Mwei wa 11

Mũklĩsto ndaĩlĩte kũtũmĩa ndeto sya kũumana o na vanini. Ĩndĩ ve numano ingĩ syĩvithanĩtye twaĩlĩte kwĩvathana nasyo. Kwa ngelekanyʼo, nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho tũikaneene maũndũ mathũku ĩũlũ wa syĩthĩo sya andũ angĩ, mbaĩ yoo, kana nthĩ yoo. O na ĩngĩ, tũyaĩle kũtũmĩa ndeto sya kĩvũthya itonya kũũmĩsya ala angĩ. Neenaa kwa nzĩa ĩtonya kwaka ala angĩ. Ĩthĩawa na kĩmanyĩo kya kũkatha ala angĩ vandũ va kũmaumanyʼa kana kũnyungunyĩsya. Aisilaeli maĩ na maũndũ maingĩ maĩ matonya kũtũnga mũvea nũndũ wamo, ĩndĩ matindĩaa kũnyungunyĩsya. Andũ angĩ no mambĩĩe kũnyungunyĩsya ethĩwa o naitũ tũtindĩaa kũnyungunyĩsya. Kwa ngelekanyʼo, yĩla ala athiani ĩkũmi maetie livoti nthũku, matumie ‘ana onthe ma Isilaeli mamũnyungunyĩĩsya Mose.’ (Mot. 13:31–14:4) Kĩvathũkanyʼo na ũu, yĩla twakatha ala angĩ, nĩtũtumaa mekala me atanu. Kwoou manthaa myanya ya kũkatha ala angĩ kuma ngoonĩ. w22.04 8 ¶16-17

Kuma tene, Yeova nĩwĩthĩĩtwe aitetheesya amũika aingĩ makatwʼĩka anyanyae. Kwoou no atetheesye syana syaku iane kĩ-veva ethĩwa ũu nĩwʼo ikwenda. (1 Ako. 3:​6, 7) O na ethĩwa syĩoneka ta ite kwenda kũmũthũkũma, we ndakaaeka kũsyenda. (Sav. 11:4) Syoonanyʼa o vanini kana syĩ na “ngoo nzeo,” akeethĩawa vo eyũmbanĩtye kũitetheesya. (Meko 13:48; 2 Mav. 16:9) No aũtetheesye ũkaitavya ũndũ ũla waĩle ĩvinda yĩla syĩ na vata mũnene wa kũtavwʼa ũndũ ũsu. (Nth. 15:23) O na no atume mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa wĩ na ngoo nzeo kĩkundinĩ enda kũtuma ndũũ nasyo nĩ kana aitetheesye. O na syana syaku syesa kũima, Yeova no aililikanyʼe maũndũ waimanyĩisye tene. (Yoa. 14:26) Waendeea kũmanyĩsya syana syaku kwa ndeto na meko, wĩthĩawa ũimũnenga Yeova kĩndũ kya kũathima. w22.04 21 ¶18

Nũndũ Satani ndaĩ esa kũsyoka ĩtunĩ, atwie kũtũnga ũthatu wake vala ve etĩkĩwʼa mauta ala matiele kũũ nthĩ, nũndũ nĩwĩsĩ nĩmo manyuvĩtwe mesumbĩka Ũsumbĩnĩ wa Ngai na “me na wĩa wa kumya ũkũsĩ ĩũlũ wa Yesũ.” (2 Ako. 5:20; Aev. 6:​19, 20) Mwakanĩ wa 1918, ana-a-asa nyanya meesĩkĩe mũno nĩmakwatiwe, mailĩĩlwa mavĩtyo matekĩte, na matwʼĩĩwa kyovo kĩasa. Wĩa ũla watethawʼa nĩ etĩkĩwʼa mauta asu nĩ ta waĩ ũnaũngamwʼa. (Ũvu. 11:​3, 7-11) Ĩndĩ twĩ Mweinĩ wa 3, 1919, ana-a-asa asu nĩmathaiwʼe kuma yela na makoani moo mavetangwa. Vau kwa vau nĩmasyokie wĩanĩ wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya. Ĩndĩ kĩu kĩyaatuma Satani aeka kũvithũkĩa andũ ma Ngai. Kuma ĩvinda yĩu, ethĩĩtwe aietee andũ ma Ngai ũthĩnyʼo mwingĩ, ũla ũelekanĩtwʼe na “ũsĩ.” (Ũvu. 12:15) Vate nzika, kĩla ũmwe witũ nĩwaĩle “kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo na mũĩkĩĩo.”—Ũvu. 13:10. w22.05 5-6 ¶14-16

Mũtũmwa Yoana nĩwooniwʼe woninĩ ikundi ilĩ sya andũ ala makwataa mbau Ũsumbĩ wa Yeova, na ala nĩmo makakwata thayũ wa tene na tene. Kĩkundi kya mbee kĩ na ũtalo wa andũ 144,000. Asu manyuvĩtwe kuma kũũ nthĩ maseũvye silikalĩ, kana Ũsumbĩ, na Yesũ ĩtunĩ. Na makasumbĩka nthĩ vamwe nake. (Ũvu. 5:​9, 10; 14:​3, 4) Woninĩ ũsu, Yoana oonie maũngye vamwe na Yesũ ĩtunĩ, vala vaelekanĩtwʼe na Kĩĩma kya Saioni. (Ũvu. 14:1) Kuma ĩvinda ya atũmwa nginya ũmũnthĩ, andũ ngili mbingĩ nĩmethĩĩtwe mainyuvwa malike ũtalonĩ ũsu wa 144,000. (Luka 12:32; Alo. 8:17) Ĩndĩ woninĩ ũsu, Yoana nĩwataviwʼe kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, ũtalo wa ala makethĩwa matialĩte katĩ wa asu kũũ nthĩ ũkeethĩwa wĩ mũnini. (Ũvu. 12:17) Na ĩndĩ ĩvindanĩ ya ũla thĩnanĩ mũnene, asu matialĩte makambata ĩtunĩ nĩ kana makethĩwe vamwe na ala angĩ me ũtalonĩ wa 144,000, ala makwie me aĩkĩĩku. Kũu, makasumbĩka vamwe na Yesũ Ũsumbĩnĩ wa Ngai.—Mt. 24:31; Ũvu. 5:​9, 10. w22.05 16 ¶4-5

Yesũ nĩwamanyĩisye aatĩĩi make kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ woo ene. Amaĩkĩĩthisye atĩĩ: “Nzwʼĩĩ syonthe sya mũtwe wenyu nĩ ndale.” (Mt. 10:30) Ndeto isu no itũkiakisye mũno, na mũno mũno ethĩwa nĩtũkothaa kwona tũte ma vata. Syonanasya kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwendeeawʼa nĩ kĩla ũmwe witũ, na twĩthĩawa ma vata mũno methonĩ make. Nũndũ Yeova nũtwĩtĩkĩlĩtye twĩthĩwe athaithi make na nĩwendaa twĩĩthĩwa vo yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, tũyaĩle kwĩthĩwa na nzika kana nĩwonaa twĩ ma vata. Myaka ta 15 mĩvĩtu, ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya nĩyatwĩkĩie vinya twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ witũ ene. Yaisye: “Vate nzika, tũyaĩle kwĩsũanĩa ta twĩ aseo mũno nginya tũlikwe nĩ ngathĩĩo; o na tũyaĩle kũsũanĩa ta twĩ vathei. Vandũ va ũu, twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ witũ ene, na ũu nĩ kwasya, tũmanye ũtonyi witũ na mawonzu maitũ.” w22.05 24-25 ¶14-16

Kĩla ũmwe witũ atonya kwĩka ata nĩ kana kĩkundi kĩendeee kwĩkala kĩ ngwatanĩo? Nĩ kwa kwĩkalanasya nesa na ala angĩ. (Mt. 5:9; Alo. 12:18) Kĩla ĩvinda tweekĩa kĩthito twĩkalanyʼe namo nesa, nĩtũlũlũmĩĩlasya mũuo ũla Yeova ũnengete andũ make. Twĩkalaa tũlilikene kana Yeova nĩwe wakusisye kĩla ũmwe woo ũthaithinĩ wake mũtheu. (Yoa. 6:44) Kwasũanĩa ũndũ Yeova ũtanaa mũno wĩana oona athũkũmi make ala wendete mayĩkĩa kĩthito maendeee kwĩkalanyʼa nesa na me ngwatanĩo! (Isa. 26:3; Akai 2:7) Tũtonya kwĩka ata tũtetheke vyũ nĩ moathimo ala tũkwataa twĩ athũkũmi ma Ngai? No tũsũanĩe mũno kĩla tweemanyĩsya Ndetonĩ ya Ngai. Kwĩka ũu kũkatũtetheeasya kwĩthĩwa na nguma sya Kĩklĩsto, ila itumaa twĩthĩwa na ‘wendo wa ana-a-asa’ na “wendo mũuu kĩla ũmwe na ũla ũngĩ.”—Alo. 12:10. w22.11 12-13 ¶16-18

Yĩla tweetĩkĩla kana Yeova nĩwatũekea, ‘nĩtũkwataa ũvuũkyo,’ ũla nĩ vamwe na mũuo wa kĩlĩko na wasya mũseo wa ngoo. Tũyĩsa kwĩwʼa ũu yĩla andũ matũekea. Twĩwʼaa ũu o yĩla “Yeova mwene” watũekea newe. (Meko 3:19) Yĩla watũekea, nũtũnengae mwanya wa kwĩthĩwa anyanyae ĩngĩ na atũkuaa ta tũtaamũvĩtĩsya. Yeova amina kũtũekea, ndesaa kũtũtalĩla mavĩtyo kana kũtũkanyʼa ĩngĩ nũndũ wa naĩ ĩsu tweekie. (Isa. 43:25) Nũvetaa naĩ sitũ vaasa naitũ “o tondũ kũasavĩte kuma wumĩlonĩ wa syũa kũvika ũthũĩlonĩ wayo.” (Sav. 103:12) Yĩla twasũanĩa ũndũ Yeova ũtũekeaa mũno wĩana, nĩtũmũtũngĩaa mũvea na tũkamũnenga ndaĩa nene mũno. (Sav. 130:4) Yeova ndasiasya ũito wa naĩ ĩla mũndũ wĩkĩte nĩ kana atwʼe kana nũkũmũekea. Nũtũmĩaa ũmanyi ũla wĩ nawʼo e Mũmbi witũ, Mũnengani wa Mĩao, na Mũsili witũ yĩla ũkũtwʼa nũkũekea mũndũ kana ndemũekea. w22.06 5 ¶12-14

Yeova nũnengete onthe ala mamwendete wĩkwatyo mũseo vyũ. O mĩtũkĩ, nũkũvetanga mowau, kĩmeto, na kĩkwʼũ. (Ũvu. 21:​3, 4) Akatetheesya “ala auu” na mamweteelaa kũtwʼĩkĩthya nthĩ ĩno vandũ vaseo va kwĩkala. (Sav. 37:​9-11) O na ĩngĩ, akatuma twĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo mũno vamwe nake o na kũvĩtũka ĩla twĩthĩawa nayo ũmũnthĩ. Ũsu nĩ wĩkwatyo mũseo ta kĩ! Ĩndĩ twĩ na kĩtumi kĩva kya kũĩkĩĩa kana mawatho ma Ngai makeanĩa? Yeova ndaleaa kwĩanĩsya mawatho make. Kwoou twĩ na kĩtumi kĩseo kya ‘kũmweteela.’ (Sav. 27:14) Twonanasya kana nĩtũmweteele tweethĩwa na wũmĩĩsyo na twekala twĩ atanu nginya yĩla ũkeanĩsya kĩeleelo kyake. (Isa. 55:​10, 11) Kwoou nĩtũendeei kũlũmanyʼa na Yeova, twĩsĩ nesa ki kana nũmanengae ĩtuvi “ala mamũmanthaa na kĩthito.” w22.06 20 ¶1; 25 ¶18

Nũndũ Yeova nĩwe Mũtwe wa mũsyĩ wake, no twĩkale tũte na nzika kana akaatĩĩaa mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa 1 Timotheo 5:8. Yĩla tweyĩĩkĩĩthya kana Yeova nũtwendete na nĩwendete mĩsyĩ yitũ, tũikethĩawa na nzika kana tũkakwataa syĩndũ ila twĩ na vata nasyo. (Mt. 6:​31-33) Yeova nĩwendaa kwĩanĩsya mavata maitũ nũndũ nũtwendete na nĩ mũlau. Yĩla woombaa nthĩ, ndaaĩka o kũtũmbĩa syĩndũ ila tũkwenda nĩ kana twĩkale thayũ. Vandũ va ũu, atũmbĩie syĩndũ mbingĩ nĩ kana tũitanĩae. (Mwa. 2:9) O na ethĩwa mavinda amwe twakwata o kĩnini kĩtwĩanĩĩe kwĩkala thayũ o mũthenya ũmwe, nũseo tũlilikanae kana tũinaĩwa vyũ. Na kwoou Yeova ndanaemwa nĩ kwĩanĩsya mavata maitũ. (Mt. 6:11) O na ĩngĩ, nũseo tũkekalaa tũlilikene kana maũndũ ala tũkwĩyĩima oyu, mayĩsa kũelekanwʼa na kĩla Ngai witũ ũtũnengae ĩvindanĩ yĩĩ na kĩla ũkatũnenga ĩvinda yũkĩte.—Isa. 65:​21, 22. w22.06 15 ¶7-8

Ala mekwendeewʼa ti mo me oka methĩawa na vata wa lĩu mũmũ wa kĩ-veva. Ithyonthe nĩtwaĩlĩte kũya lĩu ũsu. Mũtũmwa Vaulo aandĩkie kana yĩla twatũmĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya Mbivilianĩ, twĩthĩawa tũtonya “kũvathũkanyʼa ũseo na ũthũku.” Ti laisi kũlũmanyʼa na myolooto ya Yeova ĩvindanĩ yĩĩ yitũ nũndũ andũ aingĩ methĩawa na mĩkalĩle mĩthũku vyũ. Ĩndĩ Yesũ nũĩkĩĩthasya nĩtwakwata lĩu wĩ mũyo wa kĩ-veva nĩ kana mũĩkĩĩo witũ ũendeee kwĩthĩwa wĩ mũlũmu. Lĩu ũsu wĩthĩawa wumĩte Ndetonĩ ya Ngai mbeveee, Mbivilia. O ta Yesũ, nĩtũnengete ĩsyĩtwa ya Ngai ndaĩa ĩla yaĩlĩte. (Yoa. 17:​6, 26) Kwa ngelekanyʼo, mwakanĩ wa 1931 nĩtwambĩĩie kwĩtwa ĩsyĩtwa yĩ Maandĩkonĩ, nayo nĩ Ngũsĩ sya Yeova. Na nũndũ nĩtwatwie kwĩtanĩwʼa na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, kĩu kĩonanyʼa kana nĩtwonaa ĩsyĩtwa yake yĩ ya vata. (Isa. 43:​10-12) Eka ũu, Mbivilia ya New World Translation of the Holy Scriptures nĩtũngĩĩte ĩsyĩtwa ya Ngai kũla yaĩlĩte kwĩthĩwa yĩĩ Ndetonĩ yake. w22.07 11 ¶11-12

Ũwʼo ũngĩ wĩ Mbivilianĩ nĩ ũvoo mũseo ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Yesũ aelekanilye ũwʼo ĩũlũ wa Ũsumbĩ ũsu na ũthwii mũvithe. Aisye ũũ nthĩnĩ wa Mathayo 13:44: “Ũsumbĩ wa ĩtu ũilye ta ũthwii mũvithe mũũndanĩ, ũla woonekie nĩ mũndũ na aũvithĩĩa, na nũndũ nĩwatanie, athi athoosya kyonthe kĩla waĩ nakyo na athooa mũũnda ũsu.” Nĩwoona kana mũndũũme ũsu ndamanthaa ũthwii ũsu? Ĩndĩ yĩla wawonie, nĩweeyĩimie maũndũ maingĩ vyũ nĩ kana aũkwate. O na athooisye kyonthe kĩla waĩ nakyo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩweesĩ ũndũ ũthwii ũsu waĩ wa vata mũnene. Nĩtwĩsĩ kana vai kĩndũ nthĩ ĩno ĩtonya kũtũnenga kĩtonya kũelekanwʼa na ũtanu ũla twĩthĩawa nawʼo wa kũmũthũkũma Yeova yu, na wĩkwatyo wa kũtanĩa thayũ tene na tene ĩvinda yũkĩte ungu wa Ũsumbĩ wake. Ngwatanĩo nzeo mũno ĩla twĩ nayo vamwe na Yeova ndĩsa kũelekanwʼa na kĩndũ o na kĩva twĩyĩimĩte. Kĩndũ kĩla kĩtũtanĩthasya mũno nĩ ‘kũmwendeesya vyũ.’—Ako. 1:10. w22.08 15 ¶8; 17 ¶9, 12

We Yosevu amanyie ata kana Ngai oonaa ũlaalai wĩ “ũthũku . . . mũnene”? Mĩao ya Mose, ĩla yaĩ na mwĩao wĩ ũtheinĩ waĩtye “ndũkalaalae,” yesie kũandĩkwa myaka maana elĩ ĩtina wa vau. (Kuma 20:14) Ĩndĩ o na vailye ũu, Yosevu nĩwamwĩsĩ Yeova nesa ũkethĩa nĩwĩsĩ ndesa kwĩtĩkĩlana na mwĩkalĩle mũthũku. Kwa ngelekanyʼo, nĩweesĩ nesa ki kana Yeova eendaa mũtwaano wĩthĩwe katĩ wa mũndũũme ũmwe na mũndũ mũka ũmwe. No kwĩthĩwa eewʼĩte ũndũ mavinda elĩ walikĩlĩĩile maũndũ asũvĩe Sala, ũla waĩ ũsũe wa ĩthe wake, nĩ kana mũtwaano wake ndũkavukwʼe. (Mwa. 2:24; 12:​14-20; 20:​2-7) Kũvindĩĩsya maũndũ ta asu nĩkwamũtetheeisye amanya kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku methonĩ ma Ngai. Na nũndũ nĩwamwendete Ngai wake, nĩwendete myolooto yake mĩlũngalu na nĩwatwʼĩte vyũ kũlũmanyʼa nayo. w22.08 26 ¶1-2

Navu tene tũnaeleetwe kana wathani ũsu ũkonetye ũthayũũkyo wa ngelekanyʼo, kana kwa ndeto ingĩ, kĩthito kĩla twongelete kya kũtavanyʼa ĩtina wa wĩa witũ kwĩwʼa kũũngamwʼa nĩ avĩnganĩsya mwakanĩ wa 1918. Ĩndĩ ũu ti wʼo. Ndeto isu ineeneete ũthayũũkyo wa ala akwʼũ ĩvinda yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Ndeto “kĩtoonĩ” noyo ĩtũmĩĩtwe ĩandĩkonĩ ya Yovu 17:​16, na no ũndũ ũmwe na ndeto “Seoli,” kana Mbũa, ĩla ĩtũmĩĩtwe mũsoanĩ ũsu. Kĩu kĩonanyʼa kana ĩandĩko ya Ndanieli 12:2 yĩkonetye ũthayũũkyo wa ala makekala kũũ nthĩ, ũla ũkekĩka ĩtina wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo na kaũ wa Alimaketoni. Ĩndĩ ĩvuku ya Ndanieli 12:2 yĩthĩawa yĩyonanyʼa ata yĩla yĩkwasya kana amwe makathayũũkwʼa kũvika “thayũ ũtathela”? Yĩthĩawa yĩyonanyʼa kana ala makathayũũkwʼa na maiendeea kũmũmanya Yeova na kũmwĩwʼa we na Yesũ ĩvindanĩ ya ĩla myaka 1,000, mũthya makakwata thayũ wa tene na tene.—Yoa. 17:3. w22.09 21-22 ¶6-7

Ũu ti kwonanyʼa kana Yeova endaa tũĩkĩĩe ala angĩ oou kĩtumbo. Vandũ va ũu, endaa tũmaĩkĩĩe nũndũ nĩmonanĩtye kana mo nĩ ma kwĩkwatwʼa. O ũndũ ũtesa kũlasimĩthwʼa ũnenge mũndũ ndaĩa, nowʼo ũtesa kũlasimĩthwʼa ũmũĩkĩĩe. No nginya ĩvinda yĩvĩte ũyĩsa kũtwʼĩka nĩwamũĩkĩĩa. Kwoou ũtonya kwĩka ata wambĩĩe kũĩkĩĩa ana-a-asa maku? Ĩkĩa kĩthito ũmamanye nesa. Eaa ngewa namo mwĩ maũmbanonĩ ma kĩkundi. Ĩkaa mĩvango mũtavanyʼe ĩmwe. Momĩĩasye na ũimanengae mwanya wa kwonanyʼa kana mo nĩ ma kwĩkwatwʼa. Mbeenĩ, nũtonya kũnyuva maũndũ ala ũũtavya mũndũ ũngĩ ĩũlũ waku nũndũ no ĩndĩ mũendeee kũmanyana. Ĩndĩ o ũndũ ndũũ yenyu ĩendeee kũkamĩĩa, nowʼo ũkewʼaa wĩ mwĩanĩe mũnango kũmũtavya maũndũ maingangĩ ĩũlũ waku. (Luka 16:10) Ĩndĩ ũtonya kwĩka ata ethĩwa mwana-a-asa ũmũĩkĩĩe nĩwaũtũla ngoo? Ndũkasembee kũmwĩkĩsya moko. Vandũ va ũu, eka ĩvinda yĩvĩte. Na ndũkaeke meko ma amwe matume ũeka kũĩkĩĩa ana-a-asa ala angĩ onthe. w22.09 4 ¶7-8

Mũtumĩa wĩtawa Miqueas nũlilikanaa ĩvinda weewie ta wakuwa naĩ mũno nĩ ana-a-asa amwe maĩ na ianda. Ĩndĩ nĩwasũvĩie kĩlĩko kyake na eekĩa kĩthito vyũ asumbĩke ngoo yake. Nĩwamwĩsũvaa Yeova kĩla ĩvinda amũnenge veva wake mũtheu na aimũnenga vinya wa kũmĩĩsya. O na ĩngĩ, nĩweekie ũkunĩkĩli mavukunĩ maitũ nĩ kana akwate ũvoo ũtonya kũmũtethya. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa nũkwĩwʼa ta wĩkĩtwe ũndũ ũtaĩle nĩ mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa, ĩkala ũuĩtye na ndũketĩkĩle kũatĩĩa maũndũ mate maseo ala ngoo yaku ĩkũũtavya. Nũtonya kwĩthĩwa ũtesĩ kĩla kĩnatumie mũndũ ũsu aneena ũndũ ũnaneenie kana eka maũndũ ala ũneekie. Kwoou mũvoye Yeova, na ũimwĩsũva aũtetheesye ũtate kũelewa nĩkĩ mũndũ ũsu ũtonya kwĩthĩwa anakwĩkie ũu. Ndũkambĩĩe kwona mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũsu ekie ũndũ ũsu ayenda ũkũũmĩsya, na kwoou tata ũmũekee. (Nth. 19:11) Lilikana kana Yeova nĩwene kĩla kĩendeee, na ndalea ũkũnenga vinya wa kũmĩĩsya ĩtatwa yĩu.—Mũta. 5:8. w22.11 21 ¶5

Tuma ndũũ na ala mamwendete Yeova. Anyanya maku no matume wĩana kĩ-veva kana ũkalea kwĩana. (Nth. 13:20) Julien, ũla nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, aĩtye: “Yĩla naĩ mũnini, kũthi ũtavanyʼa nĩkwatumie nĩkwata anyanya aseo. Anyanya asu maĩ na kĩthito kingĩ na nĩmatumie nona kana ũtavanyʼa no wĩthwe wĩ mũyo mũno. . . . Nasyokie namanya kana naemete kwĩthĩwa na anyanya aingĩ aseo nũndũ namanthaa o ala ma ĩika yakwa.” Nata ũkethĩa kĩtindo kya ũmwe katĩ wa andũ ala wĩ ndũũ namo kĩkundinĩ ti kĩseo? Vaulo nĩweesĩ kana andũ amwe kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto kya ĩvinda ya atũmwa maĩ na mosũanĩo na mwĩkalĩle ũte wa Mũklĩsto, na nũndũ wa ũu, nĩwakanisye Timotheo evathane namo. (2 Tim. 2:​20-22) Ũnyanya witũ na Yeova nĩ wa vata mũno. Tũthũkũmĩe mũno ngwatanĩo yitũ na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, na kwoou tũyaĩlĩte kwĩsa kwĩtĩkĩlya mũndũ o na ũmwe amyanange. w22.08 5-6 ¶13-15

Kĩvathũkanyʼo na andũ ala mamenete ũtao wa Ngai, ithyĩ nĩtwendete mĩao yake yonthe, o vamwe na ĩla ĩkonetye mwĩkalĩle. Ũndũ ũmwe ũtonya kũtũtetheesya twende mĩao ĩsu mũnango nĩ kũsianĩsya kĩla kĩkwataa ala ewi na ala mate ewi. Sũanĩa mathĩna ala andũ meyĩeteae nũndũ wa kũlea na ngũlũ ũtao mũseo wa Yeova. Na ĩndĩ ũisũanĩa ũndũ we mwene ũendeee nesa nũndũ wa kũmwĩwʼa Ngai. (Sav. 32:​8, 10) Yeova nũĩkĩĩthĩtye kana andũ onthe no makwate ũĩ wake, ĩndĩ ndalasimĩthasya mũndũ o na ũmwe kũwĩtĩkĩla. O na vailye ũu, nũtũtavasya kĩla kĩkwataa ala matethukĩĩasya ũĩ wake. (Nth. 1:​29-32) Aĩtye “makaya ũsyao wa mĩendele yoo ene.” Ĩtina wa ĩvinda, mwĩkalĩle woo ũkatuma makwatwa nĩ woo mwingĩ, thĩna, na mũthya wanangĩko. Kĩvathũkanyʼo namo, ala methukĩĩasya ũtao ũla Yeova ũtũnengae na maiũatĩĩa, mathĩtwe ũũ: “Ũla ũmbĩthukĩĩsya akatũaa eyelelye, na akekala athũmũĩte vate wʼĩa wa ũthũku.”—Nth. 1:33. w22.10 21 ¶11-13

Kũmũkĩa Yeova kwonanasya kũmũnenga ndaĩa nene mũno nginya ũkethĩa tũyĩtĩkĩla kwĩka ũndũ o na ũmwe ũtamwendeeasya. (Nth. 16:6) Kwoou tũendeeaa kwĩkĩa kĩthito tũatĩĩe myolooto ya Ngai ĩũlũ wa ũseo na ũthũku, o ũndũ yonanĩtwʼe Mbivilianĩ. (2 Ako. 7:1) Tũkeethĩawa na ũtanu tweeka kĩla Yeova wendete na twaleana na kĩla ũmenete. (Sav. 37:27; 97:10; Alo. 12:9) Mũndũ no ethĩwe esĩ kana Yeova nĩwe wĩ na ũkũmũ wa kũtwʼa kĩla kyaĩle na kĩla kĩtaĩle, ĩndĩ no nginya etĩkĩle kũatĩĩa myolooto ĩsu we mwene. (Alo. 12:2) Ithyĩ twonanasya kwĩsĩla mwĩkalĩle witũ kana nĩtũĩkĩĩe myolooto ya Yeova nĩyo mĩseo vyũ. (Nth. 12:28) Ũu nowʼo Ndaviti weewʼaa nũndũ aisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “Ũkambonʼya nzĩa ya thayũ: Kũla ũĩ kwĩ ũtanu wusũĩte; kwʼokonĩ kwaku kwa aũme kwĩ maũndũ ma kwendeesya kũvika tene na tene.”—Sav. 16:11. w22.10 8 ¶9-10

Yesũ nĩwaendeeie kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wake mwene, o na nĩwaendeeie kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Atanamba kũka kũũ nthĩ, ve maũndũ maingĩ mũno maseo weanĩĩtye aimũthũkũma Yeova. Kwĩsĩla kwake, “syĩndũ ila ingĩ syonthe nĩsyoombiwe ĩtunĩ na kũũ nthĩ.” (Ako. 1:16) Yĩla wavatisawa, nũtonya kwĩthĩwa alilikanile maũndũ ala weanĩĩtye yĩla wekalaa na Ĩthe wake. (Mt. 3:16; Yoa. 17:5) Ĩndĩ ũmanyi ũsu ndwaatuma alikwa nĩ ngathĩĩo. O na ndaaĩnenevya mbee wa ala angĩ. Eeie atũmwa make kana ndaaũka kũũ nthĩ “kũthũkũmwa, ĩndĩ kũthũkũma na kũnengane thayũ wake wĩthĩwe wovosyo kwondũ wa aingĩ.” (Mt. 20:28) O na ĩngĩ, aisye kana ndaĩ atonya kwĩka ũndũ o na ũmwe kumana na ũtwi wake mwene. Mwa Yesũ aĩ wĩnyivyo mwingĩ mũno! Na nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu. w22.05 24 ¶13

Yĩla Yeova ũkũtwʼa nũkũekea mũndũ kana ndemũekea, asiasya ethĩwa mũndũ ũsu ekie naĩ o esĩ. Yesũ nĩwoonanisye ũndũ ũsu nesa vyũ ĩandĩkonĩ ya Luka 12:​47, 48. Yĩla mũndũ wavanga kwĩka ũndũ mũthũku na aiwĩka o esĩ kana Ngai ndawĩtĩkĩlĩte, ethĩawa eeka naĩ ngito. Yeova no atwʼe kũlea kũmũekea. (Mko. 3:29; Yoa. 9:41) Yo vekala ũu, ve wĩkwatyo? Ĩĩ! Yeova nũsiasya ethĩwa mwĩki ũsu wa naĩ nĩwĩlilĩte kuma ngoonĩ. Kwĩlila kwonanasya kana “mũndũ nũvĩndũĩte kĩlĩko kyake, mawoni make, kana kĩeleelo kyake.” Nũthĩnĩkaa na kũthatwʼa mũno nĩ maũndũ mathũku ala ũneekie kana nũndũ wa kũlea kwĩka maũndũ maseo ala ũnaaĩlĩte kwĩka. Ĩndĩ mũndũ ũkwĩlila ndewʼĩthawʼa woo no maũndũ mathũku ala wĩkĩte; nĩwĩwʼaa woo nũndũ nũnaekie ngwatanĩo yake na Yeova yonza nginya eeka naĩ. w22.06 5-6 ¶15-17

Amaitha maitũ manyaĩĩkasya maũvoo ma ũvũngũ kana mathyoekye ĩũlũ wa ana-a-asa ala me na ianda ũseũvyonĩ wa Yeova. (Sav. 31:13) Ana-a-asa amwe nĩmakwatĩtwe na makasilĩlwa ta ingʼendilĩ. O namo Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakomanie na ũndũ ta ũsu yĩla mũtũmwa Vaulo wailĩĩilwe mavĩtyo ma ũvũngũ na akwatwa. Amwe nĩmaekie kũkwata mũtũmwa Vaulo mbau yĩla wooviwe Lomi. (2 Tim. 1:​8, 15; 2:​8, 9) Kwasũanĩa ũndũ kĩu kyatumie Vaulo ewʼa. Nĩwoomĩĩtye mathĩna maingĩ, o na nĩwalikĩtye thayũ wake mũisyonĩ kwondũ woo. (Meko 20:​18-21; 2 Ako. 1:8) Mwa tũikaaĩse kwĩkala ta andũ asu mamũtiie Vaulo! Tũyaĩle kũsengʼa twoona Satani aivithũkĩa ana-a-asa ala me na ianda ũseũvyonĩ. Kĩeleelo kyake kĩthĩawa ne kũtuma ana-a-asa asu maeka kũlũmanyʼa na wĩanĩu woo, na kũtuma tũlikwa nĩ wia. (1 Vet. 5:8) Endeea kũtwʼĩĩka ana-a-asa maku na ũilũmanyʼa namo vyũ.—2 Tim. 1:​16-18. w22.11 16-17 ¶8-11

Ũla mũtũli wa mĩao waĩ ũtee wa Yesũ atanakwʼa nũtonya kwĩthĩwa aĩ Mũyuti. Ayuti mathaithaa Ngai o ũmwe, ĩndĩ andũ ma mbaĩ ingĩ mathaithaa ngai mbingĩ. (Kuma 20:​2, 3; 1 Ako. 8:​5, 6) Keka mũtũli ũsu wa mĩao aĩ mũndũ wa mbaĩ ingĩ, ĩkũlyo yĩla yĩkũlĩtwʼe ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ yĩtonya kwĩthĩwa yaĩ, “We ndũũkĩa ngai sitũ o na vanini?” Kwongela ũu, Yesũ ndatũmĩtwe kwa andũ ma mbaĩ ingĩ, ĩndĩ atũmĩtwe “kwa malondu ala maaie ma nyũmba ya Isilaeli.” (Mt. 15:24) Ngai aĩ avuanĩisye Aisilaeli kana akathayũũkya akwʼũ. Kwoou noĩthwa mũtũli ũsu wa mĩao weelilile eesĩ ũndũ ũsu, na o tondũ ndeto syake syoonanisye, akasũanĩa kana Yeova akathayũũkya Yesũ asumbĩke Ũsumbĩnĩ wa Ngai. O na nĩweekwatĩtye kana o nake akathayũũkwʼa nĩ Ngai. Nũndũ ũla mũtũli wa mĩao weelilile aĩ Mũyuti, nũtonya kwĩthĩwa eesĩ ĩũlũ wa Atamu na Eva. Kwoou mũndũũme ũsu nũtonya kwĩthĩwa amanyie kana Ũseonĩ, kana Valatiso ĩla Yesũ wawetie ĩandĩkonĩ ya Luka 23:​43, nĩ mũũnda mwanake ũkethĩwa vaa ĩũlũ wa nthĩ.—Mwa. 2:15. w22.12 8-9 ¶2-3

Tũvotaa kwĩanĩsya wĩa witũ wa kũtavanyʼa ũmũnthĩ nĩkwĩthĩwa tũtetheeawʼa nĩ veva wa Ngai. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ Satani nũtũkitaa ayenda tũekane na wĩa ũsu. (Ũvu. 12:17) Kwa kĩthimo kya andũ, no twoneke twĩ vathei twaelekanwʼa nake. Ĩndĩ kwĩsĩla wĩa witũ wa kũtavanyʼa, nĩtũendeeaa kũmũsinda! (Ũvu. 12:​9-11) Twĩkaa ũu ata? Yĩla tũũtavanyʼa, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana tũiũkĩa motĩsyo ma Satani. Na kĩla ĩvinda twatavanyʼa, twĩthĩawa twamũsinda. Kwoou no twasye kĩu kĩtũĩkĩĩthasya vyũ kana veva mũtheu nũtũnengae vinya, na kana Yeova nĩwendeeawʼa nithyĩ. (Mt. 5:​10-12; 1 Vet. 4:14). Veva wa Ngai no ũtũnenge vinya wa kũsinda mathĩna o na meva ala tũtonya kũkomana namo ũthũkũminĩ witũ. (2 Ako. 4:​7-9) Kwoou nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũĩkĩĩthye nĩtwaendeea kũkwata veva ũsu? Twaĩlĩte kũmũvoya Yeova na kĩthingʼĩĩsyo atũnenge veva ũsu, tũte na nzika kana nũkwĩthukĩĩsya mboya sitũ. w22.11 5 ¶10-11

Twonanasya nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kwa kwĩkĩa kĩthito twĩkalanyʼe namo na mũuo. Tũtataa vyũ tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeova ya kũekea angĩ. Ethĩwa Yeova nĩweeyũmbanĩtye kũeka Mwana wake akwʼe kwondũ wa naĩ sitũ, tyo twaĩle kũekeaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla matũvĩtĩsya? Mwa tũyenda kwĩkala ta ĩla ngombo nthũku Yesũ wawetie ngelekanyʼonĩ ĩmwe. O na kũtwʼĩka vwana wayo nĩwavutie ĩkoani ĩnene wamĩtaĩte, yo nĩyaemiwe nĩ kũekea ngombo ĩngĩ yamĩtaĩte mbesa ninangi. (Mt. 18:​23-35) Ethĩwa nĩwaemanwa na mũndũ kĩkundinĩ, wĩona ata ũkosa ĩtambya ya mbee no uwe ya kũmantha mũuo ũtanamba kũka ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ? (Mt. 5:​23, 24) Weeka ũu, ũkeethĩawa ũyonanyʼa ũndũ wendete Yeova na Yesũ mũno wĩana. w23.01 29 ¶8-9

Ũndũ ũmwe ũtonya kwĩka ũmanye kĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku me na vata nakyo nĩ kũmakũlya makũlyo mate kũmekĩĩthya nthoni. (Nth. 20:5) Mo me na lĩu ũtoetye, ndawa, na syĩndũ ingĩ? Nĩvatonyeka makasya wĩa woo kana makethĩwa mate na mbesa itoetye kũĩvĩa nyũmba ila mekalaa? Nĩmekwenda kũtetheewʼa kwĩyĩandĩkĩthya mĩvangonĩ ya silikalĩ ya kũnengane ũtethyo? Yeova athoketye kĩla ũmwe witũ ekĩe vinya na aitetheesya ala angĩ. (Aka. 6:10) O na kwĩka mũndũ ũkwĩwʼa naĩ o kaũndũ kanini no kũmwĩkĩe vinya mũno. Kwa ngelekanyʼo, kana no katũmĩe mwana-a-asa kaati kana mũsolo nĩ kana kamwĩkĩe vinya. Mũndũ wa mũika no atũmwe nĩ mwĩĩtu-a-asa vandũ kana akathi kũmũthooea syĩndũ. Nao nata ũkaua lĩu ũtonya kũtwaĩwa mũndũ mũwau? Atavanyʼa amwe nĩmatũmĩaa atumĩa valũa sya kũmatũngĩa mũvea, na mũno mũno ala methĩawa makwatene mũno yĩla ũwau wa kũkwatanwʼa wanyaĩĩka. Mwa wĩthĩawa wĩ ũndũ mũseo ta kĩ yĩla ‘twaendeea kũthangaanyʼa na kwakana ithyĩ kwa ithyĩ’!—1 Ath. 5:11. w22.12 22 ¶2; 23 ¶5-6

Asatukai nĩmeesĩ nesa ala mavuku atano ma mbee ma Maandĩko ma Kĩevelania, ĩndĩ mayeetĩkĩlanaa na ũwʼo wa vata ũla wĩ mavukunĩ asu maveveee. Kwa ngelekanyʼo, kwoona ũndũ Yesũ wamasũngĩie yĩla mamũkũlilye ĩũlũ wa ũthayũũkyo. Amakũlilye: “No mwaasoma ĩvukunĩ ya Mose, nthĩnĩ wa ũvoo ĩũlũ wa kala kakuthu ke mĩwʼa, kana Ngai amwĩie: ‘Nyie ninyie Ngai wa Avalaamu, na Ngai wa Isaka, na Ngai wa Yakovo’?” (Mko. 12:​18, 26) O na kau Asatukai asu nĩmasomete mũsoa ũsu mavinda maingĩ, ĩkũlyo yĩla Yesũ wamakũlilye yoonanisye kana nĩmavũthĩĩasya ũmanyĩsyo wa ũthayũũkyo, ũla nĩ ũwʼo wa vata wĩ Maandĩkonĩ. (Luka 20:38) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yĩla tũũsoma, twĩenda twĩthĩwe twĩ metho twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya nthĩnĩ wa mũsoa kana ngewa yĩ Mbivilianĩ. Tũikwenda kũelewa momanyĩsyo ma mũsingi tũ, ĩndĩ nĩtwaĩle kũelewa ũwʼo wa vata na myolooto ĩla ĩte laisi kũkwatĩkana. w23.02 11 ¶9-10

Ngũsĩ syonthe ila iwetetwe ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ nĩsyakwatiwe nĩ matatwa momũ mũno, ĩndĩ myaka yonthe ĩla syaĩ thayũ syekalile ilũmanĩtye na Yeova. (Aevl. 11:​36-40) Ĩndĩ mo athũkũmi asu ma Yeova meekĩie kĩthito kingĩ na moomĩĩsya mana? Aiee! O na kau mayaaona Ngai aianĩsya mawatho make onthe yĩla maĩ thayũ, maendeeie kũmweteela. Na nũndũ nĩmeesĩ nesa ki kana nĩmamwendeeasya Yeova, mayaĩ na nzika kana makoona mawatho asu maianĩa. (Aevl. 11:​4, 5) Ngelekanyʼo syoo no ilũlũmĩĩlye ũtwi witũ wa kũendeea kũmweteela Yeova. Andũ ala matwĩe nthĩ ĩno maendeee kũthũkĩĩa. (2 Tim. 3:13) O na kau Satani no ũtũtataa, ndanesa kwĩwʼa ta ve ũndũ ũtwĩkĩte. O na twĩthĩwe tũkakwatwa nĩ matatwa mailye ata ĩvinda yũkĩte, ekai tũtwʼe vyũ kũendeea kũmũthũkũma Yeova na kĩthito, tũte na nzika kana “tũmwĩkwatasya Ngai ũla wĩ thayũ.”—1 Tim. 4:10. w22.06 25 ¶17-18

Ũndũ ũmwe ũtumaa tũtata twĩthĩwe na ũima wa mwĩĩ nĩ wendi wa kũmũthũkũma Yeova na ũtonyi witũ wʼonthe. (Mko. 12:30) Kwoou nĩtwĩvathanaa vyũ na maũndũ ala twĩsĩ nĩmeũlikya ũima witũ wa mwĩĩ mũisyonĩ. (Alo. 12:1) Nĩ wʼo kana o na tũkesũvĩa ata, tũilea kũwaa. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩtũtataa vyũ twĩkale twĩ asũvĩĩku nũndũ twendaa kwonyʼa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo wa thayũ. Ũwau na ũkũũ no itume tũemwa nĩ kwĩanĩsya maũndũ ala tũneanĩasya navu tenange. Kĩu no kĩtũtũle ngoo na kĩkatũthatya. Ĩndĩ tũyaĩlĩte kwĩkya moko na tũyĩlekeleelya. Nĩkĩ? Nũndũ o na ethĩwa tũkũĩte ata kana tũwaĩte ata, no tũendeee kũmũtaĩa Yeova, o ta Mũsumbĩ Ndaviti. Mwa tũkiakiawʼa ta kĩ kũmanya kana Ngai witũ nĩwonaa twĩ ma vata mũno o na ethĩwa twĩ awau kana twĩ akũũ! (Mt. 10:​29-31) O na tũkakwʼa, ethĩwa na mea ma kũtũthayũũkya. (Yovu 14:​14, 15) Ĩndĩ yu twĩ thayũ, twĩenda kũtata vyũ tũsũvĩe ũima witũ wa mwĩĩ na thayũ witũ. w23.02 20-21 ¶3-5

Mo masyĩtwa ma ala me ĩkomanonĩ ĩnene ya malondu angĩ makaendeea kwĩthĩwa ĩvukunĩ yĩu ĩtina wa kũvonoka Alimaketoni? Ĩĩ. (Ũvu. 7:14) Yesũ amaelekanilye na malondu na asya makalika “thayũnĩ wa tene na tene.” (Mt. 25:46) Ĩndĩ asu makavonoka Alimaketoni maikakwata thayũ wa tene na tene vau kwa vau. Ĩvindanĩ ya Ũsumbĩ wa Myaka Ngili, Yesũ “akamaĩthya na akamatongoesya nthongonĩ sya kĩwʼũ kya thayũ.” Ala maketĩkĩla kũtongoewʼa nĩ Klĩsto na mũthya mayĩthĩwa malũmanĩtye na Yeova, masyĩtwa moo makaandĩkwa ĩvukunĩ ya thayũ kwa nzĩa ĩtatonya kũvutĩka. (Ũvu. 7:​16, 17) Ĩndĩ ala maelekanĩtwʼe na mbũi makaanangwa kaũnĩ wa Alimaketoni. Yesũ aisye “makathi wanangĩkonĩ wa tene na tene.” (Mt. 25:46) O nake mũtũmwa Vaulo aveveeiwe atũandĩkĩe kana “andũ asu makasilĩlwa wanangĩko wa tene na tene.”—2 Ath. 1:9; 2 Vet. 2:9. w22.09 16 ¶7-8

Wũmbi wa Yeova no ũtetheesye ala me nthĩnĩ wa mũsyĩ kũthyũmũa na kũtana vamwe, na kĩu nĩkĩlũlũmĩĩlasya ngwatanĩo yoo. Yeova nĩwũmbĩte kũndũ kwingĩ kwanake tũtonya kũthi kũtanĩa kwĩka maũndũ ala twendete. Andũ aingĩ nĩmendete kũthi na mĩsyĩ yoo kũla kũsũvĩĩawa nyamũ, nza wa taoni, iĩmanĩ, kana ũkanganĩ. Ĩvinda yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, asyai na syana syoo makatanĩa wũmbi wa Yeova kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. Kĩvathũkanyʼo na ũmũnthĩ, tũikethĩwa na vata wa kũkĩa nyamũ; o nasyo iikatũkĩaa. (Isa. 11:​6-9) Tũkeethĩwa na myanya mingĩ ya kũtanĩa wũmbi wa Yeova tene na tene. (Sav. 22:26) Ĩndĩ inywʼĩ asyai, mũiketeele nginya ĩvinda yĩu nĩ kana mwĩtetheesya syana syenyu syambĩĩe kũtanĩa wũmbi. Yĩla mũũtũmĩa wũmbi yu tũĩ kũmanyĩsya syana syenyu ĩũlũ wa Yeova, nĩvatonyeka ikesa kwĩtĩkĩlana na ndeto ii Mũsumbĩ Ndaviti wawetie: “We Mwĩaĩi, . . . vai mawĩa mailyĩ mawĩa maku.”—Sav. 86:8. w23.03 25 ¶16-17