Mbesa Ila Itũmĩkĩte Itanĩ sya Kaũ Nthĩ Yonthe Nivĩtũkĩte Ndola Twilioni Ilĩ—Mbivilia Yaĩtye Ata?

Mwakanĩ wa 2022, ndola sya Amelika twilioni 2.24 ninatũmĩkie itanĩ sya kaũ nthĩ yonthe, na isu nĩsyo mbesa ila mbingĩ vyũ syaatũmĩwa ũndũnĩ ũsu. Mũno mũno kĩu kĩnaunĩĩiwe ngũ nĩ nthĩ ya Russia kũvithũkĩa Ukraine. Kwosana na livoti ĩmwe ĩla yaumiwʼe Mwei wa 4, 2023 nĩ Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), mwakanĩ wa 2022:

• Mbesa ila nthĩ sya Europe inatũmĩie itanĩ sya kaũ “ninongelekile na kĩlungu kya 13 ĩũlũ wa 100 mwakanĩ ũsu, na ũsu ũnaĩ wongeleku ũla mũnene vyũ waaĩthĩwa mwakanĩ ũmwe nthĩnĩ wa nthĩ syonthe sya Europe kuma mwaka wa 1991.”

• “Russia…nĩnongelile mbesa ila ĩtũmĩaa kwa kĩlungu kya vakuvĩ 9.2 ĩũlũ wa 100, na kĩu kyatuma yuma namba itano yavika itatũ katĩ wa nthĩ ila itũmĩaa mbesa mbingĩ ĩũlũ wa nthĩ.”

• Nthĩ ya Amelika nĩyo ĩendeee kũtongosya katĩ wa nthĩ ila itũmĩĩte mbesa mbingĩ itanĩ sya kaũ, “yĩ na kĩlungu kya 39 ĩũlũ wa 100 kya ngalama ĩla ĩtũmĩkĩte itanĩ sya kaũ nthĩ yonthe.”

Dr. Nan Tian, ũmwe wa aandĩki ma livoti ya SIPRI aĩtye atĩĩ: “Nĩkwĩthĩwa myakanĩ ya mĩtũkĩ silikalĩ niendeee kũtũmĩa mbesa mbingĩ itanĩ sya kaũ, ũu wĩonanyʼa kana twĩkalĩte nthĩ ĩendeee kwĩthĩwa ĩte vandũ vaseo va kwĩkala.”

Mbivilia nĩyathanie kana silikalĩ ila syĩ vinya ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ ikaendeea kũlea kwĩwʼana, na nĩtũtavĩtye kana no kĩndũ kĩmwe kĩtonya kũete mũuo wa wʼo.

Nĩkwathaniwe kana silikalĩ ikaendeea kũkita

• Mbivilia yĩtĩte ĩvinda yĩĩ twĩkalĩte “ĩvinda ya mũminũkĩlyo.”—Ndanieli 8:19.

• Ĩvuku ya Ndanieli nĩyathanie kana ĩvindanĩ yĩu vakeethĩwa na silikalĩ syĩ vinya iũsindana. Silikalĩ isu syĩ vinya syaĩ iendeee ‘kũkĩlanyʼa vinya,’ kana kũsindana, kĩla ĩmwe ĩyenda kũtwʼĩka silikalĩ ĩla nene ya nthĩ. Kũsindana kũu kwaĩ kũtume matũmĩa ‘mothwii’ manene, kana mbesa.—Ndanieli 11:40, 42, 43.

Nĩ kana wĩmanyĩsye maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa wathani ũũ wa kwendeesya wĩ Mbivilianĩ, sisya vitio yĩ na kyongo Wathani Wĩanĩĩte—Ndanieli Kĩlungu 11.

Ũndũ mũuo wa wʼo ũkakwatĩkana

• Mbivilia yaĩtye kana Ngai akavetanga silikalĩ sya andũ na aiete silikalĩ yake. “Akaũngamya ũsumbĩ ũtakaanangĩka tene na tene, o na ũsumbĩki wawʼo ndũkaatiĩwa ũko ũngĩ wa andũ; ĩndĩ ũkatilanga ilungu na kũmina mosumbĩ asu onthe, nawʼo ũkekalaa tene na tene.”—Ndanieli 2:44.

• O mĩtũkĩ Yeovaa Ngai nũkwĩka kĩla andũ matatonya kwĩka, nakyo nĩ kũete mũuo wa wʼo na ũtakathela. Akeeka ũu ata? Ũsumbĩ wake wa ĩtunĩ ũkavetanga vyũ mĩio yonthe ya kaũ na ũimina ũngʼendu vyũ.—Savuli 46:8, 9.

Nĩ kana wĩmanyĩsye maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa kĩla Ũsumbĩ wa Ngai ũkeanĩsya, soma kĩlungu “Wakati Huo ‘Amani Itakuwa Nyingi.’”