Mwei wa 6

Yeova nĩwaathimie Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa nũndũ wa kũalyũkana na maũndũ ala mamakwatĩte. Nĩmathĩnawʼa, o na mavinda amwe matataĩĩe. Kwasũanĩa kĩla kyakwatie Valanava na mũtũmwa Vaulo yĩla matavanasya Lisitela. Mbeenĩ, mathokiwʼe nesa na meethukĩĩwʼa. Ĩndĩ ĩtina, avĩnganĩsya ‘nĩmaneenie na ĩkomano,ʼ na amwe ĩkomanonĩ yĩu mamũkimanga Vaulo na mavia nginya aangĩa kũkwʼa. (Meko 14:19) Ĩndĩ Valanava na Vaulo nĩmaendeeie kũtavanyʼa kĩsionĩ kĩngĩ. Vaendie ata? ‘Nĩmatwʼĩkĩthisye andũ aingĩ amanyĩwʼa’ na meekĩa vinya athaithi ala angĩ kwĩsĩla ndeto na ngelekanyʼo yoo. (Meko 14:​21, 22) Aingĩ nĩmatethekie nũndũ Valanava na Vaulo mayaakwʼa ngoo, o na kaũ nĩmathĩniwʼe. O naitũ tũkaathimĩkaa twaema kwĩkĩsya moko wĩa ũla Yeova ũtũnengete. w23.04 16-17 ¶13-14

Mũsumbĩ Ndaviti aĩ na amaitha aingĩ athũku thayũnĩ wake wʼonthe, na kaingĩ nĩwamũvoyaa Yeova amũtetheesye. Ndaĩ na nzika kana Yeova nĩweewʼaa mboya syake na nĩwaisũngĩaa. O naku no wĩthĩwe na mũĩkĩĩo o ta ũsu. Mbivilia ĩtũĩkĩĩthasya kana Yeova no atũnenge ũĩ na vinya wa kũendeea kũmĩĩsya. No atũmĩe ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kana andũ matamũthũkũmaa matũtetheesye. O na kau ti mavinda onthe Yeova ũkasũngĩaa mboya sitũ kwa nzĩa ila twĩĩkwatĩtye, nĩtwĩsĩ kana akaisũngĩaa. Akatũnengae o kĩla tũkwenda ĩvindanĩ yĩla tũũkyenda. Kwoou endeea kũvoya ũte na nzika kana yu tũĩ Yeova nũkũsũvĩaa, na kana yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtũnĩ na nthĩ ‘akeanĩsya kwenda kwa kĩla kĩndũ kĩ thayũ.’—Sav. 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Nũseo ũsũanĩe ũndũ ũtonya kũtetheka weanĩsya mũvango waku. Ũtonya kũsũanĩa moathimo meva? Ethĩwa mũvango waku nĩ kũsoma Mbivilia kana kwaĩlangya mboya syaku, sũanĩa ũndũ kwĩka ũu kũtonya kũlũlũmĩĩlya ũnyanya waku na Yeova. (Sav. 145:​18, 19) Na ethĩwa mũvango waku nĩ kwĩthĩwa na nguma ya Kĩklĩsto, sũanĩa ũndũ kĩu kĩtonya kwaĩlangya ũnyanya waku na ala angĩ. (Ako. 3:14) Wĩona ata ũkaandĩka vandũ maũndũ onthe ala meũtuma wenda kwĩanĩsya mũvango waku? Na ĩndĩ mavinda kwa mavinda ũimasiasya. O na ĩngĩ, tũmĩa ĩvinda na ala matonya ũkwĩkĩa vinya wĩanĩsye mũvango waku. (Nth. 13:20) Ĩndĩ kũneena wʼo, ithyonthe ve mavinda tũtethĩawa na wendi wa kwĩanĩsya mĩvango yitũ. Kyo kĩu kĩthĩawa kĩyonanyʼa kana vai ũndũ twĩka tũkamĩanĩsya? Aiee. No twĩanĩsye mũvango witũ o na yĩla tũte na wendi wa kwĩka ũu. Kwa wʼo, kwĩka ũu kũi laisi, ĩndĩ tũkatanaa yĩla twawĩanĩsya. w23.05 27-28 ¶5-8

Kũmanya kana no nginya twĩtĩkĩlane na mosyao ma motwi maitũ no kũtume tumbũla naĩ sitũ, tũlũnga mavĩtyo maitũ, na tũyĩsũvĩa tũikamatũngĩlĩĩle. Kwosa matambya asu no kũtũtetheesye tũkaendeea kũsemba masindanonĩ ma thayũ. Ethĩwa ndũtonya kũvĩndũa ũtwi mũthũku ũminĩte kwĩka, ĩtĩkĩla mosyao ala ũkwatĩte. Ndũkanange ĩvinda na vinya waku ũyĩtetea kana ũitũla angĩ mũtĩ. Vandũ va ũu, ĩtĩkĩla mavĩtyo maku na ũitata waĩlangye maũndũ o vala ũtonya yu tũĩ. Ethĩwa ve ũndũ mũthũku wĩkĩte ũũtuma wĩyĩandũa, mũvoye Yeova wĩnyivĩtye, ĩtĩkĩla mavĩtyo maku, na ũimũkũlya akũekee. (Sav. 25:11; 51:​3, 4) Ĩtya ala ũvĩtĩsye ũekeo, na ethĩwa ve vata, ũimantha ũtethyo wa atumĩa. (Yak. 5:​14, 15) Eka ũu, ona mavĩtyo maku ta mwanya wa kwĩmanyĩsya ũndũ wa vata, na ũyĩkĩa kĩthito ndũkamatũngĩlĩĩle. Weeka ũu, no wĩkale ũte na nzika kana Yeova nũkũkwĩwʼĩa tei na aikũnenga ũtethyo ũla ũkwenda.—Sav. 103:​8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Yeoiata nĩwatetheeisye Mũsumbĩ Yeoasi eethĩwa e mũsumbĩ mũseo. Nũndũ wa ũu, yĩla waĩ wa mũika nĩwendaa kũmwendeesya Yeova. Ĩndĩ yĩla Yeoiata wakwie, Yeoasi nĩweethukĩĩisye anene me mbee ũsumbĩnĩ o na kau matwʼĩkĩte akaĩi ma mũĩkĩĩo. (2 Mav. 24:​4, 17, 18) O na kau Yeova nĩwaũmĩiwʼe mũno nĩ ũndũ ũsu, nĩwaendeeie “[kũtũma] athani kwoo, mamaete ĩngĩ [kwake], ĩndĩ matyaaĩtĩkĩla kwĩthukĩĩsya.” O na mayaaĩthukĩĩsya mwana wa Yeoiata weetawa Nzekalia, ũla waĩ mwathani wa Yeova, mũthembi, na waĩ mũndũ wa mũsyĩ wa Yeoasi. Na kũthũkya ũvoo, Mũsumbĩ Yeoasi nĩwooaĩthisye Nzekalia. (2 Mav. 22:11; 24:​19-22) Yeoasi ndaaendeea kũmũkĩa Yeova. Nake Yeova aĩtye: “Ala mambũthasya makatalwa ta vathei.” (1 Sam. 2:30) Nũndũ wa ũu, nguthu nini ya ita sya Asilia nĩyasindie “nguthu nene mũno” ya ita sya Yeoasi, na atiwa “e mũwau mũno,” kana, e na mawũũmĩsye manene. (2 Mav. 24:​24, 25) Ĩtina, Yeoasi nĩwooaiwe nĩ athũkũmi make mwene nũndũ wa kũaa Nzekalia. w23.06 18-19 ¶16-17

Mũtũmwa Vaulo aĩ ekalangĩte Eveso aitavanyʼa na kũmanyĩsya ũvoo mũseo. (Meko 19:​1, 8-10; 20: 20, 21) Nĩwendete ana-a-asa make mũno vyũ na nĩwendaa kũmatetheesya maendeee kwĩkala me aĩkĩĩku. Aeveso ĩvinda yĩmwe nĩmaatĩĩaa momanyĩsyo ma ndĩni sya ũvũngũ na nĩmeekaa maũndũ ma ũwe. Andũ ma Eveso maĩ na mwĩkalĩle mũvuku mũno na nĩmeekaa maũndũ mavuku na ngũlũ. Mathaũ ala moonanawʼa ndũanĩ ĩsu vamwe na mboka syoo sya ndĩni syeethĩawa mũno mũno ikonetye ũlaalai. (Aev. 5:3) Ekali aingĩ ma ndũa ĩsu nĩmaekete “kwĩthĩwa mate na nthoni o na vanini,” kana kwa ndeto ingĩ, “maĩ na ngoo mbũmũ.” (Aev. 4:​17-19) Matanemanyĩsya myolooto ya Yeova ĩũlũ wa ũla ũseo na ũla ũthũku, wasya woo wa ngoo ndwamathĩnasya meeka maũndũ mathũku. Nĩkyo kĩtumi Vaulo waisye kana “ilĩko syoo [syaĩ] kĩvindunĩ na nĩmavathanĩtwʼe na thayũ ũla wumaa kwa Ngai.” Ti Aeveso onthe maendeeie kwĩthĩwa me kĩvindu. w24.03 20 ¶2; 21 ¶4-6

Yaĩ no nginya Ngiteoni ekĩe kĩthito kingĩ nĩ kana eanĩsye kĩanda kyake e mũsili. Ĩvinda yĩmwe ayũkita na Amitiani ũtukũ nĩmasembie makĩa, na kwoou alasimĩka kũmasembanyʼa kuma Mwandanĩ wa Yesileeli nginya Ũsĩnĩ wa Yolotani. (Asi. 7:22) We Ngiteoni avika Yolotani nĩwasyokeie vau? Aiee! O na kau we na aũme make 300 nĩmanoete, nĩmaingie ũsĩ ũsu na maendeea kũmaatĩĩa. Ĩtina, nĩmesie kũmavikĩa na mamasinda. (Asi. 8:​4-12) Ngiteoni nĩwaĩkĩĩe kana Yeova nũkũmũnenga vinya, nake ndaamũsonokya. (Asi. 6:​14, 34) Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe e na aũme make nĩmasembanisye asumbĩ elĩ ma Mitiani na maaũ, o na kau nĩvatonyeka asumbĩ asu makethĩwa matũlĩte ngamĩle. (Asi. 8:​12, 21) Ĩndĩ nũndũ nĩmatetheewʼe nĩ Ngai, nĩmamasindie. O ta ũu, atumĩa no mamũĩkĩĩe Yeova, nũndũ we “ndatevaa o na ndanoaa.” Akamanengae vinya yĩla mekũwenda.—Isa. 40:​28, 29. w23.06 6 ¶14; 7 ¶16

No twĩthĩwe na ngoo ĩlũmĩte o na twakomana na mawetu meva. Kwoou mũĩkĩĩe Yeova. Kwoona ũndũ Mbalaka watethekie nũndũ wa kũmũĩkĩĩa Yeova. O na kau kũyaĩ ngao kana matumo nthĩ yonthe ya Isilaeli, Yeova amwĩie nathi akokite na ita nene sya Akanaani, ila syaĩ na mĩio myai ya kaũ na syaũngamĩwe nĩ kavuteni weetawa Sisela. (Asi. 5:8) Mwathani mũndũ mũka weetawa Ndevola amwĩie Mbalaka natheee vandũ vatindimalu akakomane na Sisela na makasya make ma kaũ 900. O na kau kũkitĩa vandũ ta vau kwesaa kwĩthĩwa kwĩ kũseo kwa Sisela na ita syake, Mbalaka nĩweewie mwĩao ũsu. Yĩla asikalĩ matheeie Kĩĩmanĩ kya Tavoli, Yeova nĩwauisye mbua mbingĩ mũno. Makasya ma Sisela makwamie ndakanĩ na Yeova amũnenga Mbalaka ũsindi. (Asi. 4:​1-7, 10, 13-16) O ta ũu, Yeova akatũnenga ũsindi twamũĩkĩĩa na twaatĩĩa myolooto ĩla ũtũnengae atũmĩĩte ũseũvyo wake. w23.07 19 ¶17-18

No nginya twĩthĩwe na wũmĩĩsyo ethĩwa nĩtũkwenda twĩtangĩĩwa. O ta athũkũmi ma Ngai ma tene, nĩtwaĩle kweteela Ngai na wũmĩĩsyo nginya yĩla ũkeanĩsya mawatho make. (Aevl. 6:​11, 12) Mbivilia ĩtũelekanĩtye na mũĩmi. (Yak. 5:​7, 8) Mũĩmi nĩwĩkĩaa kĩthito avande mbeũ na aimĩngʼithya, ĩndĩ ndethĩawa esĩ nesa yĩla ĩkamea. Kwoou aendeeaa kweteela e na wũmĩĩsyo, ate na nzika kana mũthenya ũmwe akaketha. O ta ũu, tũendeeaa kwĩkĩa kĩthito maũndũnĩ ma kĩ-veva, o na kau ‘tũyĩsĩ nĩ mũthenya wĩva Mwĩaĩi witũ ũkoka.’ (Mt. 24:42) Tweteelaa na wũmĩĩsyo, tũte na nzika kana ĩvinda ya Yeova yavika, akeanĩsya maũndũ onthe ala ũtwathĩte. Tũkaema kwĩthĩwa na nguma ĩsu, nĩ laisi mũno tũkanoa nĩ kweteela na tũyambĩĩa kũmũtia Yeova o kavola. O na nĩ laisi tũkambĩĩa kũsembanyʼa na maũndũ ala tũkwĩwʼa maitũtanĩthya yu tũĩ. Ĩndĩ tweethĩwa na wũmĩĩsyo, no twĩkale twĩ aĩkĩĩku kũvika mũthya na tũitangĩĩwa.—Mika 7:7. w23.08 22 ¶7

Twasianĩsya wathani ũla wĩ Ndanieli 2:​41-43 na mawathani angĩ me ĩvukunĩ ya Ndanieli na Ũvuanyʼo, no twasye kana nyaaĩ isu syonanasya Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika, ũla ũsumbĩkĩte yu. Ndanieli aisye kana ũsumbĩ ũsu mũnene wa nthĩ ũkeethĩwa “nyunzu wĩ na vinya, na nyunzu mũtilĩkanganu.” Nĩkĩ waisye ũkeethĩwa wĩ mũtilĩkanganu? Nũndũ andũ ala mate na ũkũmũ me ungu wa ũsumbĩ ũsu, ala maelekanĩtwʼe na yũmba yulue, nĩmatumaa ũtatũmĩa vyũ vinya ũla wĩ nawʼo. No twĩmanyĩsye ũwʼo wa vata twasũanĩa mũvwʼanano ũsu Ndanieli wawetie. Mbee, Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika nĩwonanĩtye ũtonyi wawʼo maũndũnĩ amwe. Kwa ngelekanyʼo, nĩwatetheeisye vanene kũsinda Kaũ wa Mbee na Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe. Ĩndĩ ũsumbĩ ũsu nĩwonzethetwʼe na nũkũendeea kwonzethwʼa nĩ ngusanĩsyo sya laiaa mawʼo. Kelĩ, ũsumbĩ ũsu nĩwʼo ũkethĩwa wa mũthya kũsumbĩka Ũsumbĩ wa Ngai ũtanoka kũmina mosumbĩ onthe ma andũ. w23.08 10-11 ¶12-13

Mavinda amwe, Ndaviti nĩwakwatawa nĩ kĩũũyũ nũndũ wa mathĩna ala mamũkwataa. (Sav. 18:​4, 5) Ĩndĩ kũmanya kana Yeova nĩwamwendete mũno na nĩwamũthĩnĩkĩaa, nĩkwatumaa ewʼa avuũka. Yeova nĩwamũtongoeasya “isesinĩ syĩ nyeki ya vuvĩ” na “ũtee wa manzĩ makilĩtye ki.” Kĩu nĩkyatumaa Ndaviti akwata vinya wa kũendeea kũmũthũkũma e mũtanu. (Sav. 18:​28-32; 23:2) O ta ũu ũmũnthĩ, ‘nũndũ wa moseo me wendo ma Yeova tũiminawa’ nĩ mathĩna yĩla matũkwata. (Iĩo 3:22; Ako. 1:11) Kaingĩ, Ndaviti eethĩawa mũisyonĩ wa kũawa, na aĩ na amaitha aingĩ me na vinya. Ĩndĩ kũmanya kana Yeova nĩwamwendete, kwatumaa ewʼa e mũsũvĩĩku. Nĩweesĩ kana Yeova akeethĩawa vamwe nake mavinda onthe, na kĩu nĩkyamũnengae vinya. Nĩkyo kĩtumi wainie ũũ: ‘Yeova nĩwambonokisye kuma wianĩ wakwa wʼonthe.’ (Sav. 34:4) Kwoou o na kau Ndaviti nĩwalikawa nĩ wia, nĩwaũkĩlasya vinya nũndũ nĩweesĩ kana Yeova nĩwamwendete. w24.01 30 ¶15-17

Motwi mathũku ma Yeoasi meũmanyĩsya kyaũ? Yĩla Mũthembi Mũnene Yeoiata wakwie, Yeoasi nĩwanyuvie anyanya athũku. (2 Mav. 24:​17, 18) Atwie kwĩthukĩĩasya anene me mbee ũsumbĩnĩ wa Yuta, ala matamwendete Yeova. O naku no wĩtĩkĩle nĩ kavaa ta keka Yeoasi ndaaĩkwatanyʼa namo. Vandũ va kwĩvathana na asu weetaa anyanya, atwie kwĩthukĩĩsya ũtao woo. O na yĩla Nzekalia, ũla waĩ mwana wa mwĩĩtu-a-inya wa ĩthe, watatie kũmũlũnga, nĩwamũaĩthisye. (2 Mav. 24:​20, 21; Mt. 23:35) Ũsu waĩ ũndũ mũthũku na wa ũtumanu ta kĩ! Yeoasi ambĩĩie nesa, ĩndĩ esie kũtwʼĩka mũaani na mũlei. Mũthya, athũkũmi a make nĩmamũaie. (2 Mav. 24:​22-25) Thayũ wake wĩthĩwa waĩ kĩvathũkanyʼo ta keka no waendeeie kũmwĩthukĩĩsya Yeova na ala mamũthaithaa me aĩkĩĩku. w23.09 9 ¶6

Yesũ nĩweesĩ kana mũtũmwa Vetelo no aendeee kwĩthĩwa e mũĩkĩĩku. Kwoou amũtavisye o nesa atĩĩ: “Eka kwĩthĩwa na wia.” Na nũndũ Yesũ nĩwamũĩkĩĩe, kĩu nĩkyatumie thayũ wake ũvĩndũka. E na mwana-a-inyia Endelea nĩmatiie viasala woo wa makũyũ na mambĩĩa kũmũatĩĩa Masia kĩla ĩvinda. Kĩu nĩkyamaeteie moathimo matatalĩka. (Mko. 1:​16-18) Vetelo nĩweeyoneie maũndũ maingĩ ma kũsengyʼa nũndũ aĩ mũatĩĩi wa Klĩsto. Kwa ngelekanyʼo, nĩwoonie Yesũ aivosya awau, ayumya ndaimoni, o na aithayũũkya akwʼũ. (Mt. 8:​14-17; Mko. 5:​37, 41, 42) O na nĩwoonie woni wa kũsengyʼa wakonetye kĩanda kĩla Yesũ waĩ ethĩwe nakyo e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, na ndaaũlwa nĩ ũndũ ũsu. (Mko. 9:​1-8; 2 Vet. 1:​16-18) Kwa wʼo, Vetelo ndethĩwa aaĩyonea maũndũ asu ta keka ndaatwʼĩka mũatĩĩi wa Yesũ. Na vate nzika, ndalea kwĩthĩwa atanie mũno nũndũ nĩwakĩlilye vinya mawoni mataĩlĩte ĩũlũ wake mwene na atanĩa moathimo asu maingĩvĩte ũu! w23.09 21 ¶4-5

Valũanĩ wa mbee ũla mũtũmwa Vetelo waandĩkie, atũmĩie ndeto o ta isu. Aisye: “Ĩthĩwai na wendo mwingĩ.” Wendo ta ũsu “nũvwʼĩkaa naĩ mbingĩ,” ĩndĩ ti o naĩ mbũthũ. (1 Vet. 4:8) No kwĩthĩwa Vetelo alilikanile ĩsomo Yesũ wamũmanyĩĩtye myaka yĩana ũna mĩvĩtu ĩũlũ wa kũekea. Yĩu nĩ ĩvinda yĩla Vetelo waisye kana aĩle kũekea mwana-a-asa wake “mavinda mũonza.” No kwĩthĩwa ayasya ũu oonaa ta wĩkĩte nesa mũno. Ĩndĩ Yesũ amũmanyĩisye kana aĩle kũekea “mavinda 77,” kwonanyʼa kana aaĩle kũekea ateũtala. O naitũ ũtao ũsu nũtũkonetye. (Mt. 18:21) Ethĩwa nĩwĩwʼaa ve vinya kũatĩĩa ũtao ũsu, ndũkakwʼe ngoo. Athũkũmi onthe ma Yeova nĩ ene naĩ, na mavinda amwe mekaa kũngʼangʼana nĩ kana maekee angĩ. Ũndũ ũla wa vata yu nĩ kwosa matambya ala mekwendeka ũekee mwana-a-asa waku na ũiĩkĩĩthya nĩwamantha mũuo. w23.09 29 ¶12

Yona e ĩvunĩ ya ĩkũyũ, nĩweesĩ nesa vyũ kana Yeova nũkwĩthukĩĩsya mboya yake nũndũ nĩweenyivisye na eelila na kana Yeova nũkũmũtetheesya. Ĩtina, Yona nĩwesie kũtwawa nthĩ nyũmũ, na nĩweeyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla na kwĩanĩsya kĩanda kĩla wanengiwe. (Yona 2:10–3:4) Yĩla wakwatwa nĩ ĩtatwa, nũkwatawa nĩ kĩũũyũ kingĩ ũkethĩa ndwĩyĩelesya nesa ũivoya? Kana nĩwĩwʼaa wĩ mwonzu vyũ ũkethĩa ndũtonya kwĩmanyĩsya? Lilikana kana Yeova nũeleawa nesa vyũ ũndũ ũkwĩwʼa. Kwoou o na ethĩwa wĩvoya mboya o nguvĩ, no wĩthĩwe na mũĩkĩĩo vyũ kana nũkũũnenga kĩla wĩ na vata nakyo. (Aev. 3:20) Ethĩwa wĩĩwʼa ũnoete kana ũitavĩwe ngoonĩ ũkethĩa o na ndũtonya kũsoma kana kwĩmanyĩsya, no ũtate kwĩthukĩĩsya ilungu sya Mbivilia ila ilekotiĩtwe kana mavuku ala malekotiĩtwe. O na ĩngĩ, no ũtetheke weethukĩĩsya mbathi sitũ kana weeloela vitio nthĩnĩ wa jw.org. Yĩla wamũvoya Yeova akwĩkĩe vinya na weekĩa kĩthito ũtũmĩe syĩndũ ila ũtũnengete, wĩthĩawa ũimũthokya aũlũlũmĩĩlye. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Ngalĩko ya nthĩnĩ ya yĩla ĩeema ya kũmbanĩa yailye o ta ya makalũ ala mesie kwakwa Yelusaleme. Nthĩnĩ veethĩawa tũsũmba twĩlĩ, tũla tweetawa “Vandũ Vatheu” na “Vandũ Vatheu Vyũ,” na twavakanĩtwʼe na vasia ũtumĩtwe na ndii. (Aevl. 9:​2-5; Kuma 26:​31-33) Nthĩnĩ wa vala Vandũ Vatheu veethĩawa na kĩndũ kya kwilĩĩla taa kya thaavu, kĩthembeo kya kũtoeesya ũvani, na mesa ya kwilĩĩla mĩkate ya wonanyʼo. No ‘athembi ala metĩkĩiwʼe mauta’ meetĩkĩlĩtwʼe kũlika vala vandũ vatheu nĩ kana meanĩsye wĩa woo wa ũthembi. (Mot. 3:​3, 7, 10) Navo vala Vandũ Vatheu Vyũ veethĩawa na ĩsandũkũ ya ũtianĩo ya thaavu, na nĩyo yoonanasya kana Yeova e vau. (Kuma 25:​21, 22) No mũthembi mũnene e weka weetĩkĩlĩtwʼe kũvĩtũka vasia nĩ kana alike vala Vandũ Vatheu Vyũ, na eekaa ũu o ĩmwe tu kwa mwaka Mũthenyanĩ wa Wĩwʼanĩthyo. (Ali. 16:​2, 17) Kĩla mwaka alikaa na nthakame ya nyamũ nĩ kana ewʼanĩthye naĩ i syake na sya mbaĩ yonthe kwa Ngai. Ĩndĩ Yeova nĩwesie kũvuanyʼa ũtheinĩ kĩla maũndũ asu onthe moonanasya.—Aevl. 9:​6, 7. w23.10 27 ¶12

Ndetonĩ ya Ngai nĩtũlilikanĩtwʼe mwĩao ũũ ĩngĩ na ĩngĩ: ‘Endanai.’ (Yoa. 15:12; Alo. 13:8; 1 Ath. 4:9; 1 Vet. 1:22; 1 Yoa. 4:11) O na vailye ũu, wendo nĩ kĩndũ kĩthĩawa ngoonĩ, kana mũndũnĩ witũ wa nthĩnĩ, na vai mũndũ ũtonya kũwona. Kwoou ala angĩ matonya kũmanya ata kana nĩtũmendete? No kwa kwĩwʼa ndeto sitũ na kwona meko maitũ. Ve maũndũ maingĩ tũtonya kwĩka tũkonyʼa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kana nĩtũmendete. Kwoona ngelekanyʼo imwe: “Neenaai wʼo kĩla mũndũ na mũtũi wake.” (Nzek. 8:16) “Ĩthĩwai . . . na mũuo katĩ wenyu.” (Mko. 9:50) Ĩthĩwai mũtongoetye “nthĩnĩ wa kũnengane ndaĩa.” (Alo. 12:10) “Thokanyʼai inywʼĩ kwa inywʼĩ.” (Alo. 15:7) “Endeeai . . . kũekeanĩa.” (Ako. 3:13) “Endeeai kũkuanĩa mĩio mĩito.” (Aka. 6:2) “Endeeai kũkiakianyʼa.” (1 Ath. 4:18) “Endeeai . . . kwakana inywʼĩ kwa inywʼĩ.” (1 Ath. 5:11) ‘Voyeanĩai.’—Yak. 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Kĩla mũthenya, nĩtwĩkaa motwi mekwenda twĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwa ngelekanyʼo, nĩtwĩkaa motwi ĩũlũ wa atindanyʼa, maũndũ ma kwĩtanĩthya, kĩsomo, mũtwaano, syana, na wĩa wa kĩ-mwĩĩ. Kwoou nũseo tũkekũlya-ĩ: ‘Mo motwi makwa nĩmekwonanyʼa nĩnĩĩkĩĩe kana maũndũ ala me ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ no ma kavinda, na o mĩtũkĩ Ngai nũkũete nthĩ nzaũ? Kana nĩnyũva kwĩka maũndũ ta andũ ala mataĩkĩĩaa kana no mekale tene na tene?’ (Mt. 6:​19, 20; Luka 12:​16-21) Ethĩwa tũkeyĩĩkĩĩthasya kana nthĩ nzaũ yĩ vakuvĩ, tũkeekaa motwi ala maseo vyũ. O na ĩngĩ, nĩtũkwatawa nĩ matatwa mekwenda twĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu. No tũthĩnwʼe, tũkakwatwa nĩ mowau mathũku, kana maũndũ angĩ matonya kũtũma tũkwʼa ngoo. Mwambĩĩonĩ, no tũvote kũmĩanĩsya na matatwa ala matũkwatĩte. Ĩndĩ mathĩna ta asu maendeeaa kwa ĩvinda yĩasa, na nũndũ wa ũu, nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu nĩ kana tũendeee kũmĩĩsya na tũyĩendeea kũmũthũkũma Yeova twĩ atanu.—1 Vet. 1:​6, 7. w23.04 27 ¶4-5

Yeova endaa twĩke kwosana na mboya sitũ. Kwa ngelekanyʼo, mwana-a-asa no amũkũlye Yeova amũtetheesye akwate mwanya wa kũthi ũmbanonĩ mũnene wa mĩthenya ĩtatũ. Yeova atonya kũsũngĩa mboya ĩsu ata? No anenge mwana-a-asa ũsu ũkũmbaũ wa kũneena na ũla ũmũandĩkĩte. Ĩndĩ no nginya mwana-a-asa ũsu athi vala ve mũnene wake na aimwĩtya lũũsa. Na no kwĩthĩwa aĩle kwĩka ũu mavinda kauta. O na no aneene na mũthũkũmi ũngĩ makũane masaa ma wĩa kana atavye mũnene wake ndakamũĩve mĩthenya ĩsu ũkwosa. Yeova endaa tũvoye ĩngĩ na ĩngĩ ĩũlũ wa maũndũ ala tũkwona me ma vata. Yesũ aisye kana ti maũndũ onthe twavoya ĩũlũ wamo tũkanengawe vau kwa vau. (Luka 11:9) Kwoou ndũkakwʼe ngoo! Voya na kĩthingʼĩĩsyo na ũte kũeka. (Luka 18:​1-7) Yĩla tweeka ũu, twĩthĩawa tũyonyʼa Yeova kana nĩtũkwona kĩu twamwĩtya kĩ kya vata vyũ. O na ĩngĩ, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũĩkĩĩe e na ũtonyi wa kũtũtetheesya. w23.11 22 ¶10-11

Yeova amwathie mũnyanyae Avalaamu kana mbaĩ syonthe ĩũlũ wa nthĩ ikaathimwa kwĩsĩla ũsyao wake. (Mwa. 15:5; 22:18) Nũndũ Avalaamu nĩwamũĩkĩĩe Ngai vyũ, ndaĩ na nzika kana akeanĩsya watho wake. Ĩndĩ o na kau Avalaamu aĩ na myaka 100 na mũka aĩ na myaka 90, mayambĩte kũkwata mwana. (Mwa. 21:​1-7) O na ũu wĩ o vo, Mbivilia yaĩtye: “Nũndũ wa wĩkwatyo, [Avalaamu] aĩ na mũĩkĩĩo kana akeethĩwa ĩthe wa mbaĩ mbingĩ, kwosana na ũndũ kwawetetwe.” (Alo. 4:18) Na ũu nĩ wʼo nũndũ wĩkwatyo wa Avalaamu nĩweanĩie. Kĩla weethĩĩtwe eteelete kwa ĩvinda yĩasa nĩkyeanĩie; nĩwatwʼĩkie ĩthe wa Isaka. Nĩ kyaũ kyatumĩte Avalaamu amũĩkĩĩa Yeova mũno wĩana ũu? Nũndũ Avalaamu aĩ na ngwatanĩo nzeo vyũ na Yeova, ndaĩ “na nzika o na vanini kana kĩla Ngai wamwathĩte” kĩkeanĩa. (Alo. 4:21) Yeova nĩwamwĩtĩkĩlile na amũtalĩla kwĩthĩwa e mũlũngalu nũndũ wa mũĩkĩĩo wake—Yak. 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Mwana-a-asa wa mũika wa kwĩkwatwʼa nĩwĩanĩasya nesa ianda syake syonthe. Yesũ nĩ ngelekanyʼo nzeo vyũ ũndũnĩ ũsu. Ndalekeleelasya ianda syake kana akaianĩsya oou kĩtumbo. Vandũ va ũu, nĩweanĩisye ianda ila Yeova wamũnengete o na yĩla vaĩ vinya kwĩka ũu. Nĩwendete andũ, na mũno mũno amanyĩwʼa make, na nĩwakwie na ngenda kwondũ woo. (Yoa. 13:1) Atĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwĩkĩa kĩthito wĩanĩsye nesa kĩanda o na kĩva kĩla ũnengetwe. Ethĩwa ndwĩsĩ ũndũ ũtonya kwĩanĩsya kĩanda kĩna, ĩnyivye na ũikũlya mwana-a-asa mũimu aũtetheesye. Ndũkatate kwĩka ũndũ nĩ kana o umanwe nawʼo. (Alo. 12:11) Vandũ va ũu, ĩanĩsya nesa kĩanda kĩla wanengwa ta ũũmũthũkũma “Yeova, na ti andũ.” (Ako. 3:23) Nĩ wʼo kana wĩ mwene naĩ, kwoou ĩthĩwa na wĩnyivyo na ũyĩtĩkĩla wavĩtya.—Nth. 11:2. w23.12 26 ¶8

Nĩtũtanaa mũno yĩla twavatiswa na twalika mũsyĩnĩ wa Yeova. Ala me mũsyĩnĩ wake no metĩkĩlane na mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, ũla waisye: “Nĩ mũathime mũndũ ũla [we Yeova] ũmũnyuvĩte, na kũtuma akũthengeea, nĩ kana atũae nthĩnĩ wa nza syaku.” (Sav. 65:4) Ĩndĩ we Yeova aetae o ũla wavikĩla nthĩnĩ wa nza syake? Anyuvaa o ala moonanyʼa kana nĩmekwenda kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo nake. (Yak. 4:8) Yĩla weeyumya ũmũthũkũme Yeova na wavatiswa, no wĩkale ũte na nzika kana ĩtina wa kũvatiswa, “[akakũtulũĩla] ũathimo mũvaka vae ũthei wa kũwĩanĩa.” (Mal. 3:10; Yel. 17:8) Ũvatiso wĩthĩawa wĩ o mwambĩĩo wa kũmũthũkũma Yeova. Ũkeethĩawa na wendi wa kwĩkĩa kĩthito vyũ ũlũmanyʼe na wĩvĩto waku, o na yĩla watatwa kana wakwatwa nĩ mathĩna. (Mũta. 5:​4, 5) Na nũndũ wĩ mũmanyĩwʼa wa Yesũ, ũkeekĩaa kĩthito ũatĩĩe ngelekanyʼo yake na mĩao yake nesa ũndũ ũtonya.—Mt. 28:​19,20; 1 Vet. 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Ĩndĩ nata ethĩwa we na ũla ũtwaanĩte nake mũitanĩaa kũtũmĩa ĩvinda vamwe? Mũtonya kwĩka ata? Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwaki. Ndwambĩaa wĩ mũnene o saa ila wakwatwʼa. Wĩthĩawa waĩle kwongelwa ngũ nenange o kavola kwa kavola. O ta ũu, mwĩona ata mũkambĩĩa kwa kũtũmĩa o ĩvinda ĩvũthũ kĩla mũthenya? Na mũyĩka ũu mũyĩĩkĩĩthya mwĩĩka ũndũ mũũtanĩa. (Yak. 3:18) Yĩla mwambĩĩa kũtũmĩa ĩvinda mwĩ vamwe o kavola kwa kavola, kĩu no kĩtume wendo wenyu wongelekeela. Kũnengane ndaĩa nĩ kwa vata mũno mũtwaanonĩ. Kwĩthĩawa kũilye ta nzeve ĩla ĩtumaa mwaki wakana nesa. Vate nzeve ĩsu mwaki no ũvoe na mĩtũkĩ. O ta ũu, ala me mũtwaanonĩ maema kũnengane ndaĩa, wendo woo no ũthele na mĩtũkĩ. Kĩvathũkanyʼo na ũu, yĩla mũndũũme na mũka meekĩa kĩthito monanyʼe kana nĩmanenganĩte ndaĩa, kĩu no kĩtume wendo woo wongelekeela. Ĩndĩ lilikana kana kwĩwʼa we mwene ũnengete ndaĩa ũla ũtwaanĩte nake kũitoetye, no nginya ũsu ũtwaanĩte nake ewʼe nũmũnengete ndaĩa. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Mbivilianĩ, athũkũmi aĩkĩĩku ma Ngai nĩmawetete mavinda maĩ na kĩũũyũ na matetemaa nũndũ wa amaitha moo kana maũndũ angĩ. (Sav. 18:4; 55:​1, 5) O tamo, no twĩthĩwe tũivĩngwa twĩ sukulu, wĩanĩ, nĩ andũ maitũ ma mũsyĩ, kana nĩ silikalĩ. O na no twĩthĩwe na wia tũyona nĩtũtonya kũkwʼa nũndũ wa ũwau twĩ nawʼo. Mavindanĩ ta asu, no twĩwʼe tũtetonya ta kana kanini. Yeova atũtetheeasya ata mavindanĩ ta asu? Nũtũkiakiasya na aituma tũusya. Kwoou tũmĩaa ĩvinda yingĩ vamwe na Yeova. Na ũtonya kwĩka ũu kwa kũvoya na kũsoma Ndeto yake. (Sav. 77:​1, 12-14) Na ĩndĩ yĩla wakwatwa nĩ ũndũ ũũkũthĩnyʼa kĩlĩko, nĩvatonyeka ũndũ ũla ũkethĩawa wĩ wa mbee, nĩ kũmũkũlya Ĩthe waku wa ĩtunĩ akũtetheesye. Mũtavasye maũndũ ala meũkũthĩnyʼa na meũtuma wĩthĩwa na wia. Mũekae aneene naku na aikũkiakisya kwĩsĩla Maandĩko.—Sav. 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Nĩ ũndũ wa vata mũno wĩthĩwe na wendi mwingĩ nĩ kana wĩanĩsye mũvango waku. Yĩla mũndũ wĩ na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya mũvango wake, nĩwĩkĩaa kĩthito awĩanĩsye. Na o ũndũ tweethĩwa na wendi mwingangĩ, nowʼo tũtonya kwĩanĩsya mĩvango yitũ mĩtũkangĩ. Kwoou ũtonya kwĩka ata wĩthĩwe na wendi mwingangĩ? Voya wĩthĩwe na wendi mwingangĩ. Yeova no atũmĩe veva wake kũũtetheesya wĩthĩwe na wendi mwingĩ wa kwĩanĩsya mũvango waku. Mavinda amwe nĩtwĩyĩkĩĩaa mũvango nũndũ nĩtwĩsĩ nĩtwaĩlĩte kwĩka ũu, na ũsu nĩ ũndũ mũseo. Ĩndĩ no twĩthĩwe tũte na wendi wa kũwĩanĩsya. Vindĩĩsya maũndũ ala Yeova ũkwĩkĩte. (Sav. 143:5) Mũtũmwa Vaulo nĩwavindĩĩisye ũseo mwingĩ ũla Yeova wamwĩkĩte, na kĩu kyatuma ekĩa kĩthito kingĩ amũthũkũme. (1 Ako. 15:​9, 10; 1 Tim. 1:​12-14) O ta ũu, yĩla waendeea kũvindĩĩsya mũnango maũndũ ala Yeova ũkwĩkĩte, nowʼo ũkethĩawa na wendi mwingangĩ wa kwĩanĩsya mũvango waku.—Sav. 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Nĩtũmũtanĩthasya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ yĩla twataĩa ĩsyĩtwa yake. (Sav. 69:​30, 31) Ĩndĩ yo kĩu kĩonanyʼa kana Ngai Mwene Vinya Wʼonthe no ta andũ ala mendaa angĩ mamataĩe nĩ kana mewʼe nesa kana mamekĩe vinya? Aiie. Yĩla twamũtaĩa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, nĩtũtetheeasya kũĩkĩĩthya ũndũ ũte wa wʼo Satani wawetie ĩũlũ wa kĩla ũmwe witũ. Satani aisye kana vai mũndũ o na ũmwe wĩsa kũtetea ĩsyĩtwa ya Ngai e mũlũmu. O na aisye vai mũndũ wĩsa kũlũmanyʼa na wĩanĩu wake. Eka ũu, aisye kana ithyonthe no tũeke kũmũthaitha Ngai ethĩwa kwĩka ũu no kũtũune. (Yovu 1:​9-11; 2:4) Ĩndĩ Yovu ekalile e mũĩkĩĩku na nĩwaĩkĩĩthisye kana Satani nĩ mũkengani. Nata naku? Kĩla ũmwe witũ e na kĩanda kya kũtetea ĩsyĩtwa ya Ĩthe witũ na kũmũtanĩthya kwa kũmũthũkũma twĩ aĩkĩĩku. (Nth. 27:11) Kwa wʼo, kĩu nĩ kĩanda kya mwanya! w24.02 8-9 ¶3-5

Ĩtina wa mĩthenya ya Mose na Yosua, Yeova nĩwanyuvie asili matongoesye andũ make. Na ĩndĩ ĩvindanĩ ya asumbĩ, nĩwanyuvie athani matongoesye andũ make. Asumbĩ ala aĩkĩĩku nĩmaatĩĩaa ũtao ũla manengawa nĩ athani asu. Kwa ngelekanyʼo, Mũsumbĩ Ndaviti nĩweenyivisye na eetĩkĩla kũlũngwa nĩ mwathani Nathani. (2 Sam. 12:​7, 13; 1 Mav. 17:​3, 4) Nake Mũsumbĩ Yeosavati nĩwaatĩĩie ũtao wa mwathani Yaanzieli, o na nĩweekĩie andũ ma Yuta vinya ‘maĩkĩĩe athani [ma Ngai].’ (2 Mav. 20:​14, 15) O na Mũsumbĩ Esekia nĩweetisye mwathani Isaia ũtethyo ĩvinda waĩ na thĩna. (Isa. 37:​1-6) Kĩla ĩvinda asumbĩ asu mamũeka Yeova amatongoesye, nĩmaathimĩkaa na mbaĩ yonthe ĩyĩkala yĩ nzũvĩĩku. (2 Mav. 20:​29, 30; 32:22) Nĩmeyoneete ũtheinĩ kana Yeova nĩwe watũmĩaa athani asu kũmatongoesya. w24.02 21 ¶8

Satani endaa tũtindanyʼe na andũ meũtuma vethĩwa ve vinya kũlũmanyʼa na myolooto ya Yeova. Twaĩlĩte kũlilikana kana ti nginya kĩtindo kitũ kĩthĩwe kĩ kya o andũ ala tũũtũmĩa ĩvinda namo twenene, ĩndĩ no kĩthĩwe kĩ kya andũ ala tũkũea ngewa namo isesenĩ sya kũea ngewa. Nĩtwaĩlĩte kũleana vyũ na kĩsũanĩo kya nthĩ ĩno kya kana maũndũ mavuku nĩmaĩlĩte. Ithyĩ nĩtwĩsĩ ũwʼo. (Aev. 4:​19, 20) Ĩndĩ nũseo tũkekũlya-ĩ: ‘Nĩnĩthĩawa nĩ metho nĩvathane vyũ na kĩtindo kĩtaĩlĩte kya ala tũthũkũmaa ĩmwe, tũsomaa ĩmwe, kana ala matanengete ndaĩa myolooto mĩlũngalu ya Yeova? Nĩnĩthĩawa na ũkũmbaũ wa kũatĩĩa myolooto ya Yeova, o na kũtwʼĩka amwe nĩmatonya kwasya kana ndilikanaa na ala me kĩvathũkanyʼo nakwa?’ O tondũ ĩandĩko ya 2 Timotheo 2:​20-22 yonanĩtye, nĩvatonyeka tũkendeka twĩthĩwe twĩ metho ĩũlũ wa anyanya ala tũũnyuva kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Twaĩle kũmanya kana amwe mayĩsa kũtũtetheesya tũendeee kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku. w24.03 22-23 ¶11-12

We waaĩsa kũsũanĩa ũndũ Yeova ũilye? O na kau tũyĩsa kũmwona, Mbivilia nĩyĩeleetye ĩũlũ wake kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, etĩtwe “syũa na ngao” na “mwaki ũla ũvĩvasya vyũ.” (Sav. 84:11; Aevl. 12:29) O na ĩngĩ, woninĩ wa Esekieli aelekanĩtwʼe na kavila ka savili, ũthuku ũkwakaka, na ũtaathi mũtisu. (Esek. 1:​26-28) Nũndũ tũitonya kũmwona Yeova, mavinda amwe no tũemwe nĩ kũĩkĩĩa kana nũtwendete. Amwe no mone Yeova ta ũtesa kũmenda masũanĩa maũndũ ala makomanĩte namo thayũnĩ. Yeova nũeleawa ũndũ tũkwĩwʼa na nũmanyaa kana kĩu no kĩtume tũemwa nĩ kũmũthengeea. Kwoou nĩ kana atũtetheesye, nũtũeleetye Ndetonĩ yake ũndũ we ũilye. Ve ndeto o ĩmwe ĩeleasya ĩũlũ wa Yeova nesa vyũ, nayo nĩ wendo. Mbivilia yaĩtye kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8) We ekaa maũndũ onthe atongoewʼe nĩ wendo. Ngai e wendo mwingĩ vyũ. Ndendete o ala mamwendete me oka tu, ĩndĩ o na ala matamwendete.—Mt. 5:​44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Yeova nĩwanyuvie Mose atongoesye Aisilaeli kuma Misili. Na nĩ kana amaĩkĩĩthye nesa kana nĩwe wamatongoesye, nĩwamanengie kĩtuĩ kya mũumbĩ mũthenya na kya mwaki ũtukũ. (Kuma 13:21) Mose nĩwaatĩĩie kĩtuĩ kĩu na kyamũtongoesya we na Aisilaeli nginya Ũkanganĩ Mũtune. Ĩndĩ Amisili nĩmamaatĩĩie, na kĩu kyatumie matelema mũno nũndũ moonaa ta vate ũndũ mevonokya. Ĩndĩ ũu ndwaĩ wʼo. Yeova nĩwe watũmĩĩte Mose kũmatwaa vau. (Kuma 14:2) Ĩtina wa ũu, Yeova nĩwamavonokisye kwa nzĩa ya mwanya mũno. (Kuma 14:​26-28) Kwa ĩvinda ya myaka 40 ĩla yaatĩĩe, Mose nĩwaendeeie kũatĩĩa kĩla kĩtuĩ kya mũumbĩ nĩ kana atongoesye andũ ma Ngai weũnĩ. (Kuma 33:​7, 9, 10) Yeova nĩwaneenaa na Mose e kĩtuĩnĩ kĩu, nake Mose nĩwatavasya andũ kĩla Yeova wamũtavya. Aisilaeli maĩ na ũĩkĩĩthyo wĩ ũtheinĩ vyũ kana Yeova nĩwamũtũmĩaa Mose kũmatongoesya. w24.02 21 ¶4-5