ũu, ndũkakw’e ngoo. (Aka. 6:4) Yeova ndesa kũlwa nĩ wĩa waku. Mavinda onthe akatanĩthaw’a nue ethĩwa wamũnenga kĩla kĩseo vyũ na wĩ na kĩeleelo kĩla kyaĩle. Eka ũu, Yeova nĩwĩthĩawa esĩ maũndũ ala ũkwĩw’a ũyenda kwĩanĩsya. Ĩndĩ endaa ũtanĩe na ũianĩwa nĩ kĩla ũtonya kwĩanĩsya ũimũthaitha. Na ĩvindanĩ yĩĩ, twĩ na mũuo wa kĩlĩko nũndũ nĩtwĩsĩ kana Yeova ndaleaa kũtetheesya athaithi make makwatwa nĩ mathĩna. (Isa. 41:9, 10) Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũtwendete. Na vate nzika, twĩ na itumi nzeo sya kũmũthaitha twĩ atanu, nũndũ no we e weka waĩle kũnengwa “nguma na ndaĩa” nĩ syũmbe syonthe!​—Ũvu. 4:11. w22.03 24 ¶16; 25 ¶18

Yĩla twaemwa nĩ kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ nesa vyũ, tũyaĩle kũkw’a ngoo. (Yak. 3:2) Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno. Mũmanyĩw’a ũkwĩmanyĩsya kũsola ndesa kũsola nesa vyũ ta mwalimũ wake. Ĩndĩ yĩla watata ndakatũngĩlĩĩle mavĩtyo make, na eekĩa kĩthito ũndũ ũtonya atate kũsola ta mwalimũ wake, nĩwĩkaa maendeeo. O ta ũu, twatũmĩa kĩla tweemanyĩsya Mbivilianĩ, na twatata ũndũ tũtonya tũlũnge mavĩtyo maitũ, no tũvote kũatĩĩa ngelekany’o ĩla Yesũ watũtiĩe. (Sav. 119:59) Andũ aingĩ nthĩ ĩno nĩmeyendete. Ĩndĩ andũ ma Yeova me kĩvathũkany’o. Nĩtũkiitawa ngoo mũno twasũanĩa ũndũ Yesũ weeyumasya atetheesye angĩ, na nĩtũtw’ĩte kũatĩĩa ngelekany’o yake. (1 Vet. 2:21) Twatata ũndũ tũtonya twĩthĩwe na wendi wa kũthũkũma angĩ o ta Yesũ, o naitũ tũkekalaa twĩ atanu nũndũ tũkeethĩawa twĩsĩ kana nĩtũmwendeeasya Yeova. w22.02 24 ¶16; 25 ¶18

Kĩndũ kĩmwe Yeova ũtũmĩaa ũmũnthĩ kũnenga andũ make myolooto nĩ Ndeto yake, Mbivilia. Twoosa ĩvinda tũsũanĩe mũno maũndũ ala Yeova ũkũtũmanyĩsya, tũkaatĩĩaa myolooto yake na tũianĩsya nesa ũtavany’a witũ. (1 Tim. 4:15, 16) O na ĩngĩ, Yeova nũtũmĩaa “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ” kũtũnenga myolooto. (Mt. 24:45) Mavinda amwe, ngombo ĩsu no ĩtũnenge myolooto tũte kũelewa nesa nĩkĩ yatũnenga. Kwa ngelekany’o, nĩtũtonya kũkwata myolooto ya kũtũtetheesya kwĩyũmbanĩsya mũisyo tũkwona ta ũtesa kumĩla kĩsionĩ kitũ. Twaĩle kwĩka ata ethĩwa twĩĩw’a myolooto ĩla twanengwa ta ĩtatũtethya? No tũsũanĩe ngewa ila tũsomete Mbivilianĩ. Mavinda amwe andũ ma Ngai nĩmakwataa mwolooto ũkwoneka ũtamatethya ĩndĩ mũthya ũimatangĩĩa.​—Asi. 7:7; 8:10. w22.03 18-19 ¶15-16

Yesũ awetie ndeto sya ĩandĩko ya ũmũnthĩ ate na nzika o na vanini. Nĩweesĩ kana wĩkwatyo wake waĩ mokonĩ ma Yeova, na ndaĩ na nzika kana Ĩthe wake akamũlilikana. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ndetonĩ sya Yesũ? Ndũkakĩe kwia thayũ waku mokonĩ ma Yeova. Nĩ kana wĩke ũu, no nginya ‘ũmũĩkĩĩe Yeova na ngoo yaku yonthe.’ (Nth. 3:5) Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwana-a-asa weetawa Joshua waĩ na myaka 15, na wawaĩte ũwau ũtesa kũvoa. Nĩwaleile ũiiti ũleanĩte na mĩao ya Ngai. Ĩvinda ĩkuvĩ atanakw’a, atavisye inyia wake atĩĩ: “Mami, nyie nĩ mokonĩ ma Yeova. . . . Nĩũtavya ũũ nde na nzika: Nĩnĩsĩ nesa vyũ kana Yeova akanthayũũkya. Nũsomete ngoo yakwa na nĩwĩsĩ nĩnĩmwendete vyũ.” Nũseo kĩla ũmwe witũ akekũlya-ĩ, ‘Ngakwatwa nĩ ĩtatwa yĩtonya kũtuma nĩkw’a, no nie thayũ wakwa mokonĩ ma Yeova, nĩ na mũĩkĩĩo vyũ kana akandilikana?’ w21.04 12-13 ¶15-16

Ũtavany’a nĩwĩkĩaa andũ ma Yeova vinya. Yĩla twatavya angĩ ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ, nĩtwĩw’aa twathangaaw’a na tweekĩwa vinya, methĩwe nĩmeũtwĩthukĩĩsya kana maitwĩthukĩĩsya. Ve maũndũ mana matonya kũtuma andũ amwe mew’a ta matesa kwĩanĩsya maũndũ maingĩ ũtavany’anĩ. Ethĩwa ũu nĩw’o wĩw’aa, lilikana kana Yeova nũtanaa oona ũyĩka kyonthe kĩla ũtonya. Yeova nĩwonaa na nĩwendeeaw’a nĩ wendi ũla twĩthĩawa naw’o wa kũtavany’a o na ethĩwa tũitonya kumaalũka nyũmba. Nũndũ wa ũu, no atũvingũĩe myanya ya kũtavya ala matũsũvĩaa na matakĩtalĩ ũvoo mũseo. Twaelekany’a kĩla twĩanĩasya ũmũnthĩ na kĩla tweanĩasya tene, no tũtũlĩke ngoo. Ĩndĩ twasalukya twone ũndũ Yeova ũtũtetheeasya ũmũnthĩ, nĩtũkwataa vinya wa kũmĩĩsya ĩtatwa o na yĩva twĩ atanu. Tũyĩthĩawa twĩsĩ nĩ mbeũ syĩva sya ũw’o twavanda itonya kũmea na iyambĩĩa kwĩana.​—Mũta. 11:6. w21.05 24-25 ¶14-17

Ĩtomo nĩyatumie Mũsumbĩ Ndaviti olwa nĩ kĩla Yeova wamũnengete. Kwa ngelekany’o, nĩwamũathimĩte na ũthwii na nguma, na nĩwamũtetheetye akasinda amaitha make aingĩ. O na ũ Ndaviti mwene nĩwaisye kana moathimo ma Ngai maĩ “maingĩ ũndũ matatonya kũtalĩka.” (Sav. 40:5) Ĩndĩ avikie vandũ oolwa nĩ kĩla Yeova wamũnengete. O na kau Ndaviti aĩ na iveti kauta, nĩwambĩĩie kwenda kĩveti kya mũndũ ũngĩ. Kĩveti kĩu kyeetawa Mbathi-sieva, na kyatwaĩtwe nĩ Mũititi weetawa Ulia. Ndaviti nĩwakomie na kĩveti kĩu, na kyaitava. Kĩu Ndaviti weekie kyaĩ kĩthũku mũno, ĩndĩ kũthũkya ũvoo, nĩwavangĩthisye Ulia oawe! (2 Sam. 11:2-15) We asũanĩaa kyaũ? Teene we no weesĩ kana Yeova nũmwene? O na kau nĩwamũthũkũmĩte Yeova ĩvinda yĩasa e mũĩkĩĩku, nĩwakwatiwe nĩ ĩtomo na kĩu kyatuma avathĩnĩa. Ũseo, ĩtina nĩweetĩkĩlile mavĩtyo make na eelila. Na ndalea kwĩthĩwa atanie mũno yĩla Yeova wamũekeie!​—2 Sam. 12:7-13. w21.06 17 ¶10

No twĩthĩwe tũyĩw’a ta tũtatoetye kũmanyĩsya mũndũ Mbivilia. No twĩthĩwe twonaa ta twaĩle kwamba kwongela ũmanyi witũ kana ũtũĩka witũ. Ethĩwa ũu nĩw’o wĩw’aa, kwasũanĩa maũndũ aa atatũ matonya kũtuma wĩyĩĩkĩĩa mũnango. Mbee, Yeova ndethĩawa na nzika kana nũtonya kũtethya wĩa ũũ nesa. Kelĩ, o na kau Yesũ nĩwe wĩ na “ũkũmũ w’onthe ĩtunĩ na kũũ nthĩ,” nũkũnengete wĩa wa kũmanyĩsya angĩ, na ũu wĩonany’a kana nũkũĩkĩĩe. (Mt. 28:18) Na katatũ, ala angĩ no makũtetheesye. Yesũ nĩweekwatasya Ĩthe wake amũmanyĩsye kĩla ũkũweta na kũneena, na o naku no wĩke o take. (Yoa. 8:28; 12:49) O na no ũkũlye mũsyaĩĩsya wa kĩkundi kyaku kya ũtavany’a, vainia wĩ na ũtũĩka, kana mũtavany’a ũngĩ wĩ na ũmanyi aũtetheesye kwambĩĩa kũmanyĩsya mũndũ Mbivilia na kũendeea kũmũmanyĩsya. Na ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kana wĩyĩĩkĩĩe mũnango nĩ kwĩthĩwa vo yĩla mũtavany’a ũmwe katĩ wa asu ũkũmanyĩsya mũmanyĩw’a wake Mbivilia. w21.07 6 ¶12

Yĩĩ nĩyo ĩvinda ya kwĩmanyĩsya kũĩkĩĩa vyũ kana mavinda onthe Yeova ekaa kĩla kyaĩle. Nĩkĩ? Nũndũ mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nthũku wĩ vakuvĩ vyũ na ũla thĩna mũnene ũkilyĩ kwambĩĩa, na kwoou ĩvinda ya thĩna ũsu nĩtũtonya kũnengwa myolooto tũkwona ĩsaanĩtye, tũkwĩw’a yĩ vinya kũatĩĩa, kana tũteũmĩelewa. O nayo ĩvindanĩ yĩu, ti atĩ Yeova akaneenaa naitũ ĩmwe kwa ĩmwe. Nĩvatonyeka akatũnenga myolooto atũmĩĩte ala ũnyuvĩte matongoesye ũseũvyonĩ wake. Yĩu yĩikethĩwa ĩvinda ya kũya nzika na myolooto ĩla tũũnengwa, kana kwambĩĩa kwĩkũlya, ‘Kwa w’o myolooto ĩno yumĩte kwa Yeova, kana ana-a-asa asu meĩka kũtũtavya kĩla mekwenda?’ We ũkamũĩkĩĩa Yeova na ũseũvyo wake ĩvindanĩ yĩu ya mwanya? No ũkwate ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu wasũanĩa ũndũ wosaa myolooto ĩla tũnengawe ũmũnthĩ. Ethĩwa yu tũĩ nũĩkĩĩaa myolooto ĩla tũnengawe na nũmĩatĩĩaa na mĩtũkĩ, nĩ ũndũ ũtonyeka ũkeka oou ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene. w22.02 6 ¶15

Mũthenya ũmwe, Ngiteoni na aũme make 300 nĩmaendie kaũnĩ na Yeova amatetheesya kũkwata ũsindi mũnene. Vate nzika, kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma malikwa nĩ mĩtũlyo. Yĩla aũme ma Evalaimu makomanie na Ngiteoni, makwatisye kũmũtetya vandũ va kũmũkatha nũndũ ndaameta maendany’e kaũnĩ. (Asi. 8:1) Ĩndĩ Ngiteoni nĩwamatavisye kĩndũ meesĩ nesa kyoonanĩtye ũndũ Yeova wamaathimĩte. Yĩla meewie ũu, ‘ũthatu woo nĩwalikile.’ (Asi. 8:3) Ngiteoni nĩwatatie ũndũ ũtonya ethĩwe na wĩnyivyo nĩ kana andũ ma Ngai maendeee kwĩkalany’a na mũuo. Kĩla aũme ma Evalaimu meekie kĩtũmanyĩsya kana twaĩle kũmantha ũndũ tũũmũtaĩa Yeova, vandũ va kwĩmanthĩa nguma. O na ĩngĩ, ethĩwa twĩ na mĩsyĩ kana twĩ atumĩa, ngelekany’o ya Ngiteoni no ĩtũtethye mũno. Ethĩwa ve ũndũ tweeka watuma mũndũ ũngĩ athata, nĩtwaĩle kũtata vyũ tũelewe nĩkĩ wathata. Na ethĩwa ve kaũndũ kaseo mũndũ ũsu wĩkĩte, nĩtwaĩle kũmũkatha. Tũyĩsa kwĩka ũu tũte na wĩnyivyo. Ĩndĩ kũmantha mũuo nĩ kwa vata kwĩ kwĩtetea. w21.07 16-17 ¶10-12

Yeova oonanisye nũtũnengete ndaĩa kwa kũtũmba na mũvw’ano wake. Nũndũ twoombiwe na mũvw’ano wa Ngai, no twĩthĩwe na nguma nzeo ta syake. Kwa ngelekany’o, no twĩmanyĩsye kwendana, kwĩw’anĩa ĩnee, kwĩkala twĩ aĩkĩĩku, na kwĩka ũla ũlũngalu. (Sav. 86:15; 145:17) Yĩla tweekĩa kĩthito twĩthĩwe na nguma ta isu, twĩthĩawa tũyonany’a nĩtũmũnengete Yeova ndaĩa na nĩtũũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa kũtũmba na mũvw’ano wake. (1 Vet. 1:14-16) Kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla ũmwendeeasya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ kũtumaa twĩkala twĩ atanu na twĩ eanĩe. O na ĩngĩ, nũndũ Yeova atũmbie na mũvw’ano wake, no tũvote kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla we wendaa andũ ma mũsyĩ wake methĩwe naw’o. Yeova atũseũvĩsye vandũ vaseo va kwĩkala. Yeova ataaĩsa kũmba mũndũ, ambie kũmba nthĩ na kũmyanakavya. (Yovu 38:4-6; Yel. 10:12) Na nũndũ we nĩ mũlau na nĩwendete kwĩka angĩ nesa, nĩwatũmbĩie syĩndũ mbingĩ nzeo itũtanĩthasye. (Sav. 104:14, 15, 24) Nake avindĩĩsya kĩla woomba, ‘oonaa nĩ ũseo.’​—Mwa. 1:10, 12, 31. w21.08 3 ¶5-6

Ithyonthe nĩtũnengetwe wĩa wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a. (Mt. 28:19, 20; Alo. 10:14) We no wende kwaĩlangya nzĩa ila ũtũmĩaa kũtethya wĩa ũũ wa vata? Ĩmanyĩsye mbulosua Kũmanyĩsya na ũyĩthĩwa na mĩvango ĩtonya ũkũtetheesya ũtũmĩe kĩla ũkwĩmanyĩsya. Ũivanga mĩvango ĩla ũkwenda kwĩanĩsya, ndũkolwe kana mũvango ũla wa vata vyũ nĩ kwĩkĩa kĩthito wĩthĩwe na nguma sya Kĩklĩsto. (Ako. 3:12; 2 Vet. 1:5-8) Vate nzika, ithyonthe nĩtwendaa kwĩka maũndũ maingĩ kwĩ ala twĩkaa ũmũnthĩ ũthũkũminĩ wa Yeova. Nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ, tũkeethĩwa tũtonya kũmũthũkũma nesa vyũ ũndũ twendaa. Ĩndĩ ĩvinda yĩu yĩtanavika, tweekĩa kĩthito vyũ twĩanĩsye maũndũ ala tũtonya ĩvindanĩ yĩĩ, tũkongeleela ũtanu witũ na tũikakusaa ngoo mũno nũndũ wa kĩla tũtatonya kwĩanĩsya. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana, tweeka ũu tũkamũtaĩa Yeova, ũla nĩ “Ngai mũtanu.” (1 Tim. 1:11) Kwoou ekai tũendeee kũtanĩa ianda ila twĩ nasyo! w21.08 25 ¶18-20

Ethĩwa waeiwe nĩ asyai Ngũsĩ, nĩvatonyeka ũkethĩwa weemanyĩisye ĩũlũ wa Yeova kuma wĩ mũnini. Nĩwamanyĩiw’e kana nĩwe Mũmbi, e nguma nzeo, na kana e na mũvango mũseo kwondũ wa andũ. (Mwa. 1:1; Meko 17:24-27) Ĩndĩ andũ aingĩ maiĩkĩĩaa kana kwĩ Ngai, na kana nĩwe woombie syĩndũ syonthe. Vandũ va ũu, maĩkĩĩaa kana thayũ waumanie na twĩndũ tũnini mũno tweeyumĩlilye oou kĩtumbo, na twambĩĩa kũalyũka o kavola nginya twatw’ĩka syũmbe ila syĩ kw’o. Andũ amwe ala maĩkĩĩaa ũu nĩ asomu mũno. Maasya kana andũ ma saenzi nĩmaĩkĩĩthĩtye kana Mbivilia ndĩneenaa ũla w’o, na maasya kana ala maĩkĩĩaa kwĩ Mũmbi ti asomu, mai kĩlĩko, kana makengekaa na mĩtũkĩ. O na ethĩwa twĩthĩĩtwe twĩ Ngũsĩ sya Yeova kwa ĩvinda yĩana ata, ithyonthe nĩtwaĩlĩte kũendeea kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ. Tweeka ũu, tũikakengwa nĩ “ũĩ wa nthĩ na ũvũngũ mũthei” ũla ũmanyĩaw’a nĩ ala maleanaa na Ndeto ya Ngai.​—Ako. 2:8. w21.08 14 ¶1-3

Aveli, Noa, Avalaamu, na Yovu, nĩmoonanisye kana nĩmamũnengete Yeova ndaĩa na nĩmamwendete kwa kũmwĩw’a, kũmũĩkĩĩa, na kũmumĩsya nthembo. Nĩmeekaa kyonthe kĩla matonya mamũtaĩe, nake nĩweetĩkĩlaa ũthaithi woo. Ĩtina, Yeova nĩwanengie nzyawa sya Avalaamu Mĩao ya Mose. Mĩao ĩsu yatalanĩtye maũndũ maingĩ moonanĩtye ũndũ Yeova wendaa mamũthaithe. Ĩtina wa Yesũ kũkw’a na kũthaayũkw’a, athaithi ma Yeova mayaĩ na vata wa kũatĩĩa Mĩao ya Mose. (Alo. 10:4) Manengiwe mwĩao mweũ, naw’o nĩ “mwĩao wa Klĩsto.” (Aka. 6:2) Maĩ matonya kũkwata mwĩao ũsu kwa kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ na momanyĩsyo make, ĩndĩ ti kwa kũatĩĩa maũndũ maingĩ matalanĩtw’e, ta ala maĩ Mĩaonĩ ya Mose. O na ũmũnthĩ, Aklĩsto mekaa kyonthe kĩla matonya maatĩĩe Klĩsto nĩ kana mamwendeesye Yeova na ‘maikwata ũthũmũo.’​—Mt. 11:29. w22.03 20-21 ¶4-5

Yeova nĩwĩthukĩĩasya syana syake. Mwana wake nĩwavoyie mavinda maingĩ yĩla waĩ kũũ nthĩ, na vate nzika, nĩwamwĩthukĩĩasya. Mavinda ala Yesũ wavoya ataneka motwi maito, ta yĩla wavoyie atananyuva atũmwa make 12, nĩwamwĩthukĩĩasya. (Luka 6:12, 13) O na ĩngĩ, nĩwamwĩthukĩĩisye yĩla wamũvoyie e na thĩna mwingĩ ngoonĩ. Atanavũnyanĩwa, nĩwamũvoyie Ĩthe wake na kĩthing’ĩĩsyo nũndũ wa ĩtatwa yĩla yaĩ mbee wake. Yeova nĩweethukĩĩisye mboya ya Mwana wake mwendwa, na eka ũu, nĩwatũmie mũlaĩka amwĩkĩe vinya. (Luka 22:41-44) O na ũmũnthĩ, Yeova nĩwĩthukĩĩasya mboya sya athũkũmi make. Aisũngĩaa ĩvindanĩ yĩla yaĩle na kwa nzĩa ĩla nzeo vyũ. (Sav. 116:1, 2) Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa India nĩweeyoneie ũndũ ũsu. Ekalaa e na kĩũũyũ kingĩ mũno, na nĩwamũvoyie Yeova na kĩthing’ĩĩsyo ĩũlũ wa thĩna ũsu. Aandĩkie: “Ĩla JW Broadcasting^® ya Mwei wa 5, 2019, yaneeneete ũndũ ũtonya kwĩka ethĩwa wĩkalaa wĩmakĩĩte na wĩ na kĩũũyũ, yavikie ĩvindanĩ yĩla yĩmbaĩlĩte. Ũsu nĩw’o waĩ ũsũngĩo wa mboya syakwa.” w21.09 21-22 ¶6-7

We no ũsũanĩe ũndũ vaĩ vinya kwa Aklĩsto asu ma ĩvinda ya mbee kũtia vakuvĩ syĩndũ syonthe ila maĩ nasyo na maithi kwambĩĩa maũndũ moo ĩngĩ? Yaĩ no nginya maĩkĩĩe vyũ kana Yeova nũkũmeanĩĩsya mavata moo. Ĩndĩ o na vailye ũu, ve ũndũ waĩ ũtonya kũmatethya. Myaka ĩtano mbee wa Alomi kũthyũlũlũka Yelusaleme, mũtũmwa Vaulo nĩwanengie Aevelania ũtao wa vata mũno amea: “Ĩthĩwai mũte na wendi wa mbesa thayũnĩ wenyu, ĩndĩ ĩanĩwai nĩ syĩndũ ila mwĩ nasyo. Nũndũ aĩtye: ‘Ndikakũtia nongi, na ndikakũeka nongi.’ Nĩ kana twĩthĩwe na ũkũmbaũ mũnene, na kwasya: ‘Yeova nĩwe mũtetheesya wakwa; ndikakĩa kĩndũ. Mũndũ atonya kũmbĩka ata?’” (Aevl. 13:5, 6) Vate nzika, yaĩ laisi kwa ala maatĩĩie ũtao ũsu wa Vaulo Alomi matanamba kũmavithũkĩa kwĩanĩwa nĩ syĩndũ nini ila maĩ nasyo mavika kũu makĩĩie. Mayaĩ na nzika kana Yeova nũkũmeanĩĩsya mavata moo. w22.01 4 ¶7, 9

Yĩla twasũanĩa mũndũ wĩ tei, tũkũnaa visa wa mũndũ wĩkaa angĩ nesa, wĩ ngoo nzeo, wĩ ĩnee, na mũlau. O na nĩ laisi tũkalilikana ĩla ngewa Yesũ wanenganie ya Mũsamalia mũseo. Mũsamalia ũsu ‘eew’ĩie tei’ Mũyuti wavithũkiĩwe nĩ ing’ei, o na kau ndaumĩte mbaĩ ĩmwe nake. Mbivilia yaĩtye kana ‘amwĩw’ĩie tei mũno’ nũndũ nĩwaũmĩĩtw’e, na kwoou eeka mũvango asũvĩwe. (Luka 10:29-37) Ngewa ĩsu ĩtũtetheeasya kwona nguma nzeo mũno ya Ngai witũ, nayo nĩ tei. Ngai atwĩw’ĩaa tei nũndũ nũtwendete, na kĩla mũthenya nĩtwonaa tei ũsu wake maũndũnĩ maingĩ. Ve ũndũ ũngĩ mũndũ wĩ tei wĩkaa. Mũndũ wĩ tei no alee kwosea mũndũ ũvĩtĩtye ĩtambya oona ve kĩtumi. Vate nzika, ũu now’o Yeova wĩkanaa naitũ. Mũandĩki wa Savuli aisye: “Ndatwĩkĩte kwĩanana na naĩ sitũ.” (Sav. 103:10) Ĩndĩ mavinda angĩ, Yeova nũnengae mũndũ wĩkĩte naĩ ũkany’o mũito. w21.10 8 ¶1-2

Yeova onasya ũseo wĩ wendo o ala me na ngwatanĩo nzeo nake, namo nĩ athũkũmi make. Twonaa kĩu nesa twasũanĩa kĩla kyawetiwe nĩ Mũsumbĩ Ndaviti na mwathani Ndanieli. Kwa ngelekany’o, Ndaviti aisye: “Endeea kwonan’ya ũseo waku wĩ wendo kwa ala meũkũmanya.” O na ĩvinda yĩngĩ aisye: “Ũseo wĩ wendo wa Yeova nĩ kuma tene na tene kũvika tene na tene ĩũlũ wa ala mamũkĩaa.” Nake Ndanieli aisye: ‘Ame Mwĩaĩi, Ngai ũla [wonanasya] ũseo wĩ wendo kwa ala mamwendaa na kũkwataa mĩao yake.’ (Sav. 36:10; 103:17; Nda. 9:4) Kwosana na ndeto isu mbeveee, Yeova onasya athũkũmi make ũseo wĩ wendo nũndũ nĩmamwĩsĩ, nĩmamũkĩaa, nĩmamwendete, na nĩmakwataa mĩao yake. Onasya ũseo wĩ wendo o athaithi make ma w’o. Tũtanambĩĩa kũmũthũkũma Yeova, nĩtwatethekaa nĩ wendo ũla wonasya andũ onthe. (Sav. 104:14) Ĩndĩ nũndũ yu twĩ athaithi make, nĩtũsyokaa tũkatetheka nĩ ũseo wake wĩ wendo. w21.11 3-4 ¶8-9

O na vathi ata, twĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kũatĩĩa ndeto isu sya Yesũ. Ũmũnthĩ andũ aingĩ nĩmendete mũno kũatĩĩa atongoi ma ndĩni ala me nguma. Methĩawa mamendete mũno nginya ũkethĩa no ta me vakuvĩ kũmathaitha. Andũ aingĩ nĩmausũanaa makanisanĩ moo, makathooa mavuku moo, o na makaumya mbesa mbingĩ kwondũ wa maũndũ ala atongoi asu meũtwaĩĩsya. Amwe moo maĩkĩĩaa kyonthe kĩla meũmatavya. O na mamona matanaa ta moona Yesũ! Kĩvathũkany’o namo, athaithi ma w’o ma Yeova mayĩthĩawa na atongoi. O na kau nĩtũnengete ndaĩa ala matongoeasya maũndũ, nĩtwĩtĩkĩlanaa na ũndũ ũũ wĩ ũtheinĩ Yesũ wamanyĩisye: ‘Inyw’onthe mwĩ ana-a-asa.’ (Mt. 23:8-10) Tũithaithaa andũ, methĩwe nĩ atongoi ma ndĩni kana nĩ ma siasa. Na tũikwataa mbau maũndũ ala methĩawa matwaĩĩsye. Eka ũu, tũyĩlikasya maũndũnĩ ma nthĩ ĩno o na vanini. Maũndũ asu matumaa twĩthĩwa twĩ kĩvathũkany’o vyũ na ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto.​—Yoa. 18:36. w21.10 20 ¶6-7

Ethĩwa Mũklĩsto nũkwenda kwĩkala e mũtheu, no nginya aĩkĩĩthye kana vai mũndũ kana kĩndũ kĩngĩ o na kĩva kĩũvĩngĩĩsa ngwatanĩo yake na Ngai. Na nũndũ twĩtawa Ngũsĩ sya Yeova, nĩtwĩkĩaa kĩthito tũikeke ũndũ o na ũmwe ũtonya kũvũthya kana kũvukya ĩsyĩtwa yake ĩtheu. (Ali. 19:12; Isa. 57:15) Aisilaeli moonanasya kana nĩmetĩkĩlĩte Yeova atw’ĩke Ngai woo kwa kũkwata mĩao ĩla wamanengete. Alivai 18:4 yaĩtye: “Motw’ĩo makwa mũkekaa, na myamũlo yakwa mũkasũvĩaa, mũendae nthĩnĩ wayo: ninyie Yeova Ngai wenyu.” Kĩlungu kya 19 kĩ na “myamũlo” ĩmwe Aisilaeli maaĩle kũatĩĩa. Kwa ngelekany’o, mũsoa wa 5-8, 21, na 22 ũneeneete nthembo sya nyamũ. Mũisilaeli aaĩlĩte kumya nthembo isu kwa nzĩa ‘ĩtevukya kĩndũ kĩtheu kya Yeova.’ Kũsoma mĩsoa ĩsu kwaĩlĩte kũtũsukuma tũtate kyonthe kĩla tũtonya tũmwendeesye Yeova, na tũyĩĩkĩĩthya twamumĩsya nthembo sya ũtaĩo syĩtĩkĩlĩkĩte, o tondũ ĩandĩko ya Aevelania 13:15 yĩtwĩkĩĩte vinya twĩke. w21.12 5 ¶14-15

Ala manatwaanie o mĩtũkĩ no matetheke nĩ ngewa sya angĩ memanyĩĩtye kũmwĩkwatasya Yeova. No kwĩthĩwa amwe me mũtwaanonĩ methĩĩtwe ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe kwa myaka mingĩ. Mwĩona ata mũkamakũlya ũtao yĩla mũũsũanĩa ĩũlũ wa mĩvango ĩla mwĩ nayo? Ĩsu nĩ nzĩa ĩmwe ya kwonany’a kana nĩmũmwĩkwatĩtye Yeova. (Nth. 22:17, 19) Lilikanai kana mũtwaano nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Yeova. (Mt. 19:5, 6) Endaa onthe ala matwaanĩte matanĩe mũthĩnzĩo ũsu. Ala mũnatwaanie o mĩtũkĩ, mwĩona ata mũkasũanĩa ũndũ mũtũmĩaa thayũ wenyu? Nĩmwĩkaa kyonthe kĩla mũtonya mũmwony’e Yeova kana nĩmũtũngaa mũvea nũndũ wa mĩthĩnzĩo ĩla ũmũnengete? Mũvoyei Yeova. Manthai myolooto ĩla ĩmũkonetye Ndetonĩ yake. Na ĩndĩ atĩĩai ũtao ũla Yeova ũkũmũnenga. Mwatũnga ilĩko syenyu ũthũkũminĩ wa Yeova, no mwĩkale mũte na nzika o na vanini kana mũkekalaa mwĩ atanu na mwĩ eanĩe! w21.11 18-19 ¶16, 18

Yakovo ndoonaa ta we mũseo kwĩ ala angĩ. Yakovo ndaasũanĩa kana we nĩ wa vata kwĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala angĩ aĩ nĩkwĩthĩwa aĩ mwana-a-inyia wa Yesũ, kana nĩkwĩthĩwa aĩ na ianda sya mwanya. Vandũ va ũu, eetie athaithi ala angĩ “ana-a-asa makwa endwa.” (Yak. 1:16, 19; 2:5) O na ĩngĩ, ndaaenda angĩ masũanĩe kana we ndavĩtasya. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Lilikana kana ithyonthe twĩ ene naĩ. Tũyaĩle kũtuma ala twĩmanyĩasya namo masũanĩa kana tũivĩtasya. Nĩkĩ? Nũndũ kĩu no kĩtume mũmanyĩw’a ambĩĩa kwona ta ũtavota kwĩka kĩla Ngai wendaa eke. Ĩndĩ tweetĩkĩla kana ndwĩthĩĩtwe wĩ ũndũ wĩ laisi kwitũ kũatĩĩa myolooto ĩla yĩ Maandĩkonĩ, na tũimũelesya ũndũ Yeova ũtũtetheetye kwĩka moalyũku thayũnĩ witũ, no tũmũtetheesye akamanya kana o nake no amũthũkũme Yeova. w22.01 11 ¶13-14

O ũndũ tweekĩa kĩthito kingĩ tũsũanĩe ta Yesũ, now’o tũkekaa take, na now’o tũkonanasya nguma ta syake nesanga. (Aevl. 1:3) Nĩtũtonya kwasya atĩĩ: ‘Yesũ nde na naĩ. Kwoou nyie ndyĩsa kwĩka maũndũ nesa vyũ take!’ Ethĩwa ũu nĩw’o wĩw’aa, lilikana maũndũ aa. Mbee, ũmbĩtwe ũtonya kwĩthĩwa na nguma ta sya Yeova na Yesũ. Kwoou no ũtw’e kũatĩĩaa ngelekany’o yoo, na no wĩthĩwe na nguma ta syoo, o na ethĩwa ti nesa vyũ. (Mwa. 1:26) Kelĩ, vai vinya ũngĩ nthĩ yonthe ũvĩtũkĩte ũtonyi wa veva mũtheu. Veva ũsu no ũũtetheesye kwĩanĩsya maũndũ ũtesa kwĩanĩsya na vinya waku mwene. Katatũ, Yeova ndekwatasya yu tũĩ wĩthĩwe na ũsyao wa veva nesa vyũ ũteũvĩtany’a. Nĩkyo kĩtumi Ĩthe witũ wĩ wendo ũkanenga ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ ĩũlũ wa nthĩ myaka 1,000 mayĩsa kũtw’ĩka nĩmambĩĩa kwĩkaa maũndũ mateũvĩtya. (Ũvu. 20:1-3) Kĩla Yeova wendaa yu tũĩ nĩ kwona tũyĩka kyonthe kĩla tũtonya na tũimwĩkwatya atũtetheesye. w22.03 9-10 ¶5-6

Eka mboya, ve maũndũ angĩ matonya kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yitũ vamwe na Yeova. Maũndũ asu nĩ kũsoma Ndeto ya Ngai na kũthi maũmbanonĩ ma kĩkundi. Vo ve ũndũ ũtonya kwĩka ũtũmĩe nesa vyũ ĩvinda yĩla ũtũmĩaa ũyĩmanyĩsya na wĩ maũmbanonĩ ma kĩkundi? Ĩkũlye-ĩ, ‘Nĩ kyaũ kĩkothaa kwelelũkya kĩlĩko kyakwa nĩ maũmbanonĩ kana yĩla ngwĩmanyĩsya?’ Noĩthwa ne kũkũnĩwa simũ, kana kũtũmĩwa email kana mesengyi? Wamanya kĩlĩko kyaku nĩkĩũtangatanga ũendeee kwĩmanyĩsya kana wĩ maũmbanonĩ ma kĩkundi, mũkũlye Yeova aũtetheesye. Ti ũndũ wĩ laisi kwia ũtee maũndũ ala meũkũya mũtwe nĩ kana ũtũnge kĩlĩko maũndũnĩ ma kĩ-veva, ĩndĩ nĩ ũndũ wa vata wĩke ũu. Mũvoye Yeova aũnenge mũuo ũla ũtonya kũsũvĩa ngoo yaku vamwe na ‘kĩlĩko kyaku.’​—Avi. 4:6, 7. w22.01 29-30 ¶12-14

Mũsumbĩ Usia nĩwaleile ũtao. Mũthenya ũmwe, nĩwaendie ĩkalũnĩ ya Yeova na alika vandũ vataaĩle kũlika mũndũ ũngĩ eka o athembi, na atata kũtoeesya ũvani. Athembi ma Yeova moona ũu mamwĩie: “Ti wĩa waku, Usia, kũmũtoeesya Yeova ũvani, ĩndĩ nĩ wa athembi.” Usia eekie ata? Keka nĩweetĩkĩlile ũtao enyivĩtye na ayuma ĩkalũnĩ vau kwa vau, Yeova ethĩwa amũekeie. Vandũ va ũu, eekie ‘kũthilĩka.’ Nĩkĩ waleile ũtao ũsu wanengiwe? Veonekana kana nũndũ nĩwe waĩ mũsumbĩ, eew’aa aĩlĩte kwĩka kĩla ũkwenda. Ĩndĩ ũsu tiw’o waĩ woni wa Yeova. Nũndũ wa mĩtũlyo yake, Yeova nĩwamũkũnie na mangũ “kũvika mũthenya wa kĩkw’ũ kyake.” (2 Mav. 26:16-21) Ngewa ya Usia yĩtũmanyĩsya kana, o na ethĩwa nithyĩ aaũ, twalea ũtao wumĩte Mbivilianĩ, Yeova ndesa kũtwĩtĩkĩla. w22.02 9 ¶7

Kaingĩ, mũndũ wĩ na “mwĩkalĩle wa tene” asũanĩaa na akeka maũndũ mathũku. (Ako. 3:9) No ethĩwe eyendete, athataa mĩtũkĩ, ate mũvea, na e mĩtũlyo. No ethĩwe atanĩaa kwĩloela mavisa ma ũlaalai na sinema syĩ na maũndũ mathũku kana syĩ na ũng’endu. Vate nzika, nĩwĩthĩawa na nguma imwe nzeo, na no ew’e aiandũĩka nũndũ wa maũndũ mathũku ala ũneenaa kana wĩkaa. Ĩndĩ ndethĩawa na wendi mwingĩ wa kũalyũla mosũanĩo na mwĩkalĩle wake. (Aka. 5:19-21; 2 Tim. 3:2-5) Nũndũ twĩ ene naĩ, vai ũmwe witũ ũtonya kũvetanga vyũ mosũanĩo na mawendi mathũku ala methĩawa ilĩkonĩ na ngoonĩ sitũ. Nũndũ wa ũu, tũilea kwĩsa kwĩka kana kũneena ũndũ ũkatuma twĩlila. (Yel. 17:9; Yak. 3:2) Ĩndĩ yĩla twaumya mwĩkalĩle wa tene, tũiendeeaa kũsumbĩkwa nĩ mawoni na meko mathũku. Twĩthĩawa twavĩndũka vyũ.​—Isa. 55:7. w22.03 3 ¶4-5

Atumĩa, tataai ũndũ mũtonya mũsũanĩe nguma nzeo ila ana-a-asa na eĩtu-a-asa menyu methĩawa nasyo. Nĩ w’o, kĩla ũmwe witũ nũvĩtasya, ĩndĩ vai ũmwe ũtethĩawa na nguma nzeo itonya kũtwendeesya. Kwa w’o, ve mavinda atumĩa methĩawa maĩlĩte kũlũnga mosũanĩo ma Mũklĩsto mũna. Ĩndĩ o ta mũtũmwa Vaulo, atumĩa nĩmaĩle kwĩkĩa kĩthito maikatinde masũanĩĩte mũno ũndũ meũthatw’a nĩ ndeto kana meko ma Mũklĩsto ũsu. Vandũ va ũu, nũseo masũanĩe mũno ũndũ ũmwendete Yeova, ũndũ ũmũthũkũmĩte na wũmĩĩsyo, na ũndũ ũtonya kwĩka maũndũ maseũvĩte atetheew’a. Atumĩa ala mekĩaa kĩthito masisye nguma nzeo sya Aklĩsto ala angĩ, nĩmatumaa onthe kĩkundinĩ methĩwa me ndũũ na mendanĩte. Lilikanai kana Yeova ndekwenda mwĩkae maũndũ ta alaĩka, ĩndĩ eenda mũmũthũkũmae mwĩ aĩkĩĩku. (1 Ako. 4:2) O ta ũu, no mwĩkale mũte na nzika kana Ngai nĩwonaa maũndũ onthe ala mwĩkaa ũthũkũminĩ wake me ma vata mũno. Yeova ndakesa “kũlwa nĩ wĩa wenyu na wendo ũla mwoonanisye kwondũ wa ĩsyĩtwa yake na kwa kũthũkũma na kũendeea kũmathũkũma atheu.”​—Aevl. 6:10. w22.03 31 ¶19, 21