Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
2-8 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HEBREOS 7, 8
«Aj tij chi junelik, joʼ chanru xkʼanjel laj Melkisedek»
it-2-S 359
Laj Melquisedec
Awabʼej re li najteril Salem ut «aj tij chiru li Nimajwal Yos», Jehobʼa (Ge 14:18, 22, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Aʼan li xbʼeen aj tij li nayeemank saʼ li Santil Hu; kiwank joʼ aj tij naq maajiʼ nawulak li chihabʼ 1933 naq toj maajiʼ nachalk li Jesus saʼ Ruuchichʼochʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ naq kiwank choʼq awabʼej re Salem, li naraj xyeebʼal «Tuqtuukilal», li Apostol Pablo kixkʼabʼaʼi «awabʼej re li tuqtuukilal», ut joʼ xyaalalil li xkʼabʼaʼ «awabʼej re li tiikilal» (Heb 7:1, 2, SBG). Nayeemank naq li najteril tenamit Salem moqon kiwulak choʼq xjolomil li tenamit Jerusalen ut kiʼoksimank li kʼabʼaʼej aʼin, li wank sut nakʼabʼaʼiik «Salem» (Sl 76:2, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators. Akʼ tzʼiibʼ).
Laj Abran (Abrahan) kixqʼax ru laj Kedorlaomer ut ebʼ li awabʼej li nekeʼochbʼenink re, ut moqon chik kiwulak toj saʼ xtaqʼahil Save malaj «xTaqʼahil li Awabʼej». Aran laj Melquisedec kirisi li wa ut bʼiin ut kirosobʼtesi laj Abrahan naq kixye: «Osobʼtesinbʼilaq taxaq laj Abrán xbʼaan li Nimajwal Yos, aj yoobʼtesinel re li choxachʼochʼ. Usilaatinanbʼilaq ajwiʼ li Nimajwal Yos li xqʼaxtesi saʼ laawuqʼ ebʼ li xikʼ nekeʼilok aawe». Chirix chik aʼan laj Abrahan kixkʼe re li awabʼej ut aj tij «li xlajeetqil chixjunil» malaj «li qʼaxal chaabʼil» li kirechani naq kixqʼax ruhebʼ li awabʼej (Ge 14:17-20, SBG; Heb 7:4, SBG).
it-2-S 360 raqal 4
Laj Melquisedec
Kʼaʼut nayeemank naq laj Melquisedec maakʼaʼ «xtiklajik malaj rosoʼjik li xyuʼam»?
Laj Pablo kixkʼut jun li naʼlebʼ chirix laj Melquisedec naq kixye naq «maakʼaʼ nayeemank chirix xnaʼ xyuwaʼ, chirixebʼ li xxeʼ xtoon chi moko chirix xtiklajik malaj rosoʼjik li xyuʼam» abʼan «juntaqʼeetanbʼil rikʼin li Ralal li Yos, ut wank choʼq aj tij chi junajwa» (Heb 7:3, SBG). Laj Melquisedec kiyoʼlaak ut kikamk joʼ naqakʼul chiqajunilo. Abʼanan, inkʼaʼ natawmank resil li xkʼabʼaʼebʼ li xnaʼ xyuwaʼ, maakʼaʼ nayeemank chirixebʼ li xxeʼ xtoon chi moko ebʼ li ralal xkʼajol ut li Santil Hu moko naxye ta ajwiʼ chirix li xtiklajik ut xraqik li xyuʼam. Joʼkan naq, laj Melquisedec kiwank tzʼaqal joʼ reetalil li Jesukriist, xbʼaan naq maakʼaʼ rosoʼjik li xkʼanjel joʼ aj tij. Joʼ naq laj Melquisedec maaʼani kiwank xbʼeenwa chiru aʼan chi moko natawmank reetalil naq kiʼechaniik li xkʼanjel joʼ aj tij, joʼkan ajwiʼ li Kriist moko kiwank ta junaq xyuwaʼil aj tij xbʼeenwa chiru, ut li Santil Hu naxkʼut naq maaʼani tkanaaq saʼ li xkʼanjel. Joʼkan ajwiʼ, usta li Jesukriist kiyoʼlaak saʼ xteepal Juda ut saʼ xyanq li xjunkabʼal laj David, abʼan aʼin moko kixsach ta xwankil li xkʼanjel joʼ aj tij ut joʼ awabʼej. Aʼin kikʼulmank saʼ xkʼabʼaʼ li jurameent li kixye chaq li Jehobʼa.
it-2-S 359
Laj Melquisedec
Reetalil li xkʼanjel li Kriist joʼ aj tij. Saʼ jun li nimla propesiiy chirix li Sikʼbʼil Ru, li jurameent li kixye li Jehobʼa re li Xqaawaʼ laj David aʼan aʼin: «Laaʼataq aj tij chi junelik, joʼ chanru xkʼanjel laj Melkisedek» (Sl 110:1, 4, SBG). Li Salmo aʼin kixbʼaanu naq ebʼ laj Hebreo teʼxkʼoxla naq li Sikʼbʼil Ru li kiyeemank chaq tkanaaq raj choʼq aj tij joʼ ajwiʼ choʼq awabʼej. Saʼ li hu li kixtzʼiibʼa rehebʼ laj Hebreo, li Apostol Pablo kixkʼut chi tzʼaqal anihaq raj li Sikʼbʼil Ru naq kixye naq li Jesus «kixaqabʼaak choʼq xyuwaʼil aj tij chi junajwa, joʼ chanru xkʼanjel laj Melkisedek» (Heb 6:20, SBG; 5:10; chaawil PACTO).
Qasikʼaq li tertokil pek
w00-S 15/8 14 raqal 11
Li mayejak li naxkʼulubʼa li Jehobʼa
11 Li Apostol Pablo kixye: «Chixjunilebʼ li xyuwaʼil aj tij xaqabʼanbʼilebʼ re yeechiʼink ut mayejak» (Hebreos 8:3, SBG). Qakʼehaq reetal naq laj Pablo naxjach ru li maatan li kixbʼaanu chaq li xyuwaʼil aj tij saʼ xkutankilebʼ laj Israel: li «yeechiʼink» ut li «mayejak» malaj «kʼatok mayej chirixebʼ li maak» (Hebreos 5:1, SBG). Nekeʼxyeechiʼi chaq li mayej re xkʼutbʼal naq nekeʼrahok ut nekeʼoxloqʼink, joʼ ajwiʼ re naq teʼwanq saʼ amiiwil, teʼusilaaq malaj teʼkʼulubʼaaq xbʼaan junaq li poyanam (Genesis 32:20; Proverbios 18:16). Joʼkan ajwiʼ, naabʼal rehebʼ li mayej li naxye chaq li Chaqʼrabʼ naru teʼril joʼ «yeechiʼink» li nakʼemank re li Yos re naq teʼkʼulubʼaaq ut teʼusilaaq ru. Naq naqʼetmank li Chaqʼrabʼ naʼajmank naq tkʼemanq reqaj malaj tyiibʼamanq ru, joʼkan naq nayeechiʼimank chaq li kʼatbʼil «mayej chirixebʼ li maak». Saʼ li Pentateuco, saʼ li hu Exodo, Levitico ut Numeros, natawmank naabʼal li naʼlebʼ chirix jalan jalanq li mayejak ut li maatan li nakʼemank chaq. Usta tchʼaʼajkoʼq chiqu xtawbʼal ru ut xjultikankil chixjunil li nabʼaanumank chaq, wank junjunq li naʼlebʼ li wank xwankil chirix li jalan jalanq chi mayejak li tento tqatzʼil rix.
it-2-S 574 raqal 4
Li sumwank
Kʼaʼut nayeemank naq «qʼeel» chik kikanaak li Xchaqʼrabʼ li sumwank?
Abʼanan, naru nayeemank naq li xsumwank li Chaqʼrabʼ «qʼeel» chik kikanaak naq li Yos kixye saʼ xkʼabʼaʼ li Propeet Jeremias naq tixbʼaanu jun chik li akʼ sumwank (Jer 31:31-34; Heb 8:13). Saʼ li chihabʼ 33, kikanaak chi maakʼaʼ chik xwankil li xsumwank li Chaqʼrabʼ saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Kriist (Col 2:14) ut li akʼ sumwank kikanaak choʼq reqaj (Heb 7:12; 9:15; Hch 2:1-4).
9-15 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HEBREOS 9, 10
«Reetalil ebʼ li qʼaxal chaabʼil li chalkebʼ re»
it-2-S 635 raqal 4
Li kuyuk maak
Joʼ naxye chaq li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos re li tenamit Israel, wi junaq li winq naraj naq tkuyeʼq xmaak chiru li Yos malaj chiru li ras riitzʼin, xbʼeenwa tixtuqubʼ ru li kixbʼaanu, joʼ naxye chaq li Chaqʼrabʼ, ut moqon chik, joʼ nabʼaanumank naabʼal sut, tixhoy li kikʼ chiru li Jehobʼa naq tmayejaq (Le 5:5–6:7). Li Apostol Pablo kixye chirix aʼin: «Xbʼaan naq, joʼ naxye li Chaqʼrabʼ, kachʼin chik maa chixjunil nachʼajobʼresimank rikʼin kikʼ, ut wi inkʼaʼ nahoyeʼk li kikʼ, maakʼaʼ kuyuk sachok maak» (Heb 9:22, SBG). Abʼanan, li xkikʼel li mayejanbʼil xul moko kiruuk ta xsachbʼal li xmaak junaq li poyanam ut xsaqobʼresinkil ru li xchʼool (Heb 10:1-4; 9:9, 13, 14). Abʼan, li akʼ sumwank li kiyeemank chaq kiruuk tzʼaqal xkuybʼal li maak saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Jesukriist (Jer 31:33, 34; Mt 26:28; 1Co 11:25; Ef 1:7). Naq li Jesus kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ kixkʼut ajwiʼ naq wank xwankil re xkuybʼal li maak naq kixkʼirtasi jun li sik (Mt 9:2-7).
cf-S 183 raqal 4
«Taaqehin»
4 Li Santil Hu maakʼaʼ naxye chirix li xwulajik li Jesus saʼ choxa, joʼ chanru kikʼuleʼk ut li sahil chʼoolejil li kirekʼa naq kixtaw wiʼ chik ribʼ rikʼin li Xyuwaʼ; abʼanan, ak kiyeemank chaq chirix li tkʼulmanq naq tsutqʼiiq. Naʼaatinak chirix li santil bʼaanuhom li keʼril chaq ebʼ laj Judiiy chiru numenaq 1.500 chihabʼ. Li xyuwaʼil aj tij jun sut ajwiʼ chiru li chihabʼ naʼok saʼ li rochoch li Yos saʼ li naʼaj Qʼaxal saant ut naxrachrachi li kikʼ chiru li xkaaxil li sumwank saʼ Xkutankil li Kuyuk Maak. Saʼ li kutan aʼan, li xyuwaʼil aj tij kiwank choʼq reetalil li Sikʼbʼil Ru. Li Jesus kixbʼaanu naq ttzʼaqloq ru li xyaalalil li bʼaanuhom aʼin naq kisutqʼiik saʼ choxa. Aran kixkʼut ribʼ saʼ li xnimal xloqʼal li Xyuwaʼ, li naʼaj Qʼaxal saant saʼ chixjunil li choxachʼochʼ ut kixqʼaxtesi re jun sut ut chi junelik li xwankil li xyuʼam li kixkʼe saʼ qakʼabʼaʼ (Hebreos 9:11, 12, 24). Ma kixkʼulubʼa aʼin li Jehobʼa?
it-2-S 638 raqal 7
Tzʼaqal re ru
Li Xchaqʼrabʼ laj Moises tzʼaqal re ru. Saʼ li Chaqʼrabʼ li kikʼemank rehebʼ laj Israel saʼ xkʼabʼaʼ laj Moises naxye chaq naq txaqabʼamanq ajwiʼ ebʼ laj tij ut tyeechiʼimanq li mayejanbʼil xul. Joʼ naxkʼut li Apostol Pablo, usta li Chaqʼrabʼ chalenaq chaq rikʼin li Yos ut tzʼaqal re ru, abʼan chi moko li Chaqʼrabʼ, ebʼ laj tij ut ebʼ li mayej keʼruuk xtiikobʼresinkil ru xyuʼamebʼ li nekeʼxkʼe chaq xqʼe chi xbʼaanunkil aʼin (Heb 7:11, 19; 10:1). Moko kiruuk ta xkolbʼalebʼ chiru li maak ut li kamk, kixkʼut bʼan tzʼaqal naq ebʼ aj maak (Ro 3:20; 7:7-13). Abʼanan, chixjunil li Chaqʼrabʼ aʼin li kixkʼe li Yos kixbʼaanu naq ttzʼaqloq ru li rajom: li Chaqʼrabʼ kikʼanjelak re xbʼeresinkil ebʼ li qas qiitzʼin rikʼin li Kriist, aʼin reetalil li qʼaxal chaabʼil li chalkebʼ re (Gal 3:19-25; Heb 10:1). Joʼkan bʼiʼ, naq laj Pablo naxye naq «chʼaʼaj xbʼaanunkil [...] xChaqʼrabʼ laj Moisés xbʼaan naq naʼaaleek li tzʼejwalej» (Ro 8:3, SBG), chʼolchʼo naq yook chi aatinak, joʼ naxchʼolobʼ Hebreos 7:11, 18-28, chirix li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil li xyuwaʼil aj tij aj Judiiy (joʼ naxye li Chaqʼrabʼ, naxyeechiʼi li mayej ut naʼok saʼ li naʼaj Qʼaxal saant saʼ Xkutankil li Kuyuk Maak rikʼin li xkikʼel li xul) naq inkʼaʼ naru «tixkolebʼ chi tzʼaqal re ru» ebʼ laj kʼanjel chiru. Usta li mayej li keʼxyeechiʼi ebʼ laj tij li chalenaqebʼ saʼ xjunkabʼal laj Aaron kixbʼaanu naq li tenamit tkʼulubʼaaq xbʼaan li Yos, aʼin moko kiruuk ta risinkil chi junajwa (malaj, chi tzʼaqal re ru) saʼ xchʼoolebʼ naq ebʼ aj maak. Li Apostol naʼaatinak chirix aʼin naq naxye naq li mayejak chirix li kuyuk maak inkʼaʼ «truuq xchaabʼilobʼresinkil chi tzʼaqal re ru li xyuʼamebʼ li nekeʼjilok chi xkʼatq» malaj xsaqobʼresinkil li xchʼoolebʼ (Heb 10:1-4, SBG; juntaqʼeeta rikʼin Heb 9:9). Li xyuwaʼil aj tij inkʼaʼ kiruuk xtojbʼal li naʼajmank re xkolbʼalebʼ li qas qiitzʼin chiru li maak. Kaʼajwiʼ li xkʼanjel li Kriist joʼ aj tij chi junelik ut li xkamik truuq xbʼaanunkil aʼin (Heb 9:14; 10:12-22).
Qasikʼaq li tertokil pek
w92-S 1/3 31 raqal 4-6
Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu
Laj Pablo kixye naq naʼajmank naq tkamq junaq re naq t-oq chi kʼanjelak li xsumwank li Yos rikʼinebʼ li poyanam. Li xsumwank li Chaqʼrabʼ reetalil aʼin. Laj Moises kiʼoksiik re xkʼubʼankil li xsumwank li Yos rikʼinebʼ laj Israel. Chi joʼkan, laj Moises kixbʼaanu jun li nimla kʼanjel ut aʼan li kiʼaatinak rikʼinebʼ laj Israel naq keʼok rubʼel xwankil li sumwank. Joʼkan naq, ebʼ laj Israel keʼruuk rilbʼal laj Moises joʼ li winq li kixbʼaanu li xsumwank li Chaqʼrabʼ, abʼan chalenaq rikʼin li Jehobʼa. Abʼan, ma kixhoy li xkikʼel laj Moises re naq t-oq chi kʼanjelak li Chaqʼrabʼ? Inkʼaʼ. Saʼ xnaʼaj aʼin, keʼxyeechiʼi li mayejanbʼil xul, li kikʼemank choʼq reqaj li xkikʼel laj Moises (Hebreos 9:18-22).
Kʼaru nayeemank chirix li akʼ sumwank li kixbʼaanu li Jehobʼa rikʼinebʼ laj Israel li yulbʼilebʼ ru? Li Jesukriist kitzʼaqonk ajwiʼ saʼ jun li nimla kʼanjel; kiʼokenk chirix li Jehobʼa rikʼinebʼ laj Israel saʼ musiqʼej. Usta li sumwank chalenaq rikʼin li Jehobʼa, aʼin kitzʼaqlok ru saʼ xkʼabʼaʼ li Jesukriist. Moko kaʼaj tawiʼ kiʼokenk chirix li sumwank, naq kiwank joʼ winq kiʼaatinak rikʼinebʼ li xbʼeen li teʼtzʼaqonq saʼ li sumwank aʼin (Lucas 22:20, 28, 29). Joʼkan ajwiʼ, aʼan truuq xkʼebʼal li mayej li naʼajmank re naq t-oq chi kʼanjelak li sumwank. Moko ebʼ li xul ta tixmayeja, tixkʼe bʼan li xyuʼam li tzʼaqal re ru. Joʼkan naq li Apostol Pablo kiruuk xyeebʼal naq li Kriist aʼan li winq li kixbʼaanu li akʼ sumwank. Naq li Kriist «kiʼok [...] saʼ choxa re xkʼutbʼal ribʼ anaqwan chiru li Yos saʼ qakʼabʼaʼ laaʼo», li akʼ sumwank kiʼok chi kʼanjelak (Hebreos 9:12-14, 24, SBG).
Naq laj Pablo kiʼaatinak chirix laj Moises ut li Jesus joʼ ebʼ li winq li keʼxbʼaanu ebʼ li sumwank, moko kiraj ta xyeebʼal naq rikʼin li junjunq kichalk li sumwank, kichalk bʼan rikʼin li Yos. Ebʼ li wiibʼ chi winq aʼin keʼokenk re naq ttzʼaqloq ru ebʼ li junjunq chi sumwank. Saʼ li junjunq chi sumwank kiʼajmank naq wank ani tkamq... ebʼ li xul choʼq reqaj laj Moises, ut li Jesus joʼ li kixyeechiʼi li xkikʼel saʼ xkʼabʼaʼebʼ li teʼoq saʼ li akʼ sumwank.
it-1-S 291 raqal 4
Li subʼeʼk saʼ haʼ
Saʼ li hu Lucas nayeemank naq li Jesus yook chi tijok naq kisubʼeʼk saʼ haʼ (Lu 3:21). Joʼkan ajwiʼ, li kitzʼiibʼank re li xhuhebʼ laj Hebreo kixye naq li Jesukriist «kiʼok chaq saʼ ruuchichʼochʼ» (maawaʼ naq kiyoʼlaak, xbʼaan naq moko kiruuk ta raj xyeebʼal li aatin aʼin, aʼan bʼan naq kiwulak re naq tsubʼeʼq saʼ haʼ ut kixtikibʼ li xkʼanjel chiru li Yos), joʼ natawmank saʼ li Salmo 40:7-9, kixye (Versión de los Setenta): “Mayejak ut yeechiʼink inkʼaʼ xawaj; abʼan xakʼuubʼ intzʼejwal. «Weʼkin arin chi xbʼaanunkil laawajom, at inYos, joʼ tzʼiibʼanbʼil chaq chiwix saʼ li bʼotbʼookil hu»” (Heb 10:5-9, SBG). Li Jesus chalenaq chaq rikʼinebʼ laj Judiiy saʼ xkʼabʼaʼ li xyoʼlajik, li tenamit aʼin wank chaq saʼ jun li sumwank rikʼin li Yos, li xsumwank li Chaqʼrabʼ (Ex 19:5-8; Gal 4:4). Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li Jesus ak wank chaq saʼ jun li sumwank rikʼin li Jehobʼa naq kiwulak rikʼin laj Juan re naq tsubʼeʼq saʼ haʼ. Qʼaxal nim wiʼ chik li kixbʼaanu chiru li naxpatzʼ li Chaqʼrabʼ. Kixyeechiʼi ribʼ chiru li Jehobʼa, li Xyuwaʼ, re xbʼaanunkil li rajom, li rajom aʼan naq tixyeechiʼi li xtibʼel li ak kʼubʼanbʼil re naq chi joʼkan tixsach xwankil li mayejanbʼil xul joʼ napatzʼmank chaq saʼ li Chaqʼrabʼ. Li Apostol Pablo naxye: «Rikʼin li rajom xchʼool li Yos santobʼresinbʼilo chiqajunilo saʼ xkʼabʼaʼ naq li Jesukriist kixmayeja ribʼ chi junwaakaj» (Heb 10:10, SBG). Li Yuwaʼbʼej kiraj ajwiʼ naq li Jesus tkʼanjelaq chirix li Xʼawabʼejilal, ut li Jesus kichalk ajwiʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin (Lu 4:43; 17:20, 21). Li Jehobʼa kixkʼulubʼa naq li Ralal kixbʼaanu aʼin naq kixyul rikʼin santil musiqʼej ut kixye: «Laaʼat li walal raarookat inbʼaan; aawikʼin nasahoʼk inchʼool» (Mr 1:9-11, SBG; Lu 3:21-23; Mt 3:13-17).
16-22 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HEBREOS 11
«Kʼaʼut wank xwankil naq wanq qapaabʼal chirix li Yos?»
w16.10-S 27 raqal 6
Qapaabʼaq li xyeechiʼom li Jehobʼa
6 Saʼ Hebreos 11:1 (yaabʼasi), naqataw li xyaalalil li naxkʼe li Santil Hu chirix li paabʼank. Aran naxye naq saʼ li paabʼank wank wiibʼ li naʼlebʼ li inkʼaʼ naqil ru. 1) «Li kʼaru naʼoybʼenimank», joʼ li kiyeemank naq tkʼulmanq, abʼan toj maajiʼ naʼuxk; joʼ naq tsachmanq li maaʼusilal ut naq tchalq li akʼ ruuchichʼochʼ. 2) Li inkʼaʼ naʼilmank ru. Saʼ li raqal aʼin, li aatin Griego li najalmank ru choʼq li nakʼutbʼesink re naraj xyeebʼal li nakʼutbʼesink re chi tzʼaqal li inkʼaʼ naʼilmank ru, joʼ naq wank li Jehobʼa, li Jesukriist ut ebʼ li anjel, joʼ ajwiʼ li kʼanjel chirix li Xʼawabʼejilal li Yos (Heb. 11:3). Wi kaw qachʼool chirix li qoybʼenihom ut naqapaabʼ li inkʼaʼ naʼilmank ru li naxye li Santil Hu, tqakʼutbʼesi rikʼin li qaatin ut li qabʼaanuhom, wi maakʼaʼ raj aʼin, moko tzʼaqalaq ta re ru li qapaabʼal.
w13-S 1/11 11 raqal 2-5
Li Yos naxqʼajkamuhebʼ li nekeʼxkʼe xchʼool chi xsikʼbʼal
Kʼaru naʼajmank re xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa? Laj Pablo kixtzʼiibʼa: «Wi maakʼaʼ qapaabʼaal, inkʼaʼ naru naq li Yos taasahoʼq xchʼool qikʼin». Qakʼehaq reetal naq li Apostol moko naxye ta naq «chʼaʼaj» aʼin, naxye bʼan naq «inkʼaʼ naru». Aʼin naraj xyeebʼal naq li paabʼank aajel ru re naq sahaq saʼ xchʼool li Yos.
Abʼanan, kʼaru naraj xyeebʼal naq wanq qapaabʼal chirix li Yos? Wank wiibʼ li naʼlebʼ chisaʼ. Li xbʼeen, tento tqapaabʼ «naq wank li Yos», xbʼaan naq inkʼaʼ tooruuq xsahobʼresinkil xchʼool li Yos wi inkʼaʼ naqapaabʼ naq yoʼyo. Abʼan moko kaʼaj tawiʼ aʼin, ebʼ li maaʼus aj musiqʼej nekeʼxpaabʼ ajwiʼ naq wank li Yos (Santiago 2:19). Xpaabʼankil «naq wank li Yos» toorekʼasi chi xbʼaanunkil ut xyuʼaminkil li nawulak chiru (Santiago 2:20, 26).
Li xkabʼ, tento tqapaabʼ naq li Yos «naxqʼajkamuhebʼ» malaj narosobʼtesihebʼ li poyanam. Li qas qiitzʼin li wank xpaabʼal chʼolchʼo chiru naq wank rusilal naq naxkʼe xqʼe chi xsahobʼresinkil xchʼool li Yos (1 Corintios 15:58). Chanru tooruuq xsahobʼresinkil xchʼool li Yos wi inkʼaʼ naqapaabʼ naq naru malaj naraj qaqʼajkamunkil? (Santiago 1:17; 1 Pedro 5:7). Wi naqakʼoxla naq li Yos maakʼaʼ naxkʼe qe, inkʼaʼ nokooroxloqʼi malaj maakʼaʼ nokooraj wiʼ, moko naqanaw ta tzʼaqal ru.
Anihebʼ narosobʼtesi li Yos? Laj Pablo kixye: «Li nekeʼsikʼok re». Jun li tasal hu li nekeʼroksi ebʼ li poyanam li nekeʼxnumsi saʼ jalan chik aatinobʼaal li Santil Hu naxye naq saʼ li raqal aʼin, li aatin Griego li naʼoksimank re xyeebʼal «li nekeʼsikʼok re» moko kaʼaj tawiʼ naraj xyeebʼal naq «tqayal xsikʼbʼal» li Yos; tento bʼan tqasikʼ re «xloqʼoninkil ru». Jun chik li tasal hu naxye naq li aatin aʼin naxkʼut ajwiʼ naq tento tqakʼe qachʼool chi xbʼaanunkil. Joʼkan naq li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ li nekeʼxkanabʼ naq li xpaabʼal t-ekʼasinq rehebʼ chi xloqʼoninkil ru chi anchalebʼ xchʼool (Mateo 22:37).
w16.10-S 23 raqal 10, 11
Qakawresihaq li qapaabʼal chirix li qoybʼenihom
10 Saʼ li tasal 11 re Hebreos, li Apostol Pablo naxye li rahilal li keʼxkʼul naabʼal ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos li inkʼaʼ nayeemank li xkʼabʼaʼebʼ. Jun li eetalil, naʼaatinak chirixebʼ li ixq li wankebʼ xpaabʼal li keʼril chanru keʼkamk ebʼ li ralal xkʼajol ut moqon keʼwakliik wiʼ chik chi yoʼyo. Naʼaatinak ajwiʼ chirixebʼ li poyanam li «inkʼaʼ keʼraj achʼabʼaak, re xtawbʼal jun xwaklijikebʼ chi yoʼyo qʼaxal chaabʼil chik» (Heb. 11:35, SBG). Inkʼaʼ naqanaw chi chʼolchʼo chirix anihebʼ yook chi aatinak, abʼan wiibʼ oxibʼ laj kʼanjel chiru li Yos, joʼ laj Nabot ut laj Zacarias, keʼkamsiik chi pek saʼ xkʼabʼaʼ naq keʼxpaabʼ li Yos ut keʼxbʼaanu li rajom (1 Rey. 21:3, 15; 2 Cron. 24:20, 21). Laj Daniel ut ebʼ li rochbʼen keʼruuk raj xkʼulubʼankil naq teʼachʼabʼaaq wi teʼxqʼet ribʼ chiru li Yos, abʼan inkʼaʼ keʼxbʼaanu. Saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼxpaabʼ li xwankil li Yos naru nayeemank naq «keʼxtzʼapatq xsaʼ rehebʼ li kaqkoj» ut «keʼxchup li kawil xam» (Heb. 11:33, 34, SBG; Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23).
11 Saʼ xkʼabʼaʼebʼ li xpaabʼal wankebʼ li Propeet joʼ laj Micaya ut laj Jeremias «keʼxkuy eetzʼuuk ut [...] tzʼalam». Wankebʼ chik joʼ laj Elias, keʼnumeʼk «saʼ chaqichʼochʼ ut saʼatqebʼ li tzuul, saʼatqebʼ li ochoch pek ut xjulel li chʼochʼ». Chixjunilebʼ keʼxkuy xnumsinkil saʼ xkʼabʼaʼ naq chʼolchʼo chiruhebʼ li yookebʼ roybʼeninkil (Heb. 11:1, 36-38, SBG; 1 Rey. 18:13; 22:24-27; Jer. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).
Qasikʼaq li tertokil pek
it-1-S 920 raqal 3
Paabʼank
Ebʼ li keʼwank chaq xpaabʼal. Li junjunq rehebʼ li «xkʼihalebʼ laj chʼolobʼahom yaal» li kixye laj Pablo (Heb 12:1, SBG) wank xyaalalil kʼaʼut naq keʼwank xpaabʼal. Jun eetalil, chʼolchʼo naq laj Abel naxnaw chaq li xyeechiʼom li Yos chirix li Alal kʼajolbʼej li tixpitzʼ xjolom «li kʼanti». Joʼkan ajwiʼ, kixkʼe reetal chanru kitzʼaqlok ru li xraqbʼa aatin li Jehobʼa saʼ xbʼeenebʼ li xnaʼ xyuwaʼ saʼ li naʼaj Eden. Naq maaʼanihebʼ chik aran, laj Adan ut li xjunkabʼal keʼok chi waʼak rikʼin li xtiqobʼ li xpeekemebʼ xbʼaan naq maajewanbʼil chik li chʼochʼ ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kiyoʼlaak li kʼix. Maare laj Abel kixkʼe reetal chanru li xʼEva jwal xkoho xchʼool chirix li xbʼeelom ut chanru laj Adan wank xwankil saʼ xbʼeen. Maare li xnaʼ kixye re li rahilal li naxkʼul junaq li ixq naq nayoʼlaak xkʼuulaʼal. Joʼkan ajwiʼ, li okebʼaal re li naʼajej Eden kʼaakʼalenbʼil chaq xbʼaanebʼ li querubin ut jun li chʼiichʼ nareplok xxamlel (Ge 3:14-19, 24). Choʼq re laj Abel chixjunil aʼin reetalil «li inkʼaʼ naʼilmank ru», ut kixkʼut tana chiru naq li kolbʼa ibʼ tchalq saʼ xkʼabʼaʼ li Alal kʼajolbʼej li kiyeemank chaq. Joʼkan naq, saʼ xkʼabʼaʼ li xpaabʼal «kixyeechiʼi re li Yos jun li mayej qʼaxal chaabʼil chiru li kixkʼe laj Kaín» (Heb 11:1, 4, SBG).
wp17.1-S 12
Kixnaw naq kixsahobʼresi xchʼool li Yos
Joʼkan naq, kʼaʼut nayeemank naq laj Enoc «kikʼulaak re naq inkʼaʼ tril li kamk»? Maare li Jehobʼa kixkʼula saʼ xyaalalil naq kikamk, chi joʼkan kixkol re naq inkʼaʼ ra naq tkamq. Abʼan, naq ak kamk re laj Enoc, chanru kixnaw naq «kixsahobʼresi xchʼool li Yos»? Maare li Yos kixkanabʼ naq tril saʼ jun li moy u chanru chʼinaʼusaq chik li Ruuchichʼochʼ. Naq ak kiril chanru kikʼulubʼaak xbʼaan li Jehobʼa, laj Enoc kikamk. Li Apostol Pablo kiʼaatinak chirix laj Enoc ut jalan chik ebʼ li winq ut li ixq li tiikebʼ chaq xchʼool chiru li Yos, ut kixye: «Saʼ li paabʼaal keʼkamk chixjunilebʼ aʼan» (Hebreos 11:13, SBG). Naq ak kamenaq chik, maare ebʼ li xikʼ nekeʼilok re keʼok chi xsikʼbʼal li xtibʼel, abʼan inkʼaʼ keʼruuk chi xtawbʼal xbʼaan naq li Jehobʼa kixbʼaanu naq inkʼaʼ teʼxtaw. Chi joʼkan inkʼaʼ kixkanabʼ naq teʼxmaajewa malaj teʼroksi re mayejak.
23-29 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | HEBREOS 12, 13
«Naq li Jehobʼa nokooxqʼus naxkʼutbʼesi naq nokooxra»
w12-S 15/3 29 raqal 18
Maawil li ak xaakanabʼ chaq
18 Kʼehok naʼlebʼ. Ma ak xooʼeʼxqʼus junsutaq malaj xeʼxkʼe qanaʼlebʼ? Wi toj yooko xxokbʼal saʼ qachʼool aʼin moko kaʼaj tawiʼ ra tqekʼa, tchʼinaaq ajwiʼ qachʼool (Heb. 12:5). Maakʼaʼ naxye wi saʼ xtiklajik inkʼaʼ naqakʼulubʼa li naʼlebʼ malaj nachʼinaak qachʼool naq ak xqakʼulubʼa, aʼin moko tooxtenqʼa ta chi moko tixjal li qanaʼlebʼ. Jwal us naq tqayuʼami li kixye laj Salomon: «Chap aawibʼ chi kaw rikʼin li ninkʼut chawu, ut maawachʼabʼ chik; kʼuula saʼ laachʼool xbʼaan naq aʼan laayuʼam» (Pro. 4:13, SBG). Tento tqabʼaanu joʼ ebʼ laj chʼeʼol bʼelebʼaal chʼiichʼ naq nekeʼril jun li eetalil saʼ li bʼe: nekeʼxkʼulubʼa, nekeʼxpaabʼ ut nekeʼxik (Pro. 4:26, 27; taayaabʼasi Hebreos 12:12, 13).
w12-S 1/7 21 raqal 3
“Naq textijoq, cheye chi joʼkaʼin: «At qaYuwaʼ»”
Jun chaabʼil yuwaʼbʼej naxkʼoxla chanruhaqebʼ li xkokʼal naq teʼninqanq, joʼkan naq naxkʼehebʼ xnaʼlebʼ (Efesios 6:4). Inkʼaʼ naxjal ru li raatin naq nakʼehok naʼlebʼ, abʼan maajunwa naxbʼaanu saʼ josqʼil. Joʼkan ajwiʼ naxbʼaanu li qachoxahil Yuwaʼ, wank sut naʼajmank naq tooxqʼus. Abʼan maajunwa nokooxrahobʼtesi, junelik bʼan nokooxqʼus rikʼin rahok. Joʼ kixbʼaanu li Xyuwaʼ, li Jesus maajunwa kixqʼusebʼ li xtzolom saʼ josqʼil, chi moko naq kichʼaʼajkoʼk chaq chiruhebʼ xkʼulubʼankil li xqʼusbʼalebʼ (Mateo 20:20-28; Lucas 22:24-30).
w18.03-S 32 raqal 18
«Paabʼomaq li waatin ut chiwanq eechaabʼil naʼlebʼ»
18 Usta yaal naq ra naqekʼa naq nokooʼeʼxqʼus abʼan jwal ra wiʼ chik naq inkʼaʼ tqakʼulubʼa (Heb. 12:11). Qilaq wiibʼ li eetalil: laj Cain ut li awabʼej Sedequias. Naq li Yos kiril naq laj Cain xikʼ naril li riitzʼin ut kiraj xkamsinkil, kixye re: «Kʼaʼut naq yo aajosqʼil ut lumluukat xaq? Wi ta us li nakabʼaanu, ma inkʼaʼ tabʼiʼ tento raj naq taataqsi laawilobʼaal? Abʼan wi inkʼaʼ us li nakabʼaanu, chire li kabʼl wank li maak, naxaaqank chanchan josqʼ aj xul, yo chawatawankil. Aʼut laaʼat tatruuq chi xqʼaxbʼal ru» (Gen. 4:6, 7, SBG). Abʼan jwal yiibʼru kixbʼaanu, laj Cain inkʼaʼ kixpaabʼ li Jehobʼa. Kixkamsi li riitzʼin ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kixkʼul li rahilal joʼ najtil chik kiwank (Gen. 4:11, 12). Wi laj Cain kixpaabʼ raj naq kiqʼuseʼk xbʼaan li Jehobʼa, moko kixkʼul ta raj naabʼal li rahilal.
Qasikʼaq li tertokil pek
w11-S 15/9 17 raqal 11
«Kawaq qachʼool chi aanilak saʼ li bʼe»
11 Li «xkʼihalebʼ laj chʼolobʼahom yaal» moko yal nekeʼril ta li yook chi kʼulmank. Moko wankebʼ ta saʼ li bʼatzʼunlebʼaal yal re rilbʼal li aalinak malaj rilbʼal ma us teʼelq ebʼ laj aanilanel li nawulak chiruhebʼ, nekeʼxwaklesi bʼan xchʼoolebʼ. Ut nekeʼruuk xbʼaanunkil chiʼus aʼin xbʼaan naq ak xeʼxbʼaanu ajwiʼ saʼ xkutankilebʼ ut us keʼelk saʼ li aanilak. Usta ak xeʼkamk, nayeemank naq toj yoʼyokebʼ ut nekeʼxwaklesi qachʼool. Chanru naxtenqʼahebʼ li toj akʼebʼ xnawbʼal naq yookebʼ chi ileʼk xbʼaanebʼ li xninqalebʼ ru aj aanilanel li keʼwank chaq junxil? Narekʼasihebʼ chi aanilak chiʼus malaj re naq jwal teʼelq chiʼus. Li «xkʼihalebʼ laj chʼolobʼahom yaal» li wankebʼ saʼ xsutam naxkʼut chiruhebʼ naq teʼruuq chi elk chi ubʼej saʼ li aanilak aʼin. Wi nekeʼnaʼlebʼak chirix li eetalil li nekeʼxkʼe, kawaqebʼ xchʼool «chi aanilak saʼ li bʼe». Li naʼlebʼ aʼin kikʼanjelak choʼq rehebʼ laj Hebreo saʼ xkutankilebʼ li Apostol, ut tkʼanjelaq ajwiʼ chiqu.
w89-S 15/12 22 raqal 10
Tqayeechiʼi li mayej li nawulak chiru li Jehobʼa
10 Joʼkan naq, aajel ru naq ebʼ laj Hebreo inkʼaʼ teʼxkanabʼ naq teʼbʼalaqʼiiq «xbʼaan xkʼutomebʼ li winq jalan jalanq nekeʼxye ut najt chalenaqebʼ» (Galatas 5:1-6, SBG). Maawaʼ saʼ xkʼabʼaʼ li kʼutum aʼin «tqakawubʼresi qachʼool» re naq toowanq saʼ li yaal, saʼ xkʼabʼaʼ bʼan li «rusilal li Yos». Chanchan naq wankebʼ nekeʼxwechʼi rix ebʼ li tzakahemq ut ebʼ li mayej, joʼkan naq laj Pablo kixye naq inkʼaʼ teʼxkawresi xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ li «tzekemq li maakʼaʼ kiʼok wiʼ rehebʼ li keʼpaabʼank re». Li rusilal li natawmank saʼ li paabʼal nachalk saʼ xkʼabʼaʼ naq li poyanam tixkʼutbʼesi naq naxloqʼoni li Yos ut naroxloqʼi li xkamik li Jesus, ut maawaʼ saʼ xkʼabʼaʼ xkʼoxlankil ma teʼxwaʼ junjunq li tzakahemq ut ma teʼxnima ru junaq li kutan (Romanos 14:5-9). Joʼkan ajwiʼ, li xkamik li Kriist kixsach xwankil li mayejak li keʼxbʼaanu ebʼ laj Levi (Hebreos 9:9-14; 10:5-10).
30 RE SEPTIEMBRE TOJ 6 RE OCTUBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | SANTIAGO 1, 2
«Li nokooxkʼam saʼ li maak ut li kamk»
g17.4-S 14
Li aaleek
Li aaleek aʼan li naʼekʼasink qe chi xbʼaanunkil junaq li yiibʼru aj naʼlebʼ. Qayehaq naq xkohat chi loqʼok ut wank kʼaru nawulak chaawu ut nakaakʼoxla naq moko chʼaʼajkaq ta relqʼankil chi maaʼani t-iloq aawe. Abʼan laawekʼobʼaal naxye aawe naq inkʼaʼ taabʼaanu, joʼkan naq nakaawisi saʼ laachʼool ut nakatxik. Saʼ li hoonal aʼin, xaaqʼax ru li aaleek.
LI NAXYE LI SANTIL HU
Wi saʼ junaq kutan tnumeʼq saʼ qachʼool junaq li yiibʼru aj kʼaʼuxl, aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq yiibʼru qanaʼlebʼ. Li Santil Hu naxye naq chiqajunilo naqakʼul li aaleek (1 Corintios 10:13). Li wank tzʼaqal xwankil aʼan chanru toonaʼlebʼaq naq tqakʼul aʼin. Wankebʼ inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ xkʼoxlankil li yiibʼru aj kʼaʼuxl ut moqon chik nekeʼtʼaneʼk chisaʼ; abʼan wankebʼ chik saʼ junpaat nekeʼrisi saʼ xchʼool xbʼaan naq nekeʼxnaw naq moko us ta.
«Li aaleek nachalk saʼ xbʼeen li junjunq naq naqʼunbʼesiik ut nakʼameʼk xbʼaan xrahinkil ru li maaʼusilal» (Santiago 1:14, SBG).
g17.4-S 14
Li aaleek
Li Santil Hu naxchʼolobʼ li nakʼamok qe saʼ li maak. Saʼ Santiago 1:15, SBG, naxye: «Li xrahinkil ru li maaʼusilal nasiyank ut narala li maak». Joʼkan naq, wi inkʼaʼ naqisi saʼ qachʼool li yiibʼru aj kʼaʼuxl, twulaq xhoonalil naq inkʼaʼ chik tooruuq xtzʼeqtaanankil joʼ naq nawulak xhoonalil naq li ixq nawank xkʼuulaʼal. Abʼanan, li yiibʼru aj kʼaʼuxl moko wank ta xwankil saʼ qabʼeen; laaʼo bʼan yal qe saʼ xbʼeen.
Qasikʼaq li tertokil pek
it-2-S 263 raqal 3
Li saqenk, I
Li Jehobʼa aʼan «li xYuwaʼilebʼ li chahim» malaj li saqenk li wank saʼ choxa (Snt 1:17, SBG). Moko kaʼaj tawiʼ «kixkʼe li saqʼe choʼq xsaqenk li kutan, li po ut ebʼ li chahim choʼq xsaqenkil li qʼoqyink» (Jer 31:35, SBG), aʼan ajwiʼ nokooxkutanobʼresi saʼ li qapaabʼal (2Co 4:6). Li xchaqʼrabʼ, li xtaqlahom ut li raatin naxkutanobʼresihebʼ li nekeʼxkanabʼ naq teʼbʼeresiiq xbʼaan (Sl 43:3; 119:105; Pr 6:23; Isa 51:4). Jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo naxye: «Wi nokoohaakutanobʼresi, wanko saʼ saqenk» (Sl 36:10, SBG; juntaqʼeeta rikʼin Sl 27:1; 43:3). Joʼ naq nasaqew, li Saqʼe naʼok chi lemtzʼunk chiʼus toj reetal «nakutanoʼk ru», joʼkan ajwiʼ li xbʼe li tiikebʼ xchʼool naʼok chi lemtzʼunk chiʼus rikʼin li naʼlebʼ li naxkʼe li Yos (Pr 4:18, SBG). Naq naqayuʼami li naxye li Jehobʼa yooko chi bʼeek saʼ li xsaqenk (Isa 2:3-5). Abʼan, naq junaq li poyanam moko saq ta ru naxkʼoxla chirix junaq li naʼlebʼ malaj naraj roksinkil re xbʼaanunkil li inkʼaʼ us, chanchan tawiʼ wank saʼ qʼoqyink saʼ li xpaabʼal. Li Jesus kixye aʼin: «Wi inkʼaʼ chaabʼil xsaʼ laawu, chixjunil laajunxaqalil taawanq saʼ aakʼabʼ. Ut wi li saqenk li wank aawikʼin aʼan qʼoqyink ru, kʼajoʼ xnimal li aakʼabʼ!» (Mt 6:23, SBG; juntaqʼeeta rikʼin Dt 15:9; 28:54-57; Pr 28:22; 2Pe 2:14).
Qoksihaq li chaqʼrabʼ ut li naʼlebʼ li naxkʼe li Yos re xtzolbʼal li qachʼool ut li qakʼaʼuxl
15 Li xchaqʼrabʼ laj paabʼanel li jwal wank xwankil aʼan li rahok. Li Jesus kixye rehebʼ li nekeʼtaqenk re: «Rikʼin aʼin chixjunilebʼ teʼnawoq re naq laaʼex intzolom: wi nekera eeribʼ cheribʼil eeribʼ» (Juan 13:35, SBG). Laj Santiago, xkabʼ riitzʼin li Jesus, kixkʼabʼaʼi aʼin «li Chaqʼrabʼ nim xwankil» (Sant. 2:8, SBG). Ut li Apostol Pablo kixye: «Li rahok aʼan li xtzʼaqlojik ru li Chaqʼrabʼ» (Rom. 13:10, SBG). Wank xyaalal naq li Santil Hu jwal naxkʼe xwankil li rahok, xbʼaan naq «li Yos aʼan rahok» (1 Juan 4:8, SBG). Li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ narekʼa li rahok, naxkʼutbʼesi bʼan rikʼin li xbʼaanuhom. Laj Juan kixtzʼiibʼa: «Aʼin kikʼutunk wiʼ qikʼin li qaraabʼal xbʼaan li Yos: naq li Yos kixtaqla chaq li Ralal jun chiribʼil saʼ ruuchichʼochʼ re naq wanq qayuʼam saʼ xkʼabʼaʼ Aʼan» (1 Juan 4:9, SBG). Joʼkan bʼiʼ, naq naqakʼutbʼesi naq naqara li Jehobʼa ut li Jesus, ebʼ li qechpaabʼanel ut ebʼ li junchʼol, naqakʼutbʼesi naq kaw li qapaabʼal (Mat. 22:37-39).