Ma junelik naʼajmank junaq xchaqʼrabʼ li Santil Hu?
CHʼOLCHʼO naq li qanaʼ qayuwaʼ keʼxkʼe naabʼal li chaqʼrabʼ qe saʼ li qasaajilal. Abʼan naq yooko chi kʼiik xqakʼe reetal naq nekeʼxbʼaanu aʼin xbʼaan naq nekeʼraj naq us tooʼelq. Anaqwan naq xookʼiik chik, inkʼaʼ chik naqabʼaanu li nekeʼxye li qanaʼ qayuwaʼ, abʼan maare naqabʼaanu junaq li naʼlebʼ joʼ chanru keʼxkʼut chiqu.
Li Jehobʼa naxkʼe ajwiʼ ebʼ li chaqʼrabʼ li chʼolchʼo ru saʼ li Santil Hu. Jun eetalil, naxye qe naq inkʼaʼ tqaloqʼoni ebʼ li pechʼbʼil yos, tookoʼbʼeetaq tooyumbʼeetaq ut tooʼelqʼaq (Éxodo 20:1-17; Hechos 15:28, 29). Naq li qapaabʼal yook chi kʼiik «saʼ chixjunil» naqataw ru naq li Jehobʼa naraj li us choʼq qe, naqatzol naq nokooxra ut nokooxkol rikʼinebʼ li xchaqʼrabʼ (Efesios 4:15, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG; Isaías 48:17, 18; 54:13).
Abʼan, li Santil Hu moko junelik ta naxye qe kʼaru tento tqabʼaanu. Joʼkan naq naabʼalebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxkʼoxla naq teʼruuq xbʼaanunkil li nekeʼraj. Aʼanebʼ nekeʼxye: «Wi aʼin wank raj xwankil chiru li Yos, kixkʼe raj qe junaq li chaqʼrabʼ».
Li nekeʼkʼoxlak chi joʼkaʼin moko usta li nekeʼxbʼaanu ut moqon nekeʼrahoʼk xchʼool. Inkʼaʼ nekeʼxtaw ru naq saʼ li Santil Hu tooruuq xtzolbʼal li naraj li Yos naq tqabʼaanu usta moko wank ta junaq li chaqʼrabʼ. Naq naqatzʼil rix li Santil Hu, naqatzol li us ut li inkʼaʼ us joʼ naxye li Jehobʼa. Aʼin naxkawresi li qekobʼaal ut nokooxtenqʼa re naq us t-elq li naqasikʼ xbʼaanunkil saʼ li qayuʼam. Naqasahobʼresi xchʼool naq nokoonaʼlebʼak chi joʼkaʼin ut nasahoʼk ajwiʼ saʼ qachʼool xbʼaan naq chaabʼil li xqasikʼ xbʼaanunkil (Efesios 5:1).
Wiibʼ oxibʼ li chaabʼil eetalil
Li Santil Hu naʼaatinak chirix naabʼalebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa li xeʼxsahobʼresi xchʼool rikʼin li keʼxsikʼ xbʼaanunkil, usta maakʼaʼ junaq li chaqʼrabʼ li tixye rehebʼ chanru teʼnaʼlebʼaq. Jun eetalil aʼan laj José. Naq li rixaqil laj Potifar kixmin ru re naq tyoklaaq rikʼin, moko wank ta junaq li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa li tixye naq moko us ta aʼin. Abʼanan usta maakʼaʼ junaq li chaqʼrabʼ laj José naxnaw naq nimla maak naq tyoklaaq rikʼin li ixq aʼin ut naq tixrahobʼtesi xchʼool li Jehobʼa (Génesis 39:9). Laj José naxnaw tana naq li Jehobʼa kixye re laj Adán ut li xʼEva naq li sumsukebʼ tento teʼroxloqʼi li xsumlajikebʼ (Génesis 2:24).
Qilaq jun chik li eetalil. Saʼ Hechos 16:3, SBG, naqatzol naq li apóstol Pablo xbʼeenwa kixset li xtzʼuumal li xtzʼejwal laj Timoteo naq toj maajiʼ naxkʼam chirix chi puktesink. Abʼan saʼ li raqal 4, SBG, naxye naq keʼbʼihajik sahebʼ li tenamit re xkʼebʼal resil «li xkʼuubʼahomebʼ li apóstol ut ebʼ li xcheekel winqilal Jerusalén, re naq cheʼxkʼehaq saʼ xchʼoolebʼ». Abʼan maajun rehebʼ «li xkʼuubʼahomebʼ» chirix li chaqʼrabʼ naxye naq ebʼ laj paabʼanel tento teʼxset li xtzʼuumal li xtzʼejwalebʼ (Hechos 15:5, 6, 28, 29). Joʼkan bʼiʼ, kʼaʼut naq laj Pablo kixset xtzʼuumal li xtzʼejwal laj Timoteo? «Xbʼaan naq chixjunilebʼ laj Judiiy li wankebʼ saʼebʼ li naʼajej aʼan nekeʼxnaw naq li xyuwaʼ aʼan aj griego». Laj Pablo inkʼaʼ kiraj xtochʼbʼalebʼ xchʼool. Kiraj bʼan naq ebʼ laj paabʼanel teʼxkʼe reetal chanru wank li xchʼoolebʼ «chiru li Yos» (2 Corintios 4:2, SBG; 1 Corintios 9:19-23).
Laj Pablo ut laj Timoteo juntaqʼeet keʼnaʼlebʼak saʼ wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ. Saʼebʼ li raqal aʼin, Romanos 14:15, 20, 21 ut 1 Corintios 8:9-13; 10:23-33 naqil naq li apóstol Pablo naxkanabʼ xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ usta moko maak ta, xbʼaan naq inkʼaʼ naraj xtochʼbʼalebʼ li junchʼol ut naq tchʼaʼajkoʼq chiruhebʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Joʼkan ajwiʼ laj Pablo kixtzʼiibʼa aʼin chirix laj Timoteo: «Maaʼani wank chiwu joʼkan xnaʼlebʼ, maaʼani nakʼoxlak cherix laaʼex joʼ aʼan: chixjunilebʼ nekeʼxsikʼ li us kaʼajwiʼ choʼq rehebʼ ut maawaʼ li us choʼq re li Kriist Jesus. Aʼut laaʼex ak nekenaw xchaabʼilal li xnaʼlebʼ laj Timoteo: kamaʼ junaq alalbʼej chiru li xyuwaʼ, joʼkan naq kikʼanjelak wochbʼeen chirix li Chaabʼil Esilal» (Filipenses 2:20-22, SBG). Qʼaxal chaabʼil li eetalil keʼxkʼut chiqu laj Pablo ut laj Timoteo! Naq maakʼaʼ junaq li chaqʼrabʼ moko nekeʼxbʼaanu ta li nekeʼraj, nekeʼxbʼaanu bʼan li naʼlebʼ li tixtenqʼahebʼ li junchʼol re naq teʼkʼanjelaq chiru li Jehobʼa.
Aatinaqo chirix li Jesukriist li kixkanabʼ qe jun chaabʼil eetalil. Saʼ li seeraqʼ li kixkʼe li Jesús saʼ li tzuul kixye naq moko tzʼaqal ta rikʼin abʼink chiru li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Tento tqakʼoxla rix kʼaʼut naq li Jehobʼa kixkʼe li chaqʼrabʼ aʼan chi joʼkan tooruuq xyuʼaminkil junaq rehebʼ li naʼlebʼ aʼin (Mateo 5:21, 22, 27, 28). Laj José, laj Pablo, laj Timoteo ut li Jesús moko xeʼxkʼoxla ta naq teʼruuq xbʼaanunkil li nekeʼraj naq maakʼaʼ junaq li chaqʼrabʼ li ak xaqabʼanbʼil. Nekeʼxnaw naq wank wiibʼ li chaqʼrabʼ li qʼaxal wank xwankil: xraabʼal li Yos ut xraabʼal ebʼ li qas qiitzʼin. Rikʼin li keʼxsikʼ xbʼaanunkil keʼxkʼutbʼesi naq keʼxpaabʼ ebʼ li chaqʼrabʼ aʼin (Mateo 22:36-40).
Kʼaru tqabʼaanu re naq chaabʼilaq li tqasikʼ xbʼaanunkil?
Wankebʼ li hu li kʼebʼilebʼ chiru chaqʼrabʼ li naxye chi chʼolchʼo ru li tento tixbʼaanu junaq li kristiʼaan, abʼan li Santil Hu moko joʼkan ta. Qʼaxal nasahoʼk xchʼool li Jehobʼa naq naqayal qaqʼe chi xbʼaanunkil li nawulak chiru usta maakʼaʼ junaq li chaqʼrabʼ, aʼin naraj xyeebʼal naq naqataw ru «li naraj li Qaawaʼ» chi joʼkan moko junelik ta yooqebʼ xyeebʼal qe kʼaru tqabʼaanu (Efesios 5:17, SBG; Romanos 12:2). Kʼaʼut nasahoʼk xchʼool li Jehobʼa naq nokoonaʼlebʼak chi joʼkaʼin? Xbʼaan naq naqakʼutbʼesi naq li naqaj aʼan xsahobʼresinkil xchʼool ut maawaʼ naq laaʼo sa tqekʼa qibʼ. Naqabʼanyoxi ajwiʼ naq nokooxra ut naqaj ajwiʼ xkʼutbʼal li rahom aʼin chirixebʼ li junchʼol (Proverbios 23:15; 27:11). Joʼkan ajwiʼ, naq naqoksi li Santil Hu re xtawbʼal ru kʼaru naraj li Jehobʼa naq tqabʼaanu, qʼaxal nokoojilok rikʼin ut nachaabʼiloʼk li qajunxaqalil.
Anaqwan tqatzʼil rix wiibʼ oxibʼ li eetalil li tooxtenqʼa re naq chaabʼil li tqasikʼ xbʼaanunkil saʼ li qayuʼam.
Kʼaru tqabʼaanu re naq toonaʼlebʼaq chiʼus chirix chanru tqajsi qu?
Jun eetalil, qakʼoxlaq naq jun li hermaan naraj rabʼinkil li xbʼich jun laj bʼichanel. Nawulak chiru li xsonil li bʼich abʼan naxkʼe reetal naq naroksi li tzʼaj aj aatin ut naʼaatinak chirix li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ. Naxnaw ajwiʼ naq li xkʼihalil li xbʼich laj bʼichanel aʼin, naxkʼut li josqʼil ut li xikʼ ilok. Xbʼaan naq li hermaan aʼin naxra li Jehobʼa, naxkʼe saʼ ajl li naxkʼoxla ut li narekʼa li xchoxahil Yuwaʼ. Joʼkan bʼiʼ, chanru truuq xkʼebʼal reetal kʼaru naxkʼoxla li Yos chirix aʼin?
Saʼ li hu li kixtzʼiibʼa laj Pablo choʼq rehebʼ laj Gálatas kixye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirix li narataw li tzʼejwalej ut li naruuchi li xsantil musiqʼej li Yos. Chʼolchʼo chiqu li naruuchi li santil musiqʼej: rahok, sahil chʼoolej, tuqtuukilal, kuyuk, chaabʼilal, usilal, paabʼank, tuulanil ut kuyuk ibʼ. Abʼan kʼaru li naʼlebʼ narataw li tzʼejwalej? «Nawno chi us kʼaru nachalk rikʼin li tzʼejwalej: koʼbʼeetak yumbʼeetak, muxuk ibʼ, joʼmaajoʼil wank, xloqʼoninkil li yal kʼoxlanbʼil yos, tuulak, xikʼil uuchink, poʼok ru junajil, kaqalik, josqʼink, yoobʼank raaxiikʼ, wechʼij ibʼ, jachok ibʼ, sowenk, kalaak, num waʼak num ukʼak, ut wank chik xkomon joʼkebʼ aʼin. Chirix a kʼaʼaq re ru aʼin ak inyehom eere, ut ninjultika wiʼ chik cheru naq ebʼ li nekeʼbʼaanunk re chixjunil aʼin moko teʼreechani ta li xnimajwal awabʼejihom li Yos» (Gálatas 5:19-23, SBG).
Qakʼehaq reetal li xraqik, naq kixye: «Wank chik xkomon joʼkebʼ aʼin». Laj Pablo moko kixye ta chixjunil li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li narataw li tzʼejwalej. Moko us ta naq junaq li qas qiitzʼin tixye: «Li Santil Hu nikinxkanabʼ xbʼaanunkil yalaq kʼaru li naʼlebʼ li moko wank ta saʼ xyanq li kixye laj Pablo naq nachalk rikʼin li narataw li tzʼejwalej». Chʼolchʼo naq li junjunq tento naq tkʼoxlaq chiʼus re xkʼebʼal reetal kʼaru ebʼ li naʼlebʼ li moko wank ta chi tzʼiibʼanbʼil saʼ li hu Gálatas abʼan naʼokenk saʼ xyanq li kixye «wank chik xkomon joʼkebʼ aʼin». Wi wank junaq naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ li naxnaw naq naʼokenk saʼ xyanq li kixye laj Pablo «wank chik xkomon joʼkebʼ aʼin» ut inkʼaʼ naxjal xnaʼlebʼ moko trechani ta li osobʼtesihom li tixkʼam chaq li Xʼawabʼejilal li Yos.
Joʼkan bʼiʼ, tento tqanaw xkʼebʼal reetal kʼaru li naʼlebʼ inkʼaʼ nawulak chiru li Jehobʼa. Ma chʼaʼaj xbʼaanunkil? Qayehaq naq laj bʼanonel tixye aawe naq taatzeka chik naabʼal li kiʼil qʼeen ut inkʼaʼ chik li pastel, li helado malaj jalan chik. Ma us malaj inkʼaʼ us naq taatzeka li pastel? Qajultikaq wiʼ chik li naruuchi li santil musiqʼej ut li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li tzʼejwalej: Ma us malaj inkʼaʼ us li bʼich li naraj rabʼinkil li hermaan? Chʼolchʼo naq moko naxkʼutbʼesi ta li rahok, li usilal, li kuyuk ibʼ ut jalan chik li naʼlebʼ li naruuchi li musiqʼej. Moko naʼajmank ta chiru li hermaan junaq li chaqʼrabʼ li tixye naq li Jehobʼa inkʼaʼ nawulak chiru ebʼ li bʼich aʼin. Li naʼlebʼ aʼin nakʼanjelak ajwiʼ chirix li naqayaabʼasi, ebʼ li pelikula li naʼilmank saʼ tele, li bʼatzʼunk saʼ li kʼanjelobʼaal chʼiichʼ, li internet ut wank chik xkomon.
Kʼaru ttenqʼanq qe re xnawbʼal chanru tqatiqibʼ qibʼ?
Li Santil Hu naxkʼe ajwiʼ li naʼlebʼ chirix chanru tqatiqibʼ ut tqayiibʼ qibʼ. Aʼin tixtenqʼa laj paabʼanel re naq tixtiqibʼ ribʼ joʼ naʼajmank. Naq naqasikʼ chanru xtiqibʼankil qibʼ naqakʼutbʼesi rikʼin li qabʼaanuhom naq naqaj xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa. Joʼ ak xqil, usta li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼe li chaqʼrabʼ choʼq re junjunq li naʼlebʼ li naqabʼaanu, aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq maakʼaʼ naraj re li nekeʼxbʼaanu laj kʼanjel chiru. Ebʼ li kristiʼaan nekeʼwulak chiru roksinkil jalan jalanq li tʼikr saʼ jalan jalanq chi naʼajej ut li nawbʼil ru anaqwan najalaak saʼ xnumikebʼ li kutan. Li Yos naxkʼe li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu re xbʼeresinkil li xtenamit saʼ jalan jalanq li hoonal ut li naʼajej.
Jun eetalil, saʼ 1 Timoteo 2:9, 10, SBG, naxye: «Joʼkanaqebʼ ajwiʼ li ixq, tiqtooqebʼ chi chaabʼil, cheʼxtiqibʼaq ribʼ saʼ xyaalal joʼ chanru xkʼulubʼebʼ, moko chi kʼoloxinbʼilaq ta li rismalebʼ chi moko rikʼin oor, lemtzʼil qʼol malaj aqʼej qʼaxal terto xtzʼaq, rikʼin bʼan chaabʼil bʼaanuhom joʼ xkʼulubʼebʼ li ixq nekeʼraj roxloqʼinkil li Yos». Joʼkan bʼiʼ, ebʼ li hermaan tento teʼxtzʼil rix kʼaru nekeʼxkʼoxla ebʼ li qas qiitzʼin li wankebʼ saʼ li xteep chirix li tʼikr li nekeʼroksi. Aʼin jwal wank xwankil xbʼaan naq aʼ yaal chanru naqatiqibʼ qibʼ naru tqabʼaanu naq ebʼ li kristiʼaan teʼxjal li nekeʼxkʼoxla chirix li Santil Hu (2 Corintios 6:3). Saʼ xkʼabʼaʼ naq naqaj xkʼebʼal jun chaabʼil eetalil, inkʼaʼ naqoksi li tʼikr li nawulak chiqu wi aʼin naxchʼina xchʼool ebʼ li junchʼol (Mateo 18:6; Filipenses 1:10).
Wi naqakʼe reetal naq li nawulak chiqu roksinkil naxtochʼ xchʼool ebʼ li junchʼol, us raj naq toonaʼlebʼaq joʼ li apóstol Pablo ut tqajal qanaʼlebʼ re naq tqatenqʼahebʼ li junchʼol re naq teʼkʼanjelaq chiru li Jehobʼa. Laj Pablo kixye: «Kʼamomaq eere wikʼin joʼ laaʼin ninkʼam we rikʼin li Kriist» (1 Corintios 11:1, SBG). Ut chirix li Jesús, kixtzʼiibʼa: «Li Kriist ajwiʼ inkʼaʼ kixsikʼ li kʼaru kiwulak chiru». Chʼolchʼo ru li naʼlebʼ li kixkʼe laj Pablo rehebʼ laj paabʼanel: «Laaʼo li kaw qachʼool saʼ li qapaabʼaal tento naq tqakuy li xchʼinal xpaabʼaalebʼ li toj qʼunebʼ xchʼool, ut miqasikʼ kaʼajwiʼ li kʼaru nawulak chiqu. Li junjunq saʼ qayanq chixyalaq xqʼe re kʼulubʼaak xbʼaanebʼ li ras riitzʼin rikʼin xbʼaanunkil li us ut re xkabʼlankil ru li xyuʼam» (Romanos 15:1-3, SBG).
Chanru tqatzol xsikʼbʼal chiʼus li naqaj saʼ li qayuʼam
Chanru toonaʼlebʼaq chiʼus re xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa usta moko wank ta junaq li chaqʼrabʼ chirix junaq li naʼlebʼ? Wi wulaj wulaj naqil xsaʼ li Santil Hu ut naqakʼe qaqʼe chi xtawbʼal ru ut naʼlebʼak chirix li naxye, tqanaw ut tqatzol li nawulak chiru li Jehobʼa ut chaabʼil li tqasikʼ xbʼaanunkil. Aʼin moko saʼ junpaat ta naru xbʼaanunkil. Joʼ naʼajmank li hoonal re rilbʼal naq yook chi kʼiik junaq li chʼinaʼal, joʼkan ajwiʼ naʼajmank li hoonal re naq tqakʼe reetal naq yooko chi nachʼok chixkʼatq li Jehobʼa ut naq chaabʼil chik nokoonaʼlebʼak chirix li naqasikʼ xbʼaanunkil. Joʼkan naq, naʼajmank naq wank qakuyum re naq inkʼaʼ tchʼinaaq qachʼool wi naqakʼe reetal naq moko chaabʼil ta yook chi elk li xqakʼoxla. Joʼkan ajwiʼ moko nakʼiik ta li qapaabʼal yal saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼnumeʼk ebʼ li kutan. Joʼ ak xqil naʼajmank naq tqatzol li Santil Hu ut tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa (Hebreos 5:14).
Naq li Jehobʼa naxkʼe qe junaq li chaqʼrabʼ ut naqapaabʼ, naqakʼutbʼesi naq naqaj abʼink chiru. Abʼan naq maakʼaʼ junaq li chaqʼrabʼ ut li naqasikʼ xbʼaanunkil nawulak chiru li Jehobʼa, naqakʼutbʼesi naq qʼaxal naqara li Jehobʼa ut naq naqaj xsahobʼresinkil xchʼool. Naq tqanumsi naabʼal li hoonal saʼ xkʼanjel li Jehobʼa ut toojiloq chixkʼatq, t-alaaq saʼ qachʼool naʼlebʼak joʼ aʼan ut joʼ li Jesús. Tqaj naq li Santil Hu tooxtenqʼa re naq li tqasikʼ xbʼaanunkil twulaq chiru li Yos. Naq naqasahobʼresi xchʼool li qachoxahil Yuwaʼ rikʼin li naqasikʼ xbʼaanunkil, naqakʼe reetal naq qʼaxal nasahoʼk ajwiʼ qachʼool laaʼo.
[Jalam u]
Usta najalaak li naʼoksimank saʼ jalan jalanq li naʼajej, tento tqatiqibʼ qibʼ joʼ naxye li Santil Hu