Mbivilia Yaĩtye Ata Ĩũlũ wa Ũalyũku wa Nzeve na Ĩvinda Yitũ Yũkĩte?
“Ũalyũku wa nzeve nũtwʼĩkĩte mũisyo. Nthĩ ĩendeee kwĩthĩwa ĩtekalĩka.”—The Guardian.
Mũndũ nũkwatĩtwe nĩ thĩna mũnene ũla wĩyĩeteete we mwene. Andũ aingĩ ma saenzi nĩmetĩkĩlaa kana maũndũ ala andũ mekaa nĩmatumĩte ũvyũvu wongeleka ĩũlũ wa nthĩ. Wongeleku ũsu wa ũvyũvu nũtumĩte nzeve ĩalyũka na ũkaete mĩisyo mĩnene. Ĩmwe ya mĩisyo ĩsu nĩ:
Moalyũku manene ma nzeve na ma mavinda kwa mavinda, ta kwongeleka kwa ũvyũvu, ũnyivu wa mbua, iuutani, matumaa kwĩthĩwa na mbua mbingĩ na itheka ikakwata mwaki.
Kwĩtĩka kwa ĩa (ice).
Kwongeleka kwa kĩwʼũ ũkanganĩ.
Thĩna wa ũalyũku wa nzeve nũkwatĩte kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. Ĩkaseti yĩtawa New York Times yaĩtye ũũ ĩtina wa kũandĩka livoti ĩkonetye nthĩ 193: “Nthĩ nĩkwenda kũtetheewʼa.” Nĩkwĩthĩwa ũalyũku wa nzeve nũtumĩte andũ makwʼa na makathĩna, kĩkundi kya Ngwatanĩo ya Nthĩ Yonthe ya Ũiiti (WHO) kyaĩtye kana ũalyũku ũsu wa nzeve nĩ “kĩndũ kĩtonya kũete mũisyo mũnene mũno kwa ũima wa mwĩĩ wa andũ.”
Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, twĩ na kĩtumi kya kwĩthĩwa na wĩkwatyo wa ĩvinda yũkĩte. Mbivilia nĩyathanie maũndũ ala tũkwona maendeee ũmũnthĩ, na yathana nĩkĩ twaĩlĩte kũmwĩkwatya Ngai ose ĩtambya, na kĩla ũkeka nĩ kenda asũvĩe ĩvinda yitũ yũkĩte.
Wʼo ũalyũku wa nzeve nĩwĩanĩĩtye wathani wa Mbivilia?
Ĩĩ. Thĩna wa ũalyũku wa nzeve ũla ũetetwe nĩ kwongeleka kwa ũvyũvu nthĩ yonthe nĩwosanĩte na maũndũ ala Mbivilia yathanie makekĩka ĩvindanĩ yĩĩ twĩkalĩte.
Wathani: Ngai ‘akamananga ala manangaa nthĩ.’—Ũvuanyʼo 11:18.
Mbivilia nĩyathanie ĩũlũ wa ĩvinda meko ma andũ makatuma nthĩ yĩthĩwa vakuvĩ kwanangĩka. Andũ ũmũnthĩ nĩmanangĩte nthĩ mũno kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva, nũndũ wa wongeleku wa ũvyũvu.
Wathani ũsu nĩwonanĩtye kĩtumi kĩmwe kya nĩkĩ tũtaĩlĩte kwĩkwatya andũ matangĩĩe nthĩ. Lilikana kana Ngai akoosa ĩtambya andũ o ‘maendeee kwananga nthĩ.’ O na kau andũ me na kĩeleelo kĩseo no mekĩe kĩthito mokitane na ũalyũku wa nzeve, kĩu kĩitonya kũsiĩĩa andũ kwananga nthĩ.
Wathani: “Kũkeethĩwa maũndũ ma kũtelemya.”—Luka 21:11.
Mbivilia nĩyathanie kana “maũndũ ma kũtelemya,” maĩ mekĩke ĩvindanĩ yĩĩ twĩkalĩte. Ũalyũku wa nzeve nũtumĩte kwĩthĩwa na maũndũ ma kũtelemya makonetye nzeve ĩũlũ wa nthĩ. Ũmũnthĩ andũ nĩmethĩawa na wia mayona nthĩ ta ĩtonya kũthũkĩĩa mũno ũkethĩa ndĩtonya kwĩkalĩka nĩ andũ.
Wathani: “Mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo kũkeethĩwa mavinda ma mũisyo na momũ. Nũndũ andũ makeethĩwa makĩyenda ene, makyenda mbesa, . . . mate aĩkĩĩku, . . . mate na wĩwʼano, . . avũnyanĩi, me na ngũlũ.”—2 Timotheo 3:1-4.
Mbivilia nĩyathanie ĩũlũ wa nguma na mĩkalĩle ĩmwe ĩla andũ makethĩwa nayo ĩla ĩtumĩte kwĩthĩwa na ũalyũku wa nzeve. Silikalĩ na akũni ma viasala mavĩtasya mbee mawendi moo vandũ va kũthĩnĩkĩa ũndũ mathayũ ma andũ makethĩwa mailyĩ ĩvinda yũkĩte. O na meethĩwa na ngwatanĩo, andũ maitonya kwĩtĩkĩlana nĩ matambya meva maĩlĩte kwosa nĩ kenda mavetange wongeleku wa ũvyũvu nthĩ yonthe.
Wathani ũsu wĩonanyʼa kana tũyaĩlĩte kwĩkwatya andũ maalyũle meko moo na maisũvĩa nthĩ. Vandũ va ũu, Mbivilia yaĩtye kana andũ meyendete “makaendeea kũthũkĩĩa.”—2 Timotheo 3:13.
Nĩkĩ tũtaĩlĩte kwĩthĩwa na nzika kana Ngai akoosa ĩtambya?
Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yeovaa Ngai, Mũmbi waitũ, nũthĩnĩkĩaa mũno nthĩ na ala mekalaa vo. Kwasisya mĩsoa o ĩtatũ yĩ Mbivilianĩ ĩla yonanĩtye kana Ngai akoosa ĩtambya.
1. Ngai ‘ndaamyũmba nthĩ yĩ nthei, ĩndĩ amyũmbie yĩthĩwe ya kũtũa andũ.’—Isaia 45:18.
Ngai akeanĩsya kĩeleelo kyake kwondũ wa nthĩ. (Isaia 55:11) Ndakaeka yanangwe kana yĩthĩwe ĩtatonya kwĩkala andũ.
2. “Ala auu makatiĩwa nthĩ, na makeetanʼya mũuonĩ mwingĩ. Ala alũngalu makatiĩwa nthĩ, na makatũa vo kũvika tene na tene.”—Savuli 37:11, 29.
Ngai atwathĩte kana tũkekala tene na tene kũũ nthĩ kwĩ mũuo.
3. “Ala athũku makavetwa kuma ĩ nthĩ.”—Nthimo 2:22.
Ngai nĩwathanĩte kũmananga ala maendeeaa kwĩka mothũku, na asu nĩ vamwe na ala manangaa nthĩ.
Maũndũ ala Ngai ũkeka ĩvinda yũkĩte
Ngai akeanĩsya ata mawatho ala makonetye nthĩ? Akatũmĩa silikalĩ ĩla ĩkasumbĩka nthĩ yonthe nayo nĩ Ũsumbĩ wa Ngai. (Mathayo 6:10) Ũsumbĩ ũsu ũkasumbĩka kuma ĩtunĩ. Ndũkethĩwa na vata wa kwĩkĩa wĩwʼano na silikalĩ sya andũ ĩũlũ wa mathĩna ala makwatĩte nthĩ na syĩndũ ila imĩthyũlũlũkĩte. Vandũ va ũu, Ũsumbĩ wa Ngai ũkavetanga silikalĩ sya andũ na ũisumbĩka newʼo.—Ndanieli 2:44.
Ũsumbĩ wa Ngai ũkatuma maũndũ maseũva kwa andũ na kwa mawĩthyũlũlũko. (Savuli 96:10-13) Kwasisya maũndũ ala Ngai ũkeka atũmĩĩte Ũsumbĩ wake.
Akaseũvya mawĩthyũlũlũko
Ũndũ Mbivilia yaasya: “Weũ na nthĩ nyũmũ ikatana; na yalata yĩkatana na kũlaũka ta ĩlaa ya lose.”—Isaia 35:1.
Ũndũ mũsoa ũsu ũkeanĩa ĩvinda yũkĩte: Yeova akaseũvya nthĩ, o na kũvikĩa kũndũ kũla kwanangĩtwe mũno nĩ andũ.
Akaseũvya nzeve
Ũndũ Mbivilia yaasya: “[Yeova] nũkilĩthasya kĩseve kĩnene, ũkethĩa itulumo syawʼo nivindĩtye.”—Savuli 107:29.
Ũndũ mũsoa ũsu ũkeanĩa ĩvinda yũkĩte: Yeova e na ũtonyi wa kũsiĩĩa syĩndũ iikathokoanyʼe nzeve. Andũ maikathĩna nũndũ wa ũalyũku mwai wa nzeve.
Akamanyĩsya andũ ũndũ matonya kũsũvĩa nthĩ
Ũndũ Mbivilia yaasya: “Ngakũmanyĩsya na kũkwonʼya nzĩa ĩla wĩendelaa.”—Savuli 32:8.
Ũndũ mũsoa ũsu ũkeanĩa ĩvinda yũkĩte: Yeova nĩwamanengie andũ kĩanda kya kũsũvĩa nthĩ. (Mwambĩlĩlyo 1:28; 2:15) Akatũmanyĩsya ũndũ tũtonya kũsũvĩa nesa syĩndũ ila woombie na tũyĩkala kwa nzĩa ĩtatonya kwananga mawĩthyũlũlũko.
a Yeova nĩyo ĩsyĩtwa ya Ngai. (Savuli 83:18) Sisya kĩlungu kĩ na kyongo, “We Yeova Nũũ?”