Mwei wa 2

Yĩla Mũsumbĩ Esekia waĩ mũwau mũno, nĩwamwĩsũvie Yeova amũvosye. Nake Yeova nĩwamũsũngĩie na amũvosya. (2 Asu. 20:​1-6) Kĩvathũkanyʼo na ũu, yĩla mũtũmwa Vaulo wamwĩsũvie Yeova amũvetangĩe “mwĩwʼa mwĩĩnĩ,” Yeova ndaaũveta. (2 Ako. 12:​7-9) Mũtũmwa Yakovo na mũtũmwa Vetelo onthe maĩ mũisyonĩ wa kũawa nĩ Mũsumbĩ Elote. Yakovo nĩwoowaiwe, nake Vetelo athawʼa kwa nzĩa ya kyama. (Meko 12:​1-11) No twĩkũlye-ĩ, ‘Nĩkĩ Yeova wamũvonokisye Vetelo na ndaamũvonokya Yakovo?’ Mbivilia ndĩwetete. Kĩla tũtaĩle kwĩthĩwa na nzika nakyo nĩ kana Yeova “nĩwendete . . . ũsili wa katĩ.” (Sav. 33:5) Mavinda amwe, Yeova no aeme kũsũngĩa mboya sitũ kwa nzĩa ĩla twĩĩkwatĩtye. Ĩndĩ nũndũ tũi na nzika kana Yeova ekaa kĩla kyaĩle vyũ, tũinyungunyĩasya ĩũlũ wa ũndũ watwʼa kũsũngĩa mboya sitũ.—Yovu 33:13. w23.11 21 ¶6

Yakovo aveveeiwe kũandĩka kana andũ oĩ ‘nĩmethukĩĩasya.’ Ũu nĩ kwasya ata? Twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye na twĩ na wendi wa kwĩwʼa ala Yeova ũnengete ũkũmũ. O na vailye ũu, Yeova ndendaa twĩwʼe mũndũ ũkwenda tũtũle mĩao yake. (Meko 4:​18-20) No kwĩthĩwa twonaa ve laisi mũnango kũmwĩwʼa Yeova kwĩ kwĩwʼa mũndũ. Na kĩtumi nũndũ mavinda onthe mĩao ya Yeova yĩthĩawa yĩ mĩanĩu. (Sav. 19:7) Ĩndĩ mĩao ya andũ ndĩthĩawa ĩilye ũu. O na ũu wĩ o vo, Asa witũ wa ĩtunĩ nũnengete asyai, anene ma silikalĩ, na atumĩa ũkũmũ wĩana ũna. (Nth. 6:20; 1 Ath. 5:12; 1 Vet. 2:​13, 14) Kwoou yĩla twamewʼa, twĩthĩawa tũimwĩwʼa Yeova. w23.10 6 ¶2-3

Ũndũ ũmwe ũtonya kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ nĩ kũsũanĩaa vinya wa Yeova. E na vinya wa kwĩanĩsya kyonthe kĩla wathanĩte. Na ũu nĩ wʼo nũndũ nĩwe Ngai Mwene Vinya Wʼonthe. (Yovu 42:2; Mko. 10:27; Aev. 3:20) Nĩwaĩkĩĩthisye Avalaamu na Sala kana makakwata mwana o na kau maĩ akũũ. (Mwa. 17:​15-17) O na nĩweeie Avalaamu kana akanenga nzyawa syake nthĩ ya Kanaani. Kwa myaka mingĩ, Aisilaeli, ala maĩ nzyawa sya Avalaamu, maĩ ngombo nthĩ ya Misili, na kwoou no nginya methĩwe moonaa watho ũsu ta ũtakeanĩa. Ĩndĩ nĩwesie kwĩanĩa. O na ĩngĩ, nĩwatavisye mwĩĩtu ũteesĩ mũndũũme weetawa Meli kana nũkũsyaa Mwana wake. Kĩu kyeekĩka, kyesaa kwĩanĩsya wathani Yeova wathanĩte myaka ngili mbingĩ mũũndanĩ wa Eteni. Ũsu nĩ wathani ũngĩ weanĩie! (Mwa. 3:15) Nĩtũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ nthĩnĩ wa vinya wa Yeova wa kũete nthĩ nzaũ, yĩla twavindĩĩsya ũndũ wĩthĩĩtwe aianĩsya mawatho make.—Yos. 23:14; Isa. 55:​10, 11. w23.04 28 ¶10-12

Yeova nĩwasũngĩie mboya sya Ndaviti na amũvonokya. (1 Sam. 19:​10, 18-20; 2 Sam. 5:​17-25) O naitũ no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũsu. (Sav. 145:18) Yeova no aeme kũsũngĩa mboya sitũ kwa nzĩa ĩla twĩĩkwatĩtye. Ve ĩvinda Vaulo wamũkũlilye Ngai amũvetangĩe thĩna wailye ta “mwĩwʼa mwĩĩnĩ.” Nĩwavoyie katatũ ĩũlũ wa thĩna ũsu mũmũ wamũkwatĩte. We Yeova nĩwasũngĩie mboya isu? Ĩĩ, ĩndĩ ti kwa nzĩa ĩla Vaulo weekwatĩtye. Vandũ va kũmũvetangĩa thĩna ũsu, Yeova amũnengie vinya ũla wendaa nĩ kana aendeee kũmũthũkũma e mũĩkĩĩku. (2 Ako. 12:​7-10) Mavinda amwe, o naitũ no tũkwate ũsũngĩo wĩ kĩvathũkanyʼo na ũla twĩĩkwatĩtye. Ĩndĩ no twĩkale tũte na nzika kana Yeova nĩwĩsĩ nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kũtũtetheesya. O na nũtonya “kwĩka maũndũ maingĩ mũno kũvĩtũka ala tũvoyete na kũsũanĩa.” (Aev. 3:20) Na nũndũ wa ũu, ũsũngĩo wa mboya sitũ no ũke ĩvindanĩ tũteĩkwatĩtye kana kwa nzĩa o na tũteũsũanĩaa. w23.05 8-9 ¶4-6

Nũseo mavinda kwa mavinda tũkavindĩĩasya watho wa ũthayũũkyo ũla wĩ Mbivilianĩ. Nĩkĩ? Nũndũ tũyĩsĩ nĩ ĩndĩĩ tũtonya kũkwatwa nĩ ũwau mũthũku kana tũkakwʼĩĩwa nĩ mwendwa witũ tũtataĩĩe. (Mũta. 9:11; Yak. 4:​13, 14) Wĩkwatyo wa ũthayũũkyo no ũtũtetheesye tũkomĩanĩsya na mawetu ta asu. (1 Ath. 4:13) Maandĩko matũĩkĩĩthĩtye kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũtwĩsĩ nesa na nũtwendete mũno. (Luka 12:7) Kwavindĩĩsya ũndũ Yeova Ngai waĩle kwĩthĩwa atwĩsĩ nesa wĩana nĩ kana wĩthĩe akatũthayũũkya twĩ na nguma ila twaĩ nasyo na kĩlilikano o kĩla twaĩ nakyo tũtanakwʼa. Yeova atwendete mũno vyũ na nũtũnengete mwanya wa kwĩkala thayũ tene na tene. O na twakwʼa, akatũthayũũkya! Nĩkĩ twaĩlĩte kũĩkĩĩa watho wa ũthayũũkyo? Nũndũ tũi na nzika kana ũla ũtwathĩte watho ũsu e na wendi na vinya, kana ũtonyi wa kũwĩanĩsya. w23.04 8-9 ¶2-4

Yosevu na Meli nĩmeekĩaa kĩthito malũlũmĩĩlye ngwatanĩo yoo na Yeova me vamwe. Nĩmaeleetwe vata wa kũmũthaitha Yeova me vamwe ta mũsyĩ. (Luka 2:​22-24; 4:16) Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo ta kĩ kwa ala me mũtwaanonĩ ũmũnthĩ! Ethĩwa o ta Yosevu na Meli mwĩ na syana, nĩmũtonya kwĩwʼa ve vinya kũthi maũmbanonĩ kana kũvangĩĩa ĩvinda ya kwĩka ũthaithi wa mũsyĩ. O na no vethĩwe ve vinya mũnango kũkwata ĩvinda ya kwĩmanyĩsya kana kũvoya na ũla ũtwaanĩte nake. Ĩndĩ lilikanai kana yĩla mwamũvoya Yeova mwĩ vamwe, nĩmũmũthengeeaa mũnango na mũkalũlũmĩĩlya ngwatanĩo yenyu mwĩ elĩ. Kwoou ĩkĩĩthasyai nĩmwavĩtya mbee ũthaithi. Ethĩwa mũtwaano wenyu wĩ na mathĩna, no mwĩwʼe ve vinya kwĩka ũthaithi wa mũsyĩ vamwe. Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, ambĩĩai kwa kũneenea ũndũ mũkuvĩ inywʼelĩ mũkũũtanĩa. Kwĩka ũu no kũlũlũmĩĩlye ngwatanĩo yenyu na kũkatuma mwĩthĩwa na wendi wa kwĩka maũndũ ma kĩ-veva mwĩ vamwe. w23.05 22 ¶7-8

Wia watethisye Ovatia ata? Mbee, nĩwatumie amanyĩka ta mũndũ ũneenaa wʼo na wa kwĩkwatwʼa, na nĩkyo kĩtumi mũsumbĩ wamwiie aũngamĩe nyũmba yake. (Sianĩsya na Neemia 7:2.) O na ĩngĩ, wia ũsu nĩwatumie ethĩwa na ũkũmbaũ mwingĩ, na ĩsu nĩ nguma yamũtethisye mũno vyũ. Twĩasya ũu nũndũ ekalaa ĩvinda yĩla Mũsumbĩ Aavu wasumbĩkĩte, na aĩ mũsumbĩ mũthũku. (1 Asu. 16:30) O na ĩngĩ, mũka wa Aavu, ũla weetawa Yeseveli, athaithaa Mbaali na amũmenete Yeova mũno vyũ nginya atata kũvetanga ũthaithi wa wʼo ũsumbĩnĩ wa mbaĩ ĩkũmi wa Isilaeli. O na nĩwooaie athani aingĩ ma Ngai. (1 Asu. 18:4) Yĩla Yeseveli wambĩĩie kũmantha athani ma Ngai nĩ kana amoae, Ovatia oosie 100 katĩ woo amavitha “mĩongo ĩtano, mĩongo ĩtano, ngunganĩ, na [amaathĩasya] imũtũ na manzĩ.” (1 Asu. 18:​13, 14) Keka Yeseveli nĩwamanyie kĩu Ovatia waendeesye, ethĩwa amũaie. Nĩ wʼo kana Ovatia no watelemaa nũndũ ndendaa kũkwʼa. Ĩndĩ we amwendete Yeova vamwe na andũ make kwĩ thayũ wake mwene. w23.06 16 ¶9-10

O na ũmũnthĩ, Yeova nũtongoeasya andũ make o ũndũ weekaa ĩvindanĩ ya tene. Ethĩĩtwe aitũmĩa Mwana wake, ũla nĩwe mũtwe wa kĩkundi, na Ndeto yake. Vo ve ũĩkĩĩthyo tũkwatĩte ũkwonanyʼa kana Ngai nĩwĩthĩĩtwe aitũmĩa andũ kũtũtongoesya? Ĩĩ, wĩ vo. Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa kĩla kyeekĩkie mwakanĩ wa 1870. Mwakanĩ ũsu, Charles Taze Russell na anyanyae nĩmambĩĩie kũelewa kana mwaka wa 1914 waĩ wa vata mũno nthĩnĩ wa kwĩanĩwʼa kwa wathani wa Mbivilia, ũla wakonetye kwambĩĩwʼa kwa Ũsumbĩ wa Ngai. (Nda. 4:​25, 26) Kĩla kyamatetheeisye kũmanya ũu nĩ kwĩka ũkunĩkĩli Mbivilianĩ. We Yeova nĩwamatongoesye? Vate nzika. Maũndũ ala meekĩkie mwakanĩ ũsu wa 1914 nĩmaĩkĩĩthisye kana Ũsumbĩ wa Ngai waĩ ũnambĩĩa kũsumbĩka. Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe nĩwambĩĩie, na ĩtina wa ũu, kwaĩ na mowau, ithingitho sya nthĩ, na ũnyivu wa lĩu. (Luka 21:​10, 11) Kwa wʼo, Yeova nĩwe watũmĩĩte aũme asu me na ngoo nzeo kũtetheesya andũ make. w24.02 22 ¶11

Nũndũ twĩ andũ ma Yeova, nĩtwĩsĩ kana nũtwendete na endaa tũtanĩe thayũ mũseo vyũ ũndũ vatonyeka. (Alo. 8:​35-39) O na ĩngĩ, tũi na nzika kana myolooto ya Mbivilia nĩtũtethasya mavinda onthe twamĩatĩĩa. (Isa. 48:​17, 18) Ĩndĩ nata ethĩwa nĩtwesa kũkwatwa nĩ mathĩna tũtataĩĩe? Kwa ngelekanyʼo, mũndũ wa mũsyĩ no atũtũle ngoo. No tũwae ũwau mũthũku ũũtuma tũteanĩsya maũndũ maingĩ ũthũkũminĩ wa Yeova. No tũkwatwe nĩ mathĩna ala maetawe nĩ mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ. Kana no tũthĩnwʼe nũndũ wa mũĩkĩĩo witũ. Yĩla twakwatwa nĩ matatwa ta asu, no twĩkũlye-ĩ: ‘Nĩkĩ ũndũ ũũ wangwata? Ko ve ũndũ mũthũku nĩkĩte? Wʼo ũndũ ũũ wĩonanyʼa kana Yeova ndambathimĩte?ʼ We waaĩwʼa ũu? Ethĩwa waaĩwʼa ũu, ndũkakwʼe ngoo. Athũkũmi aingĩ aĩkĩĩku na Yeova nĩmangʼangʼanĩte na maũndũ ta asu.—Sav. 22:​1, 2; Ava. 1:​2, 3. w23.04 14 ¶1-2

Yĩla twatatwa, vau kwa vau nĩtwĩvathanaa na mesilya kana meko matonya kwananga ũnyanya witũ na Ngai. Yeova endaa twĩthĩwe twĩ ‘ewi kuma ngoonĩ.’ (Alo. 6:17) Mavinda onthe kĩla ũtũtavasya nĩkyo kĩthĩawa kyaĩlĩte vyũ, na tũyĩsa kũnyuva nĩ mĩao yĩva tũkũatĩĩa kana tũte atĩĩa. (Isa. 48:​17, 18; 1 Ako. 6:​9, 10) Ndevili atumaa tũũmĩwʼa kana tũtĩswʼa nĩ kana onzye ũtwi witũ. Kĩeleelo kyake nĩ ‘kũtũmelya,ʼ kana kwananga ngwatanĩo yitũ na Yeova. (1 Vet. 5:8) Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmatĩsiwʼe, mavuwa, na mooawa nũndũ wa kũtwʼa kũũngama na ũlũmu. (Meko 5:​27, 28, 40; 7:​54-60) O na ũmũnthĩ, Satani no ũendeee kũtuma tũthĩnwʼa. Kĩu nĩkyonekete nesa Russia na nthĩ ingĩ kũla ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ manyamaawʼa mũno vyũ nĩ ala meũmavĩnga, kana makathĩnwʼa kwa nzĩa ingĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. O vamwe na kũtũthĩnyʼa, Satani nũtũmĩaa “maũĩ.”—Aev. 6:11. w23.07 15-16 ¶6-9

O ũndũ waendeea kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai, nowʼo ũmwendaa Yeova mũnango. Kĩu nĩkyo kĩtumaa ũatĩĩa maũndũ ala weemanyĩsya. Nĩwambĩĩaa kwĩka motwi maseango ũtongoewʼe nĩ myolooto ya Mbivilia. Nũvĩndũaa mwĩkalĩle waku na mosũanĩo maku nũndũ nĩwendaa kũmwendeesya Ngai. Na o tondũ kana kaatĩĩaa ngelekanyʼo ya mũsyai wako, nũtwʼĩte kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Ĩthe waku wa ĩtunĩ. (Aev. 5:​1, 2) No twĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnĩmwendete Yeova mũnango kwĩ ũndũ namwendete yĩla navatisiwe? Kuma navatiswa, nĩndataa nĩsũanĩe na ndyĩka maũndũ o ta Yeova, na mũno mũno kwa kũmenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa?’ Ethĩwa “wendo ũla waĩ nawʼo mbeenĩ” no ta ũvoete, ndũkakwʼe ngoo. O namo Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakwatiwe nĩ ũndũ ta ũsu. Ĩndĩ Yesũ ndaamekĩsya moko, na o naitũ ndesa kũtwĩkĩsya moko. (Ũvu. 2:​4, 7) Nĩwĩsĩ kana no twĩthĩwe ĩngĩ na wendo ũla twaĩ nawʼo yĩla tweemanyĩisye ũwʼo. w23.07 8 ¶2-3

Mũtũmwa Vetelo nĩweekie mavĩtyo meana ũna. Mbee, nĩwoonanisye kana nĩweeyĩĩkĩĩe mũno kwa kwĩkathĩĩa kana ndesa kũmũtia Yesũ o na atũmwa ala angĩ mamũtia. (Mko. 14:​27-29) Kelĩ, Vetelo nĩwaemiwe ĩngĩ na ĩngĩ kwĩkala asyaĩĩsye. (Mko. 14:​32, 37-41) Katatũ, nĩwamũtiie Yesũ yĩla nguthu yaĩ na mbyũ na nzũma yookie kũmũkwata. (Mko. 14:50) Na ĩvĩtyo yĩla ĩnene weekie nĩ kũkaĩĩa katatũ kana nĩwamwĩsĩ Yesũ, o na nĩweevĩtie ayonanyʼa kana kĩla wawetaa kyaĩ kya wʼo. (Mko. 14:​66-71) Ĩndĩ we eekie ata ĩtina wa kũmanya ũito wa naĩ yake? Nĩwambĩĩie kũĩa kĩĩo kĩ woo. (Mko. 14:72) Na vandũ va kũmũsilĩla nũndũ wa mavĩtyo make, nĩwamũtavisye kana nũkũmũnenga ianda nenange. (Yoa. 21:​15-17) Vetelo nĩweesĩ kana nĩweekĩte naĩ ngito, ĩndĩ ndaaĩyĩĩtũka. Nĩkĩ ũtaaĩka ũu? Nũndũ ndaĩ na nzika kana Vwana wake, Yesũ, ndamwĩkĩsye moko. Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yeova endaa tũikethĩwe na nzika kana nũtwendete na nũtũekeaa mavĩtyo maitũ.—Alo. 8:​38, 39. w24.03 18-19 ¶13-15

Ũlaalai no ũtume mũndũ akwatwa nĩ nthoni, ewʼa ate wa vata, akua ĩvu ũteĩvangĩĩe, kana aaanyʼa mĩsyĩ. Kwa wʼo, nĩ ũndũ wa ũĩ twĩvathane na “nyũmba” ya mũndũ mũka mũtumanu. Eka o kwananga ũnyanya woo na Yeova, aingĩ mekaa ũlaalai makwatawa nĩ mowau meũmalikya kavulĩnĩ me o asanga. (Nth. 7:23) Mũsoa wa 18 kĩlungunĩ kĩu kya 9 nthĩnĩ wa Nthimo ũminĩĩe na kwasya: “Aeni ma ũ mũndũ mũka me syũngũnĩ sya Seoli.” Nĩkĩ ĩndĩ aingĩ metĩkĩlaa kũthokwʼa nĩwe, o na kau kĩu nĩkĩmaeteae mũisyo? (Nth. 9:​13-18) Ũndũ ũmwe ũtonya kwĩsa kũtuma aingĩ metĩkĩla kũthokwʼa nĩwe nĩ kwĩloela mavisa ma ũlaalai. Amwe monaa kwĩloela mavisa asu ta kũtesa kũmaũmĩsya. Ĩndĩ kĩvathũkanyʼo na ũu, nĩmamaũmĩasya na makatuma meyaĩsya ndaĩa, na yĩla mũndũ weethĩwa na kĩmanyĩo kĩu, kĩmũkwataa ũkethĩa ti laisi kũkĩeka. Eka ũu, yĩla mũndũ weeloela mavisa mavuku, ti laisi kũmavuta kĩlĩkonĩ. Na kũthũkya ũvoo, kũmeloela kũyũaa mawendi mathũku; kwĩkaa kũmavuvĩĩa mwaki. (Ako. 3:5; Yak. 1:​14, 15) Kwa wʼo, aingĩ ala meloelaa mavisa ma ũlaalai nĩmesaa kwĩka maũndũ mavuku ma ũlaalai. w23.06 23 ¶10-11

O na kau mavinda amwe nthĩ imwe nitataa kũkĩlya vinya Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika, iikasumbĩka vandũ vawʼo. Twĩsĩ ũu nũndũ “ĩvia,” yĩla yonanasya Ũsumbĩ wa Ngai, nĩyo yĩkakũna nyaaĩ sya ũla mũvwʼanano, ila nĩ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika. (Nda. 2:​34, 35, 44, 45) We nũĩkĩĩe vyũ kana wathani wa Ndanieli ũla ũkonetye nyaaĩ sya kĩaa na yũmba nĩ wa wʼo? Ethĩwa ũu nĩ wʼo, kĩu kĩkoonekaa nesa kwĩsĩla mwĩkalĩle waku. Nũndũ nĩwĩsĩ kana o mĩtũkĩ nthĩ ĩno nthũku nĩkwanangwa, ndũkasembanasya na mbesa kana kwĩyũmbĩĩa syĩndũ mbingĩ sya kĩ-mwĩĩ. (Luka 12:​16-21; 1 Yoa. 2:​15-17) O na ĩngĩ, kũelewa wathani ũsu kũkaũtetheeasya wonae wĩa wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya andũ wĩ wa vata. (Mt. 6:33; 28:​18-20) Ĩtina wa kwĩmanyĩsya wathani ũũ, ĩkũlye-ĩ, ‘Mo motwi makwa nĩmekwonanyʼa nĩnĩĩkĩĩe vyũ kana o mĩtũkĩ Ũsumbĩ wa Ngai nũũmina silikalĩ sya andũ?’ w23.08 11 ¶13-14

Ĩthĩwa na wĩnyivyo, na ũyĩtĩkĩla kana maũndũ ta ũkũũ, mathĩna ma mwĩĩ, na maũndũ angĩ no matume ũteanĩsya maũndũ maingĩ yu tũĩ. O ta Mbalisilai, ĩthĩwa wĩyũmbanĩtye kũlea ianda imwe ethĩwa maũndũ ta mathĩna ma mwĩĩ kana ũkũũ nĩmeũkũsiĩĩa kũianĩsya nesa. (2 Sam. 19:​35, 36) Na o ta Mose, ĩtĩkĩla ũtethyo na yĩla woona vaĩlĩte, ũiaĩa angĩ ianda imwe. (Kuma 18:​21, 22) Kwĩthĩwa na wĩnyivyo no kũũtetheesye ndũkeyaĩkye mũio wa maũndũ ũtatonya kwĩanĩsya na matonya kũtuma ũnoa mũno. O na ĩngĩ, tũyaĩle kwĩtũla mũtĩ yĩla angĩ meeka motwi mathũku. Tũyĩsa kwĩkĩa angĩ motwi, o na vai ũndũ twĩka tũkamasiĩĩanĩa na mosyao ma motwi moo mathũku. Kwa ngelekanyʼo, mwanake kana mwĩĩtu no atwʼe kana ndeendeea kũmũthũkũma Yeova. Ũtwi ta ũsu no ũũmĩsye asyai make mũno. Ĩndĩ asyai ala metũlaa mũtĩ nũndũ wa motwi mathũku ma syana syoo methĩawa meyaĩkĩtye mũio mũito. Ũsu ti mũio Yeova wendaa makue. w23.08 29 ¶11-12

Samusoni aĩ mũndũ wĩ na naĩ o taitũ, na kwoou mavinda amwe no weekaa motwi mathũku. Ve ũtwi ũmwe weekie watuma akwatwa nĩ maũndũ mathũku mũno. Ĩtina wa kwĩthĩwa e mũsili kwa ĩvinda yĩana ũna, “[nĩwamwendie] mũndũ mũka wĩ mwandanĩ wa Soleki, ũla wetawa syĩtwa yake Ndelila.” Samusoni atanakomana na Ndelila, nĩweevaĩtye mũndũ mũka Mũvilisiti, ĩndĩ mũvango “ũsu waĩ wa Yeova; nũndũ nĩwamanthaa ũndũ kwa Avilisiti,” kana, nzĩa ya kũmũtetheesya Samusoni amasinde. Ĩtina wa ĩvinda, nĩwekalile nyũmbanĩ ya ĩlwaya ndũanĩ ya Avilisiti yeetawa Ngasa. Ĩvinda yĩu, Ngai nĩwanengie Samusoni vinya wa kũkua mbingĩlo sya ndũa ĩsu, na nũndũ wa ũu, amĩmina vinya. (Asi. 14:​1-4; 16:​1-3) Ĩndĩ nũndũ Ndelila nũtonya kwĩthĩwa aĩ Mũisilaeli, ndũũ yoo yaĩ kĩvathũkanyʼo na kwoou ndyaĩ yĩsa kũmũtetheesya Samusoni okite Avilisiti. Ndelila nĩweetĩkĩlile mbesa mbingĩ ila wanengiwe nĩ Avilisiti nĩ kana amũvũnyanĩe Samusoni. w23.09 5 ¶12-13

Kwĩthĩwa na kĩlĩko no kũtũtethye. Mũndũ wĩ kĩlĩko nĩwĩsiĩĩaa yĩla angĩ mamũkũlya makũlyo ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wake. Makũlyo amwe methĩawa mailye ta mavia ma mbalavu ũkanganĩ; no kalungu kanini kethĩawa kenekee, ĩndĩ kĩlungu kĩla kĩnene kĩthĩawa kĩvithĩte kĩwʼũnĩ. Kwa ngelekanyʼo, no kwĩthĩwa tũtesĩ kĩla kyatuma mũndũ atũkũlya ĩkũlyo ĩna. Kwoou tũtanamũsũngĩa, nũseo tũkamanya kana no kwĩthĩwa tũtesĩ kĩla kyatuma atũkũlya ĩkũlyo yĩu. (Nth. 16:23) Kwasũanĩa ũndũ Ngiteoni wasũngĩie aũme ma Evalaimu. Mamũkũlilye mathatĩte nĩkĩ ũtaameta mbeenĩ mamũtetheesye kũkita amaitha ma Aisilaeli. Ĩndĩ nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie mathata ũu? Mo nĩmethĩwa meekie ũu nũndũ wa mĩtũlyo? O na ethĩwa nĩ kyaũ kyatumĩte mathata, Ngiteoni nĩwatũmĩie kĩlĩko, amaelewa, na amasũngĩa auĩtye. Kwaendie ata? “Ũthatu woo ũla wamwelekele [nĩwalikile].”—Asi. 8:​1-3. w23.09 16 ¶8-9

Yeova na Mwana wake, Yesũ, methĩawa na ngwatanĩo ndũmu vyũ ĩtesa kũelekanwʼa na ĩngĩ. Vate nzika, nĩwaũmĩie mũno kwona Mwana wake aikuwa naĩ, ailewa, na aithĩnwʼa. Mũsyai o na wĩva wakwʼĩĩwe nĩ mwana wake nĩwĩsĩ ũndũ kĩu kĩetae kyeva kingĩvĩte. Nĩtũĩkĩĩe vyũ watho wa ũthayũũkyo, ĩndĩ kĩu kĩitumaa tũtaũmĩa yĩla mwendwa witũ wakwʼa. Ngelekanyʼo ĩsu yĩtũtetheesya kũelewa ũndũ Yeova waũmĩie mũno wĩana Nisani 14, mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto, yĩla woonie Mwana wake mwendwa aithĩna na kũkwʼa. (Mt. 3:17) Vatialĩte kavinda kanini mũthenya wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ ũvike, wĩona ata ũkemanyĩsya maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa nthembo ya wovosyo ũyĩmanyĩsya we mwene kana Ũthaithinĩ wa Mũsyĩ? Na mũthenya ũsu wavika, ndũkolwe nĩ kwĩloela vulongulamu ya mwanya ya Ũthaithi wa Kwakya. Yĩla twoombanyʼa ngoo sitũ kwondũ wa ũmbano ũsu, tũkeethĩawa tũtonya kũtetheesya angĩ matetheke nĩwʼo.—Esa. 7:10. w24.01 11 ¶10-12

Ũndũ ũmwe ũtonya kũtuma tũkwata vinya kuma kwa Yeova nĩ kũmũvoya. No asũngĩe mboya sitũ kwa kũtũnenga “vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ.” (2 Ako. 4:7) O na ĩngĩ, nĩtũkwataa vinya yĩla twasoma Ndeto yake na twamĩvindĩĩsya. (Sav. 86:11) Ndeto sya Yeova ila syĩ Mbivilianĩ ‘syĩ ũtonyi.’ (Aevl. 4:12) Kwoou yĩla wamũvoya na wasoma Ndeto yake, nũkwataa vinya wa kũmĩĩsya mathĩna, kwĩkala wĩ mũtanu, kana kwĩanĩsya kĩanda ũkwĩwʼa kĩ vinya. Kwoona ũndũ Yeova walũlũmĩĩilye mwathani Yona. Yona aĩ anasemba akĩĩte kĩanda kĩ vinya kĩla Yeova waĩ anamũnenga. Nũndũ wa ũu, aĩ vakuvĩ kwasya thayũ wake nũndũ wa kĩuutani kĩ vinya, na nĩwalikilye mũisyonĩ mathayũ ma ala waĩ namo melinĩ. Yĩla wekiwʼe ũkanganĩ, nĩwamelilwʼe nĩ ĩkũyũ ĩnene. Na kwĩthĩwa ĩvunĩ ya ĩkũyũ kwaĩ kwa kũtelemya mũno. Yona eekie ata nĩ kana akwate vinya yĩla waĩ weka ĩvunĩ ya ĩkũyũ? Nĩwamũvoyie Yeova.—Yona 2:​1, 2, 7. w23.10 13 ¶4-6

O na kau Vetelo aandĩkĩie Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa valũa isu, Yeova nĩweetĩkĩlilye syĩkĩwe Ndetonĩ yake. Kwoou o naitũ no itũtethye. (Alo. 15:4) Tũthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ mataĩkĩĩaa wathani wa Mbivilia. Nĩmatonya kũtũthekeea nũndũ kwa myaka mingĩ twĩthĩĩtwe tũyasya kana mũthya wĩ vakuvĩ. O na amwe mavangaa kana mũthya ndũkesa kũka. (2 Vet. 3:​3, 4) Yĩla tweewʼa mũndũ tũũtavya ũvoo, mũndũ tũthũkũmaa ĩmwe, kana mũndũ wa mũsyĩ aiweta ndeto isu, mũĩkĩĩo witũ no wonze. Ĩndĩ Vetelo nĩwawetie kĩla kĩtonya kũtũtetheesya. Andũ amwe no mone Yeova ta mũtulu ĩũlũ wa kũete mũthya wa nthĩ ĩno nthũku. Ĩndĩ ndeto sya Vetelo no itũtetheesye tũkethĩwa na woni ũla waĩle, nũndũ itũlilikanasya kana Yeova onaa ĩvinda kĩvathũkanyʼo na ũndũ andũ mayonaa. (2 Vet. 3:​8, 9) Myaka ngili kwake no ta mũthenya ũmwe. Yeova e wũmĩĩsyo, na ndendaa mũndũ o na ũmwe eanangwa. O na vailye ũu, yĩla mũthenya wake wĩvika, nthĩ ĩno nthũku ĩkaanangwa. w23.09 26-27 ¶2-5

Nĩkĩ mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Aklĩsto asu valũa? Nũndũ wa itumi ta ilĩ. Mbee, endaa kũmathangaasya. Aingĩ moo maĩ ma ndĩni ya Kĩyuti matanatwʼĩka Aklĩsto. Na kwoou no kwĩthĩwa ala maĩ atongoi moo ma ndĩni mamaumanasya nũndũ wa kũtwʼĩka Aklĩsto. Nĩkĩ? Nũndũ Aklĩsto mayaĩ na ĩkalũ ya kũthaithĩa, kĩthembeo maumĩsya Ngai nthembo, na athembi ma kũmathũkũma. Ũndũ ũsu waĩ ũtonya kũtuma makwʼa ngoo na mũĩkĩĩo woo ũyonza. (Aevl. 3:​12, 14) O na no kwĩthĩwa amwe moo meeliĩlaa ndĩni yoo ya tene. Kelĩ, Vaulo endaa kũtavya Aklĩsto asu Aevelania kana mayeekĩaa kĩthito maelewe ũwʼo mweũ ũla mamanyĩwʼa, kana momanyĩsyo me vinya ala me Ndetonĩ ya Ngai, ala wametie “lĩu mũmũ.” (Aevl. 5:​11-14) Veonekana amwe moo no makwataa Mĩao ya Mose. w23.10 24-25 ¶3-4

Eĩtu-a-asa amwe no matwʼe kũlea kũtwawa. (Mt. 19:​10-12) Ĩndĩ manya kana Yeova na Yesũ maivũthĩĩasya Aklĩsto ala mate atwae kana matatwaanĩte. Kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ, eĩtu-a-asa ala mate atwae methĩawa me ũathimo kĩkundinĩ. Nũndũ eĩtu-a-asa asu methĩawa mendete ala angĩ na nĩmamathĩnĩkĩaa kuma ngoonĩ, nĩmatwʼĩkĩte eĩtu-a-inyia na aa-inyia ma aingĩ. (Mko. 10:​29, 30) Amwe nĩmalikĩte ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Aka Aklĩsto nĩmo meanĩasya maũndũ ala maingĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa nthĩ yonthe. (Sav. 68:11) Kwoou wĩona ata yu tũĩ ũkavangĩĩa kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe? No ũtwʼĩke vainia, ũkatetheesya wĩanĩ wa myako, kana ũkathi kũthũkũma Mbetheli. Mũvoye Yeova ĩũlũ wa mũvango ũla wĩ nawʼo. Neena na ala meanĩĩtye mũvango ta ũsu, na ũitata kũmanya nĩ nguma syĩva waĩle kwĩthĩwa nasyo nĩ kana ũwĩanĩsye. Na ĩndĩ ũisũanĩa nĩ matambya meva ũtonya kwosa nĩ kana ũũvikĩĩe. Waũvikĩĩa, ũkakwata myanya ĩngĩ mingĩ na mĩseo ki ya kũmũthũkũma Yeova. w23.12 22 ¶16-17

O ũndũ ũla thĩna mũnene ũthengeee, nĩ ũndũ wa vata vyũ twĩkale tũlilikene kana nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito twĩwʼe ũla mwĩao wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo. Ĩndĩ mavinda amwe no twĩwʼe ve vinya kwĩkĩa kĩthito ũtavanyʼanĩ ethĩwa twĩ na mathĩna ma mbesa kana nĩtũũvĩngwa. Kwoou nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũvĩtasye maũndũ ma Ũsumbĩ mbee? Nĩ kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana “Yeova wa nguthu” e ngalĩ ĩ yitũ. Twavĩtya maũndũ ma Ũsumbĩ mbee wa a maitũ, ndakaleaa kũtũtwʼĩĩka. Kwoou tũyaĩlĩte kũkĩa kĩndũ. (Akai 2:4) Yeova endaa twĩkĩe kĩthito wĩanĩ wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa nũndũ nũtangĩĩaa mathayũ. Akai nĩweesũvie andũ ma Yeova mambĩĩe ĩngĩ wĩa ũla Ngai wamanengete, na ameie nĩmathũkũme ta ĩndĩ mekwambĩĩsya ĩngĩ mũsingi wa ĩkalũ. Na meeka ũu, Yeova amathie ũũ: “Nĩngũmũathima.” (Akai 2:​18, 19) O naitũ no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova akaathimaa kĩthito kitũ twavĩtya mbee wĩa ũla ũtũnengete. w23.11 16 ¶8; 17 ¶11

Valũanĩ ũla mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie Alomi, aisye kana andũ onthe me na naĩ. Kwoou vatonyeka ata Ngai akendeewʼa nĩ mũndũ na aimũtalĩla kwĩthĩwa e mũlũngalu, kana kwĩthĩwa ate na ĩvĩtyo? Vaulo nĩwatetheeisye Aklĩsto onthe ma wʼo kũkwata ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu atũmĩĩte ngelekanyʼo ya Avalaamu. Yeova atalĩile Avalaamu kwĩthĩwa e mũlũngalu ĩvinda yĩla wekalaa Kanaani. Nĩkĩ weekie ũu? Nĩwĩthĩwa eekie ũu nũndũ Avalaamu nĩwaatĩĩaa nesa ĩla Mĩao ya Mose? Ti wʼo o na vanini. (Alo. 4:13) Na kĩtumi nũndũ mbaĩ ya Isilaeli yanengiwe Mĩao ĩsu myaka mbee wa 400 ĩtina wa Ngai kũtalĩla Avalaamu kwĩthĩwa e mũlũngalu. Kwoou nĩkĩ we Ngai wamũtalĩile kwĩthĩwa e mũlũngalu? Eekie kũmwonyʼa ũseo mwingĩ nũndũ wa mũĩkĩĩo wake.—Alo. 4:​2-4. w23.12 3 ¶4-5

O ũtukũ ũla mwathani Nathani watavisye Mũsumbĩ Ndaviti ndeto isu, Yeova amwĩie Nathani kana Ndaviti ti we ũkamwakĩa ĩkalũ. (1 Mav. 17:​3, 4, 11, 12) We Ndaviti eekie ata yĩla wakwatie ũvoo ũsu? Atwie kũmbanyʼa mbesa na syĩndũ ila syesaa kũtũmĩwa nĩ mwanae, Solomoni, mwakonĩ ũsu. (1 Mav. 29:​1-5) Yeova amina kũtavya Ndaviti kana ti we ũkamwakĩa ĩkalũ, nĩweekie ũtianĩo nake. Amwathie kana ũmwe wa nzyawa syake akasumbĩka tene na tene. (2 Sam. 7:16) Yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, mwa kwasũanĩa ũndũ Ndaviti ũkatana mũno wĩana kũmanya kana etanĩa thayũ ungu wa Ũsumbĩ wa Myaka Ngili wa Yesũ, ũla nĩ ũmwe wa nzyawa syake! Ngewa ĩno yatũtetheesya kwona kana o na kau nĩvatonyeka tũkethĩwa tũtatonya kwĩanĩsya maũndũ onthe ala tũkwenda ũthũkũminĩ wa Yeova, Ngai witũ no atũathime kwa nzĩa ingĩ o na tũtaasũanĩa. w23.04 16 ¶8-10

Nĩvatonyeka ũkakwata kĩlungu kĩna kya Mbivilia kĩtonya kũũkiakisya mũno yĩla wĩ na wia. Kwa ngelekanyʼo, no ũkwate ũvoo ũtonya kũkwĩkĩa vinya ĩvukunĩ ya Yovu, Savuli, Nthimo, na ndetonĩ sya Yesũ ila syĩ Mathayo kĩlungu kya 6. O ũndũ wamũvoya Yeova na wasoma Ndeto yake, nowʼo ũkonaa aikũkiakisya. Tũi na nzika kana Yeova akeethĩawa vamwe naitũ o na maũndũ maia ata thayũnĩ. Tũikesa kwĩthwa twĩ ithyoka. (Sav. 23:4) Yeova atwathĩte kana akatũsũvĩaa, akatũlũlũmĩĩlasya, akatũtwʼĩĩkaa, na akatũkiakiasya. Ĩandĩko ya Isaia 26:3 yaĩtye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “Ũkamwĩkalya e mũuonĩ mwĩanĩu we ũla kĩlilikano kyake kĩlũlũmĩle kwaku we; nũndũ nũkũĩkĩĩaa.” Kwoou mwĩkwatye Yeova, na ũyĩĩkĩĩthya nĩwatetheka nĩ nzĩa ila ũtũmĩaa kũũtetheesya. Weeka ũu, ũkakwata vinya ĩvindanĩ ya mathĩna. w24.01 25 ¶16-17

Ndeto sya mũsoa ũsu niendeee kwĩanĩa ũmũnthĩ. O na ndeto ii sya kũkiakisya niendeee kwĩanĩa ĩvindanĩ yĩĩ yitũ: “Syana syaku syonthe ikamanyĩwʼa nĩ Yeova; na mũuo wa syana syaku ũkeethĩwa mwingĩ. We ũkalũlũmĩlwʼa ũlũngalunĩ: . . . Ndũkakĩa; na [ũkeethĩwa] kũasa na kũtĩswʼa, nũndũ kũtikakũthengeea.” (Isa. 54:​13, 14) O na Satani mwene, ũla nĩwe “ngai ya nthĩ ĩno,” nde na ũtonyi wa kũũngamya wĩa ũla andũ ma Yeova matwaĩĩsye wa kũmanyĩsya andũ. (2 Ako. 4:4) Ũthaithi wa wʼo nũminĩte kũtũngĩĩwa na ndũkavukwʼa ĩngĩ kũvika tene na tene. Kwa wʼo, vai mũio o na wĩva ũseũvĩtwʼe ũtũkite ũkaĩla! w24.02 4 ¶10

Nũndũ twĩ Aklĩsto, nĩtwosaa kwa ũito maũndũ ala tweevĩtie tũyĩyumya tũmũthũkũme Yeova. Maũndũ asu makonetye motwi na matambya ala tũkwosa yĩla tũũthĩnĩkĩa maũndũ ma mũsyĩ. Nĩtwĩkĩaa kĩthito twĩanĩsye mavata ma andũ maitũ ma mũsyĩ, ĩndĩ tũivĩtasya maũndũ moo mbee wa maũndũ ala Yeova wendaa twĩke. (Mt. 10:​35, 36; 1 Tim. 5:8) Mavinda amwe, no tũlasimĩke kwĩka motwi mateũtanĩthya andũ maitũ ma mũsyĩ nĩ kana tũmwendeesye Yeova. Nĩwe wambĩĩisye mũvango wa mũsyĩ na kwoou endaa mĩsyĩ yitũ yĩthĩwe na ũtanu. (Aev. 3:​14, 15) Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na ũtanu wa wʼo, no nginya twĩke kĩla Yeova ũkwenda. Ndũkaaĩthĩwe na nzika o na vanini kana Yeova nĩwonaa kĩthito kĩla wĩkĩaa nĩ kana ũmũthaithe kĩ kya vata, o ũendeee kũthĩnĩkĩa andũ maku na kũmonyʼa kana nũmendete na nũmanengete ndaĩa.—Alo. 12:10. w24.02 17 ¶11, 18 ¶13