Ũsumbĩ wa Ngai Ũkasumbĩka Nthĩ Ĩndĩĩ?

NĨ MAŨNDŨ MEVA YESŨ WAISYE MAKEKĨKA?

Yesũ ameie atĩĩ: “Mbaĩ ĩkookĩlĩla mbaĩ na ũsumbĩ ũkookĩlĩla ũsumbĩ. Kũkeethĩwa ithingitho nene sya nthĩ, na kũkeethĩwa ũnyivu wa lĩu kũũ na kũũ na mowau ma kũkwatanwʼa.” (Luka 21:10, 11) Maũndũ asu onthe me vamwe maĩ maseũvye wonanyʼo wĩ ũtheinĩ wa kana “Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ.” Mo maũndũ asu onthe nĩmonekete nthĩ yonthe? Ekai twone.

1. MAKAŨ MANENE

Mwakanĩ wa 1914 nĩkwaumĩlile kaũ mũnene ũtaĩ waaĩthĩwa ĩngĩ. Mavinda maingĩ asomi maasya kana mwaka wa 1914 maũndũ ĩũlũ wa nthĩ nĩmaalyũkile mũno, nũndũ nĩwʼo kaũ wa mbee wa nthĩ yonthe wambĩĩie. Kaũnĩ ũsu nĩvo andũ mambĩĩie kũtũmĩa mũno syĩndũ ta ivwalũ, ndeke sya kũlekya mbomu, mavuti manene, nzeve yĩ na sumu, na mĩio ĩngĩ mĩthũku vyũ kũaa andũ. Ĩtina wa ĩvinda, kaũ wa kelĩ wa nthĩ yonthe nĩwambĩĩie, vala andũ mambĩĩie kũtũmĩa mĩio ya kaũ ya atomu (atomic weapons). Kuma ĩvinda yĩu kwĩthĩĩtwe na makaũ kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo na andũ milioni mbingĩ makakwʼa.

2. ITHINGITHO SYA NTHĨ

Ĩvuku yĩmwe yĩtawa Britannica Academic yaĩtye kana kĩla mwaka nĩvethĩawa na ithingitho nene vakuvĩ 100 ila ietae “wanangĩko mũnene.” Nawʼo ũkunĩkĩli ũngĩ weekiwe nĩ mũvĩa wa United States Geological Survey wonanĩtye kana “kwosana na maũndũ ala mekĩkĩte kuma mwaka wa 1900 ũu, nĩvatonyeka vakaumĩlaa ithingitho ingĩ nene ta 16 kĩla mwaka.” Andũ amwe nĩmatonya kwasya kana ithingitho sya nthĩ iyongelekete, kĩla kĩ vo nĩ kana ũtũĩka ũla andũ me nawʼo yu nũmatetheesye kwona ithingitho mbingangĩ. Ĩndĩ ũwʼo nĩ kana ithingitho sya nthĩ nene ila iendeee kwĩthĩwa ĩũlũ wa nthĩ nitumĩte andũ aingĩ mũno mathĩna na angĩ makakwʼa kũte ĩvinda yĩngĩ o na yĩva.

3. ŨNYIVU WA LĨU

Ve maũndũ mana ala matumaa mavinda maingĩ kwĩthĩwa na ũnyivu wa lĩu. Maũndũ asu nĩ ta makaũ, ũlũsani, andũ kwĩthĩwa mate na mbesa, kũlea kũĩma nesa, o na kwĩthĩwa matesĩ kwĩyũmbanyʼa kwondũ wa ĩvinda ya mũnyao. Nthĩnĩ wa “Livoti ya Mwaka wa 2018,” ya ngwatanĩo ĩmwe yĩtawa World Food Programme yaisye: “Ĩũlũ wa nthĩ yonthe andũ milioni 821 maĩ na lĩu mũnini, na katĩ wa asu, andũ milioni 124 maĩ avinyĩĩe mũno.” Na ũndũ wa kũmakya nĩ kana kĩla mwaka syana mbee wa milioni itatũ nikusaa nũndũ wa kũya malĩu matekwaka mwĩĩ. Thĩna ũsu nĩwʼo wooaie vakuvĩ nusu ya syana ila syakwie ĩũlũ wa nthĩ yonthe mwakanĩ wa 2011.

4. MOWAU

Ĩvuku yĩmwe ya Ngwatanĩo ya Ũima wa Mwĩĩ ya Nthĩ Yonthe (WHO) yaĩtye: ‘Kwĩthĩĩtwe na mowau maingĩ mũno myakanĩ ya 2000. Mowau ma tene ta kĩvĩndũvĩndũ, na ndetema nĩmaumĩlĩte ĩngĩ, na angĩ maingĩ mataĩ kwʼo makaumĩla. Mowau asu maumĩlĩte nĩ mathũku mũno na amwe nĩ ta SARS, pandemic influenza, MERS, Ebola na Zika.’ Ũwau wa COVID-19 nĩwʼo wĩla kumĩla. O na kau andũ ma saenzi na matakĩtalĩ nĩmekĩte ũkunĩkĩli mwingĩ nĩ kana mamine mowau, nĩmaemetwe nĩ kũkwata ndawa sya mowau onthe.

5. WĨA WA KŨTAVANYʼA ĨŨLŨ WA NTHĨ YONTHE

Yesũ nĩwawetie ũndũ ũngĩ waĩ wĩthĩwe wonanyʼo wa kana Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ kwambĩĩa kũsumbĩka. Aisye atĩĩ: “Ũvoo ũũ mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanwʼa nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe, na ĩndĩ mũthya ũivika.” (Mathayo 24:14) O na kau ĩũlũ wa nthĩ kwĩ mathĩna maingĩ, andũ mbee wa milioni nyanya kuma nthĩ syĩ kĩvathũkanyʼo nĩmatavanĩtye ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ũvoo ũsu nũtavanĩtwʼe nthĩnĩ wa nthĩ 240, kwa ithyomo mbee wa 1,000. Vaiĩ ĩvinda yĩngĩ kwaatavanwʼa mũno wĩana ũu.

MAŨNDŨ ASU MEONANYʼA KYAŨ?

Maũndũ ala Yesũ waisye makoonanyʼa Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ, nĩmenekee ũtheinĩ vyũ. Nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata kwitũ? Nĩ wa vata nũndũ Yesũ aisye atĩĩ: “Mwoona maũndũ asu mayĩkĩka, manyai kana Ũsumbĩ wa Ngai wĩ vakuvĩ.”—Luka 21:31.

Kwĩanĩa kwa maũndũ ala Yesũ watũmanyĩisye, vamwe na kwĩanĩa kwa maũndũ angĩ mawetetwe Mbivilianĩ kũtũtetheeasya kũĩkĩĩa kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩwambĩĩie kũsumbĩka ĩtunĩ mwaka wa 1914.a Ĩvindanĩ yĩu, nĩwʼo Ngai wamũtwʼĩkĩthisye Yesũ Klĩsto, Mũsumbĩ ĩtunĩ. (Savuli 2:2, 4, 6-9) O mĩtũkĩ, Ũsumbĩ wa Ngai nũũsumbĩka nthĩ, ũvetange mosumbĩ onthe ma andũ, na ũitwʼĩkĩthya nthĩ ĩno nzaũ nĩ kana andũ matanĩe kwĩkala vo tene na tene.

Ndeto ii sya ĩla mboya ya Yesũ ya ngelekanyʼo nikwĩanĩa o mĩtũkĩ: “Ũsumbĩ waku wũke. Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ o ta kũya ĩtunĩ.” (Mathayo 6:10) Ĩndĩ Ũsumbĩ ũsu wĩthĩĩtwe ũyĩka ata ĩtunĩ kuma wasumbĩka mwaka wa 1914? Na Ũsumbĩ ũsu wa ĩtunĩ ũkatethya andũ ata yĩla wĩsumbĩka ĩũlũ wa nthĩ?