«Usta nebʼaʼ xinyoʼlaak, li Jehobʼa xinxbʼihomobʼresi»

CHIRUHEBʼ li chihabʼ li xinwank saʼ li tzolebʼaal moko naabʼal ta xjalaak saʼ linyuʼam. Ebʼ li kokʼal li nekeʼxtikibʼ tzolok aawikʼin aʼanebʼ ajwiʼ laawechtzolom naq naraqeʼk li tzolok. Joʼkan naq, saʼ li tenamit, kachʼin chik ma chiqajunilo naqanaw ani li qakʼabʼaʼ chiqajunqal.

Saʼ li naʼaj Liberty wank ebʼ li xnaʼaj ebʼ li ketomq ut awbʼil naabʼal li kʼal. Linyuwaʼ yook chi kʼanjelak rikʼin jun laj echal ketomq naq xinyoʼlaak. Joʼkan naq, saʼ linsaajilal, xintzol xchʼeʼbʼal jun li tractor ut xbʼaanunkil li jalan jalanq chi kʼanjel li naʼajmank saʼ kʼal.

Maajunwa xwil ru linyuwaʼ joʼ saajil winq. Naq xinyoʼlaak, linnaʼ wank 35 chihabʼ re ut linyuwaʼ, 56. Usta joʼkan, wank xmetzʼew, us nakʼutunk ut kawil winq. Jwal kaw xkʼanjelak ut xkʼut chiruhebʼ li xkokʼal naq teʼkʼanjelaq ajwiʼ. Usta moko naabʼal ta xtojbʼal, maajunwa xpaltoʼk qochoch, qatʼikr ut junelik xwank qatzakahemq. Junelik xwank qikʼin. Linyuwaʼ xkamk naq wank 93 chihabʼ re ut linnaʼ, 86. Maaʼani rehebʼ kixloqʼoni ru li Jehobʼa. Abʼanan, jun rehebʼ li wiitzʼin maajunwa xkanabʼom li Jehobʼa, chalen li chihabʼ 1972 rokik choʼq cheekel winq.

SAʼ LINSAAJILAL

Linnaʼ kaw chi paabʼank, ut rajlal Domingo nokooxkʼam saʼ li iklees Bautista. Naq wank 12 chihabʼ we, xwabʼi resil naq li Yos oxibʼ ru saʼ jun ut re xnawbʼal xinpatzʼ re linnaʼ: «Chanru naq li Jesus aʼan li Alalbʼej ut aʼan ajwiʼ li Yuwaʼbʼej?». Jultik we naq xye: «Aʼin muqmukil naʼlebʼ, aawaʼ. Inkʼaʼ tqataw ru». Ut relik chi yaal naq muqmukil naʼlebʼ choʼq we. Usta joʼkan, 14 chihabʼ wank we naq xkubʼeek inhaʼ saʼ jun li chʼina nimaʼ, bʼarwiʼ xineʼxsubʼ oxibʼ sut: jun xbʼaan li Yuwaʼbʼej, xkabʼ xbʼaan li Alalbʼej ut rox xbʼaan li santil musiqʼej.

Naq xinʼok wiʼ chik chi tzolok, wank chaq jun li wamiiw li napleetik saʼ mochbʼil uqʼ, ut xinxqʼunbʼesi re naq laaʼin ajwiʼ tintzol aʼin. Joʼkan naq, xinʼok xtzolbʼal aʼin ut xintzʼiibʼa wibʼ saʼ Golden Gloves, jun li molam li naxkʼut li pleetik chi joʼkan. Inkʼaʼ nawulak chaq chiwu aʼin, joʼkan naq xinyalok tana wiibʼ oxibʼaq sut ut xinkanabʼ. Moqon chik, xineʼxchap ebʼ laj puubʼ re Estados Unidos ut xineʼxkʼam Alemania. Aran wankin chaq, naq ebʼ li wankebʼ xwankil xineʼxtaqla saʼ li xtzolebʼaal ebʼ laj puubʼ xbʼaan naq xeʼxkʼoxla naq xinyoʼlaak re taqlank. Xeʼraj naq aʼinaq linkʼanjel. Abʼan moko chirix aʼin ta nawaj kʼanjelak, naq ak xinbʼaanu wiibʼ chihabʼ saʼ li kʼanjel li xeʼxtenebʼ saʼ inbʼeen, xinʼelk saʼ 1956. Moqon chik, xinʼok saʼ xyanq jun siir chik aj puubʼ abʼan jalanebʼ chiru aʼin.

LINʼAKʼ YUʼAM

Chiruhebʼ li chihabʼ aʼin, laaʼin ak nawekʼa wibʼ joʼ «tzʼaqal winq» joʼ nekeʼxye ebʼ li poyanam. Ebʼ li naʼlebʼ aʼin xintzol saʼebʼ li pelikula ut li nayeemank saʼ li qasutam. Choʼq we, ebʼ li winq li nekeʼxpuktesi li yaal moko tzʼaqalebʼ winq ta. Abʼan xinʼok xtzolbʼal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li xjalok re linyuʼam. Saʼ jun kutan, naq yookin chi xik saʼ tenamit, saʼ linkaqi bʼelebʼaal chʼiichʼ, wiibʼebʼ li ixqaʼal xeʼxkʼe xsahil linchʼool. Laaʼin ak innawebʼ ru, ranabʼebʼ li winq li xsumlaak rikʼin li xkachʼinal ru ebʼ li wanabʼ. Ebʼ li ixqaʼal aʼin, ebʼ aj Testiiw. Ut, ak nekeʼxkʼe chaq we li hu Laj Kʼaakʼalehom ut ¡Despertad!, abʼan nawil naq li hu Laj Kʼaakʼalehom jwal chʼaʼaj xtawbʼal ru. Abʼanan, saʼ li hoonal aʼin, xineʼxbʼoq saʼ li xchʼutamebʼ li naxkʼabʼaʼi Tzolok chirix li Santil Hu, aʼin jun li chʼina chʼutam li nawank saʼebʼ li rochoch ut aran natzolmank li Santil Hu ut nawank ajwiʼ xsumenkil. Xinye rehebʼ naq toj tinkʼoxla ma tinxik. «Ma yaal?», chankebʼ we chi seʼseʼ li ruhebʼ. «Yaal», chankin rehebʼ.

Usta xʼok inkʼaʼuxl naq xinkʼe li waatin, abʼan xinkʼoxla naq inkʼaʼ naru tinye rehebʼ naq inkʼaʼ. Joʼkan naq, chiru li qʼoqyink aʼan, xinwulak saʼ li chʼutam aʼin. Li jwal xsachk wiʼ linchʼool naq ebʼ li kokʼal nekeʼxnaw chiʼus chirix li Santil Hu. Usta rajlal Domingo xinwulak saʼ li iklees rikʼin linnaʼ, maakʼaʼ ajwiʼ ninnaw. Abʼan anaqwan nawaj chik xtzolbʼal xkomon li naʼlebʼ ut xinkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu. Saʼ junpaat xintzol naq li xkʼabʼaʼ li Nimajwal Yos aʼan Jehobʼa. Abʼan junxil, naq xinpatzʼ re linnaʼ anihebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa, kixye we: «Ah, aʼanebʼ nekeʼxloqʼoni jun tiixil winq li naxkʼabʼaʼi Jehobʼa». Abʼan anaqwan xwekʼa naq xtʼaneʼk li tʼikr li wank saʼ wu.

Saʼ junpaat xinʼok chi kʼiik saʼ linpaabʼal xbʼaan naq ninnaw naq aʼin li yaal. Ak bʼeleebʼ xpo inwulajik saʼ li xchʼutamebʼ naq xkubʼeek inhaʼ ut aʼin xinbʼaanu saʼ Marzo re 1957. Xjalaak linkʼaʼuxl chirix li yuʼam. Jwal nasahoʼk saʼ linchʼool xnawbʼal li naxkʼut li Santil Hu chirix chanru li xbʼaanuhom li «tzʼaqal winq». Li Jesus moko aj maak ta. Jwal wank chaq xwankil ut xmetzʼew chiru yalaq ani chi winq. Abʼan maajunwa kixchap ribʼ re xyalbʼal xmetzʼew rikʼin junaq chik winq, kikʼulmank bʼan joʼ kixye chaq li Santil Hu, kixkanabʼ naq tkubʼsiiq xwankil (Is. 53:2, 7). Xintzol naq ani naraj xtaqenkil li Jesus tento naq «chaabʼilaq [...] rikʼinebʼ chixjunilebʼ» (2 Tim. 2:24).

Ut, saʼ li chihabʼ 1958 xinʼok choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Moqon chik xinkanabʼ li kʼanjel aʼin, abʼan moko chi junajwa ta. Kʼaʼut? Xbʼaan naq xwaj sumlaak! Ut xinsumaak rikʼin li xGloria, jun rehebʼ li ixqaʼal li xbʼoqok we saʼ li chʼutam. Maajunwa xʼok inkʼaʼuxl chirix li xinbʼaanu, xbʼaan naq li xGloria jun tertokil pek ut toj joʼkan ajwiʼ anaqwan. Choʼq we li xGloria jwal terto xtzʼaq chiru jun tertokil pek ut jwal sa saʼ linchʼool xbʼaan naq xinsumlaak rikʼin. Anaqwan li xGloria tixseeraqʼi bʼayaq eere chirix li xyuʼam:

«Linnaʼ linyuwaʼ xeʼwank 17 ralal xkʼajol. Linnaʼ kaw chaq xpaabʼal joʼ aj Testiiw ut kikamk naq 14 chihabʼ we. Aran naq linyuwaʼ xʼok chi tzolok chirix li Santil Hu. Saʼ xkʼabʼaʼ naq maaʼani chik linnaʼ, linyuwaʼ kiʼaatinak rikʼin li nataqlank saʼ lintzolebʼaal re xkʼubʼankil jun li naʼlebʼ. Li was ixq ak ok re xraqbʼal li xtzolbʼal re xkʼulbʼal ribʼ. Linyuwaʼ kixpatzʼ re ma naru naq li was tchalq jun sut saʼ li tzolebʼaal ut laaʼin chik saʼ li jun chik kutan. Naq jun qe txik saʼ li tzolebʼaal, li jun chik tkanaaq chi rilbʼalebʼ li qiitzʼin ut xkʼubʼankil li tzakahemq re naq toowaʼaq saʼ komonil naq twulaq li qayuwaʼ. Li nataqlank saʼ li tzolebʼaal kixkʼulubʼa aʼin, ut joʼkan xqabʼaanu toj reetal naq xkʼul ribʼ li was. Wiibʼ li junkabʼal aj Testiiw xeʼtzolok qe chirix li Santil Hu ut 10 rehebʼ li was ut ebʼ li wiitzʼin ut laaʼin xooʼok choʼq aj Testiiw. Jwal nawulak chaq chiwu li puktesink, usta inkʼaʼ naʼelk chaq wu chi aatinak. Abʼan laj Samuel junelik xinxtenqʼa chiruhebʼ li chihabʼ aʼin».

Li xGloria ut laaʼin xoosumlaak saʼ Febrero re 1959. Jwal nawulak chaq chiqu wank choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Saʼ xkʼabʼaʼ naq nawulak chiqu Betel, saʼ Julio re li chihabʼ ajwiʼ aʼin xqataqla qahu re naq tooʼeʼxkʼul chi kʼanjelak aran. Jun li qech aj paabʼanel Simon Kraker, li jwal raaro, aʼan kixbʼaanu qe wiibʼ oxibʼ li patzʼom. Abʼan kixye qe naq saʼ Betel inkʼaʼ yookebʼ xkʼulbʼal li sumsukebʼ. Usta xnumeʼk naabʼal chihabʼ, maajunwa xqakanabʼ xkʼoxlankil naq naqaj kʼanjelak aran, toj reetal kiwulak li kutan aʼin.

Tojaʼ naq xootzʼiibʼak wiʼ chik saʼ Betel re xnawbʼal bʼar naru nokooxik chi puktesink. Naq xooʼeʼxsume, jun ajwiʼ li naʼaj xeʼxtzʼiibʼa chaq: Pine Bluff, Arkansas. Chiruhebʼ li kutan aʼan, aran wank chaq wiibʼ li chʼuut, jun choʼq rehebʼ li saq ut jun choʼq rehebʼ li qʼeq. Xooʼeʼxtaqla saʼ xchʼuutebʼ li qʼeq bʼarwiʼ wank tana 14 aj puktesinel.

JUN NIMLA CHʼAʼAJKILAL, EBʼ LI SAQ XIKʼ NEKEʼRIL EBʼ LI QʼEQ

Maare teekʼoxla kʼaʼut ebʼ li xchʼuut ebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa jachjokebʼ. Saʼebʼ li kutan aʼin maakʼaʼ naru chaq xbʼaanunkil. Li xchaqʼrabʼ li tenamit inkʼaʼ naxkʼe saʼ ajl naq ebʼ li qʼeq ut ebʼ li saq wanqebʼ saʼ junajil bʼarwiʼ naabʼalebʼ li poyanam, ut wi teʼxbʼaanu raj teʼrahobʼtesiiq. Saʼ naabʼal ebʼ li naʼaj, ebʼ li qech aj paabʼanel nekeʼxkʼoxla naq teʼpukʼiiq li Xchʼutlebʼaalebʼ wi ebʼ li saq ut ebʼ li qʼeq teʼxjunaji ribʼ. Ut yaal aʼin, xbʼaan naq ak xkʼulmank chaq. Wi ebʼ laj Testiiw li qʼeq xtibʼelebʼ teʼpuktesinq saʼ xteepebʼ li saq, naru teʼchapeʼq ut teʼteniiq xbʼaanebʼ laj kʼaakʼalenel tenamit. Joʼkan naq, re naq tooruuq chi puktesink, xqapaabʼ li naxye li chaqʼrabʼ toj reetal naq saʼ junaq kutan t-usaaq aʼin.

Kitawmank ajwiʼ li chʼaʼajkilal saʼ li puktesink. Wank sut, naq yooko chi puktesink saʼ xteepebʼ li qʼeq, inkʼaʼ naqanaw naq rochochebʼ peʼ li saqebʼ xtibʼel yooko xtochʼbʼal. Saʼ junpaat xqakʼoxla li tqabʼaanu, ma tqaye li esil rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin malaj tqaye rehebʼ naq xoosach ut tooxik. Joʼkan chaq li wank saʼebʼ li kutan aʼan.

Yaal, joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink, tento tookʼanjelaq chi kaw re naq toowaʼaq. Moko saʼ chixjunil ta ebʼ li qakʼanjel nokooʼeʼxtoj chiʼus chiru li kutan. Li xGloria nakʼanjelak saʼ wiibʼ oxibʼ li ochoch, ut saʼ jun rehebʼ aʼin xeʼxkʼulubʼa naq tintenqʼa re naq tqachoy saʼ junpaat. Naq nokooraqeʼk, naqawaʼ li tzakahemq li nekeʼxkʼe chaq qe. Rajlal xamaan, li xGloria naxjiʼ li raqʼ jun li junkabʼal ut laaʼin ninkʼanjelak saʼ xnaʼaj li uutzʼuʼuj, ninmes xlemil li ochoch ut ninbʼaanu ajwiʼ jalan chik ebʼ li kʼanjel. Saʼ rochoch jun li junkabʼal li saqebʼ xtibʼel, li xGloria naxmes li xlemil li ochoch, abʼan chisaʼ, ut laaʼin, chirix. Saʼ xkʼabʼaʼ naq li kʼanjel aʼin riiq jun kutan, nekeʼxkʼe qawa. Abʼan li xGloria nawaʼak saʼ ochoch, abʼan moko saʼ xyanq ta li junkabʼal, ut laaʼin, saʼ xnaʼaj li bʼelebʼaal chʼiichʼ. Maakʼaʼ nawaj re. Kʼajoʼ xsahil li tibʼelwa. Chaabʼil li junkabʼal aʼin, yal nekeʼxbʼaanu li naxye li chaqʼrabʼ. Jultik we naq saʼ jun kutan xooxaqli chi xkʼebʼal xyaʼal li bʼelebʼaal chʼiichʼ. Ut naq xnujak li xnaʼaj, xinpatzʼ re li winq ma naru naroksi li xGloria, li tzʼeqlebʼaal. Xinxkaʼya chi josqʼ xnaqʼru ut xye we: «Tzʼaptzʼo».

JULTIK WE EBʼ LI NIMLA USILAL

Usta joʼkan, xqataw rusilal li wank rikʼinebʼ li qech aj paabʼanel. Ut jwal nawulak chiqu li puktesink! Naq xoowulak saʼ Pine Bluff, xookanaak saʼ rochoch li cheekel winq li nakʼubʼank re li kʼanjel saʼ xyanqebʼ li cheekel winq. Li rixaqil moko aj Testiiw ta, ut li xGloria kiʼok xkʼebʼal xtzolbʼal chirix li Santil Hu. Joʼkan ajwiʼ li rabʼin li cheekel winq aʼin ut li xjiʼ keʼok chi tzolok wikʼin. Li rixaqil ut li rabʼin keʼok chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut xeʼkubʼeek xhaʼ.

Keʼwank qamiiw li rarookebʼ qabʼan saʼ li xchʼuut ebʼ li saq. Nokooʼeʼxbʼoq chi waʼak, abʼan nokooxik naq ak xʼok li qʼoqyink re naq maaʼani tooril rochbʼenebʼ. Li molam Ku Klux Klan, li naxkʼut li xikʼ ilok ut li raaxiikʼ, kaw chaq chiruhebʼ li kutan aʼan. Jultik we naq xwil jun li winq chunchu chiru rochoch saʼ xninqʼehebʼ li kamenaq, jutju saʼ saqi tʼikr, tzʼaptzʼo xjolom ut xnaqʼru, tiqto joʼebʼ laj Ku Klux Klan. Ebʼ li naʼlebʼ aʼin inkʼaʼ kixbʼaanu naq ebʼ li hermaan teʼxkanabʼ xkʼutbʼal li xchaabʼilal. Saʼ jun li saqʼehil, maakʼaʼ qatumin re li nimla chʼutam, ut jun li qech aj paabʼanel xloqʼ li qabʼelebʼaal chʼiichʼ Ford 1950 re naq tooruuq chi xik. Jun po tana xnumik aʼin, tojoʼ tooraqeʼq chi puktesink ut xkʼebʼal chaq xtzolbʼal ebʼ li poyanam, nokooxeyank xbʼaan li tiʼeq naq xoowulak sa ochoch. Xsach qachʼool chi rilbʼal li qabʼelebʼaal chʼiichʼ chiru li qochoch! Chiru xlemil li qabʼelebʼaal wank jun li hu li naxye: «Ninqʼaxtesi eere leebʼelebʼaal chʼiichʼ. Aʼin jun li maatan choʼq eere. Leerech aj paabʼanel».

Jun chik li osobʼtesink li inkʼaʼ nasach saʼ linchʼool. Saʼ li chihabʼ 1962, xinbʼoqeʼk chi tzʼaqonk saʼ li Tzolok chirix li Xʼawabʼejilal li Yos li xwank saʼ South Lansing, Nueva York. Li tzolok aʼin riiq jun po choʼq rehebʼ li li nekeʼrulaʼani jun teep chi chʼuut, li junjunq chi teep ut li naqil ebʼ li chʼuut. Abʼan naq xineʼxbʼoq maakʼaʼ inkʼanjel ut kachʼin ajwiʼ intumin. Jun li molam chirix li aatinobʼaal chʼiichʼ li wank Pine Bluff xbʼaanu we wiibʼ oxibʼ li patzʼom re xkʼebʼal inkʼanjel. Wi xineʼxkʼul ra, laaʼin li xbʼeen qʼeqil winq li tkʼanjelaq aran. Moqon, xeʼxye naq teʼxkʼe we li kʼanjel. Kʼaru raj tinbʼaanu? Maakʼaʼ intumin re xik saʼ Nueva York. Xinkʼoxla xsumenkil li kʼanjel ut xtzʼeqtaanankil li tzolok. Naq ok we raj xtzʼiibʼankil jun li hu re xtzʼeqtaanankil li tzolok xinkʼul jun li naʼlebʼ li maajunwa tsachq saʼ linchʼool.

Jun li qech aj paabʼanel ixq, li sumsu rikʼin jun li maawaʼ aj Testiiw, kixtochʼ li qochoch ut kixkʼe we jun li hu nujenaq chi tumin. Li ixq aʼin ut wiibʼ oxibʼ rehebʼ li xkokʼal li toj kachʼinebʼ nekeʼxik len eqʼla chi kʼanjelak re xmichʼbʼal li yiibʼ aj pim saʼ li awimq re algodon. Keʼxkʼoxla naq rikʼin li tumin aʼin tinruuq chi xik Nueva York. Li qech aj paabʼanel aʼin kixye we: «Ayu saʼ laatzolebʼaal, tzol chixjunil li teʼxkʼut chaawu ut, naq tatsutqʼiiq, taakʼut chiqu li xaatzol chaq». Moqon, xinpatzʼ saʼ linkʼanjel ma naru tintikibʼ toj saʼ oobʼ xamaan, abʼan xeʼxye we naq maajoqʼe. Maakʼaʼ xwaj re xbʼaan naq ak chʼolchʼo chiwu li tinbʼaanu. Kʼajoʼ xsahil saʼ linchʼool naq inkʼaʼ xinkʼulubʼa li kʼanjel aʼin.

Li xGloria tixseeraqʼi qe chanru najultikoʼk re li qawanjik aran Pine Bluff: «Kʼajoʼ xwulak chiwu li qateep. Wank tana 15 malaj 20 lintzolom chirix li Santil Hu. Eqʼla nokooxik chi puktesink chirekabʼlal, ut ewu naqatzolebʼ li poyanam. Wank sut nokooraqeʼk toj 11 re qʼoqyink. Nawulak chaq chiqu li puktesink! Aran raj xinkanaak junelik, ut ninye chi yaal naq inkʼaʼ raj xinkanabʼ li naʼaj aʼin chi moko saʼ xkʼabʼaʼ li ulaʼanink chʼuut. Abʼan li Jehobʼa ak kʼubʼkʼu saʼ xchʼool li naraj choʼq qe». Relik chi yaal naq joʼkan!

NAQ XOOʼOK CHI ULAʼANINK CHʼUUT

Naq wanko choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink aran Pine Bluff, xootzʼiibʼak re naq tqabʼaanu 130 hoonal saʼ li puktesink. Chʼolchʼo chiqu naq teʼxkʼe qe li kʼanjel aʼin xbʼaan naq li cheekel winq li narulaʼani li junjunq chi teep kiraj naq tooxik chi tenqʼank saʼ jun li chʼuut re Texas. Yooko tzʼaqal ratawankil jun li kʼanjel chi joʼkan. Yooko chi oybʼenink ut oybʼenink... Abʼan maakʼaʼ nawulak saʼ xnaʼaj ebʼ li esilhu. Moqon chik, saʼ Enero re 1965, xwulak jun li esilhu. Xooxaqabʼaak chi rulaʼaninkilebʼ li chʼuut! Chiru li chihabʼ ajwiʼ aʼin, kixaqabʼaak chi rulaʼaninkil jun teep chi chʼuut li qech aj paabʼanel Leon Weaver, li wank saʼebʼ li qakutan joʼ cheekel winq li naxkʼubʼ ut naril li qakʼanjel saʼ Estados Unidos.

Nachalk inxiw chi xkʼoxlankil naq tinxik chi ulaʼanink chʼuut. Maare jun chihabʼ chik ma nikineʼxxaqabʼ saʼ li kʼanjel aʼin ut li cheekel winq li narulaʼani li junjunq chi teep (James Thompson, alalbʼej) kixtzʼil rix linnaʼlebʼ. Xchʼolobʼ chiwu kʼaru tento tinbʼaanu re naq t-usaaq linnaʼlebʼ ut bʼar wank ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ naʼajmank chiru li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut. Moko najt ta xtikibʼankil li kʼanjel aʼin naq xinkʼe reetal naq jwal chaabʼil ebʼ li naʼlebʼ li xkʼe chaq we. Li qech aj paabʼanel Thompson aʼan li xbʼeen cheekel winq li xoorulaʼani naq ak xaqabʼanbʼilin chik saʼ li kʼanjel aʼin. Naabʼal li naʼlebʼ xintzol rikʼin li qech aj paabʼanel aʼin xbʼaan naq kaw chaq xpaabʼal.

Chiruhebʼ li chihabʼ aʼin, moko naabʼal ta xtzolbʼal nekeʼxkʼul ebʼ li nekeʼulaʼanink chʼuut. Chiru jun xamaan xwil chanru narulaʼani jun li chʼuut jun li cheekel winq ut saʼ li jun chik xamaan, ril linkʼanjel ut xkʼe wiibʼ oxibʼ linnaʼlebʼ. Chirix chik aʼan xookanaak qajunes. Jultik we naq xinye re xGloria: «Ma ak xik re?». Abʼan moqon, xinkʼe reetal naq junelik wankebʼ li teʼtenqʼanq aawe wi nakaakanabʼ naq teʼxbʼaanu. Toj wank saʼ linchʼool naq xineʼxtenqʼa li wechpaabʼanel joʼ laj James Brown, li naʼulaʼanink chʼuut, ut laj Fred Rusk, li wank saʼ Betel.

Saʼebʼ li kutan aʼan, xikʼ nekeʼril chaq ribʼebʼ li qʼeq ut ebʼ li saq. Saʼ jun kutan, laj Ku Klux Klan kixkʼubʼ naq ebʼ li poyanam teʼxbʼeni ribʼ saʼ jun li tenamit re Tennessee bʼarwiʼ yooko chi ulaʼanink. Jultik ajwiʼ we naq yooko chi puktesink ut xooxaqliik saʼ jun li waʼlebʼaal yal junpaat ajwiʼ. Naq xkohink saʼ tzʼeqlebʼaal, xinxtaqe peʼ jun li yiibʼ aj winq ut bʼonbʼil ru li xtel rikʼin reetalil li xikʼ ilok. Abʼan jun li qechpaabʼanel saq xtibʼel, jwal nim ut kaw ribʼ chiru li winq aʼin, xooxtaqe ut kixye: «Ma us wankat hermaan Herd?». Li winq xkoho saʼ junpaat ut inkʼaʼ kiʼok saʼ tzʼeqlebʼaal. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, xintzol naq li xikʼ ilok inkʼaʼ nachalk saʼ xkʼabʼaʼ li xbʼonol li qatibʼel nachalk bʼan saʼ xkʼabʼaʼ li xmaak laj Adan. Ut naq laawechpaabʼanel inkʼaʼ tatxtzʼeqtaana, maakʼaʼ naxye chanru xbʼonol li xtibʼel, ut wi aajel ru tixkʼe li xyuʼam chaawix.

LI JEHOBʼAʼ KIXBʼIHOMOBʼRESI LINYUʼAM

Xookʼanjelak 33 chihabʼ saʼ li ulaʼanink chʼuut abʼan 21 rehebʼ aʼin xwulaʼani li junjunq chi teep. Chiruhebʼ li chihabʼ aʼin xintaw naabʼal li bʼihomal chirix li Yos, li osobʼtesink ut li chʼinaʼusil bʼaanuhom. Abʼan moko aʼin ta chixjunil. Saʼ li po Agosto 1997, xqakʼul li naqaj. Xooʼeʼxbʼoq chi kʼanjelak saʼ Betel re Estados Unidos! Saʼ li jun chik po, 38 chihabʼ tana xpatzʼbʼal aʼin naq xooʼok chi kʼanjelak saʼ Betel. Xinkʼoxla naq li nekeʼjolomink, nekeʼraj naq inkʼaʼ najt tinkʼanjelaq aran, abʼan moko joʼkan ta.

Naq xintikibʼ, xintenqʼahebʼ li nekeʼril li puktesink. Naabʼal xintzol aran, ebʼ li hermaan nekeʼxsume li xpatzʼom ebʼ li cheekel winq li nekeʼxkʼubʼ li kʼanjel saʼ xyanqebʼ li cheekel winq ut li nekeʼulaʼanink chʼuut saʼ chixjunil li tenamit. Ebʼ li patzʼom aʼin jwal chʼaʼaj xtawbʼal ru. Oxloqʼ chiwu chanru xineʼxtenqʼa ut inkʼaʼ xeʼlubʼk chintzolbʼal. Ninkʼoxla naq, wi tineʼxtaqla wiʼ chik saʼ li kʼanjel aʼin, toj tintzol raj wiʼ chik.

Li xGloria ut laaʼin jwal nawulak chiqu kʼanjelak saʼ Betel. Kʼaynaqo chi wakliik eqʼla, ut aʼin li naʼajmank arin. Maare naq ak xnumeʼk jun chihabʼ, xinʼok chi kʼanjelak rikʼin li chʼuut li naril li puktesink re Li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa ut, chiru li chihabʼ 1999, xinkanaak joʼ jun rehebʼ. Naabʼal li naʼlebʼ xintzol saʼ li kʼanjel aʼin, abʼan li jwal loqʼ, naq li Jesukriist naxjolomi li xchʼuut li Yos, ut maawaʼ jun winq.

Naq ninʼilok chiwix, wank sut nawekʼa wibʼ joʼ li propeet Amos. Li Jehobʼa kixsikʼ jun li nebʼaʼ winq, aj ilol ketomq, li xkʼanjel maakʼa xwankil, naxtiqʼ ebʼ li iig re sicomoros, li ilbʼil joʼ xtzakahemqebʼ li nebʼaʼ. Li Yos kixkʼe choʼq propeet ut kirosobʼtesi (Amos 7:14, 15). Joʼkan ajwiʼ, li Jehobʼa kixsikʼ wu, ralalin jun li nebʼaʼ aj ilol ketomq re Liberty, ut kʼajoʼ xinrosobʼtesi, inkʼaʼ ninruuk rajlankil (Prov. 10:22). Usta nebʼaʼ xinyoʼlaak, maajunwa xinkʼoxla naq li Jehobʼa tbʼihomobʼresinq re linpaabʼal.