Ma chixjunilebʼ laj paabʼanel nekeʼxtaqe li Jesús?

MA nakaanaw joʼkʼihal aj paabʼanel wank saʼ li ruuchichʼochʼ? Li hu Atlas of Global Christianity, naxye naq saʼ li chihabʼ 2010 kachʼin ma 2,300 miyon aj paabʼanel abʼan jachbʼilebʼ saʼ 41,000 chi paabʼal, ak xkʼutum ut xchaqʼrabʼebʼ li junjunq. Saʼ xkʼabʼaʼ naq wank naabʼal li chʼuut li nekeʼxye naq ebʼ «aj paabʼanel» naqataw ru kʼaʼut wankebʼ nekeʼchʼinaak xchʼool. Joʼkan naq nekeʼxkʼoxla: «Ma chixjunilebʼ tawiʼ ebʼ aj paabʼanel?».

Re xtawbʼal ru aʼin qilaq jun eetalil. Wi taawaj bʼihajik saʼ jalan chik tenamit moko tzʼaqal ta rikʼin xyeebʼal anihat, tento taakʼut naq yaal li nakaaye maare taakʼut laapasaporte malaj jalan chik li hu. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin jun tzʼaqal aj paabʼanel, moko tzʼaqal ta rikʼin xyeebʼal naq naxpaabʼ li Kriist tento bʼan tixkʼutbʼesi naq yaal li naxye. Chanru truuq xkʼutbʼesinkil aʼin?

Ak lajeebʼ chihabʼ tana chik xkamik li Jesús naq keʼok roksinkil li aatin paabʼanel. Naq laj Lucas li naxtzʼil rix li kikʼulmank kixye naq «aran Antiokía ebʼ li xtzolom li Jesus keʼxtikibʼ kʼabʼaʼiik “kristiyan”» (Hechos 11:26, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG). Joʼkan naq ebʼ laj paabʼanel tento teʼwanq joʼ xtzolom li Kriist. Abʼan, kʼaru naraj xyeebʼal aʼin? Jun li hu naxye: «Re naq toowanq joʼ xtzolom li Kriist tento naq tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xkʼambʼal qe rikʼin [...] toj saʼ qakamik» (Diccionario Teológico del Nuevo Testamento). Joʼkan bʼiʼ, jun tzʼaqal aj paabʼanel naxyuʼami chixjunil li xkʼutum li Jesús li kixaqabʼank re li tzʼaqal paabʼal.

Ma wankebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel saʼebʼ li qakutan? Chanru kixye li Jesús naq teʼnaweʼq ru ebʼ li xtzolom? Re xnawbʼal kʼaru naxkʼut li Santil Hu tzʼil rix li oobʼ chi tzolom aʼin. Saʼ li junjunq chi tzolom tqil jun li naʼlebʼ li kixye li Jesús naq tkʼutbʼesinq re anihebʼ li xtzolom. Tqil ajwiʼ chanru ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel keʼxyal xqʼe chi xkʼambʼal re rikʼin li Jesús ut moqon tqil anihebʼ nekeʼxkʼam re rikʼin li Jesús saʼebʼ li qakutan.

Junelik wankex saʼ «li waatin»

«Wi junelik eetzʼejwalihom eeribʼ rikʼin li waatin, tzʼaqal intzolomex; teenaw li yaal ut li yaal taaʼachʼabʼanq eere» (JUAN 8:31, 32, SBG).

Kʼaru kiraj xyeebʼal li Jesús? Naq li Jesús kiroksi «li waatin» yook chi aatinak chirix li xkʼutum li chalenaq rikʼin li Yos. Joʼkan naq kixye: «Li Yuwaʼbʼej li kitaqlank chaq we xinxchaqʼrabʼi kʼaru tinye ut kʼaʼ chi aj ix tinʼaatinaq» (Juan 12:49, SBG). Naq kitijok chiru li Jehobʼa kixye: «Laawaatin aʼan li yaal». Joʼkan naq, naq kikʼutuk junelik kiroksi li kixye li Yos rehebʼ laj kʼanjel (Juan 17:17, SBG; Mateo 4:4, 7, 10). Ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel nekeʼxkʼutbʼesi naq wankebʼ saʼ «li yaal» naq nekeʼxpaabʼ naq li Santil Hu aʼan Raatin li Yos ut nekeʼxyuʼami chixjunil li wank chisaʼ.

Ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel nekeʼxpaabʼ li naxye li Santil Hu. Joʼ li Jesús, li apóstol Pablo naroxloqʼi li naxye li Santil Hu. Joʼkan naq kixye: «Chixjunil li Santil Hu aʼan musiqʼanbʼil xbʼaan li Yos ut nakʼanjelak» (2 Timoteo 3:16, SBG). Joʼkan ajwiʼ yeebʼil rehebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li chʼuut naq tento «teʼxkʼut li esil li chalenaq rikʼin li Yos» (Tito 1:7, 9, Biblia en Lenguaje Sencillo [Nuevo Testamento]). Kiyeemank ajwiʼ rehebʼ laj paabʼanel naq weent teʼxbʼaanu «rikʼin bʼalaqʼ aj naʼlebʼ li maakʼaʼ rajbʼal, yal xyehomebʼ li winq, ruuchichʼochʼil naʼlebʼ ut maawaʼ li naraj li Kriist» (Colosenses 2:8, SBG).

Anihebʼ nekeʼxpaabʼ li Santil Hu saʼebʼ li qakutan? Li hu Catecismo de la Iglesia Católica naxye naq «moko kaʼaj tawiʼ saʼ li Santil Hu elenaq chaq xkʼutumebʼ laj katoolk. Nekeʼxye ajwiʼ naq juntaqʼeet xloqʼal li Santil Hu rikʼin li xeʼxyoobʼ». Jun li hu naxye naq jun li ixq li nakʼamok bʼe saʼ jun li paabʼal aran Toronto (Canadá) kixye: «Moko aajel ta ru xpaabʼankil li naxye li Santil Hu ut li xkʼutum li Jesús li ak wiibʼ mil chihabʼ xyeebʼal».

Li hu New Catholic Encyclopedia naxye aʼin chirixebʼ laj testiiw re li Jehobʼa: «Li nekeʼxkʼut ut li nekeʼxyuʼami chalenaq saʼ li Santil Hu». Saʼ jun kutan jun li winq re Canadá kixye re jun li ixq aj Testiiw: «Ninnaw anihat xbʼaan li Santil Hu li wank saʼ laawuqʼ».

«Moko rehebʼ ta li ruuchichʼochʼ»

«Xikʼ xeʼileʼk xbʼaan li ruuchichʼochʼ, xbʼaan naq moko rehebʼ ta li ruuchichʼochʼ» (JUAN 17:14, SBG).

Kʼaru kiraj xyeebʼal li Jesús? Xbʼaan naq li Jesús moko re ta li ruuchichʼochʼ aʼin, inkʼaʼ kitzʼaqonk saʼ li xnaʼlebʼ ebʼ li awabʼej ut ebʼ li xchʼaʼajkilal li kristiʼaan, aʼan kixye: «Wi ta re li ruuchichʼochʼ aʼin linʼawabʼejihom, xeʼyalok raj ebʼ laj kʼanjel chiwu re naq inkʼaʼ xinqʼaxtesiik saʼ ruqʼebʼ laj Judiiy; abʼanan linʼawabʼejihom moko aj arin ta» (Juan 18:36, SBG). Joʼkan naq kixye rehebʼ li xtzolom naq teʼxtzʼeqtaana chixjunil li naʼlebʼ li naxye li Santil Hu naq moko us ta (Mateo 20:25-27).

Ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel nekeʼxpaabʼ li naxye li Santil Hu. Laj Jonathan Dymond, jun aj tzʼiibʼ kixye naq ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel «inkʼaʼ keʼxkʼulubʼa xik [saʼebʼ li yalok u] usta teʼrahobʼtesiiq, teʼkʼeheʼq saʼ tzʼalam malaj teʼkamsiiq». Chʼolchʼo chiruhebʼ naq maakʼaʼ tbʼaanunq re naq teʼxtzʼeqtaana li Yos. Joʼkan ajwiʼ naq teʼxyuʼami chixjunil li naxye li Santil Hu. Li apóstol Pedro kixye aʼin rehebʼ laj paabʼanel: «Joʼkan naq ebʼ aʼan nekeʼsachk xchʼool chi rilbʼal naq maawaʼex chik jun chi okenk chirixebʼ saʼ li xmaaʼusilalebʼ, kʼajoʼ naq yookebʼ chehobʼbʼal» (1 Pedro 4:4, SBG). Laj Will Durant, li naxtzʼil chaq li kikʼulmank naxye naq «ebʼ li nekeʼxyuʼami li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ, xikʼ nekeʼril ebʼ laj paabʼanel xbʼaan naq nekeʼxyuʼami li naxye li Santil Hu».

Anihebʼ inkʼaʼ nekeʼtzʼaqonk saʼ xnaʼlebʼ ebʼ li winq saʼebʼ li qakutan? Naq ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel inkʼaʼ nekeʼtzʼaqonk saʼ xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ, li New Catholic Encyclopedia naxye naq «maak wi ebʼ laj paabʼanel inkʼaʼ nekeʼtzʼaqonk saʼ li yalok u». Ut jun li hu re Suecia naxye naq chixjunil ebʼ li iklees xeʼtzʼaqonk saʼ li kamsink li kikʼulmank Ruanda saʼ li chihabʼ 1994 ut «kaʼajwiʼ ebʼ laj Testiiw inkʼaʼ keʼtzʼaqonk».

Jun laj kʼutunel saʼ li nimla tzolebʼaal, naʼaatinak chirix li kamsink li keʼxbʼaanu ebʼ laj nazi, kixye naq «maajun li chʼuut keʼxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa li tikʼtiʼ ut chixjunil li rahilal li kikʼulmank». Naq kixtzʼil rix aʼin, kixkʼe reetal naq kaʼajwiʼ ebʼ laj Testiiw inkʼaʼ keʼtzʼaqonk saʼ li kamsink aʼin usta xeʼrahobʼtesiik.

Anihebʼ nekeʼxkʼam re rikʼinebʼ li xbʼeen aj paabʼanel chirix li wank saʼ wiibʼal ut li sumlaak? Li hu U.S. Catholic naxye naq «naabʼalebʼ laj katoolk li toj saajebʼ inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa li xkʼutum li iklees chirix li wank saʼ wiibʼal naq toj maajiʼ nekeʼsumlaak». Jun aj kʼamolbʼe rehebʼ laj katoolk naxye naq «kachʼin chik ma li xyijachil li kristiʼaan li nekeʼsumlaak ak wankebʼ chik saʼ wiibʼal». Ut li hu The New Encyclopædia Britannica, naxye naq chiruhebʼ laj testiiw re li Jehobʼa «qʼaxal wank xwankil naq nekeʼxyuʼami li naxye li Santil Hu chirix li wank saʼ wiibʼal ut li sumlaak».

Teera «eeribʼ cheribʼil eeribʼ»

«Jun akʼ chaqʼrabʼ ninkʼe eere: naq chera eeribʼ cheribʼil eeribʼ. Joʼ naq xexinra laaʼin, joʼkan ajwiʼ naq chera eeribʼ cheribʼil eeribʼ. Rikʼin aʼin chixjunilebʼ teʼnawoq re naq laaʼex intzolom: wi nekera eeribʼ cheribʼil eeribʼ» (JUAN 13:34, 35, SBG).

Kʼaru kiraj xyeebʼal li Jesús? Li Kriist kixye rehebʼ li xtzolom naq teʼxra ribʼ joʼ kixrahebʼ aʼan. Chanru kixkʼutbʼesi? Naq inkʼaʼ kisikʼok u ut kixrahebʼ chixjunilebʼ li kristiʼaan (Juan 4:7-10). Joʼkan naq kiroksi chixjunil li xhoonal ut li xmetzʼew re xtenqʼankilebʼ (Marcos 6:30-34). Kixkʼutbʼesi naq kʼajoʼ nokooxra naq kixqʼaxtesi li xyuʼam saʼ qakʼabʼaʼ. Joʼkan naq kixye: «Laaʼin li chaabʼil aj kʼaakʼalenel karneer. Li chaabʼil aj kʼaakʼalenel naxkʼe li xyuʼam saʼ xkʼabʼaʼebʼ li xkarneer» (Juan 10:11, SBG).

Ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel xeʼxkʼutbʼesi li tzʼaqal rahok. Ebʼ laj paabʼanel aʼin, nekeʼxye chiribʼilebʼ ribʼ hermaan (Filemón 1, 2). Joʼkan naq saʼ li chʼuut, yalaq ani nekeʼxkʼul chi sa saʼ xchʼoolebʼ, xbʼaan naq choʼq rehebʼ juntaqʼeet laj judiiy ut laj griego xbʼaan naq jun ajwiʼ li Qaawaʼ saʼ xbʼeenebʼ (Romanos 10:11, 12). Saʼ li chihabʼ 33 re li Pentecostés, ebʼ li xtzolom li Jesús re Jerusalén keʼxkʼayi «li xjunkabʼlalebʼ joʼwiʼ li kʼaru wank rehebʼ, ut keʼxjekʼi li xtzʼaq rehebʼ chixjunil, aʼ yaal chanru li rajbʼal ru wank wiʼ li junjunq». Kʼaʼut? Re naq ebʼ li tojeʼ xeʼsubʼeʼk saʼ haʼ teʼkanaaq saʼ li tenamit ut teʼrabʼi li xkʼutum ebʼ li apóstol (Hechos 2:41-45, SBG). Naq ak wiibʼ siʼeent chihabʼ xkamikebʼ li apóstol, laj Tertuliano, li naxtzʼil rix li nakʼulmank naxye naq wankebʼ nekeʼxye: «Kʼajoʼ nekeʼxra ribʼ laj paabʼanel [...] ut nekeʼkamk saʼ xkʼabʼaʼebʼ li rechpaabʼanel».

Anihebʼ nekeʼxkʼut li tzʼaqal rahok saʼebʼ li qakutan? Jun li hu li naxtzʼil rix li kikʼulmank chaq, naxye: «Li nekeʼxye naq aʼanebʼ aj paabʼanel nekeʼxpleeti ribʼebʼ ut qʼaxal nekeʼxrahobʼtesi ribʼ chiru li nekeʼxbʼaanu li maawaʼebʼ aj paabʼanel». Saʼ Estados Unidos tojeʼ xeʼxtzʼil rix naq naabʼal li nekeʼxye naq aj paabʼanelebʼ xikʼ nekeʼril li jalanebʼ xtenamit. Ebʼ li poyanam li jalan xtenamitebʼ usta juntaqʼeet xpaabʼalebʼ maakʼaʼ najunajink rehebʼ. Joʼkan naq inkʼaʼ naʼalaak saʼ xchʼoolebʼ xtenqʼankil ribʼebʼ.

Saʼ li chihabʼ 2004, chiru wiibʼ po kinumeʼk kaahibʼ li kaqsut-iqʼ saʼ li tenamit Florida (EE.UU.). Moqon li kristiʼaan li xaqabʼanbʼil re rilbʼal naq nakʼulmank junaq li rahilal, kiraj xnawbʼal chanru yook chi oksimank li tenqʼ li nakʼemank. Naq kixkʼe reetal naq kaʼajwiʼ ebʼ laj Testiiw nekeʼkʼanjelak chi tustu ru kixyeechiʼi rehebʼ li tenqʼ li naʼajmank. Ut saʼ li chihabʼ 1997, jun chʼuut aj Testiiw xeʼkoho saʼ li tenamit República Democrática del Congo chi xtenqʼankilebʼ li rechpaabʼanel ut jalan chik kristiʼaan rikʼin bʼan, tzekemq ut tʼikr. Ut chixjunil li tenqʼ li xeʼxkʼe ebʼ li hermaan re Europa, aʼan jun miyon re dólar.

«Laaʼin xinchʼolobʼ laakʼabʼaʼ»

«Laaʼin xinchʼolobʼ laakʼabʼaʼ chiruhebʼ li winq kaakʼehebʼ we saʼ xyanqebʼ ralal xkʼajol li ruuchichʼochʼ […]. Ut laaʼin xinchʼolobʼ chiruhebʼ laakʼabʼaʼ. Ut toj tinchʼolobʼ wiʼ chik chiruhebʼ» (JUAN 17:6, 26, LI ACʼ CHAKʼRAB, SOCIEDAD BÍBLICA EN GUATEMALA, AC. AKʼ TZʼIIBʼ).

Kʼaru kiraj xyeebʼal li Jesús? Li Jesús junelik naroksi li xkʼabʼaʼ li Yos naq naxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil. Joʼkan ajwiʼ naxbʼaanu naq naxyaabʼasi ebʼ li xraqal li Santil Hu (Lucas 4:16-21). Kixye rehebʼ li xtzolom naq joʼkaʼin teʼtijoq: «At qaYuwaʼ, santobʼresinbʼil taxaq laakʼabʼaʼ» (Lucas 11:2, SBG).

Ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel xeʼroksi li xkʼabʼaʼ li Yos. Li apóstol Pedro kixye rehebʼ li cheekel winq re Jerusalén naq li Yos trisi «jun tenamit tpaabʼanq [tkʼamoq, TNM] re li xkʼabʼaʼ» (Hechos 15:14, AC. Akʼ tzʼiibʼ). Ebʼ li apóstol ut ebʼ li junchʼol chik li xtzolom li Jesús keʼxpuktesi: «Chixjunilebʼ li teʼyaabʼanq re xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ [Jehobʼa] teʼkoleʼq» (Hechos 2:21, SBG; Romanos 10:13). Xeʼxtzʼiibʼa ajwiʼ li xkʼabʼaʼ li Yos saʼ li Santil Hu li kitzʼiibʼamank saʼ griego. Jun li najteril hu rehebʼ li xchaqʼrabʼ laj judiiy naxye naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ laj paabʼanel xeʼxkʼat li hu li tzʼiibʼanbʼil xbʼaanebʼ, joʼebʼ li hu Mateo, Marcos, Lucas ut Juan usta saʼebʼ li hu aʼin wank li xkʼabʼaʼ li Yos.

Anihebʼ nekeʼroksi li xkʼabʼaʼ li Yos saʼebʼ li qakutan? Li Santil Hu Revised Standard Version naxye naq moko us ta naq ebʼ li iklees teʼroksi li xkʼabʼaʼ li Yos xbʼaan naq moko aajel ta ru xkʼebʼal xwankil chiruhebʼ li junchʼol chik chi yos. Joʼkan naq ebʼ laj judiiy keʼxkanabʼ roksinkil li xkʼabʼaʼ li Yos naq toj maajiʼ nayoʼlaak li Jesús. Saʼ li Santil Hu ajwiʼ aʼin, xeʼrisi li xkʼabʼaʼ li Yos ut xeʼroksi li uuchil kʼabʼaʼej Qaawaʼ. Tojeʼaq ajwiʼ li najolomink re li Iklees Katoolk kixye rehebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li xʼiklees naq inkʼaʼ teʼroksi li xkʼabʼaʼ li tzʼaqal Yos saʼebʼ li xbʼich ut saʼebʼ li xtij.a

Saʼebʼ li qakutan anihebʼ nekeʼroksi li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa? Laj Sergey, jun li saaj li wank saʼ li tenamit Kirguistán, naxye naq kiril jun li pelíkula bʼarwiʼ xeʼxye naq li xkʼabʼaʼ li Yos, aʼan Jehobʼa. Abʼan chiru lajeebʼ chihabʼ inkʼaʼ chik kirabʼi li kʼabʼaʼej aʼin. Moqon xkoho Estados Unidos ut aran wiibʼ aj Testiiw xeʼraatina ut xeʼxkʼut chiru saʼ li Santil Hu naq li xkʼabʼaʼ li Yos aʼan Jehobʼa. Ut kʼajoʼ kisahoʼk saʼ xchʼool xtawbʼal jun li paabʼal li nekeʼroksi li kʼabʼaʼej Jehobʼa. Jun li diccionario naxye naq: «Li Jehobʼa aʼan li Nimajwal Yos ut kaʼajwiʼ aʼan nekeʼxloqʼoni ru ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa» (Webster’s Third New International Dictionary).

[Kʼe reetal]

Tpuktesimanq li esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos

«Taapuktesimanq li chaabʼil esilal aʼin chirix li xnimajwal wankilal li choxa saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ re xchʼolobʼankil li yaal chiruhebʼ chixjunil li tenamit: tojaʼ naq taachalq li rosoʼjik» (MATEO 24:14, SBG).

Kʼaru kiraj xyeebʼal li Jesús? Joʼ naxye saʼ Lucas, li Jesús «kixbʼeenihebʼ li tenamit ut ebʼ li kʼalebʼaal, yo chi xpuktesinkil li xchaabʼil esil li xnimajwal awabʼejihom li Yos» (Lucas 8:1, SBG). «Li Jesus kixye rehebʼ: Tento tinpuktesi li xChaabʼil Esil li xnimajwal awabʼejihom li Yos saʼebʼ ajwiʼ li jalan chik tenamit, xbʼaan naq aʼin aj e naq xintaqlaak chaq» (Lucas 4:43, SBG). Li Jesús kixye rehebʼ li xtzolom naq teʼxik xyeebʼal li chaabʼil esil saʼebʼ li tenamit ut ebʼ li naʼaj li moko najt nakanaak chiruhebʼ ut moqon kixye rehebʼ: «Laaʼexaq aj yehol yaal chiwix […] toj saʼ xmaril li ruuchichʼochʼ» (Hechos 1:8, SBG; Lucas 10:1).

Ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel xeʼxpuktesi li chaabʼil esil. Ebʼ li xtzolom li Jesús saʼ junpaat xeʼok xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin. Saʼ Hechos 5:42, SBG, naxye: «Ut maajun kutan nekeʼxkanabʼ xtzolbʼalebʼ li tenamit joʼwiʼ xyeebʼal li xChaabʼil Esil li Kriist Jesus saʼ rochoch li Yos ut saʼatqebʼ li kabʼl». Chixjunilebʼ li chʼuut xeʼtzʼaqonk saʼ li kʼanjel aʼin. Laj August Neander, li naxtzʼil rix li kikʼulmank chaq, naxye naq «laj Celso, aʼan li xbʼeen winq li nareetzʼuhebʼ laj paabʼanel xbʼaan naq aʼanebʼ aj yiibʼahom noqʼ, aj yiibʼahom xaabʼ ut jalan jalanq chik li xkʼanjelebʼ ut nekeʼxkʼe xchʼool chi xpuktesinkil li chaabʼil esilal». Laj Jean Bernardi, li kitzʼiibʼank re li hu Les premiers siècles de LʼÉglise (Los primeros siglos de la Iglesia), naxye naq «ebʼ laj paabʼanel tento teʼxpuktesi li chaabʼil esil saʼebʼ li bʼe, saʼ li tenamit ut chirekabʼlal. Aʼ yaal ma teʼxkʼulubʼa li chaabʼil esil malaj inkʼaʼ». Ut teʼxbʼaanu aʼin «toj saʼ xmaril li Ruuchichʼochʼ».

Anihebʼ nekeʼxpuktesi li chaabʼil esil saʼebʼ li qakutan? Jun laj kʼamolbʼe saʼ jun li paabʼal, naxye naq «ebʼ li kristiʼaan inkʼaʼ nekeʼraj xnawbʼal chirix li Yos xbʼaan naq ebʼ li iklees inkʼaʼ nekeʼxkʼut ut inkʼaʼ nekeʼxpuktesi li Raatin li Yos». Laj José Luis Pérez Guadalupe saʼ li xhu ¿Por qué se van los católicos? naxchʼolobʼ naq ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa «nekeʼxik chi puktesink chirekabʼlal» ut ebʼ li junchʼol chik chi paabʼal inkʼaʼ nekeʼxbʼaanu.

Jun li hu naxye naq: «Naq nayeemank testiiw re li Jehobʼa, naabʼalebʼ nekeʼxkʼoxla naq aʼan jun li kristiʼaan li nawulak chire laawochoch chi aatinak chirix li Santil Hu naq laatzʼ aawu. Abʼan choʼq rehebʼ laj testiiw re li Jehobʼa li jwal wank xwankil, aʼan li puktesink» (Cato Supreme Court Review, 2001-2002).

[Kaaxukuut re li perel 9]

Anihebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel?

Rikʼin li ak xqatzol, ma xaakʼe reetal anihebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel? Usta yaal naq naabʼal li paabʼal nekeʼxye naq aʼanebʼ tzʼaqal aj paabʼanel, jultikaq aawe li kixye li Jesús: “Moko chixjunil ta li nayehok we: «Qaawaʼ, Qaawaʼ», taaʼok saʼ li xnimajwal wankilal li choxa, taaʼok bʼan li taabʼaanunq re li rajom linchoxahil Yuwaʼ” (Mateo 7:21, SBG). Joʼkan bʼiʼ, wi taawaj xkʼulbʼal li osobʼtesihom li naxyeechiʼi li Xʼawabʼejihom li Yos, tento taanaw ani yookebʼ chi bʼaanunk re li rajom, anihebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel ut tattzʼaqonq rikʼinebʼ. Ma twulaq raj chaawu xnawbʼal xkomon chik chirix li Awabʼejilal aʼin ut li rusilal li tixkʼam chaq? (Lucas 4:43). Naru nakat-aatinak rikʼin laj testiiw re li Jehobʼa li kikʼehok aawe li hu aʼin.