KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 20
WATHI 7 “Yeova Nĩwe Vinya Witũ”
Mwĩkwatye Yeova Aũkiakisye
“Nataĩwe . . . , Ĩthe wĩ tei mwingĩ, na Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe.”—2 AKO. 1:3.
KĨLA KĨNEENEWE
Maũndũ ala tũkwĩmanyĩsya twavindĩĩsya ũndũ Yeova wakiakiisye Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbaviloni.
1. Elesya ũndũ Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbaviloni meewʼaa.
AYUTI nĩmaekete kũmwĩwʼa Yeova kwa myaka mingĩ. Nũndũ wa ũu, nĩwaekie Ambaviloni maananga nthĩ yoo na mamatava mamatwaa Mbaviloni. Maũndũ mailye ata kũu? (2 Mav. 36:15, 16, 20, 21) Nĩwʼo kana maĩ na ũthasyo wa kwĩka maũndũ ma kĩla mũthenya. (Yel. 29:4-7) Ĩndĩ maũndũ mayaĩ laisi na ũyaĩ wendi woo kwĩkala kũu. Maũndũ ala mamakwatĩte matumaa mewʼa ata? Mũyuti ũmwe waĩ mũĩkĩĩku aisye ũũ: “Ndee sya mbũsĩ sya Mbaviloni, twekalile nthĩ ku, Ĩĩ, twaĩa, yĩla twalilikanile Saioni.” (Sav. 137:1) Kwa wʼo, Ayuti asu nĩmendaa kũkiakiwʼa, ĩndĩ nũũ waĩ amakiakisye?
2-3. (a) Yeova eekie ata atetheesye Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbaviloni? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
2 Yeova nĩ “Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe.” (2 Ako. 1:3) Nũndũ nũtwendete, nũtanĩaa kũkiakisya onthe ala mamũthengeaa. Nĩweesĩ kana Ayuti amwe ala maĩ atave makatwawa Mbaviloni makesa kwĩtĩkĩla ũkanyʼo wake na maimũsyokea. (Isa. 59:20) Kwoou myaka mbee wa 100 matanamba kũtavwa, nĩwaveveeie mwathani Isaia aandĩka ĩvuku yĩtanĩwʼe na ĩsyĩtwa yake. Eekie ũu nĩkĩ? Isaia aĩtye: “Kiakisyai, kiakisyai andũ makwa, easya ũu Ngai wenyu.” (Isa. 40:1) Kwa wʼo, Yeova nĩwanengie Ayuti asu ũkiakisyo ũla wesaa kũmatethya atũmĩĩte maũndũ asu maandĩkiwe.
3 O ta Ayuti asu, mavinda kwa mavinda nĩtwendaa kũkiakiwʼa. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona nzĩa itatũ Yeova watũmĩie kũkiakisya Ayuti asu maĩ atave: (1) Nĩwathie kũekea ala meelilĩte, (2) nĩwamanengie wĩkwatyo, na (3) nĩwamatetheeisye maikethĩwe na wia. O tũendeee kũneenea maũndũ asu, sisya wone ũndũ Yeova ũtũkiakiasya atũmĩĩte nzĩa o ta isu.
YEOVA NŨTŨEKEAA
4. Yeova oonanisye ata kana we nĩ Ngai wĩ tei? (Isaia 55:7)
4 Yeova nĩ “Ĩthe wĩ tei mwingĩ.” (2 Ako. 1:3) Oonanisye nguma ĩsu yĩla wathie Ayuti ala meelilĩte kũmaekea. (Soma Isaia 55:7.) Aisye: “Ngakwĩwʼĩa tei nĩ na ũseo wĩ wendo ũtathelaa.” (Isa. 54:8) Esaa kũmonyʼa tei wake ata? O na kau Ayuti maĩ mekale Mbaviloni kwa myaka mingĩ nĩ kana maĩvĩe naĩ syoo, Yeova nĩwamathie kana maikekala kwʼo tene na tene. (Isa. 40:2) Ndeto isu iilea kwĩthĩwa syeekĩie vinya Ayuti ala meelilĩte na mendaa kũmwendeesya Yeova.
5. Nĩkĩ twĩ na mũĩkĩĩo mũnango kwĩ Ayuti ala matavĩtwe kana Yeova nũtũekeaa?
5 Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yeova nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũekea vyũ athaithi make. Ũmũnthĩ, twĩ na mũĩkĩĩo mũnango kwĩ Ayuti ala maĩ atave kana Yeova nũtũekeaa. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ nĩtwĩsĩ kĩla weekie nĩ kana tũekewe naĩ sitũ. Ta myaka 700 ĩtina wa mwathani Isaia kwathana, Yeova nĩwatũmie Mwana wake mwendwa oke kũũ nthĩ nĩ kana aumye thayũ wake ta wovosyo kwondũ wa eki ma naĩ onthe ala meelila. Nũndũ Yesũ nĩwakwie kwondũ witũ, Yeova ‘nĩwavutie’ naĩ sitũ vyũ atakaililikana ĩngĩ. (Meko 3:19; Isa. 1:18; Aev. 1:7) Kwa wʼo, tũthaithaa Ngai wĩ tei!
6. Tũtonya kũtetheka ata twavindĩĩsya tei wa Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
6 Ndeto sya Yeova ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Isaia 55:7 no itũkiakisye ethĩwa twĩĩwʼa tũyĩandũĩka nũndũ wa naĩ tweekie tene. Amwe maitũ no tũendeee kwĩwʼa tũyĩandũĩka nũndũ wa naĩ tweekie tene, o na ĩtina wa kwĩthĩwa tweelilile. Na ũndũ ũsu no wĩkĩke ethĩwa nĩtũendeee kũthĩna nũndũ wa mavĩtyo maitũ. Ĩndĩ ethĩwa nĩtwaumbũlile naĩ sitũ na twavĩndũa mwĩkalĩle witũ, no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo vyũ kana Yeova nĩwatũekeie. Na yĩla watũekea, anyuvaa kũema kũlilikana naĩ sitũ ĩngĩ. (Sianĩsya na Yelemia 31:34.) Kwoou nũndũ ndatindaa asũanĩĩte naĩ ila tweekie, o naitũ tũyaĩlĩte kũisũanĩa. Kĩla Yeova wonaa kĩ kya vata nĩ kĩla twĩkaa oyu, ĩndĩ ti mavĩtyo ala tweekie tene. (Esek. 33:14-16) Na o mĩtũkĩ, Ĩthe witũ wĩ tei mwingĩ nũkũtũvetangĩa vyũ mathĩna onthe ala maetawe nĩ mavĩtyo maitũ.
Kĩla Yeova wonaa kĩ kya vata nĩ kĩla twĩkaa oyu, ĩndĩ ti mavĩtyo ala tweekie tene (Sisya kalungu ka 6)
7. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũthangaasya tũmanthe ũtethyo ethĩwa twĩthĩĩtwe tũvithĩte naĩ tweekie tene?
7 Tũtonya kwĩka ata ethĩwa twĩĩwʼa tũyĩandũĩka nũndũ wa naĩ ngito tweekie tene na twĩtata kũvitha ala angĩ maikamanye? Mbivilia ĩtwĩkĩĩte vinya tũmanthe ũtethyo wa atumĩa. (Yak. 5:14, 15) O na ũu wĩ o vo, no twone vate laisi kũmatavya kĩla tweekie. Ĩndĩ twaĩlĩte kũlilikana kana Yeova atũmĩaa aũme asu kũtũtetheesya na nĩmatwonasya kana nĩmatwendete na makatwĩwʼĩa tei, o take. Twalilikana ũndũ ũsu na tweelila, kĩu kĩkatumaa twĩthĩwa na wendi wa kũthi kũneena namo. Kwavindĩĩsya ũndũ tei wa Yeova wakiakiisye mwana-a-asa wĩtawa Arthur,a ũla wathĩnawʼa nĩ wasya wake wa ngoo nũndũ wa ũndũ weekĩte. Aĩtye: “Neethĩĩtwe ndyĩloela mavisa ma ũlaalai kwa ĩvinda ya ta mwaka ũmwe. Ĩndĩ ĩtina wa kwĩthukĩĩsya ũvoo waneeneaa wasya wa ngoo, nĩnaumbũlile naĩ yakwa vala ve kĩveti kyakwa na atumĩa. Ĩtina wa ũu, neewie nausya, ĩndĩ no neewʼaa nĩkwʼĩte ngoo nũndũ wa ũndũ ũsu neekĩte. Atumĩa mandilikanilye kana Yeova ndandeete. Na atũkanasya nũndũ nũtwendete. Ndeto syoo sya kwĩkĩa vinya nĩsyangiitie ngoo mũno na syandetheesya nĩyonae o ũndũ Yeova ũmbonaa.” Ũmũnthĩ, Arthur nĩ vainia wa kĩla ĩvinda na mũtetheesya wa kĩkundi. Nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya ta kĩ kũmanya kana Yeova nũtwĩwʼĩaa tei yĩla tweelila!
YEOVA NŨTŨNENGAE WĨKWATYO
8. (a) Yeova anengie Ayuti ala matavĩtwe wĩkwatyo wĩva? (b) Kwosana na Isaia 40:29-31, wĩkwatyo ũla Yeova wanengie Ayuti ala meelilĩte watumie mewʼa ata?
8 Ayuti maĩ matonya kũsũanĩa kana maikasyoka kwoo. Na kĩtumi nũndũ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa Mbaviloni ndwakothaa kũlekya andũ ala watava. (Isa. 14:17) O na ũũ wĩ o vo, Yeova nĩwanengie andũ make wĩkwatyo. Amathie kũmaumya kũu na vayaĩ kĩndũ kyaĩ kĩtonya kũmũsiĩĩa. (Isa. 44:26; 55:12) Methonĩ make, Ambaviloni maĩ ta kĩtoo kĩvinyu. (Isa. 40:15) Yĩla wavuva kĩtoo, nĩkĩthelaa. Ũu nowʼo vesaa kwĩthĩwa ve laisi kwa Yeova kũthasya Ayuti maume Mbaviloni. Wĩkwatyo ũsu watumie mewʼa ata? Nĩwamakiakiisye. Na ti ũu wʼoka. Isaia aandĩkĩe ũũ: “Ala mamweteelaa Yeova makeeũvwʼa vinya woo.” (Soma Isaia 40:29-31.) Kwa wʼo, wĩkwatyo ũsu wesaa kũmanenga vinya ‘mambate na nthwau ta ndiũ.’
9. Ayuti maĩ na itumi syĩva sya kũĩkĩĩa kana mawatho ma Yeova makeanĩa?
9 O na ĩngĩ, Yeova nĩwanengie Ayuti kĩtumi kya kũĩkĩĩa mawatho make. Eekie ũu ata? Kwasũanĩa ĩũlũ wa mawathani ala moonete mayĩanĩa. Kwa ngelekanyʼo, nĩmeesĩ kana Aasuli nĩmasindie ũsumbĩ wa mbaĩ ĩkũmi wa Isilaeli na moosa andũ ta mũtavo, o ũndũ Yeova wathanĩte. (Isa. 8:4) O na nĩmoonie Ambaviloni mayananga Yelusaleme na mayosa ekali mayo ta mũtavo. (Isa. 39:5-7) O na ĩngĩ, nĩmeesĩ mũsumbĩ wa Mbaviloni nĩwavũthũangĩte Mũsumbĩ Nzetekia metho na akamũtava akamũtwaa Mbaviloni. (Yel. 39:7; Esek. 12:12, 13) Kyonthe kĩla Yeova wathanĩte nĩkyeanĩie. (Isa. 42:9; 46:10) Mwa maũndũ asu onthe mailea kwĩthĩwa mamaĩkĩĩthisye kana watho wa Yeova wa kũmathasya ũkeanĩa!
10. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo witũ mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo?
10 Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Yĩla tũkwĩwʼa tũkwʼĩte ngoo, wĩkwatyo no ũtũkiakisye na ũkatuma tũkwata vinya. Maũndũ nthĩ ĩno maendeee kũthũkĩĩa na nĩtũvĩngawa nĩ amaitha maitũ. Ĩndĩ tũyaĩlĩte kũkwʼa ngoo. Yeova nũtũnengete wĩkwatyo mũseo wa thayũ ũtathela vala tũkethĩawa na mũuo wa wʼo na tũkekalaa twĩ asũvĩĩku. Nĩtwaĩlĩte kũendeea kũvindĩĩsya wĩkwatyo ũsu. Twaema kwĩka ũu, wĩkwatyo witũ no wĩthĩwe ũilye ta vandũ vanake vate kwoneka nesa nũndũ twĩvasyaĩlya ndĩlĩsyanĩ yĩ na kĩko. Tũtonya kũthesya ndĩlĩsya yitũ ata, kana kwa ndeto ingĩ, tũtonya kũlũlũmĩĩlya wĩkwatyo witũ ata? Mavinda kwa mavinda no tũvindĩĩasye ũndũ maũndũ makethĩwa me maseo twĩ nthĩ nzaũ. No tũsome mavuku, tũkeloela vitio, na tũkethukĩĩsya mbathi ila iwetete ĩũlũ wa wĩkwatyo witũ. Na no tũmũvoye Yeova tũkamũtavya mawatho ala twĩ na mea ma kwona mayĩanĩa.
11. Nĩ kyaũ kĩtetheeasya mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩ na mathĩna manene ma mwĩĩ akwate vinya?
11 Kwoona ũndũ wĩkwatyo ũkiakiasya na ũkekĩa vinya mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Joy, ũla wĩthĩawa na mathĩna manene ma mwĩĩ. Aĩtye: “Yĩla ngwĩwʼa nĩitavĩwe nĩ mathĩna, nĩmũtavasya Yeova ũndũ ngwĩwʼa na nĩnĩsĩ nũmbeleawa. Mavindanĩ asu, Yeova nũnengae ‘vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ.’” (2 Ako. 4:7) O na ĩngĩ, Joy nũkũnaa visa e nthĩ nzaũ, vala ‘ũla ũtwĩe kwʼo ũtakasya, Nyie nĩ mũwau.’ (Isa. 33:24) Ethĩwa o naitũ tũkamũtulũĩlaa Yeova ngoo sitũ na tũkavindĩĩasya wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo, tũkeethĩawa na vinya.
12. Twĩ na itumi syĩva sya kũĩkĩĩa mawatho ma Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
12 O tondũ Yeova wanengie Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbaviloni itumi mbingĩ sya kũĩkĩĩa mawatho make, ũu nowʼo ũtwĩkĩte ũmũnthĩ. Kwavindĩĩsya ĩũlũ wa mawathani ala twonete maianĩa. Kwa ngelekanyʼo, nĩtwonete Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika ũla wĩthĩawa “nyunzu wĩ na vinya, na nyunzu mũtilĩkanganu.” (Nda. 2:42, 43) O na nĩtwĩwʼĩte “ithingitho sya nthĩ kũũ na kũũ,” na nĩtumasya ũkũsĩ “kwa mbaĩ syonthe.” (Mt. 24:7, 14) Kwona mawathani asu maianĩa nĩkũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ ĩũlũ wa mawatho ma Yeova ala matanamba kwĩanĩa.
Mawathani ala tũkwona maianĩa ũmũnthĩ, matũnengae itumi nzeo sya kũĩkĩĩa kana mawatho ma Yeova makeanĩa (Sisya kalungu ka 12)
YEOVA NŨTŨTETHEEASYA TŨIKETHĨWE NA WIA
13. (a) Ayuti maĩ makwatwe nĩ mawetu meva makilyĩ kũthawʼa? (b) O tondũ ĩandĩko ya Isaia 41:10-13 yonanĩtye, Yeova akiakiisye Ayuti asu ata?
13 O na kau Yeova nĩwakiakiisye Ayuti ala mekalaa Mbaviloni kwa kũmanenga wĩkwatyo mũseo wa kwĩsa kũthawʼa, nĩweesĩ kana makakwatwa nĩ mawetu ĩvinda yoo ya kũthawʼa yathengeea. Nĩwathanĩte kana mũsumbĩ wĩ vinya akavithũkĩa na aisumbĩka mbaĩ ila syathyũlũlũkĩte Mbaviloni, na ĩndĩ aivithũkĩa ndũa ĩsu. (Isa. 41:2-5) Mo Ayuti nĩmaaĩlĩte kũkĩa? Yeova nĩwakiakiitye andũ make kwĩ tene akamea: “Ndũkakĩe, nũndũ nĩ vamwe naku; ndũkateve, nũndũ nyie nĩ Ngai waku.” (Soma Isaia 41:10-13.) We oonanasya ata yĩla wameie “nyie nĩ Ngai waku”? Ndamalilikanasya kana nĩmaaĩlĩte kũmũthaitha nũndũ nĩmeesĩ nĩmaaĩlĩte kwĩka ũu. Ĩndĩ amalilikanasya kana e o ngalĩ ĩla yoo.—Sav. 118:6.
14. Nĩ kyaũ kĩngĩ Yeova weekie nĩ kana atetheesye Ayuti maeke kũkĩa?
14 O na ĩngĩ, Yeova nĩwatetheeisye Ayuti maeke kũkĩa kwa kũmalilikanyʼa ĩũlũ wa vinya wake ũte maela na ũmanyi wake. Ameie masisye ndata ĩtunĩ. Na amea kana ndaaĩka kũsyũmba tu, ĩndĩ nũsyĩsĩ syonthe na masyĩtwa. (Isa. 40:25-28) Ethĩwa nĩwĩsĩ ndata isu, vate nzika, nĩwĩsĩ kĩla ũmwe wa athũkũmi make na ĩsyĩtwa. Na ethĩwa e na vinya wa kũmba ndata, vai nzika kana e na vinya wa kũsũvĩa andũ make. Kwa wʼo, Ayuti mayaĩ na kĩtumi o na kĩmwe kya kũkwatwa nĩ kĩũũyũ kana kũlikwa nĩ wia.
15. Ngai oombanisye ata Ayuti ala maĩ atave kwondũ wa maũndũ ala makilyĩ kũmakwata?
15 O na ĩngĩ, Yeova nĩwoombanisye andũ make kwondũ wa maũndũ ala makilyĩ kũmakwata. Mĩsoanĩ ĩngĩ yĩ ĩandĩkonĩ ya Isaia, Ngai atavisye mbaĩ ĩsu atĩĩ: “Lika tũsũmbanĩ twaku, noivinga mĩomo yaku: ĩvithe kavinda kanini, kũvika ũthatu ũvĩte.” (Isa. 26:20) Nĩvatonyeka Ayuti makethĩwa maatĩĩie kĩu mataviwʼe yĩla Mũsumbĩ Kulusi wavithũkĩie Mbaviloni. Mũsomi ũmwe Mũkiliki wa maũndũ ma tene aisye kana yĩla Kulusi walikile Mbaviloni, “anengie [asikalĩ make] mwĩao wa kũaa andũ onthe ala mamethĩa kũu nza.” Kwasũanĩa ũndũ ekali ma Mbaviloni malikilwe nĩ wia wingĩvĩte! Ĩndĩ Ayuti ala matavĩtwe nĩmatonya kwĩthĩwa mavonokie nũndũ nĩmeewie mĩao ya Yeova.
16. Nĩkĩ tũtaĩle kũkĩa maũndũ ala makilyĩ kwĩkĩka o mĩtũkĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)
16 Twĩĩmanyĩsya kyaũ? O mĩtũkĩ, nĩkũkwĩthĩwa na thĩna mũnene ũtaaĩthĩwa kwʼo ĩngĩ. Yĩla ũkambĩĩa, andũ ala matamwĩsĩ Yeova makavũavũana na maitelema. Ĩndĩ ala mamũthaithaa Yeova maikakĩa. Nĩtwĩsĩ kana Yeova nĩwe Ngai witũ. Kwoou tũkeethĩwa na ũkũmbaũ nũndũ nĩtwĩsĩ ‘wovosyo witũ nĩ mũthengeeu.’ (Luka 21:28) Yĩla mbaĩ ikethĩwa syĩ ngwatanĩo ikatũvithũkĩa, tũkaũngama twĩ alũmu. Yeova akatũmĩa alaĩka kũtũsũvĩa, o na akatũnenga myolooto ĩtonya kũsũvĩa mathayũ maitũ. Ĩndĩ tũkakwata myolooto ĩsu ata? No nginya tweteele twĩona. O na ũu wĩ o vo, nĩvatonyeka tũkakwata myolooto ĩsu kwĩsĩla ikundi sitũ. Vau nĩvo tũtonya kwĩkala twĩ asũvĩĩku nũndũ nĩvatonya kwĩthĩwa ne vo vaelekanĩtwʼe na ‘tũsũmba’ twa nthĩnĩ. Tũtonya kwĩyũmbanĩsya ata maũndũ ala makilyĩ kwĩkĩka o mĩtũkĩ? No nginya twĩkalae vakuvĩ na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, twĩwʼae myolooto ya ũseũvyo tũte kũingĩĩwʼa, na tũyĩyĩĩkĩĩthya kana Yeova nĩwe ũtongoeasya ũseũvyo wake.—Aevl. 10:24, 25; 13:17.
Kũvindĩĩsya ũtonyi na vinya wa Yeova wa kũtũsũvĩa, nĩkũtũtetheeasya tũikemakĩe nũndũ wa maũndũ ala makilyĩ kwĩkĩka (Sisya kalungu ka 16)b
17. Tũtonya ata kwĩkwatya Yeova atũkiakisye?
17 O na kau maũndũ ma Ayuti mayaĩ laisi yĩla maĩ Mbaviloni, Yeova nĩwamanengie ũkiakisyo ũla mendaa. Akeekana naitũ oou. Kwoou o na twĩthĩwe tũkakwatwa nĩ kyaũ ĩvindanĩ yũkĩte, nĩtũendeee kũmwĩkwatya Yeova atũkiakisye. Ĩkĩĩa kana nĩwĩthĩawa na tei mwingĩ na nũtũekeaa. Lũlũmĩĩlya wĩkwatyo waku. Na lilikanaa kana nũndũ Yeova nĩ Ngai waku, vai kĩndũ waĩlĩte kũkĩa.
WATHI 3 Yeova Nĩwe Vinya Witũ na Wĩkwatyo Witũ
a Masyĩtwa amwe nĩ mavĩndũe.
b MAELESYO MA VISA: Kakundi ka ana-a-asa na eĩtu-a-asa mombanĩte. Mai na nzika kana Yeova e na vinya na ũtonyi wa kũsũvĩa andũ make, o na methĩwe mekalaa va.