Mwei wa 5

Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakwatiwe nĩ yũa ĩnene yĩla ‘yakwatie nthĩ yonthe.’ Vai nzika kana ene mĩsyĩ nĩmathĩnĩkaa mayĩkũlya ũndũ mekwĩanĩsya mavata ma mĩsyĩ yoo. Nata ĩũlũ wa amũika ala maĩ na mũvango wa kwongelanga ũthũkũmi woo? Yo nĩvatonyeka makethĩwa masũanĩie kweteela yũa yĩvĩte? O na kau Aklĩsto nĩmakwatiwe nĩ maũndũ asu onthe, nĩmoomĩĩisye. Nĩmaendeeie kũtavanyʼa matũmĩĩte nzĩa ila mai matonya kũtũmĩa, na maendeea kũolela ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala maĩ Yutia syĩndũ ila maĩ nasyo. (Meko 11:​29, 30) Ala makwatie ũtethyo ũla wanenganawe, nĩmeeyoneie nesa kana Yeova nĩwamatetheeasya. (Mt. 6:​31-33) No nginya ngwatanĩo yoo na ya athaithi ala angĩ mamatetheeisye yĩthĩwe yalũlũmĩĩile mũno. Namo ala maumisye mĩvothi kana matetheeasya kwa nzĩa ingĩ nĩmakwatie ũtanu ũla wumanaa na kũnengane.—Meko 20:35. w23.04 16 ¶12-13

Mavinda amwe Yeova nũsũngĩaa mboya sya andũ make kwa kũtũmĩa andũ mate athaithi make mamatetheesye. Kwa ngelekanyʼo, nĩwatumie Mũsumbĩ Alitasasita anenga Neemia mwanya wa kũsyoka Yelusaleme nĩ kana akatetheesye kũtũngĩĩa ndũa ĩsu. (Nee. 2:​3-6) O ta ũu ũmũnthĩ, Yeova no atume andũ mate athaithi make moka kũtũtetheesya yĩla tũkwenda ũtethyo. Ti mavinda onthe mboya sitũ isũngĩawa kwa nzĩa ya mwanya. Ĩndĩ mosũngĩo ala tũkwataa nĩmo methĩawa matonya kũtũtetheesya tũendeee kũlũmanyʼa na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. Kwoou ĩthĩawa wĩ metho wone ũndũ Yeova ũkũsũngĩa mboya syaku. Mavinda kwa mavinda nĩtwaĩlĩte kũmanthaa mwanya wa kũvindĩĩsya ũndũ Yeova wĩthĩwa asũngĩĩte mboya sitũ. (Sav. 66:​19, 20) No nginya twonanyʼe kana twĩ na mũĩkĩĩo kwa kũmũvoya Yeova na kwa kwĩtĩkĩla ũsũngĩo wa mboya sitũ, o na ethĩwa ũilye ata.—Aevl. 11:6. w23.05 11 ¶13; 12 ¶15-16

Yĩla tweeyumisye tũmũthũkũme Yeova, nĩtweevĩtie kana tũkamũthaithaa na kwĩkaa kwenda kwake. No nginya twĩanĩsye wĩvĩto witũ. Kwĩanĩsya kĩla twamwathie Yeova ti mũio mũito. Twĩasya ũu nũndũ Yeova atũmbie twĩkae kwenda kwake. (Ũvu. 4:11) Tũsyaĩtwe twĩ na wendi wa kũmũmanya na kũmũthaitha, na atũmbie na mũvwʼano wake. Nũndũ wa ũu, no tũmũthengeee na tũitanĩa kwĩkaa kwenda kwake. Eka ũu, yĩla tweeka kwenda kwa Ngai na twaatĩĩa Mwana wake, ‘nĩtũkwataa ũthũmũo.’ (Mt. 11:​28-30) Kwoou endeea kũmwenda Yeova mũnango kwa kũvindĩĩsya ũseo wʼonthe ũla ũkwonetye na moathimo ala ũkwathĩte. O ũndũ waendeea kũmwenda mũnango, nowʼo ũkewʼaa ve laisi kũmwĩwʼa. (1 Yoa. 5:3) Yesũ nĩwavotie kwĩka kwenda kwa Ngai nũndũ nĩwamũvoyaa amũtetheesye, na atũngĩte kĩlĩko kyake ĩtuvinĩ yĩla yaĩ mbee wake. (Aevl. 5:7; 12:2) O ta Yesũ, mũvoyae Yeova aũnenge vinya na ũyĩkalaa ũlilikene ĩtuvi ya thayũ wa tene na tene yĩla tweteele. w23.08 27-28 ¶4-5

Nĩtwendete andũ me wũmĩĩsyo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩtũnengete ndaĩa andũ matonya kweteela kĩndũ mateũkwʼa ngoo. O na ĩngĩ, twavĩtya nĩtũtanaa yĩla ala angĩ matũmĩĩsya. Na nĩtũtũngaa mũvea nũndũ mwalimũ witũ wa Mbivilia nĩwatũmĩĩisye yĩla twangʼangʼanaa tũelewe ũmanyĩsyo mũna wa Mbivilia, tũwĩtĩkĩle, kana tũũatĩĩe. Ĩndĩ ũla tũtũngĩaa mũvea mwingĩ nĩ Yeova Ngai nũndũ wa kũtũmĩĩsya mũno! O na kau nĩtwendete kwona andũ angĩ me na wũmĩĩsyo, no kwĩthĩwa mavinda amwe ithyĩ ene tũemawa nĩ kwĩthĩwa nawʼo. Kwa ngelekanyʼo, no tũemwe nĩ kwĩkala tũuĩtye yĩla twovetye lainĩ mũasa, na mũno mũno ethĩwa twĩ aselee. Kana no tũthate mũno yĩla twavĩtĩwʼa. Na mavinda amwe no twĩwʼe tũiemwa nĩ kweteela ĩvinda yĩla Yeova ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Ĩndĩ maũndũnĩ asu onthe, twĩ na vata wa kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo mwingangĩ. w23.08 20 ¶1-2

Yeova amũkũlilye Ngiteoni aole asikalĩ make kwĩwʼa onthe. Noĩthwa eekũlilye: ‘Yo ve na vata wa ũalyũku ũũ? Wʼo nũũtethya?’ Ĩndĩ o na vailye ũu, Ngiteoni nĩweethĩiwe e mwĩwi. Ũmũnthĩ, atumĩa maatĩĩaa ngelekanyʼo yake kwa kwĩtĩkĩlana na moalyũku ala meekwa ũseũvyonĩ. (Aevl. 13:17) Ngiteoni nĩwamwĩwie Yeova o na kau aĩ na wia na aĩ atonya kũlika mũisyonĩ. (Asi. 9:17) Yĩla wamanyie kana Yeova e vamwe nake, ndaĩ na nzika kana nũkũmũtetheesya asũvĩe andũ make. Atumĩa ala mekalaa kũla wĩa witũ ũkũnĩtwe maluvuku nĩmaatĩĩaa ngelekanyʼo ya Ngiteoni. Nĩmatongoeasya maũmbano na ũtavanyʼa me na ũkũmbaũ, o na kũtwʼĩka maũndũ ta asu no matume makwatwa, makakũlwʼa makũlyo, makasya wĩa, kana makaũmĩwʼa. Ĩvindanĩ ya thĩna mũnene, atumĩa makendeka methĩwe na ũkũmbaũ nĩ kana maatĩĩe myolooto ĩla ĩkanenganwe, o na ethĩwa kĩu kĩkatuma malika mũisyonĩ wĩva. w23.06 5-6 ¶12-13

Yeova nĩwaandĩkĩthisye Mbivilianĩ maũndũ maseo ala Mũthembi Mũnene Yeoiata weekie kwondũ wa kũtũmanyĩsya. (Alo. 15:4) Na yĩla wakwie, nĩwamũnengie ndaĩa ya mwanya ya kũthikwa “ndũanĩ ya Ndaviti katĩ wa asumbĩ, nĩkwĩthĩwa nĩwamekie Isilaeli nesa, o na kwa Ngai na nyũmba yake.” (2 Mav. 24:​15, 16) Ngewa ya Yeoiata no ĩtũtetheesye ithyonthe tũkemanyĩsya kũmũkĩaa Ngai. Asyaĩĩsya Aklĩsto no maatĩĩe ngelekanyʼo ya Yeoiata kwa kwĩthĩwa me metho mone ũndũ matonya kũsũvĩa ĩĩthya ya Ngai. (Meko 20:28) O na no ĩtetheesye ala akũũ makamanya kana yĩla maendeea kũmũkĩa Yeova na maendeea kũlũmanyʼa nake, no amatũmĩe kwĩanĩsya ieleelo syake. Amũika namo no masũanĩe ũndũ Yeova wakuie Yeoiata na maiatĩĩa ngelekanyʼo yake kwa kwonanasya kana nĩmanengete ala akũũ ndaĩa, na mũno mũno ala mamũthũkũmĩte Yeova me aĩkĩĩku kwa myaka mingĩ. (Nth. 16:31) Ekai tũlũmanyʼe vyũ na “ala matongoetye” kwa kũmewʼa.—Aevl. 13:17. w23.06 17 ¶14-15

Wĩ maũmbanonĩ tũmĩa ũĩ kũtwʼa nĩ keana ũkũkĩlya kwʼoko umye maelesyo. Ethĩwa twĩtindĩa kũkĩlya kwʼoko, no tũtume ũla ũtongoesye ona ta waĩlĩte kũtinda atũkũlĩtye, o na ethĩwa ve angĩ mokĩlĩtye moko matanesa kũkwata mwanya wa kumya maelesyo. Kĩu no kĩtũle angĩ ngoo makaema kũkĩlya kwʼoko. (Mũta. 3:7) Yĩla atavanyʼa aingĩ mookĩlya moko, no tũeme kũkwata myanya ya kumya maelesyo mavinda maingangĩ ũndũ tũkwenda. Mavinda amwe, nĩvatonyeka ũla ũtongoesye akaema kwĩsa kũtũkũlya o na vanini. Ũndũ ũsu no ũtũtũle ngoo, ĩndĩ nĩtwaĩle kũtata tũikathate yĩla twaema kũkũlwʼa. (Mũta. 7:9) Ethĩwa ndũnavota kumya maelesyo mavinda maingangĩ ũndũ ũkwendaa, wĩona ata ũkethukĩĩsya nesa angĩ mayumya maelesyo moo, na ĩndĩ maũmbano mathela ũimakatha nũndũ wa maelesyo asu? Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku no mathangaawʼe mũno nĩ maũndũ ala ũũmatavya ũimakatha, o ũndũ matonya kũthangaawʼa nĩ maelesyo ala wĩĩ ũtonya kumya. w23.04 23-24 ¶14-16

Soma Ndeto ya Ngai na ũimĩvindĩĩsya. O ũndũ mũtĩ ũtonya kwĩthĩwa wĩ mũlũmu ethĩwa mĩi yawʼo nĩlikĩte mũthanganĩ vyũ, nowʼo tũtonya kwĩthĩwa twĩ alũmu twaĩkĩĩa vyũ kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai. O ũndũ mũtĩ waendeea kwĩana, nowʼo mĩi yawʼo ĩlikaa nthĩ mũnango na kũnyaĩĩka kũasa. Yĩla twasoma Ndeto ya Ngai na twamĩvindĩĩsya, nĩtũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ na tũkeyĩĩkĩĩthya vyũ kana nzĩa sya Yeova nĩsyo nzeo. (Ako. 2:​6, 7) Kwavindĩĩsya ũndũ myolooto, ũtao, na ũsũvĩo ũla Yeova wanengae athũkũmi make ma ĩvinda ĩvĩtu wamatethisye. Kwa ngelekanyʼo, Esekieli aĩ metho yĩla mũlaĩka wathimaa ĩkalũ ya ngelekanyʼo yĩla wooniwʼe woninĩ. Woni ũsu nĩwamwĩkĩie vinya; o naitũ no ũtũmanyĩsye maũndũ ma vata ĩũlũ wa ũndũ tũtonya kũlũmanyʼa na ũthaithi mũtheu wa Yeova. (Esek. 40:​1-4; 43:​10-12) O na ĩngĩ, nĩtũtethekaa yĩla twoosa ĩvinda twĩmanyĩsye na tũivindĩĩsya maũndũ maliku ma Ndeto ya Ngai. No twĩthĩwe na ngoo ĩlũmĩte, ĩmwĩkwatĩtye Yeova vyũ.—Sav. 112:7. w23.07 18 ¶15-16

Mbivilianĩ ve aũme aingĩ maĩ ngelekanyʼo nzeo anake matonya kũatĩĩa. Aũme asu nĩmamwendete Ngai na nĩmathĩnĩkĩaa andũ make kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. O na no ũkwate ngelekanyʼo sya ana-a-asa aimu mũsyĩ na kĩkundinĩ. (Aevl. 13:7) O na eka ũu, wĩ na ngelekanyʼo nzeo vyũ ya Yesũ Klĩsto. (1 Vet. 2:21) Ũyĩmanyĩsya nesa ĩũlũ woo, sisya nguma syoo ila iũkwendeesya mũno. (Aevl. 12:​1, 2) Na ĩndĩ ũivindĩĩsya ũndũ ũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo syoo. Mũndũũme wĩ kĩlĩko nũsũanĩaa ũndũ nesa atanamba kũwĩka. Kwoou mwa ĩkĩa kĩthito vyũ wĩthĩwe na kĩlĩko. Ĩmanyĩsye myolooto ya Mbivilia na ũisũanĩa ũndũ ĩtonya kũũtethya. Na ĩndĩ mĩtũmĩe kwĩka motwi ala meũmwendeesya Yeova. (Sav. 119:9) Yĩu nĩ ĩtambya ya vata vyũ yĩtonya kũũtetheesya kwĩthĩwa wĩ mwana-a-asa mũimu.—Nth. 2:​11, 12; Aevl. 5:14. w23.12 24-25 ¶4-5

Asyai no mamanyĩsye syana syoo ũndũ itonya kũtetea mũĩkĩĩo wasyo iuĩtye yĩla syana ila ingĩ syenda ngananĩo. (Yak. 3:13) Asyai amwe nĩmeyũmbanasya vamwe na syana syoo yĩla mekwĩka ũthaithi wa mũsyĩ. Nĩmasũanĩaa maũndũ ala syana syoo itonya kũkũlwʼa syĩ sukulu, makamaneenea, makeka wonanyʼo wa ũndũ itonya kũsũngĩa, na mayĩimanyĩsya ũndũ itonya kũneena iuĩtye na kwa nzĩa nzeo. Kwĩyũmbanyʼa vamwe no kũtetheesye Aklĩsto makatetea mũĩkĩĩo woo nesa na makeyĩĩkĩĩthya kana mayĩĩkĩĩe maũndũ oou kĩtumbo. Ve ilungu syĩ nthĩnĩ wa jw.org/kam syĩtawa “Andũ ma Mũika Makũlasya” na “Ĩvuku Kwondũ wa Andũ ma Mũika.” Ilungu isu iseũvĩtwʼe itetheesye amũika meyĩĩkĩĩthye kana maũndũ ala maĩkĩĩaa nĩ ma wʼo, na mayũmbanyʼa mosũngĩo matũmĩĩte ndeto syoo ene. Tweemanyĩsya ilungu isu twĩ ta mũsyĩ, no twone ũndũ tũtonya kũtetea mũĩkĩĩo witũ tũuĩtye na kwa nzĩa nzeo. w23.09 17 ¶10; 18 ¶15-16

We waaĩthĩwa na mũvango wa kĩ-veva ũkwĩka kũngʼangʼana ũwĩanĩsye? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, manya kana ndwĩ weka. Kwa ngelekanyʼo, Philip nĩwendaa kwaĩlangya mboya syake na aivoyaa mavinda maingangĩ, ĩndĩ nĩwaaĩawa nĩ mwanya wa kwĩka ũu. Erika aĩ na mũvango wa kũvikaa ũmbanonĩ wa ũtavanyʼa tene, ĩndĩ kwĩwʼa kĩla ĩvinda avikaa e o mũselee. Ethĩwa yu tũĩ wĩ na mũvango ũteanĩĩtye, mwa ndũkakwʼe ngoo. Na twĩasya ũu nũndũ o na kwĩanĩsya mũvango mũnini nĩkwendaa ĩvinda na kĩthito kingĩ. Na eka ũu, kwona ũyenda kwĩanĩsya mũvango waku kwonanasya kana nĩwonaa ngwatanĩo yaku na Yeova yĩ ya vata na wĩenda kũmũnenga kĩla kĩseo vyũ. Yeova nũtanĩthawʼa mũno nĩ kĩthito kyaku. Kwa wʼo, ndendaa wĩke maũndũ ũtatonya. (Sav. 103:14; Mika 6:8) Kwoou waĩlĩte kũnyuva mũvango ũte na nzika no ũwĩanĩsye. w23.05 26 ¶1-2

Andũ me ũkũmbaũ no malikawa nĩ wia, ĩndĩ maiwĩtĩkĩlasya ũmasiĩĩe kwĩka kĩla kyaĩle. Ndanieli aĩ mũndũ wa mũika wĩ ũkũmbaũ mwingĩ mũno. Nĩweemanyĩisye maandĩko ma Ngai ala wanenganĩte kwĩsĩla athani, na amwe maĩ ma mwathani Yelemia. Kĩu nĩkyatumie esa kũmanya kana o na kau Ayuti matwĩe me atave kwa ĩvinda yĩasa, Ambaviloni makilyĩ kũmalekya. (Nda. 9:2) Tũi na nzika kana kwona mawathani ma Mbivilia maianĩa nĩkwatumie amwĩkwatya Yeova mũnango, na kĩu kyatuma amanya kana ala mamwĩkwatasya Yeova no methĩwe na ũkũmbaũ mwingĩ. (Sianĩsya na Alomi 8:​32, 37-39.) Na ũndũ ũla wa vata vyũ, Ndanieli nĩwavoyaa Ĩthe wake wa ĩtunĩ mavinda maingĩ. (Nda. 6:10) Nĩwaumbũlaa naĩ syake kwa Yeova na nĩwamũtavasya ũndũ ũkwĩwʼa. O na nĩwamũvoyaa amũtetheesye. (Nda. 9:​4, 5, 19) Aĩ mũndũ o taitũ, na kwoou ndasyaĩtwe e na ũkũmbaũ. Ĩndĩ kwĩmanyĩsya, kũvoya, na kũmwĩkwatya Yeova nĩkwatumie ethĩwa na nguma ĩsu. w23.08 3 ¶4; 4 ¶7

Yĩla tweewʼa ala me na ũkũmũ, ithyĩ ene nĩtũtethekaa na tũkatethya ala angĩ. Ata? Ũseo ũmwe nĩ kana tũyoseawa ĩtambya yĩla yoseawa ala malea kwĩwʼa mĩao. (Alo. 13:​1, 4) O na ĩngĩ, kwĩwʼa ala me na ũkũmũ kũtumaa methĩwa na woni mũseo ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova. Kwa ngelekanyʼo, myaka mingĩ mĩvĩtu asikalĩ nthĩ ya Nigeria nĩmalikile Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ ũmbano ũendeee, na mamanthaa andũ ala maluaa nduuthĩ maileana na kũĩva koti. Ĩndĩ mũnene wa asikalĩ asu ameie nĩmevete vau. Aisye, “Ngũsĩ sya Yeova niĩvaa koti mavinda onthe.” Kwoou manya kana kĩla ĩvinda weewʼa mĩao ya silikalĩ, wĩthĩawa waseũvya ĩsyĩtwa ya andũ ma Yeova, na mũthenya ũmwe kĩu no kĩsũvĩe ana-a-asa maku. w23.10 9 ¶13

Athũkũmi amwe ma Yeova methĩĩtwe meteele mũthya wa nthĩ ĩno nthũku kwa ĩvinda yĩasa. Andũ amwe no masũanĩe kana mũthya nĩwĩkalĩte mũno. Ĩndĩ Yeova nĩwĩsĩ ũndũ athũkũmi make mewʼaa, na nĩkyo kĩtumi waĩkĩĩthisye mwathani Avakuki atĩĩ: “Woni no wa ĩvinda yĩla yatwiwe, na wĩkalaatĩle kwelekela mũminũkĩlyo, na ndwĩĩthĩwa ũvũngũ: o na wekala, wĩweteela; nĩkwĩthĩwa ndũtĩa kũka, ndũkekala [kana, ndũkaselewa].” (Ava. 2:3) We Ngai endaa ũndũ ũsu ũtethye Avakuki e weka? Kana ndeto isu no itũtethye ũmũnthĩ? Mũtũmwa Vaulo nĩwaveveeiwe kũandĩkĩa Aklĩsto ala meteele nthĩ nzaũ na mea maingĩ ndeto isu. (Aevl. 10:37) Kwoou no twĩkale tũte na nzika kana o na ethĩwa twĩona watho wa Yeova wa kũtũtangĩĩa wĩkalĩte mũno wĩana ata, vate ndĩi “ndũkatĩa kũka, ndũkekala,” kana, ndũkaselewa. w23.04 30 ¶16

Aisilaeli aingĩ nĩmaleile ũĩkĩĩthyo waĩ ũtheinĩ ũla woonanasya kana Mose atũmĩawa nĩ Yeova. (Mot. 14:​10, 11) Nĩmaleile ĩngĩ na ĩngĩ kũĩkĩĩa kana anengetwe kĩanda kĩu nĩ Yeova. Nũndũ wa ũu, ndaaĩtĩkĩlya nzyawa ĩsu ĩlike Nthĩ ya Watho. (Mot. 14:30) Ĩndĩ o na vailye ũu, Aisilaeli amwe nĩmamũekie Yeova amatongoesye. Kwa ngelekanyʼo, Yeova aisye ũũ: “Kalevu . . . nũmbikĩlĩte vyũ,” kana, nĩwĩthĩĩtwe aimbĩwʼa na ngoo yonthe. (Mot. 14:24) Ngai nĩwamũathimie Kalevu, o na amũnenga mwanya wa kwĩnyuvĩa kĩsio kĩla wendaa kwĩkala nthĩ ya Kanaani. (Yos. 14:​12-14) O na Aisilaeli ala meetĩkĩlilwʼe kũlika Nthĩ ya Watho maĩ ngelekanyʼo nzeo nũndũ nĩmamũekie Yeova amatongoesye. Yĩla Yosua wanyuviwe atongoesye Aisilaeli vandũ va Mose, ‘nĩmamũkĩie, [kana kwa ndeto ingĩ, nĩmamũnengie ndaĩa nene] mĩthenya yonthe ya thayũ wake.’ (Yos. 4:14) Nũndũ wa ũu, Yeova nĩwamaathimie kwa kũmanenga nthĩ ĩla wamathĩte.—Yos. 21:​43, 44. w24.02 21 ¶6-7

O tondũ ndakĩtalĩ ũtonya kũmanya ethĩwa ngoo yitũ yĩ na mathĩna kana ndĩ namo ethukĩĩsya ũndũ ĩkũnĩte, nowʼo o naitũ tũtonya kũmanya ũndũ tũmwendete Ngai mũno wĩana twasisya ũndũ twendete ala angĩ. Yĩla twamanya kana nĩtũekete kwenda athaithi ala angĩ ta tene, kĩu no kĩthĩwe kĩyonanyʼa kana nĩtũekete kũmwenda Ngai ũndũ tũnamwendete. Ĩndĩ kĩla ĩvinda twamonyʼa kana nĩtũmendete, kĩu kĩthĩawa kĩyonanyʼa kana nĩtũmwendete Ngai mũno. Nĩtwaĩle kũthĩnĩka ethĩwa nĩtũekete kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa mũno ta tene. Nĩkĩ? Nũndũ kĩu kĩonanyʼa ngwatanĩo yitũ na Yeova yĩ mũisyonĩ. Mũtũmwa Yoana oonanisye ũu ũtheinĩ yĩla watũlilikanilye ũũ: “Ũla ũtamwendete mwana-a-asa wake, ũla ũmwonete, ndatonya kũmwenda Ngai, ũla ũtaamwona.” (1 Yoa. 4:20) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yeova endeeawʼa nithyĩ o ethĩwa ‘nĩtwendanĩte.ʼ—1 Yoa. 4:​7-9, 11. w23.11 8 ¶3; 9 ¶5-6

Yĩla Mũsumbĩ Yeoasi waĩ mũnini, ve ũtwi mũseo weekie. Nũndũ ĩthe ndaĩ thayũ, Mũthembi Mũnene Yeoiata nĩwe wamũtaaa, na nĩwaatĩĩaa ũtao wake. Mũthembi ũsu amũkuaa o ta mwanae. Nake Yeoasi nĩwaatĩĩie ngelekanyʼo yake na atwʼa kũmũthũkũma Yeova na kũtetheesya angĩ mamũthũkũme. O na nĩweekie mĩvango ĩkalũ ya Yeova yĩtũngĩĩwe. (2 Mav. 24:​1, 2, 4, 13, 14) Ethĩwa nũendeee kũmanyĩwʼa ũndũ ũtonya kũmwenda Yeova na kũatĩĩa myolooto yake, manya kana ũendeee kũnengwa mũthĩnzĩo wa vata mũno. (Nth. 2:​1, 10-12) Asyai maku no maũmanyĩsye kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. Namo nĩmatanaa mũno yĩla moona ũiatĩĩa ũtao wa Maandĩko ũla maũnenga. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, kĩu nĩkĩmũtanĩthasya Ngai na mũituma ndũũ ĩtakesa kũthela. (Nth. 22:6; 23:​15, 24) Kĩu nĩ kĩtumi kĩseo kya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeoasi yĩla waĩ wa mũika, kana ti wʼo? w23.09 8-9 ¶3-5

Yeova nũtwathĩte kwĩthukĩĩasya mboya sitũ. Ngai witũ nĩwendete mũno ala mamũthũkũmaa me aĩkĩĩku, na kwoou mavinda onthe akamethukĩĩsya. (Sav. 10:17; 37:28) Ĩndĩ ũu ti kwonanyʼa kana akatũnengae kyonthe kĩla twamwĩtya. No kwĩthĩwa twaĩlĩte kweteela nginya yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ nĩ kana tũkwate maũndũ amwe tũmwĩtĩtye. Yeova nũsũanĩaa ũndũ kĩla twamũvoya kĩkonanĩtye na kĩeleelo kyake. (Isa. 55:​8, 9) Ũndũ ũmwe wendaa nĩ kwona nthĩ yusĩe aũme na aka me na ngwatanĩo na meũtanĩa kũmwĩnyivĩsya ta we Mũsumbĩ woo. Ĩndĩ Satani avangaa kana andũ no maendeee nesa mesumbĩka mo ene. (Mwa. 3:​1-5) Na nĩ kana Yeova aĩkĩĩthye kana kĩu Ndevili ũwetaa ti kya wʼo, nũekete andũ mesumbĩke. Ĩndĩ mosumbĩ ma andũ nĩmatumĩte kwĩthĩwa na mathĩna maingĩ ala tũmonaa ũmũnthĩ. (Mũta. 8:9) Nĩtwĩsĩ kana Yeova ndesa kũtũvetangĩa mathĩna asu onthe ĩvindanĩ yĩĩ. w23.11 21 ¶4-5

Yeova athie Avalaamu kana kwĩsĩla we, mbaĩ mbingĩ mũno ikaathimwa. Ĩndĩ Avalaamu e na myaka 100 na Sala e na myaka 90, mayaĩ maakwata mwana ũla mathĩtwe. Kwosana na woni wa mũndũ, vayaĩ vatonyeka makethĩwa na mwana. Vate nzika, yĩu yaĩ ĩtatwa yũmũ mũno kwa Avalaamu. “Ĩndĩ nũndũ wa wĩkwatyo, aĩ na mũĩkĩĩo kana akeethĩwa ĩthe wa mbaĩ mbingĩ.” (Alo. 4:​18, 19) Na kwa wʼo, wĩkwatyo ũsu nĩwesie kwĩanĩa. Nĩwatwʼĩkie ĩthe wa Isaka, mwana ũla weetelete kwa ĩvinda yĩasa. (Alo. 4:​20-22) O ta Avalaamu, no twĩtĩkĩlwe nĩ Ngai, akatũtalĩla kwĩthĩwa twĩ alũngalu, na tũyĩthĩwa anyanyae. Na nĩ wʼo nũndũ o na Vaulo aandĩkie: “Ndeto ‘atalĩlwa’ ndyaandĩkwa kwondũ [wa Avalaamu] e weka, ĩndĩ o na kwondũ witũ ala tũkatalĩlwa ũlũngalu, nĩkwĩthĩwa nĩtũmũĩkĩĩĩte We ũla wamũthayũũkisye Yesũ.” (Alo. 4:​23, 24) O ta Avalaamu, o naitũ twaĩlĩte kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo wĩ na meko, o vamwe na wĩkwatyo. w23.12 7 ¶16-17

Yĩla wakwatwa nĩ thĩna ũũtuma ũlikwa nĩ wia, lilikana kana Yeova nĩwĩthĩawa ene thĩna ũsu na ũndũ ũũtuma wĩwʼa. Kwa ngelekanyʼo, Yeova ndaaona tu ũndũ Aisilaeli manyamaawʼa me Misili, ĩndĩ nĩweesĩ “mathĩna moo,” kana kwa ndeto ingĩ, nĩweesĩ ũndũ mathĩnĩkaa mũno wĩana. (Kuma 3:7) Ĩndĩ ethĩwa nũkomanĩte na ĩtatwa yũmũ, nũtonya kũsengʼa ethĩwa kwa wʼo Yeova nũkũtetheesye. Vekala ũu ũtonya kwĩka ata? Mũkũlye aũtetheesye wone ũndũ ũkũtwʼĩĩkĩte. (2 Asu. 6:​15-17) Ĩtina wa ũu, sũanĩa ũndũ ũũ: Nĩvethĩwa ve ũvoo kana maelesyo manaumiwʼe maũmbanonĩ weewʼa makwĩkĩa vinya? Ve ĩvuku, vitio, kana wathi ũte ĩvukunĩ ya mbathi ũnaũlũlũmĩĩilye? Nĩvethĩwa ve mũndũ ũnaũtavisye kaũndũ kana akwonyʼa ĩandĩko yakwĩkĩa vinya? Nĩ laisi mũno tũkavũthĩĩsya ũtethyo ũla ana-a-asa na eĩtu-a-asa matũnengae na lĩu wa kĩ-veva ũla tũkwataa. Ĩndĩ ĩsu nĩ mĩthĩnzĩo ya vata vyũ Yeova ũtũnengete. (Isa. 65:13; Mko. 10:​29, 30) Na nĩ ũĩkĩĩthyo wĩ ũtheinĩ vyũ kana nũkũthĩnĩkĩaa. (Isa. 49:​14-16) O na kĩu kyonanasya kana no ũmũĩkĩĩe. w24.01 4-5 ¶9-10

Kavinda kakuvĩ Yesũ atanasyoka ĩtunĩ, nĩwalilikanilye amanyĩwʼa make ĩũlũ wa kĩanda kya kumya ũkũsĩ ĩũlũ wake “Yelusaleme, Yutia yonthe, na Samalia, na kũvika itulu sya nthĩ.” (Meko 1:8; Luka 24:​46-48) Ĩtina wa kavinda, atongoi ma Ayuti nĩmamũkwatie mũtũmwa Vetelo na mũtũmwa Yoana na mamatwaa mbee wa Nzama ya Ayuti, mayenda aũme asu aĩkĩĩku maeke kũtavanyʼa. O na nĩmamatĩsisye. (Meko 4:​18, 21) Vetelo na Yoana mamasũngĩie ũũ: “Ethĩwa nĩ ũndũ waĩlĩte methonĩ ma Ngai kũmwĩthukĩĩsya inywʼĩ vandũ va kũmwĩthukĩĩsya Ngai, twʼai inywʼĩ ene. Ĩndĩ ithyĩ, tũitonya kũeka kũneena ĩũlũ wa maũndũ ala twonete na kwĩwʼa.” (Meko 4:​19, 20) Yĩla Vetelo na Yoana mathaiwʼe, amanyĩwʼa nĩmamwĩkaĩlile Yeova amatetheesye meke kwenda kwake. Nake Yeova nĩwasũngĩie mboya ĩsu mamũvoyie kuma ngoonĩ.—Meko 4:31. w23.05 5 ¶11-12

Yeova na Mwana wake methĩĩtwe vamwe kwa ĩvinda yĩasa vyũ. Ĩvindanĩ yonthe yĩla maĩ ĩmwe ĩtunĩ, nĩmeethĩiwe na ngwatanĩo ndũmu na mendana mũno. Na Yeova nĩwawetaa ũtheinĩ ũndũ wamwendete Yesũ mũno wĩana, o tondũ ĩandĩko ya ũmũnthĩ yonanĩtye. Yeova aĩ o atonya kwasya, ‘Ũũ nĩwe nendeeawʼa nĩwe.’ Ĩndĩ nũndũ nĩwendaa tũmanye ũndũ ũmwendete Yesũ, amwĩtie “Mwana wakwa mwendwa.” Yeova nĩwatanĩthawʼa nĩ Yesũ, na mũno mũno nũndũ wa kĩla wakilyĩ kwĩka. (Aev. 1:7) Nake Yesũ ndaĩ na nzika o na vanini kana Ĩthe wake nĩwamwendete. Oonanisye ũu kwa kũweta mavinda meana ũna kana nĩweesĩ nesa ki Ĩthe wake nĩwamwendete.—Yoa. 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 28 ¶8

Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Twasye mũndũ ũmũĩkĩĩe nĩwaweta ũndũ mũthũku mũno ĩũlũ waku. We nĩwĩsĩ ũsu nĩ ũvũngũ, ĩndĩ andũ amwe maiũĩkĩĩa. O na kũthũkya ũvoo, maĩũnyaĩĩkĩsya andũ angĩ aingĩ, na o namo mayambĩĩa kũũĩkĩĩa. We wĩwʼa ata? Vai nzika ũndũ ta ũsu no ũkũũmĩsye mũno, kana tiwʼo? Kĩu kĩtũtetheesya kũelewa ũndũ Yeova weewie yĩla waanangĩiwe ĩsyĩtwa. Mwana ũmwe wake wa veva nĩwatavisye mũndũ mũka wa mbee, Eva, ũvũngũ ĩũlũ wake. Nake Eva nĩwaĩkĩĩie ũvũngũ ũsu. Kĩu nĩkyatumie asyai maitũ ma mbee maleana na Yeova. Nũndũ wa ũu, naĩ na kĩkwʼũ nĩsyavikĩie andũ onthe. (Mwa. 3:​1-6; Alo. 5:12) Maũndũ onthe mathũku ala twonaa ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ, ta kĩkwʼũ, makaũ, na mathĩna, methĩĩtwe kwʼo nũndũ wa ũvũngũ ũla Satani ũnyaĩĩkĩtye. Ĩndĩ mo maũndũ asu nĩmamũũmĩasya Yeova? Tũi na nzika na ũndũ ũsu. O na vailye ũu, we ndekalaa e mũthatu kana akoveea woo ngoonĩ. Kĩvathũkanyʼo na ũu, we nĩ “Ngai mũtanu.”—1 Tim. 1:11. w24.02 8 ¶1-2

Ũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yosevu ata? No ũtwʼe yu tũĩ kĩla ũkeka watatwa. Ĩmanyĩsye kũleana vau kwa vau na kĩla Yeova ũmenete; o na ndũketĩkĩle kũsũanĩa ĩũlũ wakyo. (Sav. 97:10; 119:165) Weeka ũu, ndũkeka naĩ watatwa. Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũmanyĩte kana nũkwatĩte ũwʼo na ũyenda kũmũthũkũma Yeova na ngoo yonthe, ĩndĩ ndwĩthĩa ve kĩndũ ũkwĩwʼa kĩyĩũsiĩĩa kwĩyumya ũmũthũkũme na kũvatiswa. Ethĩwa vailye ũu, no wĩke o kĩla Mũsumbĩ Ndaviti weekie. No ũmwĩsũve Yeova ũkamwĩa: “Nthiana, ame Ngai, na manya ngoo yakwa: Ndata, na manya mosũanĩo makwa; noisisya ethĩwa ve nzĩa nthũku nthĩnĩ wakwa, noindongoesya nzĩanĩ ya tene na tene.” (Sav. 139:​23, 24) Na Yeova nũathimaa “ala mamũmanthaa na kĩthito.” Kwona ũyenda kwosa ĩtambya ya kwĩyumya na kũvatiswa kwĩonanyʼa kana nũendeee kwĩka ũu.—Aevl. 11:6. w24.03 6 ¶13-15

Mũthembi mũnene nĩwe weesũvanaa mbee wa Ngai kwondũ wa andũ. Aluni nĩwe waĩ wa mbee vyũ kũtwʼĩka mũthembi mũnene, na anyuviwe nĩ Yeova yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yavathawa kwondũ wa kũmũthaithĩa. Ĩndĩ o tondũ mũtũmwa Vaulo waeleisye, “nũndũ wa kĩkwʼũ, athembi mayaĩ matonya kũendeea kwĩthĩwa me athembi, [na] nĩkyo kĩtumi angĩ matwʼĩkaa athembi vandũ voo.” (Aevl. 7:​23-26) Na nũndũ maĩ o andũ, no maaĩlĩte kumya nthembo kwondũ wa naĩ syoo ene. Maũndũ asu monanĩtye kĩvathũkanyʼo kĩnene mũno katĩ wa athembi anene ma Isilaeli na ũla Mũthembi Mũnene mũno, Yesũ Klĩsto. Mũthembi Mũnene Yesũ Klĩsto nĩwe “mũthũkũmi . . . wa yĩla ĩeema ya wʼo, yĩla yaseũviwʼe nĩ Yeova, ĩndĩ ti mũndũ.” (Aevl. 8:​1, 2) Vaulo aisye kana nũndũ Yesũ “eendeea kwĩthĩwa mũthembi tene na tene, ũthembi wake ndũkatiĩwa angĩ.” Ongelile kwasya kana Yesũ nĩ Mũthembi Mũnene “ũte mũvuku, ũvathanĩtwʼe na eki ma naĩ,” na kana kĩvathũkanyʼo na athembi anene ma Isilaeli, “nde na vata wa kumasya nthembo kĩla mũthenya” kwondũ wa naĩ syake. w23.10 26 ¶8-9

“Ĩtu ya mbee” nĩ silikalĩ sya nthĩ ĩno ila itongoewʼe nĩ Satani na ndaimoni syake. (Mt. 4:​8, 9; 1 Yoa. 5:19) Nayo ndeto “nthĩ,” o ũndũ ĩtũmĩĩtwe Mbivilianĩ, no yonanyʼe ekali ma ĩ nthĩ. (Mwa. 11:1; Sav. 96:1) Kwoou “nthĩ ya mbee” nĩ andũ athũku ala me kwʼo. Yeova ndakeka o kũseũvangya “ĩtu ya mbee” na “nthĩ ya mbee,” ĩndĩ akaituta vyũ na aiete ingĩ. Aiveta, akaete “ĩtu yeũ na nthĩ nzaũ.” Na ũu nĩ kwasya, akaĩkĩĩthya kana kwĩ na silikalĩ nzaũ na andũ ala alũngalu me oka. Yeova akatwʼĩkĩthya nthĩ nzaũ kwa kũmĩvosya, na akatwʼĩkĩthya andũ eũ kwa kũmavetea naĩ. O tondũ Isaia wathanie, Yeova akatuma nthĩ yonthe yĩthĩwa yĩ mbanake ta mũũnda wa Eteni. O na kĩla ũmwe witũ akatwʼĩkĩthwʼa mweũ. Ala au mamutha, ilalinda, na ala matewʼaa makavowʼa, o na ala akwʼũ makathayũũkwʼa.—Isa. 25:8; 35:​1-7. w23.11 4 ¶9-10

Ũla “thĩna mũnene” ũkavika na kĩthũlũmũko. (Mt. 24:21) Ĩndĩ kĩvathũkanyʼo na mĩisyo mingĩ, ti kĩla mũndũ ũkakitanĩwʼa nĩ thĩna ũsu atataĩĩe. Ta myaka 2,000 mĩvĩtu, Yesũ nĩwakanisye aatĩĩi make amea nĩmeyũmbanĩsye mũthenya ũsu. Tweeyũmbanyʼa, ũkeethĩwa wĩ ũndũ wĩ laisi mũnango kũmĩĩsya ĩvinda yĩu yũmũ na kũtetheesya angĩ meke oou. (Luka 21:36) Tũkendeka twĩthĩwe na wũmĩĩsyo nĩ kana tũmwĩwʼe Yeova na tũiĩkĩĩa kana nũkũtũsũvĩa. Na tũkeeka ata ana-a-asa maitũ maasya syĩndũ syonthe sya kĩ-mwĩĩ kana o imwe? (Ava. 3:​17, 18) Tũkendeka twĩthĩwe na ĩnee nĩ kana tũmanenge ũtethyo ũla mekwenda. Nao tũkeeka ata yĩla tũkavithũkĩwa nĩ mbaĩ ikethĩwa syĩ ngwatanĩo, na tũyendeka twĩkale na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kasũmbanĩ kanini kwa kavinda? (Esek. 38:​10-12) Tũkendeka tũmende kuma ngoonĩ nĩ kana tũvote kũvonoka ĩvinda yĩu yũmũ. w23.07 2 ¶2-3

Ala me mũtwaanonĩ no matetheke nĩ ngelekanyʼo ya Akwila na mũka wake Vilisila, ala manengetwe ndaĩa mũno nĩ Aklĩsto aingĩ ma mbee. (Alo. 16:​3, 4) Mo nĩmathũkũmaa, makatavanyʼa, na makatetheesya angĩ me vamwe. (Meko 18:​2, 3, 24-26) Eka ũu, kĩla ĩvinda Mbivilia yaweta Akwila na Vilisila, ĩkothaa kũmawetanĩsya vamwe. Ala me mũtwaanonĩ matonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo yoo? Kwasũanĩa maũndũ maingĩ ala we na ũla ũtwaanĩte nake mwĩthĩawa mwaĩle kwĩka. Mwĩona ata mũkatethya mawĩa amwe katĩ wa asu mwĩ elĩ vandũ va kũeka kĩla ũmwe atethye e weka? Kwa ngelekanyʼo, Akwila na Vilisila nĩmatavanasya ĩmwe. Mavinda kwa mavinda inywʼĩ nĩmwĩkaa mĩvango mũtavanyʼe ĩmwe? O na ĩngĩ, Akwila na Vilisila nĩmathũkũmaa ĩmwe. We na ũla ũtwaanĩte nake nĩmũtonya kwĩthĩwa mũtathũkũmaa vandũ vamwe, ĩndĩ mwĩona ata mũkekaa mawĩa ma mũsyĩ vamwe? (Mũta. 4:9) Yĩla mwatetheanĩsya kwĩka wĩa mũna, mwĩwʼaa mwĩ ngwatanĩo mũnango na kĩu nĩkĩmũnengae mwanya wa kũea ngewa. w23.05 22-23 ¶10-12

Ithyonthe nĩtwĩwʼaa wia mavinda amwe. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Mũsumbĩ Saulo wamanthaa Ndaviti ayenda kũmũaa, nĩwatwie kũkĩĩa ndũanĩ ya Avilisiti yeetawa Ngathi. Ĩtina wa kavinda, mũsumbĩ wa Ngathi, ũla weetawa Akisi, nĩwamanyie kana Ndaviti nĩwe ĩla ngũmbaũ ya kaũ yooaĩte Avilisiti “ngili . . . makũmi.” Nũndũ wa ũu, Ndaviti ‘nĩwakĩie’ mũno. (1 Sam. 21:​10-12) Nĩwathĩnĩkaa aikĩa kĩla Akisi ũkũmwĩka. Ĩndĩ we asindie ata wia ũla waĩ nawʼo? Nthĩnĩ wa Savuli ya 56, Ndaviti nũeleetye ũndũ weewʼaa yĩla waĩ Ngathi. Nũeleetye nesa nĩkĩ waĩ na wia, o na nũeleetye kĩla kyamũtetheeisye kũũsinda. Yĩla Ndaviti wakwatiwe nĩ wia, nĩwamũĩkĩĩie Yeova. (Sav. 56:​1-3, 11) Na aĩ na kĩtumi kĩseo kya kwĩka ũu. Twĩasya ũu nũndũ Yeova nĩwamũtetheeisye eeka ũndũ ũsaanĩtye ĩndĩ wavonokisye thayũ wake: Eetũngie e na ndũũka! Yu vandũ va Akisi kwenda kũmũaa Ndaviti, ambĩĩie kwenda aume kũu. Kĩu nĩkyamũtetheeisye kũvonoka.—1 Sam. 21:13–22:1. w24.01 2 ¶1-3

Asu mawetetwe ĩandĩkonĩ ya ũmũnthĩ naaũ? Nĩ etĩkĩwʼa mauta. Kwoou vakuvĩ na mũthya wa ũla thĩna mũnene, etĩkĩwʼa mauta ala makethĩwa matialĩte ĩũlũ wa nthĩ makathi ĩtunĩ, na wĩa ũla makanengwa wa mbee nĩ kũkita. Ĩtina wa kũthi ĩtunĩ, makokita amaitha ma Ngai kaũnĩ wa mũthya me vamwe na Klĩsto na alaĩka. Kwasũanĩa ũndũ ũũ. Ũmũnthĩ, etĩkĩwʼa mauta amwe nĩ akũũ, o na mai na vinya. Ĩndĩ ĩtina wa kũthayũũka na kũthi ĩtunĩ, matwʼĩkaa syũmbe sya veva syĩ na vinya na syeteele kũnengwa kĩanda kya kũkita vamwe na Mũsumbĩ woo, Yesũ Klĩsto, ũla nĩ ngũmbaũ ya kaũ. Ĩtina wa kũkita kaũ ũsu wa Alimaketoni, etĩkĩwʼa mauta makatetheanĩsya na Yesũ kũvetea andũ naĩ. Vate nzika, makeethĩwa matonya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo mũnango me ĩtunĩ kwĩ me kũũ ĩũlũ wa nthĩ nũndũ me kũu maikethĩwa na naĩ. w24.02 6-7 ¶15-16

Amwe meyũmbanĩtye kwĩyumya na kũvatiswa nĩmakĩaa kwĩka ũu. No mekũlye-ĩ, ‘Nata neeka naĩ ngito na nditengwa?’ Ethĩwa wĩ na wia ũsu, ĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova nũkũũnenga kyonthe kĩla ũkwenda ‘nĩ kana wĩkale kwosana na ũndũ ũkwenda [na] nĩ kenda ũmwendeesye vyũ.’ (Ako. 1:10) O na ĩngĩ, akaũtetheesya wĩke kĩla kyaĩle. Nĩwonanĩtye nesa kana no eke ũu nũndũ nũtetheesye angĩ aingĩ. (1 Ako. 10:13) Nĩkyo kĩtumi no andũ avũthũ matengawa kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Yeova nũtetheeasya andũ make mekale me aĩkĩĩku. Vai mũndũ ũtatatwa eke maũndũ mathũku. (Yak. 1:14) Ĩndĩ we mwene nĩwaĩle kũnyuva kĩla ũkwĩka yĩla watatwa. Ũwʼo nĩ kana no we mwene ũtonya kwĩtwʼĩĩa ũndũ ũkwĩkala. Andũ amwe maasya kana ndwĩsa kũvĩndũa ũndũ ũkwĩwʼa kana maũndũ ala ũkwenda kwĩka, ĩndĩ ũsu nĩ ũvũngũ. No wĩmanyĩsye kũsiĩĩa mawendi mataĩle. w24.03 5 ¶11-12