Mwei wa 4

Athũkũmi ma Yeova ĩvindanĩ ya tene nĩmakwatawa nĩ mathĩna matataĩĩe. Kwasũanĩa ĩũlũ wa Yakovo. Ĩthe amwĩaĩe atwae mwĩĩtu wa mũndũ woo wa mũsyĩ weetawa Lavani, ũla waĩ mũthaithi wa Ngai, na amũĩkĩĩthya kana Yeova akamũathima mũno. (Mwa. 28:​1-4) Kwoou Yakovo nĩweekie kĩla kyaĩle. Nĩwaumie nthĩ ya Kanaani na athi nginya mũsyĩ kwa Lavani, ũla waĩ na eĩtu elĩ meetawa Lea na Lakeli. Yakovo nĩwamwendie mwĩĩtu wa Lavani ũla mũnini weetawa Lakeli, na eetĩkĩla kũthũkũma ĩthe wake myaka mũonza atanamũtwaa. (Mwa. 29:18) Ĩndĩ maũndũ mayaathi ũndũ Yakovo weekwatĩtye. Lavani nĩwatũmĩie ũseleke atuma Yakovo atwaa mwĩĩtu wake ũla mũkũũ weetawa Lea. Ĩndĩ nĩweetĩkĩlilye Yakovo atwae Lakeli ĩtina wa kyumwa kĩmwe, o ethĩwa akamũthũkũma myaka ĩngĩ mũonza. (Mwa. 29:​26, 27) O na ĩngĩ, Lavani ndaĩ mũĩkĩĩku ayĩka viasala na Yakovo. Amũkuie naĩ mũno kwa ĩvinda ya myaka 20!—Mwa. 31:​41, 42. w23.04 15 ¶5

Nũũ ũtonya kũtũkiakisya na kũtũtongoesya? Nĩtwĩsĩ ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu. No tũmũvoye Yeova Ngai. Na nũtũthoketye twĩke ũu. Mbivilianĩ atwĩĩte tũvoyae ‘tũte kũeka,’ kwonanyʼa kana endaa tũmũvoyae kĩla ĩvinda. (1 Ath. 5:17) No tũmũvoye tũteũkĩa kĩndũ na tũimũkũlya atũtongoesye maũndũnĩ o na meva thayũnĩ witũ. (Nth. 3:​5, 6) Na nũndũ Yeova nĩ Ngai mũlau mũno, ndatũvangĩĩe mavinda ala tũtonya kũmũvoya. Yesũ nĩweesĩ kana Yeova onaa mboya syĩ sya vata mũno. Nĩwoonaa ũndũ Ĩthe wake wasũngĩaa mboya sya aũme na aka aĩkĩĩku, ĩvinda yĩasa ataaũka kũũ nthĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩwoonie Ĩthe wake aisũngĩa mboya sya Aana, Ndaviti, Eliya, na angĩ aingĩ ala mamũvoyaa kuma ngoonĩ. (1 Sam. 1:​10, 11, 20; 1 Asu. 19:​4-6; Sav. 32:5) Nĩkyo kĩtumi Yesũ wamanyĩisye amanyĩwʼa make mavoyae Yeova kĩla ĩvinda mate na nzika kana nũkũmethukĩĩsya!—Mt. 7:​7-11. w23.05 2 ¶1, 3

Mũthembi Mũnene Yeoiata nĩwamũkĩĩte Yeova. Kĩu kyoonekie ũtheinĩ yĩla mwĩĩtu wa Yeseveli weetawa Athalia weetwʼĩkĩthisye mũsumbĩ ku Yuta. Athalia ndaĩ na tei o na vanini, na endete ũnene mũno nginya atata kũaa esũkũũe onthe aĩ nũndũ nĩmo maĩ matonya kũtiĩwa kĩvĩla kya ũsumbĩ! (2 Mav. 22:​10, 11) Mwĩsũkũũe ũmwe weetawa Yeoasi ndaaũawa nũndũ mũka wa Yeoiata, ũla weetawa Yeosaveathi, nĩwamũvonokisye. Yeosaveathi na mũũme nĩmavithie kana kau na maendeea kũkasũvĩa. Nũndũ wa kĩu meekie, nĩmatumie mũvĩa wa Ndaviti ũendeea kumĩlya asumbĩ. Yeoiata nĩwalũmanĩtye na Yeova na ndaatata kũmũkĩa Athalia o na vanini. Yĩla Yeoasi waĩ na myaka mũonza, Yeoiata nĩwoonanisye ĩngĩ kana nĩwalũmanĩtye na Yeova. Mũthenya ũmwe nĩwekalile nthĩ eeka mũvango. Mũvango ũsu wathi nesa, Yeoasi, ũla waĩ nzyawa ya Ndaviti, nĩwesaa kũtwʼĩka mũsumbĩ. Ĩndĩ wathi naĩ, Yeoiata ndaĩ alea kũawa. Ũseo, Yeova nĩwamaathimie mũvango ũsu waaĩla. w23.06 17 ¶12-13

Mũsumbĩ Nevukatilesa aĩ o atonya kũsũanĩa kana Ndanieli eleana na ũsumbĩ wake na ayumya mwĩao oawe. Ĩndĩ o na vailye ũu, Ndanieli nĩwoonanisye e na ũkũmbaũ na aelesya ũalyũlo wa ndoto yake. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatetheeisye Ndanieli kwĩthĩwa na ũkũmbaũ thayũnĩ wake wʼonthe? Tũi na nzika kana asyai make nĩmamwiĩe ngelekanyʼo nzeo e mũnini. (Kũt. 6:​6-9) Ndanieli nĩweesĩ ĩla Mĩao Ĩkũmi o vamwe na maũndũ maingĩ mamĩkonetye. Ta kwa ngelekanyʼo, nĩweesĩ syĩndũ ila Mũisilaeli waaĩle kũya na ila ũtaaĩle kũya. (Ali. 11:​4-8; Nda. 1:​8, 11-13) O na ĩngĩ, nĩweemanyĩisye ngewa sya andũ ma Ngai sya ĩvinda ĩvĩtu, na kĩla kyamakwatie yĩla maleile kũatĩĩa mĩao yake. (Nda. 9:​10, 11) Maũndũ ala Ndanieli wakomanie namo thayũnĩ wake matumie aĩkĩĩa vyũ kana Yeova na alaĩka make me vinya maiema kũmũtetheesya.—Nda. 2:​19-24; 10:​12, 18, 19. w23.08 3 ¶5-6

Leveka nĩwoonanisye thayũnĩ wake wʼonthe kana aĩ mũndũ mũka mũĩ, weekaa motwi ateũkĩa, na nĩwamanyaa nĩ ĩndĩĩ na nata ũkwosa ĩtambya ĩna. (Mwa. 24:58; 27:​5-17) O na vailye ũu, aĩ na ndaĩa na eethĩawa eyũmbanĩtye kwĩka kĩla watavwʼa. (Mwa. 24:​17, 18, 65) O ta Leveka, ethĩwa nĩwĩnyivĩtye na nĩwĩyũmbanĩtye kũkwata mbau mũvango wa ũkũmũ ũla Yeova ũvangĩthĩtye, ũkeethĩawa wĩ ngelekanyʼo nzeo kwa ala angĩ mũsyĩ na kĩkundinĩ. Aklĩsto onthe aimu nĩmamanyaa kana ve mĩvaka matavĩtũka. Esita aĩ mũndũ mũka wamũkĩĩte Ngai na weesĩ ve mĩvaka ũtavĩtũka. Kũmanya ũu nĩkwamũsũvĩie ndakakwatwe nĩ ngathĩĩo. Nĩweethukĩĩisye ũtao wa Molitekai, ũla aa-ĩthe masyaanĩwʼe, na aũatĩĩa. (Est. 2:​10, 20, 22) O naku no wonanyʼe nĩwĩsĩ ve mĩvaka ũtavĩtũka kwa kũmantha ũtao na kũũatĩĩa. (Tito 2:​3-5) Ve ũndũ ũngĩ Esita weekie oonanyʼa kana nĩwĩsĩ ve mĩvaka ũtavĩtũka. O na kau aĩ “mwanake na mũseo” ndaaĩyendeesya andũnĩ.—Est. 2:​7, 15. w23.12 19-20¶6-8

Yeova ndendaa twĩyĩandũe mũno. Ethĩwa nĩtumbũlĩte naĩ yitũ, tũkelila, na tũkosa matambya nĩ kana tũikamĩtũngĩlĩĩle, no twĩkale tũte na nzika kana Yeova nũtũekeete. (Meko 3:19) Ĩtina wa kwosa matambya asu, Yeova ndendaa tũendeee kwĩyĩandũa. Nĩwĩsĩ ũndũ kĩu kĩtonya kũtũũmĩsya mũno wĩana. (Sav. 31:10) Tũkaeka tũemeewe nĩ kyeva, no tũeke kũsemba masindanonĩ ma thayũ. (2 Ako. 2:7) Yĩla ũkwĩwʼa ũiandũĩka mũno, tata ũsũanĩe “ũekeo” ũla Ngai ũtũnengae. (Sav. 130:4) Ĩtina wa kũekea ala meelila kuma ngoonĩ, athanĩte ũũ: “Naĩ yoo ndikamĩlilikana ĩngĩ.” (Yel. 31:34) Ũu wĩonanyʼa kana Yeova ndakatwosea ĩtambya ĩngĩ nũndũ wa mavĩtyo tweekie tene na atũekea. Ndũkethatĩe yĩla waasya ianda kĩkundinĩ nũndũ wa mavĩtyo maku. Yeova ndatindĩaa kũsũanĩa naĩ yaku. O naku ndwaĩle kwĩka ũu. w23.08 30-31 ¶14-15

Ĩvindanĩ ya ũwau wa COVID-19, Ngũsĩ sya Yeova ila syethukĩĩisye myolooto ĩla twanengawe nĩ ũseũvyo witũ, nĩsyeevathanie na mawĩmakĩo mate ma lasima ala makwatie ala meethukĩĩisye maũvoo mate ma wʼo. (Mt. 24:45) Twaĩlĩte kwĩkalaa tũlilikene “maũndũ ala ma vata.” (Avi. 1:​9, 10) Yĩla tweelelũkwʼa nĩ maũndũ, no twanange ĩvinda yingĩ na vinya twaĩle kũtũmĩa maũndũnĩ ala ma vata. Maũndũ ma kĩla mũthenya, ta kũya, kũnywʼa, kwĩtanĩthya, na wĩa, no matwelelũkye twamaeka matwʼĩke nĩmo ma vata vyũ. (Luka 21:​34, 35) Eka ũu, kĩla mũthenya nĩtũkwataa maũvoo maingĩ ĩũlũ wa ithokoo ila iendeee na maũndũ ma siasa. Nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩthya tũinelelũkwʼa nĩ maũndũ asu. Tũkeka ũu, no twambĩĩe kũkwata mbau ngalĩko ĩmwe ngoonĩ na ilĩkonĩ sitũ. Satani atũmĩaa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo nĩ kana onzye ũtwi witũ wa kwĩka kĩla kyaĩle. w23.07 16-17 ¶12-13

Andũ ma Yeova monaa ũmbano wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Klĩsto newʼo wa vata vyũ mwakanĩ. Ũsu nowʼo mũthenya wʼoka Yesũ wanengie aatĩĩi make mwĩao wa ĩmwe kwa ĩmwe maũlilikanae. (Luka 22:​19, 20) Ũtũlilikanasya maũndũ amwe tũtonya kwĩka twonanyʼe kana nĩtũũtũnga mũvea nũndũ wa nthembo ĩsu. (2 Ako. 5:​14, 15) O na ĩngĩ, nũtũnengae mwanya wa ‘kwĩkĩana vinya’ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. (Alo. 1:12) O na aingĩ mekwendeewʼa nĩmatanĩthawʼa nĩ kĩla mekwona na kwĩwʼa. O na ĩngĩ, kwasũanĩa ũndũ ũmbano wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ ũtumaa twĩthĩwa twĩ ngwatanĩo nthĩ yonthe. Ti ũsengyʼo kwona ithyonthe twonaa ũmbano ũsu wĩ wa mwanya mũno! w24.01 8 ¶1-3

O ũndũ twavindĩĩsya mũnango ndĩvi ĩla Yeova na Yesũ maĩvĩie, nowʼo tũeleawa mũnango ũndũ mendete kĩla ũmwe witũ mũno wĩana. (Aka. 2:20) Nthembo ya wovosyo nĩ mũthĩnzĩo watũnengie nũndũ nũtwendete. Yeova aĩkĩĩthisye kana nũtwendete kwa kumya mũndũ wamwendete vyũ, nake nĩ Yesũ. Aekie Mwana wake athĩne na aikwʼa kwondũ witũ. Yeova nũtũtavasya ũndũ ũtwendete mũno wĩana. (Yel. 31:3) Nũtũkusĩtye kwake nũndũ nũtwendete. (Sianĩsya na Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 7:​7, 8.) Vai kĩndũ kana mũndũ ũtonya kũtũvathana na wendo wake. (Alo. 8:​38, 39) Kũmanya ũu kũtumaa wĩwʼa ata? w24.01 28 ¶10-11

Aklĩsto etĩkĩwʼa mauta nĩmatanĩaa kwĩthĩwa na wĩkwatyo kwa kũthi ĩtunĩ. Ũmwe woo eetawa Frederick Franz, na aisye ũũ kuma ngoonĩ mwaka wa 1991: “Wĩkwatyo witũ nĩ wa wʼo, na kĩla ũmwe witũ, twĩ 144,000, akakwata kĩla Ngai ũtwathĩte. Ĩtuvi yitũ yĩkeethĩwa yĩ ĩnene kwĩ kĩndũ kĩngĩ o na kĩva kĩla twĩ nakyo. . . . O na yu no twonaa wĩkwatyo ũsu wĩ wa vata mũno vyũ. . . . O ũndũ tũendeee kũweteela kwa ĩvinda yĩasa, nowʼo tũtũngaa mũvea mũnango nũndũ wawʼo. Nĩtwĩyũmbanĩtye kũweteela . . . Nonaa wĩkwatyo ũsu wĩ wa vata o na kwĩ ũndũ nawonaa tene.” Twĩthĩwe tweteele kũtanĩa thayũ tene na tene ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ, twĩ na wĩkwatyo wa mwanya vyũ ũla ũtumaa tũtana. Na wĩkwatyo ũsu no ũendeee kũlũlũmĩĩla. w23.12 9 ¶6;10 ¶8

Ngalĩko ya nza ya mũomo wa ĩeema ya kũmbanĩa veethĩawa na kĩthembeo kya ũthuku, kĩla kyatũmĩawa kumĩsya Yeova nthembo sya nyamũ. (Kuma 27:​1, 2; 40:29) Ĩndĩ nthembo isu iyaĩ syĩsa kũvetea andũ naĩ vyũ. (Aevl. 10:​1-3) Syaĩ o kyuu kya nthembo ĩla ĩkavetea andũ naĩ vyũ. Yesũ nĩweesĩ Yeova amũtũmie kũũ nthĩ nĩ kana aumye thayũ wake ta nthembo ya wovosyo kwondũ wa andũ. (Mt. 20:28) Nũndũ wa ũu, yĩla wavatisawa, nĩweeyumisye eke kwenda kwa Yeova. (Yoa. 6:38; Aka. 1:4) Yesũ anenganie thayũ wake “ĩvinda o yĩmwe vate kũsyokea,” nĩ kana wĩthĩwe wĩwʼanĩthyo, kana kwa ndeto ingĩ, ũvwʼĩke vyũ naĩ sya onthe ala monanasya nĩmamũĩkĩĩe Klĩsto.—Aevl. 10:​5-7, 10. w23.10 26 ¶10-11

Vayaĩ kĩndũ twaĩ tũtonya kwĩka tũkeyumya ũkombonĩ wa naĩ na kĩkwʼũ. (Sav. 49:​7, 8) Kwoou Yeova na Mwana wake mwendwa nĩmakwatie wasyo mũnene yĩla Yeova wavangĩthisye Yesũ akwʼe kwondũ witũ. O ũndũ twavindĩĩsya mũno wĩana kĩla Yeova na Yesũ meeyĩimie kwondũ witũ, nowʼo tũkatũngaa mũvea mũnango nũndũ wa nthembo ya wovosyo. Ĩndĩ yĩla Atamu wavĩtisye, we na syana syake syonthe nĩmaaisye mwanya wa kwĩkala tene na tene. Kwoou nĩ kana kĩu Atamu waaisye kĩthoowe ĩngĩ, Yesũ nĩwaumisye thayũ wake ũte na naĩ ta nthembo. Ĩvinda yonthe yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ “ndaaĩka naĩ, o na ũvũngũ ndwaaoneka kanywʼanĩ wake.” (1 Vet. 2:22) Kwoou Yesũ nĩwaĩvĩie nesa vyũ kĩla Atamu waaĩtye nũndũ akwie ate na naĩ, o tondũ Atamu ũtaĩ na naĩ atanavĩtya.—1 Ako. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 10 ¶5-6

Yesũ athayũũkwʼa, nĩwalikile vala Vandũ Vatheu Vyũ va yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva. Mũvango wa ũthaithi wa wʼo ũla Yeova wavangĩthisye kwĩsĩla nthembo ya wovosyo na wĩ ungu wa Mũthembi Mũnene Yesũ Klĩsto nĩwʼo mũseo vyũ. Vala Vandũ Vatheu Vyũ mũthembi mũnene walikaa na nthakame ya nyamũ ila syathembwa vaseũvĩtwʼe nĩ mũndũ, ĩndĩ Yesũ alikile vandũ vatheu vyũ kwĩ kwʼonthe, navo nĩ “ĩtunĩ mbene,” nĩ kana aũngame mbee wa Yeova. Kũũngama mbee wake nĩkwaminĩĩie kũĩvĩa naĩ sitũ “nĩ kana amine naĩ kwĩsĩla nthembo yake mwene.” (Aevl. 9:​24-26) Ithyonthe no tũmũthaithĩe Yeova ĩkalũnĩ yake ya kĩ-veva, twĩthĩwe twĩ na wĩkwatyo wa kwĩkala ĩtunĩ kana nĩ kũũ nthĩ. w23.10 28 ¶13-14

Kwasũanĩa kĩanda kĩla Yesũ wĩ nakyo ĩtunĩ e Mũsumbĩ witũ na Mũthembi Mũnene ũtonya kũtwĩwʼĩa tei. Kwĩsĩla kwake, no tũthengeee “kĩvĩla kya ũsumbĩ kya ũseo mwingĩ” wa Ngai mboyanĩ na tũikũlya twĩwʼĩwe tei “ĩvinda yĩla yaĩle.” (Aevl. 4:​14, 15) Mwa tũikaaĩse kũeka mũthenya o na ũmwe ũvĩte tũtavindĩĩsye kĩla Yeova na Yesũ mekĩte kwondũ witũ na kĩla maendeee kwĩka. Kũsũanĩa ũndũ matwendete mũno wĩana nĩkwaĩle kũkiita ngoo sitũ mũno na kũituma twĩkĩa kĩthito kingĩ ũthũkũminĩ na ũthaithinĩ witũ. (2 Ako. 5:​14, 15) Ũndũ ũmwe tũtonya kwĩka twonanyʼe nĩtũũtũnga mũvea nĩ kũtata ũndũ tũtonya tũtetheesye angĩ matwʼĩke Ngũsĩ sya Yeova na amanyĩwʼa ma Yesũ. (Mt. 28:​19, 20) Ũu nowʼo mũtũmwa Vaulo weekie. Nĩweesĩ kana Yeova endaa “andũ ma mĩthemba yonthe matangĩĩwe na kũkwata ũmanyi wa wʼo ĩũlũ wa ũla wʼo.”—1 Tim. 2:​3, 4. w23.10 22-23 ¶13-14

Ĩandĩko yĩu nĩyĩtwĩkĩaa vinya mũno, na aingĩ maitũ nĩtũyĩtũmĩaa yĩla tũũtavya angĩ ĩũlũ wa ĩvinda yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Tũtonya ata kwĩyĩĩkĩĩthya ithyĩ ene na ala angĩ kana watho ũla ũwetetwe Ũvuanyʼo 21:​3, 4 ũkeanĩa? Ve ũndũ ũngĩ Yeova weekie eka o kũtũnenga watho ũsu ũtwĩkĩaa vinya mũno. Nĩwatũnengie itumi nzeo sya kũmũĩkĩĩa. Mĩsoanĩ ĩla ĩatĩĩe mũsoa wa 4, Yeova nũtũnengete itumi sya kũĩkĩĩa watho wa ĩvinda yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ. Mĩsoa ĩsu yaĩtye atĩĩ: “Na Ũla wĩkalĩte kĩvĩlanĩ kya ũsumbĩ asya: ‘Sisya! Nĩngũtwʼĩkĩthya maũndũ onthe meũ.’ O na ĩngĩ asya: ‘Andĩka, nũndũ ndeto ii nĩ sya kũĩkĩĩka na nĩ sya wʼo.’ Na ambĩa: ‘Nĩsyeanĩa! Ninyie Aliva na Omeka, mwambĩlĩlyo na mũminũkĩlyo.’”—Ũvu. 21:​5, 6a. w23.11 3 ¶3-5

Mwana-a-asa wa mũika onanasya kana e na kĩlĩko kĩseo kwa kũnyuva nesa kĩla ũkwĩkĩa na ũndũ ũkwenzwa. Mavinda maingĩ, mĩkĩĩle ya ngũa ĩkathĩĩawa nĩ andũ matamũnengete Yeova ndaĩa na mekalaa mwĩkalĩle mũthũku. Kĩsũanĩo kyoo kĩtaĩlĩte kyonekaa nesa ngũanĩ ila makathĩĩaa nũndũ syĩthĩawa ikwete aũme mũno kana ikatuma mekala ta aka. Mwana-a-asa wa mũika ũkwenda kũtwʼĩka Mũklĩsto mũimu akatongoeawʼa nĩ myolooto ya Mbivilia na ngelekanyʼo ila nzeo kĩkundinĩ yĩla ũkũnyuva kĩla ũkwĩkĩa. No ekũlye-ĩ: ‘Yo kĩla ngwĩkĩa nĩkĩkwonanyʼa nĩ na kĩlĩko kĩanĩu na nĩngũsũanĩa ala angĩ? Yo ngũa ila nĩkĩaa nĩsyonanasya kana nĩnĩyumĩtye nĩmũthũkũme Ngai?’ (1 Ako. 10:​31-33) Mwana-a-asa wa mũika wĩ kĩlĩko nũnengawe ndaĩa nĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa make, o vamwe na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. w23.12 26 ¶7

Navu tene, “mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo” nĩwathĩnisye andũ ma Yeova. (Nda. 11:40) Kwa ngelekanyʼo, mwambĩĩonĩ wa myaka ya 1900, ana-a-asa aingĩ nĩmekiwʼe yela na syana imwe sya Ngũsĩ syalũngwʼa sukulu nũndũ wa kũema kũkwata mbau maũndũ ma siasa. Myakanĩ ya mĩtũkĩ, andũ ma Yeova ala mekalaa nthĩ ila syĩ ungu wa mũsumbĩ ũsu nĩmakomanĩte na matatwa angĩ nũndũ wa kũlũmanyʼa na Ũsumbĩ wa Ngai. Kwa ngelekanyʼo, ĩvindanĩ ya kambeini sya ũsakũani, Mũklĩsto no atatĩke kũkwata mbau kyama kĩmwe kya kĩ-siasa kana mũndũ mũna ũkwĩtya kĩvĩla. O na kũtwʼĩka no aeme kũkũna kula, kĩlĩkonĩ na ngoonĩ yake no ethĩwe akwete mbau ngalĩko ĩmwe. Mwa nĩ ũndũ wa vata ta kĩ twĩsũvĩe tũikakwate mbau ngalĩko o na ĩmwe maũndũnĩ ma siasa, twĩthĩwe twĩĩka ũu kwĩsĩla meko maitũ kana nĩ ilĩkonĩ na ngoonĩ sitũ!—Yoa. 15:​18, 19. w23.08 12 ¶17

Yĩla twĩ masindanonĩ ma thayũ, no nginya ‘tũsembe kwa nzĩa tũtonya kũsinda mũthĩnzĩo.’ (1 Ako. 9:24) Yesũ aisye kana nĩtũtonya “kũemeewa nĩ kũya mũno na ũnywi na mawĩmakĩo ma thayũ.” (Luka 21:34) Maandĩko asu na angĩ maingĩ no maũtetheesye kũmanya moalyũku ala ũtonya kwĩthĩwa waĩle kwĩka yĩla ũendeee kũsemba masindanonĩ ma thayũ. No twĩkale tũte na nzika kana tũkasinda masindanonĩ ma thayũ nũndũ Yeova akatũnengae vinya ũla tũkwenda. (Isa. 40:​29-31) Kwoou ame, ndũkatate kũola kĩthito masindanonĩ asu! Atĩĩa ngelekanyʼo ya mũtũmwa Vaulo, ũla weekĩie kĩthito akwate mũthĩnzĩo ũla waĩ mbee wake. (Avi. 3:​13, 14) Vai mũndũ wĩsa kũsemba masindanonĩ asu kwondũ waku, ĩndĩ Yeova no aũtetheesye ũkasinda. Eka ũu, no aũtetheesye kũkua mĩio ĩla waĩle kũkua na ũyĩkya ũtee ĩla ĩte ya lasima. Weetĩkĩla aũtetheesye, ũkeethĩawa ũtonya kũsemba na wũmĩĩsyo masindanonĩ asu na ũisinda! w23.08 31 ¶16-17

Yĩla Yesũ waĩ na myaka 12, nĩwatiiwe Yelusaleme nĩ asyai make. (Luka 2:​46-52) Ĩtina wa mboka ĩla yaĩ kwʼo, kyaĩ kĩanda kya Yosevu na Meli kũĩkĩĩthya kana me na syana syoo syonthe menũkĩte. Ĩndĩ yĩla mesie kũmwona Yesũ, Meli amũtũlile mũtĩ nũndũ wa kũmanosya maimũmantha! Yesũ aĩ o atonya kũmatavya kana ti we waĩ mavĩtyo. Vandũ va ũu, amanengie ũsũngĩo o mũkuvĩ e na ndaĩa. Ĩndĩ Yosevu na Meli “mayaaelewa nĩ kĩla wamatavasya.” O na vailye ũu, Yesũ ‘nĩwaendeeie kũmenyivĩsya.’ Inywʼĩ amũika, nĩmwĩwʼaa ve vinya kwĩwʼa asyai menyu yĩla mavĩtya kana mamũelewa naĩ? Nĩ kyaũ kĩtonya kũmũtethya? Sũanĩa ũndũ Yeova wĩwʼaa yĩla wamewʼa. Mbivilia yaĩtye kana yĩla weewʼa asyai maku, “ũu nũmwendeeasya Mwĩaĩi mũno.” (Ako. 3:20) Yeova nũmanyaa yĩla asyai maku maema ũkũelewa nesa vyũ kana makwĩkĩĩa mĩao yĩ vinya kũatĩĩa. Ĩndĩ yĩla wamewʼa o na vailye ũu, nũmũtanĩthasya. w23.10 7 ¶5-6

Mũndũ tũsomaa ĩmwe no asye kana Ngũsĩ sya Yeova syaĩlĩte kũvĩndũa woni ũla syĩthĩawa nawʼo ĩũlũ wa aũme kũkoma na aũme kana aka kũkoma na aka. No kwĩthĩwa twaĩle kũmũĩkĩĩthya kana nĩtũnengae ndaĩa ũtwi wa andũ wa kwĩnyuvĩa kĩla mekwenda. (1 Vet. 2:17) Ĩtina wa ũu, no kwĩthĩwa twaĩlĩte kũmũtetheesya aelewe ũndũ tũtethekaa twaatĩĩa myolooto ya Mbivilia ĩũlũ wa mwĩkalĩle. Yĩla twakomana na mũndũ ũkũleana vyũ na mũĩkĩĩo witũ, tũyaĩle kũsembea kwĩyusũĩĩsya kana nĩtwĩsĩ kĩla ũĩkĩĩaa. Kwa ngelekanyʼo, nata mũndũ mũsomaa ĩmwe akasya nĩ ũndũ ũsaanĩtye kũĩkĩĩa kana kwĩ Ngai? Yo nĩwaĩle kũvanga atĩ nũkwatĩĩe mũno ũmanyĩsyo wa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya na kana nũwĩsĩ mũno? Ũwʼo nĩ kana no kwĩthĩwa aiweta o maũndũ wĩkĩte kwĩwʼa. No kwĩthĩwa ũtonya kũmũtetheesya akwate ũvoo ũkonetye wũmbi nthĩnĩ wa jw.org. Na no kwĩthĩwa ĩtina atonya kwĩsa kwĩtĩkĩla mũneenee kĩlungu kana vitio yĩ vau. Kwa wʼo, yĩla twamwonyʼa kana nĩtũmũnengete ndaĩa, kĩu no kĩmũtetheesye akaalyũla woni wake. w23.09 17 ¶12-13

No twĩkale tũte na nzika kana Yeova no atũtũmĩe na akatũathima o na ethĩwa nĩtwĩkĩte mavĩtyo, ĩndĩ o ethĩwa nĩtũkwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũmalũnge na tũiendeea kũmwĩkwatya. (Nth. 28:13) Samusoni aĩ mũndũ wĩ o na naĩ, ĩndĩ ndaaeka kũmũthũkũma Yeova o na yĩla wavĩtisye. Nake Yeova ndaamwĩkĩsya moko. Nĩwesie kũmũtũmĩa ĩngĩ kwa nzĩa ya mwanya mũno. O na aendeeie kũmwona ta mũndũũme wĩ mũĩkĩĩo mũlũmu, na amũtalanyʼa vamwe na angĩ mawetetwe kĩlungunĩ kya 11 kya Aevelania. Nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya ta kĩ kũmanya kana tũthũkũmaa Ngai ũtwendete na wĩthĩawa na mea ma kũtũnenga vinya, na mũno mũno yĩla tũkwĩwʼa twĩ onzu! Kwoou o ta Samusoni, ekai tũmwĩkaĩle Yeova tũkyasya: “Ndilikana, nĩngũũvoya, na mbĩkĩa vinya.”—Asi. 16:28. w23.09 6-7 ¶18-19

Nũndũ nĩtwĩsĩ mũthenya wa Yeova nũthengeee, twĩenda kwĩka kyonthe kĩla tũtonya tũtavye angĩ ũvoo mũseo. Ĩndĩ mavinda amwe no tũkĩe kwĩka ũu. Nĩkĩ? No twĩthĩwe tũikĩa ũndũ angĩ meũtwona. Kĩu nĩkyamũkwatie Vetelo. Ũtukũ ũla Yesũ wasilĩlawa, Vetelo nĩwakĩie kũweta kana aĩ ũmwe wa amanyĩwʼa make, o na nĩwakaĩie mavinda kauta kana nũmwĩsĩ. (Mt. 26:​69-75) Ĩndĩ Vetelo nĩwasindie wia ũsu. Esie kũandĩka ũũ ate na nzika: “Mũikakĩe kĩla makĩaa, o na mũikathĩnĩke.” (1 Vet. 3:14) Ndeto sya Vetelo syĩtũĩkĩĩthya kana no tũeke kũkĩa andũ. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkĩa andũ? Vetelo atwĩĩte ũũ: “Mwĩtĩkĩlei Klĩsto ethĩwe Mwĩaĩi ngoonĩ syenyu.” (1 Vet. 3:15) No twĩke ũu kwa kũvindĩĩsya ũkũmũ na ũnene ũla Mwĩaĩi na Mũsumbĩ witũ, Klĩsto Yesũ, wĩ nawʼo. w23.09 27-28 ¶6-8

Nĩtwaĩlĩte kũendeea kwĩthĩwa twĩ metho tũikeke “maũndũ ma kĩvindu matatethya.” (Aev. 5:11) Andũ aingĩ nĩmeyoneete kana o ũndũ mũndũ wasisya, eethukĩĩsya, kana aneena maũndũ mataĩle na mavuku, nowʼo vethĩawa ve laisi kwake kwĩka naĩ. (Mwa. 3:6; Yak. 1:​14, 15) Nthĩ ĩno ya Satani ĩtataa kũtũkenga tũĩkĩĩe kana kĩla Yeova wonaa kĩ kĩvuku na kĩtaĩlĩte, ti kĩthũku o na vanini. (2 Vet. 2:19) Kĩla ĩvinda Ndevili atataa kũvũavũanyʼa andũ nĩ kana wĩthĩe maitonya kũnyuva kĩla kyaĩle na kĩla kĩtaĩle. (Isa. 5:20; 2 Ako. 4:4) Na nĩkyo kĩtumi sinema mbingĩ, ivĩndĩ sya televiseni, na maũndũ ala me Indanetinĩ makathĩĩaa maũndũ matosanĩte na myolooto mĩlũngalu ya Yeova. Satani endaa tũsũanĩe kana mĩkalĩle mĩvuku ĩla andũ ma nthĩ ĩno methĩawa nayo nĩyaĩlĩte, nĩ ya kũtanĩthya, na ndĩsa kũtũũmĩsya.—Aev. 5:6. w24.03 22 ¶8-10

Kĩla ĩvinda Aisilaeli meũthama, maendaa na ĩeema ya kũmbanĩa. Mayĩtũmĩie myaka ta 500 nginya yĩla mesie kwaka ĩkalũ Yelusaleme. (Kuma 25:​8, 9; Mot. 9:22) Matũmĩaa ĩeema ya kũmbanĩa kũmũthaitha Ngai na kũmumĩsya nthembo. (Kuma 29:​43-46) Ĩndĩ ĩeema yĩu yaĩ ngelekanyʼo ya ũndũ ũngĩ waĩ mbee mũseo vyũ kwĩ yo. Yaĩ “kyuu kya maũndũ ma ĩtunĩ,” na yaĩ ngelekanyʼo ya ĩkalũ ĩnene ya kĩ-veva ya Yeova. Mũtũmwa Vaulo aisye kana “ĩeema yĩu nĩ ngelekanyʼo ya ĩvinda yĩĩ.” (Aevl. 9:9) Kwoou ayĩsa kũtwʼĩka nĩwaandĩkĩa Aevelania valũa, ĩkalũ ya kĩ-veva yaĩ yeethĩiwe kwʼo. Yambĩĩie kwĩthĩwa kwʼo mwaka wa 29 ĩtina wa Klĩsto. Mwaka ũsu nĩwʼo Yesũ wavatisiwe na atwʼĩka “mũthembi mũnene mũno” wa Yeova ĩkalũnĩ yĩu ya kĩ-veva.—Aevl. 4:14; Meko 10:​37, 38. w23.10 25-26 ¶6-7

Nĩ kana Aklĩsto maendeee nesa kĩ-veva, no nginya memanyĩsye kũalyũkana na maũndũ, kana kwĩkonza. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya? No nginya twĩthĩwe andũ matakwatĩĩaa mũno mawoni moo kwa kũalyũkana na maũndũ na kũnenga ndaĩa mawoni na motwi ma ala angĩ. Nũndũ twĩ athũkũmi ma Yeova, twĩenda twĩthĩwe andũ matakwatĩĩaa mũno mawoni moo. O na ĩngĩ, twĩenda kwĩthĩwa na wĩnyivyo na ĩnee. Yeova etĩtwe “Ĩvia” nũndũ nĩ mũlũmu na ndathingithĩka. (Kũt. 32:4) Ĩndĩ o na vailye ũu, ndakwatĩĩaa mũno mawoni make. Maũndũ ĩũlũ wa nthĩ maalyũka, Ngai witũ nũalyũkanaa namo nĩ kana aĩkĩĩthye kĩeleelo kyake nĩkyeanĩa. Yeova atũmbie na mũvwʼano wake, na kwoou twĩ na ũtonyi wa kũalyũkana na maũndũ. O na nũtũnengete myolooto ya Mbivilia yĩ ũtheinĩ ĩla ĩtũtetheeasya kwĩka motwi maseo o na twakomana na mawetu meva. Ngelekanyʼo yake mwene na myolooto ĩla ũtũnengete nĩ ũĩkĩĩthyo wĩ ũtheinĩ kana o na kũtwʼĩka we nĩ “Ĩvia,” ndakwatĩĩaa mũno mawoni make. w23.07 20 ¶1-3

Mbivilianĩ, Yeova eyĩelekanĩtye na mũndũ mũka wendete syana syake. (Isa. 66:​12, 13) Kwasũanĩa ũndũ mũndũ mũka ũkũthĩnĩkĩa kana kake ũĩkĩĩthasya kana ke na kyonthe kĩla kekwenda. O naitũ yĩla tũkwĩwʼa tũithĩnĩka, no twĩkale tũte na nzika kana Yeova nũtwendete. Ndaekaa kũtwenda o na yĩla twamũvĩtĩsya. (Sav. 103:8) Kwa ngelekanyʼo, mbaĩ ya Isilaeli nĩyamũvĩtĩisye ĩngĩ na ĩngĩ, ĩndĩ yĩla yeelilile, awetie ũndũ wamyendete mũno atũmĩĩte ndeto ii: “Waĩ vata mũno methonĩ makwa, na waĩ na ndaĩa, na nĩnĩkwendete.” (Isa. 43:​4, 5) Yeova ndaalyũka. O na tweeka mavĩtyo manene, yĩla tweelila na twamũsyokea, aendeeaa o kũtwenda. Atwathĩte kana ‘akatũekeaa vyũ.’ (Isa. 55:7) Mbivilia nĩtũeleetye ũndũ tũtethekaa atũekea. Yaĩtye kana nĩtũkwataa “ũvuũkyo kuma kwa Yeova mwene.”—Meko 3:19. w24.01 27 ¶4-5

Yeova no atũtetheesye yĩla twĩ thĩnanĩ. Kwa ngelekanyʼo, no twone kwʼoko kwa Yeova thayũnĩ witũ yĩla tũkwĩtya ũla ũtũandĩkĩte lũũsa wa kũthi ũmbanonĩ mũnene, kana yĩla tũũmũkũlya atũvĩndũĩe masaa ma wĩa nĩ kana tũvote kũendaa maũmbanonĩ onthe ma kĩkundi. Nĩtũtonya kũsengʼa mũno twoona ũndũ maũndũ mekwaĩla. Kwĩyonea kĩu kũtumaa tũmwĩkwatya Yeova mũnango. Esala nĩwamũvoyaa Yeova enyivĩtye amũtetheesye. Kĩla ĩvinda Esala weewʼa aemeewa nĩ ianda ila wĩ nasyo, nĩwamũvoyaa Yeova enyivĩtye amũtetheesye. (Esa. 8:​21-23; 9:​3-5) Yĩla ala angĩ moonie amwĩkwatĩtye Yeova amũtwʼĩĩke, nĩmendie kũmũkwata mbau na kũatĩĩa ngelekanyʼo yake. (Esa. 10:​1-4) O naitũ yĩla tũkwĩwʼa tũemeewe nĩ mawĩmakĩo tũisengʼa twĩanĩsya ata mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ kana twĩĩkalya mĩsyĩ yitũ yĩ mĩsũvĩĩku ata, nĩtwaĩle kũmũvoya Yeova tũte na nzika kana nũkũtwĩthukĩĩsya. w23.11 17-18 ¶15-17

Yeova ndaĩtye kana ethĩwa nĩtũkwenda kũtalĩlwa kwĩthĩwa twĩ alũngalu, no nginya twĩke o kĩla Avalaamu weekie. Ve maũndũ angĩ maingĩ tũtonya kwĩka tũkonanyʼa kana twĩ na mũĩkĩĩo. No tũthokye ala eũ kĩkundinĩ kitũ, tũkatetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me na mathĩna, na tũkeka nesa andũ maitũ ma mũsyĩ. Asu nĩ maũndũ Ngai wĩtĩkĩlĩte na ũathimaa. (Alo. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Yoa. 3:18) Ĩndĩ ũndũ ũla mũnene vyũ tũtonya kwĩka tũkonanyʼa kana twĩ na mũĩkĩĩo nĩ kũtavanyʼa ũvoo mũseo na kĩthito. (1 Tim. 4:16) Ithyonthe no twonanyʼe kwĩsĩla meko maitũ kana nĩtũĩkĩĩe mawatho ala Yeova ũtwathĩte makeanĩa, na kana nzĩa syake nĩsyo nzeo vyũ. Tweeka ũu, tũikethĩawa na nzika o na vanini kana Ngai akatũtalĩlaa kwĩthĩwa twĩ alũngalu na aitwĩta anyanyae. w23.12 2 ¶3; 6 ¶15

Mũsumbĩ Ndaviti e vakuvĩ kũkwʼa amũtavisye Solomoni ndeto isu syĩ vau ĩũlũ. (1 Asu. 2:​1, 3) Ana-a-asa onthe ũmũnthĩ no matetheke maatĩĩa ũtao ũsu. Nĩ kana maĩle, no nginya memanyĩsye kwĩwʼaa mĩao ya Ngai na kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia maũndũnĩ onthe ala mekwĩka thayũnĩ woo. (Luka 2:52) Nĩkĩ ve vata wa ana-a-asa amũika kwĩthĩwa me Aklĩsto aimu? Mwana-a-asa nĩwĩanĩasya ianda sya vata mũsyĩ na kĩkundinĩ. Inywʼĩ ana-a-asa amũika, vai nzika kana nĩmũsũanĩĩte ĩũlũ wa ianda ila mũtonya kwĩthĩwa nasyo ĩvinda yũkĩte. No wĩthĩwe na mũvango wa kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe, kũtwʼĩka mũtetheesya wa kĩkundi, na kwĩsa kũtwʼĩka mũtumĩa. O na no kwĩthĩwa ũtonya kwenda kwĩsa kũtwaana na ũyĩthĩwa na syana. (Aev. 6:4; 1 Tim. 3:1) Nĩ kana ũvikĩĩe mĩvango ĩsu na ũyaĩla, no nginya wĩthĩwe wĩ Mũklĩsto mũimu. w23.12 24 ¶1-2

Atumĩa Aklĩsto nĩmanengetwe kĩanda kya kũsũvĩa malondu ma Yeova nũndũ nĩ ma vata. Aũme asu monaa kĩanda kya kũthũkũma ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo kĩ kya vata, na nĩmekĩaa kĩthito ‘mamaĩthye.’ (Yel. 23:4; 1 Vet. 5:2) Mwa tũtanaa ta kĩ kwĩthĩwa na aũme ta asu ikundinĩ sitũ! Ngelekanyʼo ya Mũsili Ngiteoni no ĩmanyĩsye atumĩa maũndũ ma vata. (Aevl. 6:12) Nĩwasũvĩaa na akatongoesya andũ ma Ngai. (Asi. 2:16; 1 Mav. 17:6) O ta Ngiteoni, atumĩa manyuvĩtwe masũvĩe andũ ma Ngai ĩvindanĩ yĩĩ yũmũ mũno. (Meko 20:28; 2 Tim. 3:1) Kwoou ngelekanyʼo yake no ĩmanyĩsye atumĩa kwĩthĩwa na wĩnyivyo, kwĩthĩwa me ewi, na kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. O na ĩngĩ, twĩthĩwe twĩ atumĩa kana tũi atumĩa, no twĩmanyĩsye kũmonaa me ma vata mũnango. O na no twĩmanyĩsye kũkwataa mbau aũme asu methĩawa na kĩthito kingĩ.—Aevl. 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3