Mwei wa 12

We ũla Mũethiovia waĩ na ũkũmũ mũnene nĩweeyũmbanĩtye kũvatiswa? Lilikana kana “aĩ anathi Yelusaleme kũthaitha.” (Meko 8:27) Kwoou nĩvatonyeka akethĩwa eetĩkĩlĩte ndĩni ya Kĩyuti. Vate nzika, nĩweemanyĩĩtye ĩũlũ wa Yeova mavukunĩ matheu ma Maandĩko ma Kĩevelania. Ĩndĩ aĩ na wendi wa kwĩmanyĩsya maũndũ maingangĩ. Na nĩ wʼo nũndũ yĩla Vilivu wakomanie na mũndũũme ũsu lelũnĩ amwĩthĩie aisoma ĩvuku ya kũkũnzwa ya mwathani Isaia. (Meko 8:28) Nĩwendaa kũendeea kũmanya maũndũ maingangĩ. O na aumie Ethiovia athi nginya Yelusaleme nĩ kana akamũthaithĩe Yeova ĩkalũnĩ yĩla yaĩ kũu. Mũethiovia ũsu nĩwamanyĩiwʼe nĩ Vilivu ũwʼo wa vata ũteesĩ, na ũndũ ũmwe wamanyĩiwʼe nĩ kana Yesũ nĩwe Masia. (Meko 8:​34, 35) Nĩwamwendie Yeova na Mwana wake mũnango. Na kĩu nĩkyatumie atwʼa kwosa ĩtambya ya vata ya kũvatiswa na atwʼĩka mũatĩĩi wa Yesũ Klĩsto. Vilivu nĩwoonie kana mũndũũme ũsu nĩweeyũmbanĩtye, na kwoou amũvatisa. w23.03 8-9 ¶3-6

Tũyĩsa kũmwendeesya Yeova ethĩwa tũineenaa ũla wʼo. (Nth. 6:​16, 17) O na kũtwʼĩka andũ aingĩ mayonaa kũkengana ta ũndũ, nĩtwaĩle kwĩvathana na ũndũ ũsu nũndũ Yeova nũũmenete. (Sav. 15:​1, 2) Vate nzika, nĩtwĩvathanaa na kũneena ũvũngũ wĩ ũtheinĩ, ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩtwaĩlĩte kwĩvathana na kũnengane ũvoo ũvithĩte maũndũ mana. O na ĩngĩ, nĩtwaĩlĩte kwĩvathana na nzukũ. (Nth. 25:23; 2 Ath. 3:11) Ethĩwa nĩweewʼa maũndũ ala mũũneenaa na angĩ matwʼĩka nzukũ, tata ũneenee maũndũ matonya kwaka. Nĩkwĩthĩwa twĩkalĩte nthĩ yĩ andũ aingĩ maneenaa naĩ, no nginya twĩkĩe kĩthito nĩ kana ũneeni witũ ũmwendeesye Yeova. Akatũathimaa twatata ũndũ tũtonya tũtũmĩe ũneeni mũseo yĩla twĩ ũtavanyʼanĩ, yĩla twĩ maũmbanonĩ, na yĩla tũkũea ngewa na ala angĩ. Yĩla nthĩ ĩno nthũku ĩkavetangwa, ũkeethĩwa ne ũndũ wĩ laisi kwitũ kũtũmĩa ũneeni ũtonya kũmũetee Yeova ndaĩa.—Yuta 15. w22.04 9 ¶18-20

Yĩla twasũanĩa ũndũ Yeova na Yesũ matwendete mũno wĩana, kĩu nĩkĩtumaa o naitũ tũmenda. (1 Yoa. 4:10) Na tũmendaa ĩ ya mũno twamanya kana Yesũ akwie kwondũ wa kĩla ũmwe witũ. Mũtũmwa Vaulo nĩweesĩ kĩu, na nĩwoonanisye ũndũ watũngaa mũvea mũno wĩana yĩla waandĩkĩie Akalatia atĩĩ: ‘Mwana wa Ngai nĩwambendie na eenengane we mwene kwondũ wakwa.’ (Aka. 2:20) Nũndũ wa nthembo ya wovosyo, Yeova nũkũkusĩtye kwake nĩ kana ũtwʼĩke mũnyanyae. (Yoa. 6:44) We tyo ũtanaa mũno yĩla wamanya kana Yeova nĩwoonie kĩndũ kĩseo nthĩnĩ waku na aĩvĩa ndĩvi nene nĩ kana ũtalwe ta mũnyanyae? Na tyo wĩwʼaa weekĩwa vinya mũnango ũendeee kũmwenda Yeova na Yesũ? Nũseo twĩkũlye-ĩ, ‘Wendo ũsu wĩtuma nenda kwĩka ata?’ Kũmwenda Yeova na Klĩsto nĩkũtumaa twonyʼa ala angĩ kana nĩtũmendete.—2 Ako. 5:​14, 15; 6:​1, 2. w23.01 28 ¶6-7

Mbivilia nĩ mũio wa mwanya Yeova ũtũmĩaa kũtetheesya athaithi make “mamũthũkũmae na ngoo ĩmwe.” Yeova aandĩkĩthisye ilungu mbingĩ sya Maandĩko kwa nzĩa ĩtonya kũeleeka no ala me na wĩnyivyo. (Luka 10:21) Andũ kĩla vandũ nĩmasomaa Mbivilia. Ĩndĩ no ala me na wĩnyivyo mamĩeleawa nesa na maiatĩĩa ũtao wayo. (2 Ako. 3:​15, 16) Nĩtwĩmanyĩasya Mbivilianĩ ĩũlũ wa ũĩ wa Yeova. We ndatũmĩaa Maandĩko kũtũmanyĩsya ta kĩkundi tũ, ĩndĩ amatũmĩaa kũmanyĩsya na kũkiakĩsya mũndũ ũmwe ũmwe. Yĩla twasoma Ndeto yake, no twĩyonee ene ũndũ wendeeawʼa nĩ kĩla ũmwe witũ. (Isa. 30:21) Kwa ngelekanyʼo, nĩ keana ũvuaa Maandĩko na ũisoma mũsoa mũna ũla wĩwʼaa ta waandĩkiwe kwondũ waku? O na vailye ũu, Mbivilia nĩtethasya andũ milioni mbingĩ. Kwoou vatonyeka ata ĩkethĩwa na ũvoo ũkonetye mavata maku mwene? Kĩu kĩtonyekete nũndũ Mũandĩkĩthya wayo nĩwe mũĩ vyũ.—2 Tim. 3:​16, 17. w23.02 4-5 ¶8-10

Nũndũ twĩ Aklĩsto ma wʼo, nĩtũmwendete Yeova mũno. Twendaa kũmũnenga kĩla kĩseo vyũ. Ĩndĩ nĩ kana twĩke kyonthe kĩla tũtonya tũmwendeesye Yeova, no nginya twĩthĩwe na mĩvango ya kĩ-veva, ta kũtata twĩthĩwe na nguma sya Kĩklĩsto, twĩmanyĩsye ũtũĩka mũna, na tũimantha nzĩa sya kũtetheesya ala angĩ. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wendi wa kwĩka maendeeo ma kĩ-veva? Kĩtumi kĩla kĩnene nĩ kũmwendeesya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. Yeova nũtanaa yĩla woona tũitũmĩa nesa vyũ inengo na ũtonyi witũ ũthũkũminĩ wake. Na kwongela ũu, twĩkaa maendeeo ma kĩ-veva nĩ kana tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mũnango. (1 Ath. 4:​9, 10) O na ethĩwa twĩthĩĩtwe ũwʼonĩ myaka yingĩvĩte ata, vai ũmwe witũ ũteka maendeeo ma kĩ-veva. w22.04 22 ¶1-2

Silikalĩ sya nthĩ ĩno ikilyĩ kũvithũkĩa Mbaviloni Ĩla Nene, ĩla nĩ ndĩni syonthe sya ũvũngũ. Ũsu nĩwʼo ũkethĩwa mwambĩĩo wa ũla thĩna mũnene. Kyo kĩu kĩkatuma andũ aingĩ mambĩĩa kũmũthaitha Yeova? Aiee. Kĩvathũkanyʼo na ũu, kĩlungu kya 6 kya Ũvuanyʼo kyonanĩtye kana andũ ala matamũthũkũmaa Yeova makamantha wĩvitho silikalĩnĩ na viasalanĩ sya nthĩ ĩno, ila ielekanĩtwʼe na iĩma. Nũndũ maikatwʼa kũũngama ngalĩ ya Ũsumbĩ wa Ngai, Yeova akamatala ta avĩnganĩsya make. (Luka 11:23; Ũvu. 6:​15-17) Kwa wʼo, athũkũmi ma Yeova aĩkĩĩku makeethĩwa me kĩvathũkanyʼo vyũ ĩvindanĩ yĩu yũmũ ya ũla thĩna mũnene. Nĩmo makethĩwa me kĩkundi kyoka kĩtiele ĩũlũ wa nthĩ kĩimũthaitha Yeova Ngai, na kĩleete vyũ kũkwata mbau “ĩla nyamũ ya kĩthekanĩ.”—Ũvu. 13:​14-17. w22.05 16-17 ¶8-9

Andũ ma Ngai mayaĩle kũtavanyʼa ‘ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ’ wĩ wʼoka. (Mt. 24:14) Nĩmaĩlĩte kũkwata mbau wĩa wa alaĩka ala mawetetwe kĩlungunĩ kya 8 nginya 10 kya Ũvuanyʼo. Alaĩka asu meĩtwe metangaasa mothĩnyʼo maingĩ ala makakwata ala maleaa Ũsumbĩ wa Ngai. Nũndũ wa ũu, Ngũsĩ sya Yeova nitavanasya ĩũlũ wa ũvoo wa ũsilĩlo ũla ũelekanĩtwʼe na “mbua ya mavia na mwaki,” kwonanyʼa ũsilĩlo ũla Ngai ũkatwʼĩĩa ilungu syĩ kĩvathũkanyʼo sya nthĩ ĩno nthũku ya Satani. (Ũvu. 8:​7, 13) Andũ nĩmaĩlĩte kũmanya kana mũthya wĩ vakuvĩ nĩ kana meke moalyũku ala maĩlĩte na maivonoka ũthatu wa Yeova. (Nzev. 2:​2, 3) Ĩndĩ ũvoo ũsu ndũtanĩthasya andũ aingĩ. No nginya twĩthĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana tũũtavanyʼe. Ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, ũvoo wa mũthya wa ũsilĩlo ũkathatya andũ aingangĩ.—Ũvu. 16:21. w22.05 7 ¶18-19

Kwasũanĩa Aklĩsto makilyĩ kũtwʼĩka asyai. Kwa myaka mingĩ, nĩmatonya kwĩthĩwa mewʼĩte maũvoo meana ũna mayumwʼa maneeneete kũea syana. Ĩndĩ yu myolooto ĩla methĩĩtwe mayĩwʼa maũvoonĩ asu makamyonaa yĩ ya vata mũnango. Twĩasya ũu nũndũ yu me na mwana maĩle kũea. Kĩu kĩthĩawa kĩ kĩanda kĩnene mũno! Kwa wʼo, yĩla maũndũ maitũ maalyũka, nĩtwambĩĩaa kwona myolooto mĩna ya Mbivilia kwa nzĩa ya mwanya mũnango. Kĩu nĩkyo kĩtumi athaithi ma Yeova memanyĩasya Maandĩko, na maimavindĩĩsya ‘mĩthenya yonthe’ ya thayũ woo, o tondũ asumbĩ ma Isilaeli meeĩtwe meke. (Kũt. 17:19) Inywʼĩ asyai, mũnengetwe kĩanda kĩmwe kya vata katĩ wa ianda mbingĩ ila Mũklĩsto wĩthĩawa nasyo, nakyo nĩ kũmanyĩsya syana syenyu ĩũlũ wa Yeova. Ĩndĩ mũyaĩle o kũimanyĩsya ũwʼo ĩũlũ wa Ngai tu. Nĩmwaĩle kũitetheesya imwende mũno vyũ. w22.05 26 ¶2-3

Kwĩwʼa tũũmĩĩte ngoonĩ nũndũ wa maũndũ mathũku twĩkaa kana nũndũ wa naĩ twĩkie kũitoetye. No nginya twĩthĩwe twĩyũmbanĩtye kwosa ĩtambya yĩla yaĩlĩte. Kũalyũka nĩ ũndũ wa vata Yeova ũsiasya yĩla ũkũtwʼa nũkũekea mũndũ kana ndemũekea. Kũalyũka kwonanasya “kwĩthyũũa.” Kwa ndeto ĩngĩ, no nginya mũndũ atie mwĩkalĩle wake mũthũku na ayambĩĩa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla ũmwendeeasya Yeova. (Isa. 55:7) No nginya mũndũ aalyũle kĩlĩko kyake vyũ nĩ kana ambĩĩe kũtongoewʼa nĩ mosũanĩo ma Yeova. (Alo. 12:2; Aev. 4:23) No nginya atwʼe vyũ kũekana na mosũanĩo na meko mathũku. (Ako. 3:​7-9) Vate nzika, mũĩkĩĩo witũ nthĩnĩ wa nthembo ya Klĩsto nĩwʼo ũtumaa Yeova atũekea na kũtũthesya naĩ sitũ. Ĩndĩ Yeova atũekeaa na mũsingi wa nthembo ĩsu yĩla woona kĩthito kingĩ kĩla twĩkĩĩte tũalyũle mwĩkalĩle witũ.—1 Yoa. 1:7. w22.06 6 ¶16-17

Kuma tene, andũ methĩĩtwe maiũmĩsya andũ ala angĩ. (Mũta. 8:9) Kwa ngelekanyʼo, andũ nĩmatũmĩaa ũkũmũ woo naĩ, ingʼendilĩ nĩsyĩkaa maũndũ ma ũngʼendu, syana imwe sukulu nĩsyumangaa na ikathĩnyʼa syana ila ingĩ, na andũ amwe nĩmathĩnasya andũ moo ma mũsyĩ mũno. Kwoou ti ũsengyʼo kwona andũ maikĩa andũ ala angĩ! Ĩndĩ we Satani atũmĩaa wia ũsu ata? Satani endaa tũkĩe andũ nginya tũeke kũtavanyʼa na kwĩka maũndũ ala angĩ Yeova ũtwĩĩte twĩke. Kwa ngelekanyʼo, nũtũmĩaa silikalĩ kũkũna wĩa witũ maluvuku na kũtũthĩnyʼa. (Luka 21:12) O na ĩngĩ, andũ aingĩ nĩmanyaĩĩkasya maũvoo ma ũvũngũ na mathũku vyũ ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova. Andũ ala maĩkĩĩaa maũndũ asu no matũthekeee, kana o na makatũũmĩsya. (Mt. 10:36) Ĩndĩ nzĩa isu Satani ũtũmĩaa nitũsengʼasya? Aiee. Nzĩa isu nosyo watũmĩaa ĩvindanĩ ya atũmwa.—Meko 5:​27, 28, 40. w22.06 16 ¶10-11

Ala “aingĩ” makaalyũlwa methĩwe na ũlũngalu naaũ? Amwe moo nĩ ala makathayũũkwʼa na ala makavonoka Alimaketoni, vamwe na syana syonthe ila ikasyaĩwa nthĩ nzaũ. Mũthyanĩ wa ĩla myaka 1,000, andũ onthe ĩũlũ wa nthĩ makeethĩwa mavetewe naĩ vyũ. Twaĩle kwĩkala twĩsĩ kana mũndũ ndakakwata thayũ wa tene na tene aĩ nĩkwĩthĩwa nĩwavetewa naĩ vyũ. Kwasũanĩa Atamu na Eva. O na kau mayaĩ na naĩ, mayaĩ mesa kũkwata thayũ wa tene na tene matambĩte kwonanyʼa kana nĩmeũmwĩwʼa Yeova Ngai. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana mayaamwĩwʼa. (Alo. 5:12) Na nũndũ vai mũndũ o na ũmwe ũkethĩwa na naĩ mũthyanĩ wa ĩla myaka 1,000, onthe nĩmaketĩkĩla kũsumbĩkwa nĩ Yeova tene na tene? Kana ve amwe makalea kwĩkala me aĩkĩĩku ta Atamu na Eva? Makũlyo asu makenda kũsũngĩwa. w22.09 22-23 ¶12-14

Yĩla wasisya ũndũ maũndũ maendeee ĩũlũ wa nthĩ, nĩwĩthĩwa wĩwʼaa ve vinya kũĩkĩĩa kana maũndũ makaseũva? Kwa ngelekanyʼo, ngwatanĩo nthĩnĩ wa mĩsyĩ nĩthelete. Andũ kĩla vandũ maendeee kũngʼenda, na mailũnganaa na andũ ala angĩ. Eka ũu, aingĩ maiĩkĩĩaa ala me na ũkũmũ. Ĩndĩ maũndũ asu maendeee no maũkiakisye. Nĩkĩ? Nũndũ meonanyʼa kana kĩla Mbivilia yathanie ĩũlũ wa andũ ma “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo” nĩkĩendeee kwĩanĩa. (2 Tim. 3:​1-5) Vai mũndũ wĩsa kũkananĩsya kana wathani ũsu nĩwĩanĩĩte. Na ũsu nĩ ũĩkĩĩthyo wĩ ũtheinĩ kana Klĩsto Yesũ nĩwambĩĩie kũsumbĩka e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ wathani ũsu no ũmwe katĩ wa mawathani maingĩ makonetye Ũsumbĩ wa Ngai. Mawathani asu onthe malikanĩte nesa vyũ kwa nzĩa ĩkũtuma twona nesa vala maũndũ mavikĩte mũvangonĩ wa Yeova, o tondũ tũlungu twa visa twakwatanwʼa nesa tumĩlasya visa mũima. w22.07 2 ¶1-2

Ĩvindanĩ ya ũwau wa COVID-19, nĩtwakwatie myolooto yĩ ũtheinĩ ĩtũtavĩtye ũndũ tũtonya kũtavanyʼa na kwĩka maũmbano ma kĩkundi. Na tũte kwananga saa, nĩtwambĩĩie kũtũmĩa Indaneti kwĩka maũmbano ma kĩkundi na kwĩthukĩĩsya maũmbano manene. Eka ũu, yu ũtavanyʼa no ta weethĩiwe wa kũandĩka valũa na kũkũna simũ. Ĩndĩ Yeova nũathimĩte kĩthito kitũ. Kwa ngelekanyʼo, ovisi mbingĩ sya ũvonge niwetete kana ũtalo wa atavanyʼa nĩwongelekete mũno. Kwongela ũu, aingĩ nĩmeyoneete maũndũ ma kwĩkĩa vinya ĩvindanĩ yĩĩ. Amwe nĩmatonya kwĩthĩwa meewʼaa ũseũvyo ta ũkumya tũmĩao twingĩ tũte na vata. Ĩndĩ kĩla ĩvinda nĩtweeyoneaa kana myolooto ĩla twanengwa nĩyo yaĩlĩte vyũ. Kũvindĩĩsya ũndũ Yesũ wĩthĩĩtwe aitongoesya andũ make nesa kũkatumaa twĩkala tũte na nzika kana o na kwathi ata ĩvinda yũkĩte, we na Ĩthe wake meendea kwĩthĩwa vamwe naitũ.—Aevl. 13:​5, 6. w22.07 13 ¶15-16

Eka kũmũtaĩa Yeova mboyanĩ sitũ, nĩtũmũtũngĩaa mũvea nũndũ wa syĩndũ mbingĩ ila ũtũnengae. Kwa ngelekanyʼo, no tũmũtũngĩe mũvea nũndũ wa malangi manake na ma kwendeesya ala tũmonaa malaanĩ, malĩu matatalĩka me mũyo, na kĩtindo kĩseo kya ala twĩ ndũũ. Ĩthe witũ atũnengete syĩndũ isu na ingĩ mbingĩ no kana twĩkale twĩ atanu. (Sav. 104:​12-15, 24) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ tũmũtũngĩaa Yeova mũvea nũndũ wawʼo nĩ lĩu mwingĩ wa kĩ-veva ũla ũtũseũvĩasya na wĩkwatyo mũseo ũla ũtũnengete. Nĩ laisi mũno tũkolwa nĩ kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa maũndũ onthe ala ũtwĩkĩte. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũlilikanae kũmũtũngĩa mũvea? No ũandĩke maũndũ ala wamũvoya, na mavinda kwa mavinda ũimasiasya nĩ kana wone ũndũ ũkũsũngĩĩte. Na ĩndĩ ũimũtũngĩa mũvea.—Ako. 3:15. w22.07 22 ¶8-9

Kwa wʼo, nĩtwĩsĩ kana kwĩmanyĩsya ũla wʼo kũitoetye. Nĩ kana tũtetheke vyũ, no nginya twĩkale nthĩnĩ wa ũla wʼo, kana kwa ndeto ingĩ, tũatĩĩe kĩla tweemanyĩsya. Kĩu nokyo kĩtonya kũtũetee ũtanu wa wʼo. (Yak. 1:25) Tũtonya kwĩka ata tũĩkĩĩthye kana twĩkalĩte nthĩnĩ wa ũla wʼo? Mwana-a-asa ũmwe aĩtye kana nũseo tũkethianaa tũsisye ethĩwa nĩtwĩkaa maũndũ ala tweemanyĩsya, na tũyona kũla tũtonya kwaĩlangya. Mũtũmwa Vaulo aisye: “Maendeeo ala twĩkĩte kũvika yu, nĩtũendeei kwĩkala mũendelenĩ o ũsu.” (Avi. 3:16) Kwasũanĩa moathimo ala tũkwataa yĩla tweekĩa kĩthito vyũ “[tũendae] nthĩnĩ wa ũla wʼo”! Yĩla tweeka ũu, maũndũ maitũ mayĩkaa o kwaĩla tu, ĩndĩ nĩtũmũtanĩthasya Yeova na athaithi ala angĩ. (Nth. 27:11; 3 Yoa. 4) We tyo ũkwĩtĩkĩla kana isu nĩ itumi nzeo vyũ sya kwenda ũla wʼo na kwĩkala nthĩnĩ wawʼo? w22.08 19 ¶16-18

Atumĩa matonya kwonanyʼa ata kana nĩmamwendete Yeova na Yesũ? Ũndũ ũmwe matonya kwĩka nĩ kũsũvĩa malondu ma Yesũ. (1 Vet. 5:​1, 2) Yesũ nĩwoonanisye ũndũ ũsu ũtheinĩ yĩla waneenaa na mũtũmwa Vetelo. Ĩtina wa Vetelo kũmũkaĩa Yesũ mavinda atatũ, aĩ na mea maingĩ ma kũmwonyʼa kana nĩwamwendete. Kwoou Yesũ amina kũthayũũka amũkũlilye Vetelo ũũ: “Simoni mwana wa Yoana, we nũmbendete?” Tũi na nzika kana Vetelo aĩ atonya kwĩka kĩndũ o na kĩva nĩ kana onyʼe Vwana wake nĩwamwendete. Yesũ atavisye Vetelo ũũ: “Ĩthya tũlondu twakwa.” (Yoa. 21:​15-17) Vetelo atũmĩie thayũ wake wʼonthe aithĩnĩkĩa malondu ma Mwĩaĩi, na kĩu kyoonanasya kana nĩwamwendete. Atumĩa, mũtonya kwonanyʼa ata kana nĩmwonaa ndeto ila Yesũ watavisye Vetelo syĩ sya vata? No mwonanyʼe ũndũ mwendete Yeova na Yesũ mũno wĩana kwa kwosa ĩvinda mwĩkĩe vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa menyu, na kwa kwĩkĩa kĩthito kingangĩ mũtetheesye ala mavoete mamũsyokee Yeova.—Esek. 34:​11, 12. w23.01 29 ¶10-11

Ĩvathane na kĩtei kya kũsũanĩa kana vai mũndũ wĩsa kũelewa wonzu ũla wĩ nawʼo. Kwĩka ũu no kũtume wambĩĩa kwona ta ũtesa kũtetheka na ta ũte na vinya wa kũsiĩĩa mawendi mathũku. Mbivilia ĩwetete ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo. Yaĩtye: “O vamwe na ĩtatwa yĩu, akaumĩlya nzĩa nĩ kana mũtonye kũyũmĩĩsya.” Kwoou o na ethĩwa twĩĩwʼa tũtatonya kũkĩlya vinya wendi mũthũku tũendeee kũngʼangʼana nawʼo, no tũũsinde. Yeova no atũtetheesye tũkaendeea kwĩka kĩla kĩseo. Kĩla ĩvinda ĩkalaa ũlilikene ũndũ ũũ: Nũndũ wĩ mũndũ wĩ na naĩ, ndwĩsa kũsiĩĩa vyũ mawendi mathũku maikaũkwate. Ĩndĩ yĩla mesa kũũkwata, no ũmasinde na mĩtũkĩ, o tondũ Yosevu weekie yĩla wasembie auma vala ve mũka wa Votivali. (Mwa. 39:12) Mwa ti nginya wĩanĩsye mawendi mathũku ala maũkwata! w23.01 12-13 ¶16-17

Yeova e nguma ya ũsili wa katĩ. (Kũt. 32:4) Mũndũ wendete ũsili wa katĩ ndethĩawa na kyende, na ũu nowʼo Yeova ũilye. (Meko 10:​34, 35) Kĩu tũkyonaa nesa yĩla twasũanĩa ithyomo ila syatũmĩiwe kũandĩka Mbivilia. Yeova athanie kana ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo, “ũmanyi” wa wʼo ũla wĩ Mbivilianĩ “ũkongeleka.” Aingĩ maĩ maũelewe. (Nda. 12:4) Na nzĩa ĩmwe ũmanyi ũsu wongelekete nĩ kwĩsĩla kũalyũlwa, kumĩthwʼa, na kũnyaĩĩkwʼa kwa Mbivilia na mavuku ala mamĩneeneete. Andũ ma Yeova nĩmaalyũlĩte Ndeto ya Ngai na ithyomo mbee wa 240 yĩ nĩma kana ĩte nĩma, na mũndũ o na wĩva no akwate yake vate ndĩvi. Nũndũ wa ũu, andũ ma mbaĩ syonthe nĩmaendeee kwĩmanyĩsya “ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ” mũthya ũtanavika. (Mt. 24:14) Ngai witũ, ũla wendete ũsili wa katĩ, nũkwenda kũnenga andũ aingĩ ũndũ vatonyeka mwanya wa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wake kwa kũsoma Ndeto yake. Ekĩte ũu nũndũ nũtwendete ithyonthe mũno vyũ. w23.02 5 ¶11-12

We nĩwendete ũlũngalu? Vate nzika, nũwendete. Ĩndĩ ithyonthe twĩ ene naĩ, na tũkaema kwĩthĩwa twĩ metho, no twambĩĩe kwĩthĩwa na woni ta wa nthĩ ĩno ĩũlũ wa ũlũngalu. (Isa. 5:20) Andũ aingĩ masũanĩaa kana mũndũ mũlũngalu nĩ mũndũ wĩ ngathĩĩo, ũsilĩlaa angĩ, kana wonaa e mũseo kwĩ ala angĩ. Ĩndĩ Ngai ndendeeawʼa nĩ nguma isu o na vanini. Yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ, nĩwakanisye mũno atongoi ma ndĩni ma ĩvinda yake nũndũ wa kwĩtwʼĩĩa ene kĩla moonaa ta kyo ũlũngalu. (Mũta. 7:16; Luka 16:15) Kwoou mũndũ wĩ na ũlũngalu wa wʼo ndesa kũelekanwʼa o na vanini na mũndũ wonaa e mũseo kwĩ ala angĩ. Ũlũngalu nĩ nguma nzeo mũno. Kwa ndeto nguvĩ, mũndũ mũlũngalu nĩ ũla wĩkaa kĩla kyaĩle methonĩ ma Yeova Ngai. Mbivilianĩ, ndeto ila itũmĩawa kũelesya “ũlũngalu” syonanasya mũndũ ũatĩĩaa myolooto ĩla mĩseo vyũ, nayo nĩ myolooto ya Yeova. w22.08 27 ¶3-5

Yesũ nĩwaĩkĩĩe amanyĩwʼa make o na kau nĩmavĩtasya. (Yoa. 15:16) Kwa ngelekanyʼo, yĩla Yakovo na Yoana mamũkũlilye amanenge ianda sya mwanya Ũsumbĩnĩ, ndaambĩĩa kwona ta meũmũthũkũma Yeova me na kĩeleelo kĩthũku kana akamavena kĩanda kya kwĩthĩwa me atũmwa. (Mko. 10:​35-40) Mũthya, amanyĩwʼa make onthe nĩmasembie mamũtia ũtukũ ũla wakwatiwe. (Mt. 26:56) Ĩndĩ we ndaaeka kũmaĩkĩĩa. O na kau nĩweesĩ kana mo nĩ ene naĩ, “nĩwamendie nginya mũthya.” (Yoa. 13:1) Ĩtina wa kũthayũũkwʼa, nĩwanengie atũmwa make aĩkĩĩku 11 kĩanda kĩito kya kũtongoesya wĩanĩ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa na kũsũvĩa malondu make ma vata. (Mt. 28:​19, 20; Yoa. 21:​15-17) Na aũme asu mayaamũsonokya. Mekalile me aĩkĩĩku nginya mũthya. Vate nzika, Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo ya kũĩkĩĩaa ala angĩ, o na kau me na naĩ. w22.09 6 ¶12

Yĩla tweyĩĩkĩĩthya kana Yeova nũtwendete na kana e ngalĩ ĩ yitũ, Satani ndesa kũtũtelemya. Kwa ngelekanyʼo, mũandĩki wa Savuli ya 118 nĩwakomanĩte na maũndũ maingĩ mamũtũlĩte ngoo. Aĩ na amaitha aingĩ, na amwe maĩ anene me mbee ũsumbĩnĩ (mũsoa wa 9, 10). O na mavinda amwe nĩweethĩawa na maũndũ maingĩ meũmũthĩnyʼa kĩlĩkonĩ (mũsoa wa 13). Eka ũu, ve ĩvinda Yeova wamũnengie ũkanyʼo mũito (mũsoa wa 18). Ĩndĩ o na vailye ũu, ainie ũũ: “Ndikakĩa.” Nĩweesĩ kana o na kau Ĩthe wake wa ĩtunĩ, Yeova, nĩwamũkanĩtye, nĩwamwendete. Mũandĩki wa Savuli ĩsu nĩweeyĩĩkĩĩthĩtye kana o na akwatwa nĩ kyaũ, Ngai wake nĩwamwendete na mavinda onthe nĩweethĩawa eyũmbanĩtye kũmũtetheesya. (Sav. 118:29) Nĩtwaĩlĩte kwĩyĩĩkĩĩthya ithyĩ ene kana Yeova nũtwendete. Kwĩka ũu no kũtũtetheesye kũsinda mĩthemba ĩtatũ ya wia, nayo nĩ, (1) kũkĩa tũyona tũianĩsya mavata ma mũsyĩ witũ, (2) kũkĩa andũ, na (3) kũkĩa kĩkwʼũ. w22.06 15 ¶3-4

Twaĩlĩte kũĩkĩĩthya kana ũthaithi wa Yeova nĩwʼo wa mbee vyũ thayũnĩ witũ. Nũndũ Yeova nĩwe Mũmbi witũ, nĩwe twaĩlĩte vyũ kũthaitha. (Ũvu. 4:11; 14:​6, 7) Kwoou nĩtwaĩlĩte kũvĩtya mbee ũthaithi wake kwa kũmũthaitha “nthĩnĩ wa veva na nthĩnĩ wa wʼo,” o ũndũ wendaa. (Yoa. 4:​23, 24) Twĩenda veva mũtheu wa Ngai ũtũtongoesye ũthaithinĩ witũ nĩ kana twĩke ũu kwosana na ũwʼo ũla wĩ Ndetonĩ yake. O na ethĩwa twĩkalaa nthĩ wĩa witũ ũsiĩĩtwe kana ũkũnĩtwe maluvuku, no nginya tũvĩtye mbee ũthaithi wake. Yu tũĩ, kwĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa mbee wa 100 movetwe aĩ nĩkwĩthĩwa mo nĩ Ngũsĩ sya Yeova. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩmatanĩaa kwĩka kyonthe kĩla matonya nĩ kana mavoye, memanyĩsye, na maitavya angĩ ĩũlũ wa Ngai na Ũsumbĩ wake. Kwoou yĩla tũũneenewa naĩ kana tũũthĩnwʼa, no twĩkale twĩ atanu nũndũ nĩtwĩsĩ kana Yeova e ngalĩ ĩ yitũ na ndakaema kũtũtuva.—1 Vet. 4:14. w22.10 9 ¶13

Ĩvukunĩ ya Nthimo, Yeova nũtũnengete ũtao mũseo ũtonya kũtũtethya mavinda onthe twaũatĩĩa. Kwoona ngelekanyʼo ilĩ. Mbee, ĩanĩwa nĩ kĩla wĩ nakyo. Ĩandĩko ya Nthimo 23:​4, 5 yĩtũnengete ũtao ũũ: “Ndũkenosye wĩthĩwe mũthwii . . . Nũndũ vate ndĩi mothwii nĩmeseũvĩasya nthwau, ta ndiũ ĩla ĩũlũkaa yelekele ĩtunĩ.” Ĩndĩ o na vailye ũu, ũmũnthĩ ala athwii o vamwe na ngya matindĩaa kwĩthĩnyʼa maimantha ũndũ meũkwata mbesa. Kĩu kĩtumaa meka maũndũ meũmanangĩa ĩsyĩtwa, mekwananga ndũũ yoo na ala angĩ, o na mekwananga ũima woo wa mwĩĩ. (Nth. 28:20; 1 Tim. 6:​9, 10) Kelĩ, sũanĩa ũtananeena. Tũkaema kwĩsũvĩa, no tũũmĩsye angĩ mũno na ndeto sitũ. Ĩandĩko ya Nthimo 12:18 yaĩtye: “Ve ũla ũneenaa mĩtũkĩ ateũsũanĩa ta kũtonyanga kwa ũvyũ; ĩndĩ ũĩmĩ wa ũla mũĩ nũvoasya.” Nĩtwĩthĩawa na ngwatanĩo nzeo na angĩ twaema kũsukana ĩũlũ wa mawonzu moo.—Nth. 20:19. w22.10 21 ¶14; 22 ¶16-17

Yaĩ no nginya Esekieli aelewe nesa vyũ ũvoo ũla waĩ atavanyʼe. Yaĩ no nginya aĩkĩĩe ũvoo ũsu nĩ kana akwate vinya wa kũũtavanyʼa. Ĩndĩ ve ũndũ wa kũsengyʼa weekĩkie amina kũya ĩvuku yĩu. Eethĩie kana ĩvuku yĩu “yaĩ mũyo ta ũkĩ wa nzũkĩ.” (Esek. 3:3) Nĩkĩ weewie ũu? Nũndũ oonaa kũneena kwondũ wa Yeova kwĩ mũyo, kana kwĩ kwa kũtanĩthya. (Sav. 19:​8-11) Nĩwatũngaa mũvea nũndũ Yeova nĩwamwĩtĩkĩlĩtye amũthũkũme e mwathani wake. Ĩtina, Yeova amwĩie Esekieli atĩĩ: “Ndeto syakwa syonthe ila nganeena naku syosae ngoonĩ yaku, na syĩwʼae na matũ maku.” (Esek. 3:10) Yeova endaa ekĩe ndeto ila syaĩ yĩla ĩvukunĩ ya kũkũnzwa kĩlĩkonĩ na ayĩivindĩĩasya. Kĩu nĩkyalũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo wake mũno. O na ingĩ, nĩkyatumie akwata ũtũmani ũla waĩ atavye andũ. (Esek. 3:11) Yĩla Esekieli waeleiwe nesa na aĩkĩĩa ũtũmani wa Ngai, yu aĩ atonya kwambĩĩa kĩanda kyake na aikĩanĩsya. w22.11 6 ¶12-14

Ũtonya kwĩka ata ethĩwa ũalyũku mũna nũũtuma wona ve vinya kũlũmanyʼa na Yeova na ũseũvyo wake? Kwataa mbau vyũ moalyũku ala meekwa ũseũvyonĩ. Yĩla Aisilaeli maĩ weũnĩ, Akoathi amwe nĩmo matongoeasya makuĩte ĩsandũkũ ya ũtianĩo. (Mot. 3:​29, 31; 10:33; Yos. 3:​2-4) Ĩsu yaĩ ndaĩa nene ta kĩ! Ĩndĩ yĩla Aisilaeli mavikie Nthĩ ya Watho, maũndũ nĩmavĩndũkie. Ĩsandũkũ ya ũtianĩo yĩyaĩ na vata wa kũtinda yĩithamathamangwʼa. Kwoou Akoathi nĩmaaĩwe mawia angĩ. (1 Mav. 6:​31-33; 26:​1, 24) Vai vandũ tũsomaa atĩ Akoathi asu nĩmambĩĩie kũnyungunyĩsya kana mambĩĩa kwĩyĩtĩsya ianda nenange nũndũ wa kĩanda kya mwanya kĩla maĩ nakyo mbeenĩ. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yĩla ũseũvyo wa Yeova weeka moalyũku, makwatae mbau na ngoo yonthe, o na ethĩwa nĩmatuma kĩanda kyaku kĩvĩndũka. Tanĩaa kĩanda kĩla wanengwa. Na ũyĩkalaa ũlilikene kana kĩanda kyaku tikyo kĩtumaa wĩthĩwa wĩ wa vata. Kĩla Yeova wonaa kĩ kya vata vyũ nĩ wĩwi waku ĩndĩ ti kĩanda o na kĩva kĩla ũnengetwe. w22.11 23 ¶10-11

Onesivolo nĩwamanthie Vaulo, na yĩla wamwonie, nĩweekie kyonthe kĩla waĩ atonya amũnenge ũtethyo ũla wendaa. Kĩu Onesivolo weekie nĩkyatumie alikya thayũ ũ wake mũisyonĩ. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Tũyaĩle kwĩtĩkĩlya kũkĩa andũ kũtũsiĩĩe kũtwʼĩĩka ana-a-asa maitũ yĩla meũthĩnwʼa. Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmatetee na tũimatetheesya. (Nth. 17:17) Nĩmendaa kwona kana nĩtũmendete na nĩtwĩyũmbanĩtye kũmatwʼĩĩka. Kwasũanĩa ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ma Russia methĩĩtwe maitetheesya athaithi ala angĩ me yela. Yĩla amwe moo meũsilĩlwa, aingĩ moo nĩmaendaa kotinĩ kũmatwʼĩĩka. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yĩla woona ana-a-asa ala me na ianda ũseũvyonĩ maineenewa naĩ, maikwatwa, kana kũthĩnwʼa, ndũkatate kũlikwa nĩ wia. Vandũ va ũu, mavoyee, thĩnĩkĩa andũ moo ma mũsyĩ, na ũimantha nzĩa ingĩ sya kũmonyʼa kana nũũmatwʼĩĩka.—Meko 12:5; 2 Ako. 1:​10, 11. w22.11 17 ¶11-12

Wĩa ũmwe atumĩa Aklĩsto matethesya nĩ kũthĩnĩkĩa mavata ma kĩ-veva ma ala angĩ kĩkundinĩ na kũmakiakisya. (1 Vet. 5:2) Yĩla mũisyo waumĩla, maĩlĩte kwamba kũĩkĩĩthya kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩ asũvĩĩku, me na lĩu, ngũa, na vandũ va kwĩkala. Ĩndĩ myei yĩana ũna ĩtina wa vau, ana-a-asa no methĩwe mayenda kwĩkĩwa vinya na kũtwʼĩĩkwa. (Yoa. 21:15) Mwana-a-asa wĩtawa Harold wĩthĩawa Kamitiinĩ ya Ovisi wa Ũvonge na ũkomanĩte na ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ makwatĩtwe nĩ mĩisyo, aĩtye: “Nĩmakuaa ĩvinda mayĩsa kũtwʼĩka nĩmaeka kũthĩnĩka. Nĩmatonya kũsyokea maũndũ moo ta tene, ĩndĩ no matiwe maithĩnĩka malilikana mwendwa woo wakwie, malĩ ya vata maaisye, kana ũndũ mavonokie mũisyo ũnenevete. Kũlilikana maũndũ ta asu no kũtume makwatwa nĩ kyeva ĩngĩ. Maũndũ asu ti maeni na kĩu kĩyĩthĩawa kĩyonanyʼa kana mai na mũĩkĩĩo.” Atumĩa nĩmatĩĩaa ũtao ũũ wĩ Mbivilianĩ: “Ĩai na ala mekũĩa.”—Alo. 12:15. w22.12 22 ¶1; 24-25 ¶10-11

Nĩ kana Yeova atũtetheesye yĩla tũendeee kũngʼangʼana twĩke kĩla kĩseo, nũtũnengae veva wake mũtheu kwa ũlau. Yĩla twasoma Ndeto ya Ngai, twĩthĩawa tũyĩtĩkĩlya veva wake ũtũtongoesye. O na ĩngĩ, nĩtũkwataa veva ũsu yĩla twathi maũmbanonĩ. Yĩla twĩ maũmbanonĩ asu, nĩtwĩthĩawa na mwanya mũseo wa kũtũmĩa ĩvinda na ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala, o taitũ, maendeee kwĩkĩa kĩthito vyũ meke kĩla kyaĩle. Ũsu nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya. (Aevl. 10:​24, 25; 13:7) Na yĩla twamũvoya Yeova na kĩthingʼĩĩsyo na twamwĩsũva atũtetheesye tũkitane na wonzu mũna, nũtũnengae veva wake mũtheu nĩ kana tũkwate vinya wa kũendeea kũkita. O na kau nĩvatonyeka kwĩka maũndũ asu kũkaema kũmina mawendi mathũku ala twĩ namo, no kũtũtetheesye tũkamakĩlya vinya. Yĩla twambĩĩa kwĩka maũndũ matonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova, nĩ ũndũ wa vata tũlũmanyʼe namo na tũiendeea kũtata twĩthĩwe na mawendi ala maĩle. w23.01 11 ¶13-14

O na kau Mbivilia ti ĩvuku ya ũiiti kana yĩseũvĩtwʼe yĩtũtavye malĩu ala twaĩlĩte kũĩsaa, nĩyĩvuanĩtye woni wa Yeova ĩũlũ wa maũndũ asu. Kwa ngelekanyʼo, atũthuthĩtye akatwĩa ‘twĩkye kũasa ũthũku’ ũla ũtonya kwananga mĩĩ yitũ. (Mũta. 11:10) Mbivilia nĩtũkanĩtye twĩvathane na ĩtomo na ũthengi, nũndũ maũndũ asu no malikye thayũ witũ mũisyonĩ. (Nth. 23:20) Yeova endaa twĩsiĩĩe yĩla tũũnyuva kĩla tũũnywʼa kana tũũya, na twĩĩka ũu mũno wĩana ata. (1 Ako. 9:25) No twĩke motwi mekwonanyʼa kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo wa thayũ kwa kũtũmĩaa ilĩko sitũ nesa. (Sav. 119:​99, 100; Nth. 2:11) Kwa ngelekanyʼo, twonanasya twĩ na ilĩko nzeo twanyuva nesa kĩla tũũya. Ethĩwa nĩtwendete lĩu mũna na tũimanya kana nũtumaa tũwaa, nĩtwĩvathanaa nawʼo vyũ. O na ĩngĩ, twonanasya twĩ na kĩlĩko kĩseo yĩla twatata tũkome too wĩanĩtye, tweeka masoesi tũteũtĩĩa, na tweethĩwa na kĩmanyĩo kĩseo kya kwĩyĩkalya twĩ atheu o vamwe na kũthesya nyũmba sitũ. w23.02 21 ¶6-7

Ũtonya kũkwata ata ũthwii wa kĩ-veva yĩla ũũsoma Mbivilia? Kwoona kĩla ĩandĩko ya 2 Timotheo 3:​16, 17 yĩwetete. Yaĩtye “Maandĩko onthe . . . nĩmaĩlĩte” kwondũ wa (1) kũmanyĩsya, (2) kũkanyʼa, (3) kũlũnga maũndũ, na (4) kũtũngĩĩa. No ũtetheke nĩ maũndũ asu me ana o na mavukunĩ ma Mbivilia ala ũtatũmĩaa mũno. Vindĩĩsya wone kĩla ngewa ĩsu ĩkũũmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova, ieleelo syake, kana myolooto ya Ngai. Sũanĩa ũkanyʼo ũla ũũkwata vo. Nĩ kana wĩke ũu, sisya wone ũndũ mĩsoa ĩsu ĩkũũtetheesya ũmanye na ũyĩvathana na imanyĩo nthũku kana mawoni mataĩle nĩ kana ũendeee kũlũmanyʼa na Yeova. O na no ũsũanĩe ũndũ ũtonya kũtũmĩa ũvoo ũsu kũlũnga maũndũ, kana mawoni mataĩle, ta kwa ngelekanyʼo, ũndũ ũneewie wĩ ũtavanyʼanĩ. Na ĩndĩ ũisisya ũndũ mĩsoa ĩsu ĩtonya kũũtũngĩĩa nĩ kana wĩmanyĩsye kwonaa maũndũ ũndũ Yeova ũmonaa. Weethĩwa na maũndũ asu ana kĩlĩkonĩ ũisoma Mbivilia, kĩu no kĩũtetheesye ũkakwata ũthwii wa kĩ-veva ũtonya kũtuma ũtetheka mũnango. w23.02 11 ¶11

Wathani ũla wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli nĩwawetete kana Yesũ akambĩĩa kũsumbĩka Ũsumbĩnĩ ũsu mũthyanĩ wa mavinda mũonza. Ĩndĩ wʼo nĩ ũndũ ũtonyeka kũmanya yĩla Yesũ watwʼĩkie Mũsumbĩ? (Nda. 4:​10-17) “Mavinda mũonza” ala mawetetwe ĩandĩkonĩ yĩu monanasya ĩvinda ya myaka 2,520. Ĩvinda yĩu yambĩĩie mwaka wa 607 mbee wa Klĩsto, yĩla Ambaviloni maumisye mũsumbĩ wa mũthya ũla wanyuvĩtwe nĩ Yeova ndũanĩ ya Yelusaleme. Na yathelile mwaka wa 1914 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Yeova wamũtwʼĩkĩthisye Yesũ Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, ‘ũla kĩanda kĩu ne kyake.’ (Esek. 21:​25-27) Wathani ũsu ũtonya kũtũtethya ata? Kũelewa wathani ũsu ũkonetye “mavinda mũonza” kũtũĩkĩĩthasya kana Yeova nĩwĩanĩasya maũndũ onthe ala wathanĩte ĩvindanĩ yĩla yaĩle vyũ. O tondũ watwie ĩvinda yĩla yaĩlĩte ya kwambĩĩwʼa kwa Ũsumbĩ wake, ũu nowʼo ũkaĩkĩĩthya kana mawathani ala angĩ onthe nĩmeanĩa ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte. Vate nzika, mũthenya wa Yeova “ndũkekala,” kana kwa ndeto ingĩ, ndũkaselewa!—Ava. 2:3. w22.07 3 ¶3-5