Li naqatzol rikʼin li Jesús chiru li 40 kutan naq toj maajiʼ naxik saʼ choxa

1, 2. Kʼaru xeʼxkʼul wiibʼ rehebʼ li xtzolom li Jesús naq yookebʼ chi xik Emaús?

WANKEBʼ saʼ li kutan 16 re nisán re li chihabʼ 33 ut ebʼ li xtzolom li Jesús rahebʼ saʼ xchʼool ut yookebʼ xxiw. Wiibʼ rehebʼ nekeʼelk Jerusalén ut nekeʼxik Emaús, jun li tenamit li nakanaak junlaju kilómetro bʼarwiʼ wankebʼ. Jwal rahebʼ saʼ xchʼool xbʼaan naq tojeʼ xeʼxkamsi li Jesús. Chanchan tawiʼ naq chixjunil li nekeʼroybʼeni naq tixbʼaanu li Mesiiy inkʼaʼ chik tkʼulmanq. Abʼan inkʼaʼ nekeʼxnaw li ok re chi kʼulmank.

² Jun li winq li inkʼaʼ nekeʼxnaw ru kiʼok chi bʼeek rikʼinebʼ. Ebʼ li xtzolom li Jesús nekeʼxseeraqʼi re li winq naq rahebʼ xchʼool xbʼaan chixjunil li yook chi kʼulmank rikʼin li Jesús. Moqon nakʼulmank jun li naʼlebʼ li tixjal li xyuʼamebʼ. Li winq kiroksi «li kixye chaq laj Moisés ut ebʼ li Propeet» re xchʼolobʼankil kʼaʼut keʼxrahobʼtesi ut keʼxkamsi li Mesiiy. Naq xeʼwulak Emaús ebʼ li xtzolom li Jesús xeʼxkʼe reetal naq li winq aʼan li Jesús, li kiwakliik chi yoʼyo. Joʼkan naq jwal sahebʼ saʼ xchʼool xbʼaan naq yookebʼ rilbʼal naq yoʼyo li Mesiiy (Luc. 24:​13-35).

3, 4. a) Kʼaru xeʼxkʼul li xtzolom li Jesús? (Hechos 1:3). b) Kʼaru tqatzol saʼ li tzolom aʼin?

³ Li Jesús naabʼal sut xkʼut ribʼ chiruhebʼ li xtzolom chiru li 40 kutan naq toj maajiʼ naxik saʼ choxa (yaabʼasi Hechos 1:3). Ut xbʼaan naq li Jesús kixwaklesihebʼ xchʼool, ebʼ li xtzolom inkʼaʼ chik nekeʼxuwak, jwal sahebʼ bʼan saʼ xchʼool ut kawresinbʼilebʼ chik re xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li Awabʼejilal.a

⁴ Naabʼal naru tqatzol chirix li kixbʼaanu li Jesús chiru li 40 kutan naq toj maajiʼ naxik saʼ choxa. Saʼ li tzolom aʼin, tqil naq li Jesús kiroksi chiʼus li hoonal re 1) xwaklesinkil xchʼoolebʼ li xtzolom, 2) re xtenqʼankilebʼ re naq teʼxtaw ru chiʼus li Santil Hu ut 3) re xkawresinkilebʼ naq teʼxkʼul xkomon xkʼanjel. Saʼ li junjunq chi naʼlebʼ tqil chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús.

CHANRU TQAWAKLESI XCHʼOOL EBʼ LI JUNCHʼOL

5. Kʼaʼut naʼajmank chiruhebʼ li xtzolom li Jesús naq teʼwaklesiiq xchʼool?

⁵ Kʼaʼut naʼajmank chiruhebʼ li xtzolom li Jesús naq teʼwaklesiiq xchʼool? Xbʼaan naq naabʼal rehebʼ xeʼxkanabʼ rochoch, xjunkabʼal ut ebʼ li xkʼanjel re roksinkil chixjunil li xhoonal re xtaqenkil li Jesús (Mat. 19:27). Wankebʼ ajwiʼ li moko us ta nekeʼileʼk xbʼaanebʼ li junchʼol chi kristiʼaan xbʼaan naq wankebʼ joʼ xtzolom li Jesús (Juan 9:22). Xeʼalaak saʼ xchʼool xbʼaanunkil aʼin saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼxpaabʼ naq li Jesús aʼan li Mesiiy (Mat. 16:16). Abʼan, naq xeʼxkamsi li Jesús xeʼrahoʼk saʼ xchʼool ut xeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ chik tkʼulmanq li nekeʼroybʼeni.

6. Kʼaru kixbʼaanu li Jesús naq ak xwakliik chi yoʼyo?

⁶ Li Jesús naxtaw ru kʼaʼut ebʼ li xtzolom jwal rahebʼ saʼ xchʼool xbʼaan li xkamik. Inkʼaʼ xkʼoxla naq nekeʼrekʼa ribʼ chi joʼkan xbʼaan naq moko wankebʼ ta xpaabʼal. Joʼkan naq saʼ li kutan naq li Jesús kiwakliik chi yoʼyo saʼ junpaat kiʼok xwaklesinkil xchʼoolebʼ li ramiiw. Xbʼeenwa kixkʼut ribʼ chiru li xMaría Magdalena naq yook chi yaabʼak chixkʼatq li muqlebʼaal (Juan 20:​11, 16). Moqon kixkʼut ribʼ chiru li wiibʼ chi tzolom li xooʼaatinak wiʼ saʼ xtiklajik li tzolom aʼin. Ut kixkʼut ajwiʼ ribʼ chiru laj Pedro (Luc. 24:34). Kʼaru naqatzol rikʼin li Jesús? Qatzʼilaq rix li kikʼulmank naq kixkʼut ribʼ chiru li xMaría Magdalena.

7. Kʼaru kiril li Jesús naq yook xbʼaanunkil li xMaría ut kʼaru kixbʼaanu chirix? (Juan 20:​11-16; chaawil li jalam u).

⁷ (Yaabʼasi Juan 20:​11-16). Saʼ li 16 re nisán, jun chʼuut li ixq li kawebʼ saʼ xpaabʼal xkohebʼ bʼarwiʼ xeʼxmuq li Jesús (Luc. 24:​1, 10). Jun rehebʼ aʼan li xMaría Magdalena. Naq kiwulak saʼ li muqlebʼaal kixkʼe reetal naq maakʼaʼ wank aran, joʼkan naq xkoho xyeebʼal re laj Pedro ut laj Juan. Aʼanebʼ saʼ junpaat xkohebʼ bʼarwiʼ wank li muqlebʼaal ut li xMaría xkoho chirixebʼ. Laj Pedro ut laj Juan xeʼxkʼe reetal naq maakʼaʼ wank saʼ li muqlebʼaal joʼkan naq xeʼsutqʼiik saʼ rochoch. Abʼan li xMaría kikanaak aran ut kiʼok chi yaabʼak. Yook chi ileʼk xbʼaan li Jesús usta moko kixkʼe ta reetal. Naq li Jesús kiril naq yook chi yaabʼak kiraj xkʼojobʼankil xchʼool. Joʼkan naq kixkʼut ribʼ chiru li xMaría ut kixbʼaanu jun li naʼlebʼ li kixwaklesi xchʼool. Kiʼaatinak rikʼin ut kixkʼe re jun li kʼanjel li wank xwankil: xyeebʼal rehebʼ li riitzʼin li Jesús naq ak xwakliik chi yoʼyo (Juan 20:​17, 18).

8. Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús?

⁸ Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús? Naq naqawaklesi xchʼoolebʼ li hermaan re naq junelik teʼkʼanjelaq chiru li Jehobʼa. Tento naq tqakʼe qachʼool chi rilbʼal li yookebʼ xkʼulbʼal, xtawbʼal ru li nekeʼrekʼa ut xkʼojobʼankil xchʼoolebʼ. Li xJocelyn, li kikamk li riitzʼin, naxye: «Chiru naabʼal po jwal xrahoʼk inchʼool». Abʼanan, jun li sumal li hermaan xinxbʼoq saʼ rochoch ut xeʼxkanabʼ naq tinye rehebʼ chanru nawekʼa wibʼ. Aʼan naxye: «Tiik inkʼaʼ chik ninkuy, chanchan naq wankin saʼ xyi jun li nimla palaw bʼarwiʼ kaw yook li iqʼ. Abʼan li Jehobʼa kiroksi ebʼ li hermaan aʼin re intenqʼankil. Xineʼxtenqʼa re naq t-alaaq wiʼ chik saʼ inchʼool kʼanjelak chiru». Naru tqawaklesi xchʼoolebʼ li junchʼol wi naqakanabʼ naq teʼxye chixjunil li nekeʼrekʼa ut wi naqakʼe qachʼool chi rabʼinkilebʼ. Chi joʼkan tooruuq xkʼojobʼankil xchʼoolebʼ ut xtenqʼankilebʼ re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Rom. 12:15).

CHANRU TQATENQʼAHEBʼ LI JUNCHʼOL RE NAQ TEʼXTAW RU LI NAXYE LI SANTIL HU

9. Kʼaru naʼajmank chiruhebʼ li xtzolom li Jesús ut kʼaru kixbʼaanu li Jesús re xtenqʼankilebʼ?

⁹ Ebʼ li xtzolom li Jesús nekeʼxpaabʼ li naxye li Santil Hu ut nekeʼxkʼe xchʼool chi xyuʼaminkil li naxye (Juan 17:6). Abʼan moko nekeʼxtaw ta ru kʼaʼut li Jesús kikamk joʼ nakamk jun laj elqʼ. Li Jesús naxnaw naq chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ li xtzolom abʼan kixkʼe reetal naq inkʼaʼ nekeʼxtaw ru li naxye li Santil Hu (Luc. 9:​44, 45; Juan 20:9). Joʼkan naq kixtenqʼahebʼ re naq teʼxtaw ru li nekeʼxyaabʼasi. Qatzʼilaq rix li kixbʼaanu li Jesús naq kixkʼut ribʼ chiru wiibʼ li xtzolom li yookebʼ chi xik Emaús.

10. Kʼaru kixbʼaanu li Jesús re naq tchʼolaaq chiruhebʼ li xtzolom naq aʼan li Mesiiy? (Lucas 24:​18-27).

¹⁰ (Yaabʼasi Lucas 24:​18-27). Li Jesús moko saʼ junpaat ta kixye rehebʼ li wiibʼ chi xtzolom ani tzʼaqal aʼan, kixbʼaanu wiibʼ oxibʼ li patzʼom rehebʼ xbʼaan naq kiraj naq teʼxye li nekeʼxkʼoxla ut li nekeʼrekʼa. Ut joʼkan tzʼaqal xeʼxbʼaanu. Aʼanebʼ xeʼxye re naq nekeʼroybʼeni naq li Jesús tixkolebʼ laj Israel chiruhebʼ laj Roma. Naq ebʼ li xtzolom xeʼxye li nekeʼrekʼa, li Jesús kiroksi li Santil Hu re xtenqʼankilebʼ re naq teʼxtaw ru naq ak xtzʼaqlok chik naabʼal li propesiiy.b Saʼ li qʼoqyink ajwiʼ aʼan, li Jesús kixtaw wiibʼ oxibʼ chik li xtzolom ut kixchʼolobʼ chiruhebʼ li xyaalal ebʼ li propesiiy (Luc. 24:​33-48). Kʼaru naqatzol?

11, 12. a) Kʼaru naqatzol chirix chanru li Jesús kiroksi li Santil Hu? (Chaawil li jalam u). b) Chanru kitenqʼaak laj Nortey xbʼaan li natzolok re?

¹¹ Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús? Naq yooqo xtzolbʼal anihaq rikʼin li Santil Hu, qabʼaanuhaq re ebʼ li patzʼom li tixkʼutbʼesi kʼaru wank saʼ xchʼool (Prov. 20:5). Moqon, qakʼutaq chiru chanru xtawbʼal ebʼ li raqal re li Santil Hu li truuq xtenqʼankil rikʼin li yook xnumsinkil. Miqaye re kʼaru tixbʼaanu. Qabʼaanuhaq re xkomon ebʼ li patzʼom chirix ebʼ li raqal re li Santil Hu re naq truuq xkʼoxlankil chanru xyuʼaminkil. Qilaq li kixkʼul laj Nortey jun li hermaan li wank Ghana.

¹² Naq laj Nortey kiʼox xtzolbʼal li Santil Hu wank waqlaju chihabʼ re. Moqon li xjunkabʼal kiraj naq tixkanabʼ tzolok. Kʼaru kitenqʼank re laj Nortey re naq inkʼaʼ tixkanabʼ xtzolbʼal li Santil Hu? Li natzolok re kiroksi li tasal lajeebʼ re li hu Mateo re xkʼutbʼal chiru naq ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel teʼrahobʼtesiiq. Laj Nortey naxye: «Naq linjunkabʼal kiʼok inrahobʼtesinkil, kichʼolaak chiwu naq xintaw li yaal». Li hermaan kixkʼut ajwiʼ chiru li naxye Mateo 10:​16, bʼarwiʼ naxye naq weent tqabʼaanu ut li raqal aʼin kitenqʼank re laj Nortey re xnawbʼal chanru t-aatinaq rikʼin li xjunkabʼal naq tixchʼolobʼ chiruhebʼ li naxpaabʼ. Naq laj Nortey kikubʼeek xhaʼ kiraj wank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink abʼan li xyuwaʼ naraj naq taaxik saʼ li nimla tzolebʼaal. Li natzolok re inkʼaʼ kixye re kʼaru tento tixbʼaanu, kixbʼaanu bʼan ebʼ li patzʼom li kixtenqʼa re xnaʼlebʼankil rix li naxye li Santil Hu. Kʼaru kikʼulmank? Laj Nortey kiʼok joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 50 hoor anaqwan ut xbʼaan aʼin li xyuwaʼ kirisi saʼ rochoch. Aʼan naxye: «Chʼolchʼo chiwu naq jwal us li xinbʼaanu». Naq naqatenqʼahebʼ li junchʼol re naq teʼxtaw ru li naxye li Santil Hu, naqatenqʼahebʼ ajwiʼ re naq teʼkʼiiq saʼebʼ li xpaabʼal (Efes. 3:​16-19).

CHANRU XKAWRESINKILEBʼ LI HERMAAN RE NAQ TEʼWANQ JOʼ JUN LI MAATAN

13. Kʼaru kixbʼaanu li Jesús re naq junelik t-uxmanq li puktesink naq ak xkoho saʼ choxa? (Efesios 4:8).

¹³ Naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, li Jesús kixbʼaanu chi chaabʼil li kʼanjel li kʼebʼil re xbʼaan li Xyuwaʼ (Juan 17:4). Maajunwa kixye: «Wi nawaj naq chaabʼil t-elq li kʼanjel, tento naq laaʼin tinbʼaanunq re». Chiru li oxibʼ chihabʼ rikʼin waqibʼ po naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, kixkawresi ebʼ li junchʼol ut kixkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ li xtzolom. Joʼkan naq kixtaqlahebʼ chi xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil ut kixye rehebʼ naq teʼxchʼolani li xkarneer li Jehobʼa usta aʼanebʼ toj maajiʼ wankebʼ 30 chihabʼ re (yaabʼasi Efesios 4:8). Aʼanebʼ xeʼkʼanjelak rochbʼeen li Jesús saʼ junajil. Usta joʼkan, naq toj maajiʼ naxik saʼ choxa li Jesús kixkawresihebʼ re naq teʼruuq wank joʼ jun li maatan. Qilaq li xbʼaanu.

14. Chanru li Jesús kixtenqʼahebʼ li xtzolom re naq teʼkʼiiq saʼ li xpaabʼal naq toj maajiʼ naxik saʼ choxa? (Chaawil li jalam u).

¹⁴ Li Jesús kixkʼe rehebʼ jun li naʼlebʼ li naʼajmank chiruhebʼ ut li ttenqʼanq rehebʼ abʼan kixbʼaanu saʼ tuulanil. Joʼ eetalil, kixkʼe reetal naq wankebʼ xeʼchʼaʼajkoʼk chiru xpaabʼankil naq xwakliik chi yoʼyo joʼkan naq kixye rehebʼ naq teʼxkanabʼ xkʼoxlankil aʼin (Luc. 24:​25-27; Juan 20:27). Kixye ajwiʼ rehebʼ naq teʼxkʼe xchʼool re xtenqʼankilebʼ laj kʼanjel chiru li Yos ut inkʼaʼ re naq teʼxtaw xkomon li tumin (Juan 21:15). Kixjultika rehebʼ naq inkʼaʼ teʼxrahi ru ebʼ li kʼanjel li nakʼemank rehebʼ li junchʼol (Juan 21:​20-22). Ut saʼ xkʼabʼaʼ naq moko nekeʼxtaw ta ru chi chaabʼil wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirix li Awabʼejilal, kixqʼusebʼ ut kixtenqʼahebʼ re naq teʼxkʼe xchʼool saʼ li puktesink (Hech. 1:​6-8). Kʼaru teʼruuq xtzolbʼal ebʼ li cheekel winq rikʼin li Jesús?

15, 16. a) Chanru teʼruuq ebʼ li cheekel winq xkʼambʼal rehebʼ rikʼin li Jesús? b) Chanru kitenqʼaak laj Patrick ebʼ li naʼlebʼ li xkʼeheʼk re?

¹⁵ Chanru teʼruuq ebʼ li cheekel winq xkʼambʼal rehebʼ rikʼin li Jesús? Naq teʼxkawresi ut teʼxtenqʼa ebʼ li hermaan joʼebʼ li saaj re naq teʼruuq xtawbʼal xkomon xkʼanjel.c Ebʼ li cheekel winq moko nekeʼroybʼeni ta naq tzʼaqalaqebʼ re ru li xyuʼam ebʼ li hermaan. Naʼajmank xkʼebʼal xnaʼlebʼ saʼ tuulanil ebʼ li saaj re naq teʼruuq xtawbʼal xnaʼlebʼ, teʼxkubʼsi ribʼ, paabʼajelebʼ ut teʼxtenqʼa ebʼ li junchʼol (1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Ped. 5:5).

¹⁶ Qilaq li kixkʼul laj Patrick. Naq saaj chaq, inkʼaʼ naʼaatinak saʼ tuulanil ut kaw naraatinahebʼ li hermaan ixq. Jun li cheekel winq li kaw xpaabʼal kixkʼe reetal aʼin ut kixkʼe xnaʼlebʼ saʼ tuulanil. Laj Patrick naxye: «Kʼajoʼ ninbʼanyoxi re naq kixkʼe innaʼlebʼ. Moko sa ta nawekʼa qibʼ xbʼaan naq nekeʼxkʼe rehebʼ li junchʼol chik chi hermaan li kʼanjel li ninrahi ru. Li kixye we xinxtenqʼa re naq tinkʼe inchʼool chi kʼanjelak choʼq rehebʼ li hermaan ut inkʼaʼ xsikʼbʼal xkomon inkʼanjel saʼ li chʼuut». Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin laj Patrick kixaqabʼaak joʼ cheekel winq naq wank 23 chihabʼ re (Prov. 27:9).

17. Chanru kixkʼutbʼesi li Jesús naq naxkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ li xtzolom?

¹⁷ Li Jesús moko kaʼaj tawiʼ kixtenebʼ saʼ xbʼeen li xtzolom puktesink, kixye ajwiʼ rehebʼ naq teʼkʼutuq (Mateo 28:20). Maare ebʼ li xtzolom xeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ teʼruuq xbʼaanunkil aʼin. Abʼan chʼolchʼo chiru li Jesús naq teʼruuq xbʼaanunkil ut naraj naq teʼxnaw aʼin. Joʼkan naq kixye rehebʼ: «Joʼ naq li Yuwaʼbʼej xinxtaqla chaq joʼkan ajwiʼ texintaqla laaʼin» (Juan 20:21).

18. Chanru teʼruuq ebʼ li cheekel winq xkʼambʼal rehebʼ rikʼin li Jesús?

¹⁸ Chanru teʼruuq ebʼ li cheekel winq xkʼambʼal rehebʼ rikʼin li Jesús? Li ak junxil xeʼok joʼ cheekel winq nekeʼxkawresi jalan chik ebʼ li hermaan re naq teʼxbʼaanu wiibʼ oxibʼ li kʼanjel (Filip. 2:​19-22). Joʼ eetalil, naru teʼxpatzʼ rehebʼ li saaj naq teʼtenqʼanq re xsaabʼesinkil li Chʼutlebʼaal Kabʼl. Nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ naq nekeʼxkawresi re xbʼaanunkil junaq li kʼanjel. Laj Matthew li tojeʼ kixaqabʼaak joʼ cheekel winq, naxbʼanyoxi naq ebʼ li junxil xeʼok joʼ cheekel winq nekeʼxkʼut chiru chanru xbʼaanunkil jalan jalanq li kʼanjel saʼ li chʼuut ut nekeʼxkʼojobʼ xchʼool naq chaabʼil tixbʼaanu. Aʼan naxye: «Naq xinpaltoʼk xineʼxtenqʼa re naq tintzol innaʼlebʼ rikʼin linpaltil ut xbʼaanunkil chi chaabʼil saʼ li jun sut chik».d

19. Kʼaru tento tqabʼaanu?

¹⁹ Li Jesús kiroksi li 40 kutan naq toj maajiʼ naxik saʼ choxa re xwaklesinkil xchʼoolebʼ li junchʼol, re xkawresinkilebʼ ut xkʼutbʼal chiruhebʼ li naʼlebʼ. Qakʼamaq qe rikʼin (1 Ped. 2:21). Li Jesús tooxtenqʼa re xbʼaanunkil xbʼaan naq aʼan kixye: «Wanqin eerikʼin wulaj wulaj toj reetal twulaq ebʼ li kutan li tixkʼutbʼesi naq nachʼ wank li xraqik li ruuchichʼochʼ» (Mat. 28:20).