Xnawbʼal li tkʼulmanq
Ma ak xaakʼoxla chanruhaq laayuʼam ut xyuʼam laajunkabʼal saʼebʼ li kutan chalk re? Ma nakaakʼoxla naq bʼihomaqebʼ ut raaroqebʼ malaj wanqebʼ saʼ nebʼaʼil ut xjunesebʼ? Ma najtaq roq li xyuʼamebʼ malaj teʼkamq naq toj saajebʼ? Chiru naabʼal chihabʼ naabʼalebʼ li kristiʼaan ak xeʼxbʼaanu ebʼ li patzʼom aʼin.
Saʼebʼ li qakutan, li nekeʼxye li tkʼulmanq, nekeʼxtzʼil rix li xwanjik li ruuchichʼochʼ re xnawbʼal kʼaru teʼxye. Wank sut natzʼaqlok ru ut wank sut inkʼaʼ. Jun eetalil, saʼ 1912 laj Guglielmo Marconi, li kibʼaanunk re naq yalaq bʼar t-abʼimanq li xyaabʼ kuxej li naʼelk saʼ li raay, kixye: «Li naʼlebʼ aʼin tixbʼaanu naq maakʼaʼaq chik li yalok u». Ut saʼ 1946 laj Darry F. Zanuck li najolomink li 20th Century Fox, kixye: «Maajun li naʼlebʼ truuq wank saʼ li tele chiru waqibʼ po, xbʼaan naq li kristiʼaan saʼ junpaat teʼtitzʼq chi rilbʼal jun li kaax rajlal qʼoqyink».
Naabʼal li kristiʼaan nekeʼxsikʼ xtenqʼ rikʼinebʼ laj qʼe re xnawbʼal chanruhaq li xyuʼamebʼ. Ut ebʼ li naʼlebʼ aʼin junelik natawmank saʼebʼ li esilhu. Junchʼol chik nekeʼxik rikʼinebʼ laj tuul li nekeʼxye naq naru «nekeʼxye» kʼaru tkʼulmanq saʼebʼ li kutan chalk re, naq nekeʼroksi ebʼ li kaart ut naq nekeʼril xsaʼ laawuqʼ.
Saʼ najter qʼe kutan, ebʼ li kristiʼaan nekeʼxsikʼ xtenqʼ rikʼinebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li paabʼal re xnawbʼal kʼaru tkʼulmanq saʼebʼ li kutan chalk re ut ebʼ aʼan nekeʼxye li esil li nekeʼxye li xyosebʼ. Joʼkan kixbʼaanu laj Creso, li awabʼej re li tenamit Lidia. Naq ok re chi yalok rikʼin laj Ciro re li tenamit Persia, kixtaqla ebʼ li mayej re jun laj kʼamolbʼe saʼ li paabʼal aran Delfos (Grecia) re xnawbʼal chanru t-elq saʼ li yalok u. Kiyeheʼk re laj Creso naq wi tyaloq rikʼin laj Ciro tsachmanq ru «jun li nimla awabʼejilal». Saʼ xchʼool laj Creso naq tqʼaxoq u abʼan moko joʼkan ta kikʼulmank.
Li keʼxye re laj Creso maakʼaʼ xyaalal xbʼaan naq chʼolchʼo ru naq jun rehebʼ li awabʼej tqʼaxoq u. Li naʼlebʼ aʼin, kixkʼam chaq rahilal saʼ xbʼeen laj Creso. Ut saʼebʼ li qakutan, ma us yookebʼ chi elk li kristiʼaan li nekeʼxsikʼ xtenqʼ rikʼin jalan jalanq li naʼlebʼ re xnawbʼal chanru teʼelq saʼebʼ li kutan chalk re?