Eteela na Mea Ndũa Ĩtatonya Kwanangĩka

1. Nĩ kyaũ Yesũ wathanie kĩkakwata ndũa ya Yelusalemu?

MĨTHENYA mĩvũthũ Yesũ atanamba kũawa, nĩwaneeneie nesa wathani mũna. Athanie kana ĩvinda yĩmwe, ndũa ya Yelusalemu ‘ĩkathyũlũlũkwa nĩ ita.’ (Luka 21:20) O na atavisye aatĩĩi make kana moona ita isu maaĩlĩte kuma Yutia na mĩtũkĩ. Na ndeto syake nĩsyeanĩie. Twĩasya ũu nũndũ ita sya Lomi nĩsyathyũlũlũkile Yelusalemu.—Luka 21:​21, 22.

2. Mũtũmwa Vaũlo anengie Aklĩsto ala mekalaa Yutia na Yelusalemu ũkanyʼo wĩva?

² Myaka mĩvũthũ mbee wa ita sya Lomi kũthyũlũlũka Yelusalemu, mũtũmwa Vaũlo nĩwaandĩkĩie Aklĩsto valũa waĩ na ũvoo wa vata. Valũa ũsu nĩwʼo ũmũnthĩ wĩtawa ĩvuku ya Aevelania. Valũanĩ ũsu, nĩwanengie Aklĩsto ala mekalaa Yutia na Yelusalemu ũtao wa vata ũla wesaa kũmatetheesya meyũmbanĩsye maũndũ ala makilyĩ kũmakwata. Ĩndĩ nĩ kyaũ kyakilyĩ kũmakwata? Ndũa ya Yelusalemu yakilyĩ kwanangwa. Ethĩwa Aklĩsto asu nĩmendaa kũvonoka, yaĩ no nginya methĩwe meyũmbanĩtye kũtia mĩsyĩ yoo na viasala syoo. Vaũlo aisye ũũ ĩũlũ wa ndũa ĩsu: “Vaa tũi na ndũa ĩtatonya kwanangĩka.” Na ĩndĩ asyoka kwasya ũũ: “Ĩndĩ twĩmantha na kĩthito ĩla ĩkoka.”—Aevl. 13:14.

3. Ĩla ndũa Vaũlo waisye “ĩkooka” nĩ yĩva, na nĩkĩ tũmyeteele na mea?

³ Nĩvatonyeka Aklĩsto ala matwie kuma Yelusalemu na Yutia makethĩwa maumangiwe na mathekeewa, ĩndĩ ũtwi ũsu nĩwavonokisye mathayũ moo. O naitũ ũmũnthĩ nĩtũneeneawa naĩ nũndũ tũyĩkwatasya andũ mamine mathĩna ala me ĩũlũ wa nthĩ, o na tũyĩkwatasya mbesa. Kwoou nĩkĩ twĩkaa ũtwi ũsu? Nũndũ nĩtwĩsĩ kana nthĩ ĩno nthũku ĩkilyĩ kwanangwa. Tweteele na mea “ndũa yĩ na mĩsingi ya wʼo” “ĩla ĩkooka,” nayo nĩ Ũsumbĩ wa Ngai.a (Aevl. 11:10; Mt. 6:33) Tũineenea syongo nini ila syĩ ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũkwona: (1) ũndũ ũtao wa Vaũlo watethisye Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa maendeee kweteela “ĩla [ndũa] ikoka,” (2) ũndũ wamatetheeisye meyũmbanĩsye maũndũ ala makilyĩ kũmakwata, na (3) ũndũ ũtao wake ũtonya kũtũtethya ũmũnthĩ.

ĨKĨĨA ŨLA ŨTAKESA KŨŨTIA

4. Nĩkĩ Aklĩsto moonaa ndũa ya Yelusalemu yĩ ya vata?

⁴ Aklĩsto moonaa ndũa ya Yelusalemu yĩ ya vata. Twĩasya ũu nũndũ kĩkundi kya mbee kya Kĩklisto kyambĩĩiwʼe kũu mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto na nokwʼo ana-a-asa ma nzama ĩla ĩtongoesye mekalaa. O na eka ũu, Aklĩsto aingĩ maĩ na mĩsyĩ na malĩ mbingĩ kũu. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yesũ akanisye aatĩĩi make amea kana maaĩle kuma Yelusalemu na Yutia.—Mt. 24:16.

5. Vaũlo oombanisye Aklĩsto ata kwondũ wa maũndũ ala makilyĩ kũmakwata?

⁵ Nĩ kana Vaũlo ombanyʼe Aklĩsto kwondũ wa maũndũ ala makilyĩ kũmakwata, nĩwamatetheeisye maelewe nesanga woni wa Yeova ĩũlũ wa ndũa ya Yelusalemu. Amalilikanilye kana Yeova nĩwaekete kwĩtĩkĩla athembi ala meethĩawa ĩkalũnĩ o vamwe na nthembo ila syaumĩawʼa vo. (Aevl. 8:13) Eka ũu, ekali aingĩ ma ndũa ĩsu nĩmamũleete Masia. Yu andũ mayaĩ na vata wa kũthi Yelusalemu makamũthaithĩe Yeova kũu, na kũthũkya ũvoo, ndũa ĩsu na ĩkalũ yayo syakilyĩ kwanangwa.—Luka 13:​34, 35.

6. Nĩkĩ ũtao ũla Vaũlo wanenganie nthĩnĩ wa Aevelania 13:​5, 6 waĩ wa ĩvinda yĩla yaĩle?

⁶ Ĩvinda yĩla Vaũlo waandĩkĩie Aevelania valũa, ndũa ya Yelusalemu yaendeee nesa. Mũandĩki ũmwe Mũlomi wa ĩvindanĩ yĩu eetie Yelusalemu “ndũa ĩla yaĩ nguma vyũ ngalĩko ya wumĩlonĩ wa sua.” Ayuti ma isio syĩ kĩvathũkanyʼo nĩmaendaa kũu mavinda atatũ kĩla mwaka kwondũ wa mboka, na kĩu nĩkyatumaa matia mbesa mbingĩ ila syatumaa ndũa ĩsu ĩendeea nesa. Na vate nzika, ũndũ ũsu nĩwatumaa Aklĩsto amwe makwata mbesa mbingĩ. Kwoou nĩvatonyeka kĩu kĩkethĩwa nokyo kyatumie Vaũlo amea ũũ: “Ĩthĩwai mũte na wendi wa mbesa thayũnĩ wenyu, ĩndĩ ĩanĩwai nĩ syĩndũ ila mwĩ nasyo.” Ĩtina wa ũu, nĩwaumĩĩisye ndeto syĩ Maandĩkonĩ syĩ na ũĩkĩĩthyo ũũ Yeova ũnengete kĩla ũmwe witũ: “Ndikakũtia nongi, na ndikakũeka nongi.” (Soma Aevelania 13:​5, 6; Kũt. 31:6; Sav. 118:6) Aklĩsto ala mekalaa Yelusalemu na Yutia maĩ na vata wa kwĩwʼa ũĩkĩĩthyo ũsu. Nĩkĩ? Nũndũ ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa kũkwata valũa ũsu, nĩmalasimĩkie kũtia mĩsyĩ yoo, viasala syoo, na malĩ yoo mbingĩ. Ĩtina wa ũu, yaĩ no nginya mamanyĩe kwĩkala kĩsionĩ kyeũ na ũsu ndwaĩ ũndũ wĩ laisi.

7. Nĩkĩ twaĩlĩte kwĩkĩa kĩthito tũmũĩkĩĩe Yeova vyũ yu tũĩ?

⁷ Kĩla tũkwĩmanyĩsya: Nĩ kyaũ kĩkilyĩ kwĩkĩka o mĩtũkĩ? Tũkilyĩ kwona nthĩ ĩno nthũku ĩyanangwa ĩvindanĩ ya ũla “thĩna mũnene.” (Mt. 24:21) O ta Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa, no nginya twĩkale twĩ metho na twĩyũmbanĩtye. (Luka 21:​34-36) Ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, nĩvatonyeka tũkalasimĩka kũtia syĩndũ imwe sitũ kana o syonthe, twĩkwatĩtye vyũ kana Yeova ndakatia andũ make nongi. O na yu tũĩ, twĩ na mwanya wa kwonanyʼa kana nĩtũmũĩkĩĩe Yeova vyũ ũla thĩna mũnene ũtanamba kwambĩĩa. Ĩkũlye-ĩ, ‘Mo meko makwa na mĩvango yakwa nĩyonanasya kana nĩnĩmũĩkĩĩe Ngai, ũla wathanĩte kana akanzũvĩaa, vandũ va kwĩkwatya ũthwii?’ (1 Tim. 6:17) Nĩ wʼo kana o na kau no twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ twasũanĩa kĩla kyeekĩkie ĩvindanĩ ya atũmwa, maũndũ makeethĩwa me momũ mũnango ĩvinda ya ũla “thĩna mũnene.” Kwoou tũkamanya ata kĩla kwa wʼo twaĩle kwĩka thĩna ũsu waambĩĩa?

ĨWʼA ALA MATONGOETYE

8. Yesũ eeĩte amanyĩwʼa make meĩka ata?

⁸ Myaka mĩvũthũ ĩtina wa Vaũlo kũandĩkĩa Aevelania valũa, nĩmoonie ita sya Lomi syambĩĩa kũthyũlũlũka ndũa ya Yelusalemu. Na kĩu nĩkyamatetheeisye kũmanya kana yaĩ ĩvinda ya kũkĩĩa kũndũ kũngĩ, nũndũ ndũa ĩsu yakilyĩ kwanangwa. (Mt. 24:3; Luka 21:​20, 24) Ĩndĩ mesaa kũkĩĩa va? Yesũ eekĩte o kwasya: “Eka ala me Yutia mambĩĩe kũkĩĩa iĩmanĩ.” (Luka 21:21) Ĩndĩ kwaĩ na iĩma mbingĩ kĩsionĩ kĩu. Kwoou mesaa kũkĩĩa iĩmanĩ syĩva?

9. Nĩkĩ Aklĩsto matonya kwĩthĩwa meekũlasya mekĩĩa iĩmanĩ syĩva? (O na ĩngĩ, sisya mevu.)

⁹ Kwasũanĩa iĩma imwe Aklĩsto maĩ matonya kũkĩĩa: iĩma sya Samalia, iĩma sya Kalilii, Kĩĩma kya Elimoni na iĩma sya Levanoni, na iĩma ila syaĩ mũingo wa Yolotani. (Sisya mevu.) Iĩmanĩ isu kwaĩ na ndũa imwe itonya kwĩthĩwa syoonekaa syĩ nzũvĩĩku andũ matonya kũkĩĩa kũu. Kwa ngelekanyʼo, ndũa ya Ngamila yaĩ mũvaũũkonĩ wa kĩĩma kĩtũlu na vaĩ vinya mũno kũvika kũu. Ayuti amwe moonaa ndũa ĩsu yĩ vandũ vaseo mũno mũndũ ũtonya kũkĩĩa. Ĩndĩ Alomi nĩmavithũkĩie ndũa ĩsu na mamyananga, na ekali aingĩ mayo mavakwʼĩĩa.b

10-11. (a) Yeova atonya kwĩthĩwa atongoeisye Aklĩsto ala matwʼĩe Yelusalemu na Yutia ata? (Aevelania 13:​7, 17) (b) Aklĩsto asu matethekie ata meewʼa ala matongoetye? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁰ Veonekana kana Yeova nĩwatongoeisye Aklĩsto ala matwʼĩe Yelusalemu na Yutia atũmĩĩte ala matongoetye kĩkundinĩ. Mũsomi ũmwe wa maũndũ ma tene weetawa Eusebius esie kũandĩka ũũ: “Ngai nĩwavuanĩisye aũme amwe maĩ Yelusalemu kana Aklĩsto asu maaĩlĩte kuma kũu na maikĩĩa ndũanĩ ya Velea yeetawa Vela.” Ndũa ya Vela yaĩ vandũ vaseo Aklĩsto maĩ matonya kũkĩĩa. Ndyaĩ vaasa na Yelusalemu, na kwoou yaĩ laisi kwoo kũvika kũu. O na eka ũu, ekali aingĩ ma ndũa ĩsu maĩ andũ ma mbaĩ ingĩ na kwoou mayatataa kũkita na Alomi.—Sisya mevu.

¹¹ Aklĩsto ala makĩĩie iĩmanĩ nĩmaatĩĩe ũtao wa Vaũlo wa kwĩthĩwa me “ewi kwa ala matongoetye” kĩkundinĩ. (Soma Aevelania 13:​7, 17.) Na kĩu nĩkyatumie mavonoka. Na nũndũ nĩmaendeeie kweteela Ũsumbĩ wa Ngai, ũla nĩwʼo ĩla “ndũa yĩ na mĩsingi ya wʼo,” Yeova ndaamatia.—Aevl. 11:10.

12-13. Yeova ethĩĩtwe aitongoesya andũ make ata mavindanĩ ala momũ vyũ?

¹² Kĩla tũkwĩmanyĩsya: Yeova atũmĩaa ala matongoetye kũnenga andũ make myolooto. Maandĩko mausĩe ngewa sya aũme aĩkĩĩku wamatũmĩie kũtongoesya andũ make mavindanĩ maĩ momũ vyũ. (Kũt. 31:23; Sav. 77:20) Na ũmũnthĩ nĩtwonete maũndũ maingĩ meũtũĩkĩĩthya kana Yeova nũendeee kũtũmĩa ala matongoetye.

¹³ Kwa ngelekanyʼo, yĩla ũwau wa COVID-19 wambĩĩie, “ala matongoetye” nĩmatũnengie myolooto ĩla twendaa. Atumĩa nĩmanengiwe myolooto ĩkonetye ũndũ matonya kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo. Na ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa ũwau ũsu kwambĩĩa, nĩtweekie ũmbano mũnene na ithyomo mbee wa 500 tũtũmĩĩte Indaneti, televiseni, na letiũ. Tũyaaeka kũkwata lĩu wa kĩ-veva. Nũndũ wa ũu, nĩtwaendeeie kwĩthĩwa twĩ ngwatanĩo. Kwoou no twĩkale tũte na nzika kana o na twakomana na maũndũ momĩte ata ĩvinda yũkĩte, Yeova akaendeea kũtetheesya ala matongoetye meke motwi maseo. Ĩndĩ eka o kũmũĩkĩĩa Yeova na kwĩwʼa mĩao yake, nĩ nguma ingĩ syĩva itonya kũtũtetheesya twĩyũmbanĩsye ũla thĩna mũnene na tũyĩka motwi maseo ĩvindanĩ yĩu yĩkethĩwa yĩ yũmũ?

ĨTHĨWA NA WENDO WA ANA-A-ASA NA ŨITHOKASYA AENI

14. Kwosana na Aevelania 13:​1-3, nĩ nguma syĩva Aklĩsto maaĩlĩte kwĩthĩwa nasyo Yelusalemu na ĩkalũ yayo itananangwa?

¹⁴ Yĩla thĩna mũnene ũkambĩĩa, tũkeethĩwa na vata wa kwonanyʼa kana nĩtwendanĩte kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. Ĩvindanĩ yĩu, tũkeethĩwa na vata wa kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Aklĩsto ala mekalaa Yelusalemu na Yutia. Kuma tene, nĩmendanĩte. (Aevl. 10:​32-34) Ĩndĩ myaka mĩvũthũ Yelusalemu na ĩkalũ yayo itanamba kwanangwa, Aklĩsto asu nĩmaaĩlĩte kwĩthĩwa na “wendo wa ana-a-asa” na ‘maithokasya aeni’ kwa nzĩa nenange.c (Soma Aevelania 13:​1-3.) O naitũ twĩ na vata wa kwĩka ũu o ũndũ mũthya wa nthĩ ĩno nthũku ũthengeee.

15. Yĩla Aklĩsto Aevelania makĩĩie iĩmanĩ, nĩkĩ maĩ na vata wa kwĩthĩwa na wendo wa ana-a-asa na kũthokanyʼa?

¹⁵ Ita sya Lomi nĩsyathyũlũlũkile Yelusalemu na syauma ndũanĩ ĩsu vate kweteela. Na kwoou Aklĩsto maĩ matonya kwosa mwanya ũsu makĩĩe kũndũ kũngĩ, ĩndĩ mayaĩ matonya kũkua syĩndũ mbingĩ. (Mt. 24:​17, 18) Nũndũ wa ũu, yaĩ no nginya matetheanĩsye me nzĩanĩ na mavika kũla maendete. Vate nzika, vaĩ na aingĩ maĩ na “vata wa kũtetheewʼa na mĩtũkĩ,” na kĩu nĩkyamanengie mwanya wa kwonanyʼa ũndũ mendete ana-a-asa moo kuma ngoonĩ na kũmonasya ũlau kwa kwĩthĩwa vo kwondũ woo na kũmaolela syĩndũ ila maĩ nasyo.—Tito 3:14.

16. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla me na vata wa ũtethyo? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁶ Kĩla tũkwĩmanyĩsya: Wendo nũtũthangaasya tũtwʼĩĩke ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla me na vata wa ũtethyo. Andũ aingĩ ma Ngai nĩmethĩĩtwe mayĩyumya na ngenda matetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo nĩ kana makwate syĩndũ ila sya lasima na maisyokea maũndũ ma kĩ-veva yĩla makĩĩa isionĩ ingĩ nũndũ wa kaũ na mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Ukraine waumie kwoo nũndũ wa kaũ aisye: “Nĩtwĩyoneete Yeova aitũmĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kũtũtetheesya. Nĩmethĩĩtwe maitwonyʼa ũlau na makatũtetheesya twĩ Ukraine, Hungary, na oyu twĩ Germany.” Ala monasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo ũlau na makamathĩnĩkĩa methĩawa maithũkũma vamwe na Yeova.—Nth. 19:17; 2 Ako. 1:​3, 4.

17. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata yu tũĩ twĩthĩwe na wendo wa ana-a-asa na tũithokasya aeni?

¹⁷ Vate nzika, tũkeethĩwa na vata wa kũtethanyʼa mũnango ĩvindanĩ yũkĩte kwĩ ĩvindanĩ yĩĩ. (Ava. 3:​16-18) Nũndũ wa ũu, Yeova nũendeee kũtũmanyĩsya oyu twĩthĩwe na wendo wa ana-a-asa na tũithokasya aeni, na nguma isu ikeethĩwa syĩ sya vata mũno ĩvinda yũkĩte.

NĨ KYAŨ KĨKEKĨKA ĨVINDA YŨKĨTE?

18. Tũtonya ata kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Aklĩsto Aevelania?

¹⁸ Aklĩsto ala meethĩiwe me ewi na makĩĩa iĩmanĩ nĩmavonokie yĩla Yelusalemu yaanangiwe. Mo nĩmatiie ndũa ĩsu, ĩndĩ Yeova ndaamatia nongi. Nao nata ĩvindanĩ yĩĩ yitũ? Tũyĩsĩ nesa maũndũ onthe ala makekĩka ĩvinda yũkĩte. Ĩndĩ nĩtũlilikene ũkanyʼo wa Yesũ. Atwĩie twĩkalae twĩyũmbanĩtye. (Luka 12:40) O na ĩngĩ, twĩ na ũtao ũla Vaũlo wanengie Aevelania valũanĩ ũla wamaandĩkĩie, na ũtao ũsu no ũtũtethye ũmũnthĩ o ũndũ wamatethisye ĩvindanĩ yĩu. Eka ũu, Yeova mwene nũtũĩkĩĩthĩtye kana ndakatũtia nongi na ndakatũeka nongi. (Aevl. 13:​5, 6) Kwoou ekai tweteele na mea ĩla ndũa ĩkekala, nayo nĩ Ũsumbĩ wa Ngai, vala tũkatanĩa moathimo maingĩ tene na tene.—Mt. 25:34.