Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
7-13 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | ÉXODO 23, 24
«Miqakʼam qe rikʼinebʼ li junchʼol»
w18.08 4 raqal 7, 8
Ma ak xqatzʼil rix ma yaal?
7 Ma nawulak chiqu xtaqlankil ebʼ li korreo ut li esil saʼ selular rehebʼ li qamiiw ut li naqanawebʼ ru? Naq nasach qachʼool chi rilbʼal jun li esil malaj rabʼinkil jun li naʼlebʼ li xkʼulmank, ma chanchano laj yehol esil li naraj xyeebʼal saʼ junpaat li xkʼulmank? Wi naqaj xtaqlankil jun li esil saʼ korreo malaj saʼ selular, xbʼeenwa tqakʼoxla ebʼ li patzʼom aʼin: «Ma chʼolchʼo chiwu naq yaal li esil? Ma ak xintzʼil rix chiʼus?». Wi moko chʼolchʼo ta chiqu aʼin, maare inkʼaʼ tqakʼe reetal naq yooko xjekʼinkil li bʼalaqʼil esil saʼ xyanqebʼ li qechpaabʼanel. Joʼkan naq, us raj naq tqabʼor li naʼlebʼ li xqatzʼiibʼa ut inkʼaʼ tqataqla.
8 Xwotzbʼal saʼ junpaat junaq li esil li xeʼxtaqla chaq qe saʼ korreo malaj saʼ selular naxkʼam chaq jun chik li chʼaʼajkilal. Wankebʼ li tenamit li nekeʼchʼiʼchʼiʼink malaj inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ naq tbʼaanumanq li xkʼanjel li Yos. Aran tana, ebʼ li xikʼ nekeʼilok qe teʼoq xjekʼinkil junaq li tikʼtiʼ re naq tqaxuwa qibʼ malaj inkʼaʼ chik tqapaabʼ li naqaye chiqibʼil qibʼ. Qakʼoxlaq li xkʼulmank junxil saʼ li tenamit Unión Soviética. Ebʼ laj kʼaakʼalenel (li nawbʼilebʼ ru joʼ KGB) keʼxyoobʼ naq wiibʼ oxibʼ li qechpaabʼanel li nawbʼilebʼ ru xeʼxqʼaxtesi li xtenamit li Yos saʼ ruqʼebʼ. Naabʼalebʼ li xeʼxpaabʼ aʼin, xeʼxkanabʼ li xmolam li Yos. Usta naabʼal rehebʼ laj paabʼanel aʼin xeʼsutqʼiik saʼ li xtenamit li Yos, wankebʼ inkʼaʼ chik xeʼxbʼaanu xbʼaan naq xeʼkehoʼk saʼ xpaabʼal (1 Tim. 1:19). Chanru tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqakʼul li rahilal aʼin? Maajunwa tqataqla junaq li esil li moko chaabʼil ta malaj wi inkʼaʼ tzʼilbʼil rix. Miqakʼe qibʼ chi bʼalaqʼiik chi moko tqapaabʼ chixjunil li tqabʼi. Xbʼeenwa qatzʼilaq rix chixjunil.
it-1 11 raqal 4
Laj Aarón
Saʼ li oxibʼ chi naʼlebʼ aʼin, inkʼaʼ kiyeemank naq laj Aarón kikʼamok bʼe chi xbʼaanunkil li maaʼusilal, kixkanabʼ bʼan naq li yook chi kʼulmank malaj li nekeʼxye li junchʼol kixbʼaanu naq kixjal li xnaʼlebʼ. Saʼ xbʼeen sut naq kimaakobʼk inkʼaʼ kixkʼoxla rix li naʼlebʼ aʼin: «Naabʼalebʼ li nekeʼxbʼaanu li inkʼaʼ us, abʼan matxik chirixebʼ» (Éx 23:2, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Usta joʼkan, kiʼoxloqʼimank li xkʼabʼaʼ naq kikʼemank saʼ li Santil Hu ut li Jesús kixye naq laj Aarón xkʼulubʼ naq kiwank choʼq xyuwaʼil aj tij (Sl 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mt 5:17-19; 8:4).
it-1 454 raqal 2
Li mutzʼil
Li aatin xmutzʼobʼresinkil naʼoksimank chaq re xyeebʼal naq ebʼ laj raqol aatin nekeʼbʼalaqʼik. Li Chaqʼrabʼ naʼaatinak chaq chirix li tuminank u, li kʼehok maatan malaj li sikʼok u xbʼaan naq li naʼlebʼ aʼin naru naxmutzʼobʼresi laj raqol aatin ut tnaʼlebʼaq saʼ joʼmaajoʼil. «Li maatan naxmutzʼoʼbʼresi li seebʼebʼ xchʼool» (Éx 23:8, SBG). «Li tuminaak naxmutzʼoʼbʼresi li ani wank xnaʼlebʼ» (Dt 16:19, SBG). Usta laj raqol aatin nakʼanjelak saʼ tiikilal ut chaabʼil xnaʼlebʼ wank sut naxkʼe ribʼ chi bʼalaqʼiik naq nekeʼxqʼunbʼesi rikʼin maatan maakʼaʼ naxye ma yal kiraj malaj inkʼaʼ. Li xchaqʼrabʼ li Yos moko kaʼaj tawiʼ naxye naq li maatan namutzʼobʼresink, naʼaatinak ajwiʼ chirix li narekʼa li poyanam, xbʼaan naq naxye: «Ma yal aatoqʼobʼa ru li nebʼaʼ chi moko taaxiwa ru li wank xwankil» (Le 19:15, SBG). Joʼkan naq laj raqol aatin inkʼaʼ raj tixtenqʼa li wank xtumin yal re naq sa t-ileʼq xbʼaan ebʼ li junchʼol (Éx 23:2, 3).
Qasikʼaq li tertokil pek
w16.10 9 raqal 4
Sa tqilebʼ li jalanebʼ xtenamit
4 Li Jehobʼa inkʼaʼ kixye rehebʼ laj Israel naq teʼroxloqʼi li maawaʼebʼ aj Israel, kixye bʼan rehebʼ naq teʼxkʼe ribʼ saʼ xnaʼajebʼ (taayaabʼasi Éxodo 23:9). Chʼolchʼo chaq chiruhebʼ chanru wank saʼ jun li abʼl aj tenamit. Ebʼ laj Israel keʼtzʼeqtanaak xbʼaan ebʼ laj Egipto naq toj maajiʼ nekeʼok choʼq moos maare xbʼaan naq jalanebʼ li xwanjik ut li xpaabʼal (Gén. 43:32; 46:34; Éx. 1:11-14). Usta chʼaʼaj chaq li xwanjikebʼ laj Israel saʼ Egipto, li Jehobʼa kixye rehebʼ naq sa teʼril ebʼ li jalan xtenamit (Lev. 19:33, 34).
it-2 386
Laj Miguel
1. Li Santil Hu moko kaʼaj tawiʼ naʼaatinak chirix li ánjel Gabriel naxye ajwiʼ chirix jun li ánjel li nakʼabʼaʼiik «arkánjel» (Jud 9, SBG). Li kʼabʼaʼej aʼin kitawmank xbʼeen sut saʼ li tasal lajeebʼ re li hu Daniel bʼarwiʼ naxye naq «jun rehebʼ li jwal ninqebʼ xwankil» xkoho xtenqʼankil jun chik li ánjel li kubʼenaq xwankil li nachʼaʼajkiik xbʼaan «li nataqlank saʼ xbʼeenebʼ laj Persia». Laj Miguel kikʼabʼaʼiik joʼ nim xwankil saʼ li xteep laj Daniel «li xnimal ru ánjel li nakolok re» li xtenamit (Da 10:13, SBG, 20, 21; 12:1, SBG). Li aatin aʼin naxkʼut naq li ánjel Miguel kibʼeresink rehebʼ laj Israel saʼ li chaqichʼochʼ (Éx 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2). Li arkanjel Miguel kiyalok rikʼin laj Tza «naq keʼxwechʼi ribʼ chirix li xchʼochʼel xsululel laj Moisés» aʼin naxchap ribʼ rikʼin li kiyeemank chaq (Jud 9, SBG).
14-20 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | ÉXODO 25, 26
«Li wank xwankil saʼ rochoch li Yos»
it-1 179
Xkaaxil li sumwank
Li reetalil ut xyiibʼankil. Li Jehobʼa kixye re laj Moisés naq tixyiibʼ li rochoch li Yos abʼan xbʼeenwa kixye re chanruhaq li reetalil ut xyiibʼankil li Loqʼlaj Kaax xbʼaan naq aʼin li wank xwankil saʼ li rochoch li Yos ut saʼ xnaʼajebʼ laj Israel. Li xnimal li kaax aʼan 111 centímetros xnimal roq, 67 centímetros li ru ut 67 centímetros xteram, yiibʼanbʼil rikʼin li cheʼ akasia ut yulbʼil rikʼin oor. Li xtzʼapbʼal li Loqʼlaj kaax nekeʼxsut rikʼin oor. Li xtzʼapbʼal yiibʼanbʼil rikʼin tzʼaqal oor ut li cheʼ moko yal bʼonbʼil ta rikʼin aʼin, li xnimal ru ut roq juntaqʼeeta rikʼin li kaax. Saʼ xkaʼpakʼalil li xtzʼapbʼal wank wiibʼ li kerubʼin li yiibʼanbʼil rikʼin oor ut nekeʼxkaʼya ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ, wiqʼwokebʼ ut helhoo li xxikʼebʼ re naq «teʼxmuheela li xtzʼapbʼal» (Éx 25:10, 11, 17-22, SBG; 37:6-9). Li tzʼaplebʼ aʼin nawbʼil ajwiʼ ru choʼq «li kuyuk maak» (Éx 25:17; Heb 9:5, SBG; chaawil CUBIERTA PROPICIATORIA).
it-1 179
Xkaaxil li sumwank
Li Loqʼlaj Kaax nakʼanjelak ajwiʼ chaq re xkʼulankil ebʼ li kʼaʼaq re ru, re xjultikankil junaq li naʼlebʼ. Chisaʼ kʼulanbʼil li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ (Éx 25:16). Wank ajwiʼ «li sekʼ oor kʼuulanbʼilebʼ wiʼ li maná, li xxuqʼ laj Aharón li kituxmek», moqon chik keʼrisi naq laj Salomón toj maajiʼ naxyiibʼ li rochoch li Yos (Heb 9:4, SBG; Éx 16:32-34; Nú 17:10; 1Re 8:9; 2Cr 5:10). Naq laj Moisés ak kamk re, kixkʼe xhuhil li chaqʼrabʼ rehebʼ laj Levi ut kixye rehebʼ naq teʼxkʼula chixkʼatq li «xKaaxil li xSumwank li Qaawaʼ leeYos [...] chi xchʼolobʼankil xyaalal leemaak» (Dt 31:24-26, SBG).
it-1 180 raqal 1
Xkaaxil li sumwank
Reetalil li Yos. Li Loqʼlaj Kaax kiwank joʼ reetalil li Yos, xbʼaan naq kixye: «Aran tinkʼutbʼesi wibʼ chawu: saʼ xbʼeen li Loqʼlaj Kaax, saʼ xyihebʼ li wiibʼ chi kerubín li wankebʼ saʼ xbʼeen li xLoqʼlaj Kaaxil li Sumwank». «Tinkʼutbʼesi wibʼ saʼ jun li choql saʼ xbʼeen li artal» (Éx 25:22, SBG; Le 16:2, SBG). Laj Samuel kixye naq li Jehobʼa «nahilank saʼ xbʼeenebʼ li kerubín» (1Sa 4:4, SBG), aʼin keʼwank joʼ reetalil li xbʼelebʼaal chʼiichʼ li Jehobʼa (1Cr 28:18). Joʼkan bʼiʼ, «naq laj Moisés kiʼok saʼ li Loqʼlaj Naʼajej re aatinak rikʼin li Qaawaʼ, kirabʼi li xyaabʼ xkux saʼ xbʼeen li xtzʼapbʼal xbʼeen li xLoqʼlaj Kaaxil li Sumwank, saʼ xyanqebʼ li wiibʼ chi kerubín. Tojoʼ naq kiʼaatinak rikʼin li Qaawaʼ» (Nú 7:89, SBG). Moqon chik laj Josué ut laj Finehás keʼaatinak ajwiʼ rikʼin li Jehobʼa chiru li Loqʼlaj kaax (Jos 7:6-10; Jue 20:27, 28). Kaʼajwiʼ li xyuwaʼil aj tij naru chi ok saʼ li Qʼaxal saant jun sut chiru jun chihabʼ re rilbʼal li Loqʼlaj kaax moko re ta aatinak rikʼin li Jehobʼa, re bʼan xnimankil Xkutankil li Kuyuk Maak (Le 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb 9:7).
Qasikʼaq li tertokil pek
it-2 773
Kerubʼin
Saʼ rochoch li Yos li kiyiibʼamank saʼ li chaqi chʼochʼ wankebʼ reetalil li kerubʼin chiru. Saʼ xkaʼpakʼalil li xtzʼapbʼal li Loqʼlaj Kaax wank wiibʼ li kerubʼin li yiibʼanbʼil rikʼin oor li «nekeʼxkaʼya ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ» ut wiqʼwokebʼ chi loqʼonink. Li junjunq helhookebʼ li xxikʼ ut nekeʼxmuhela li xtzʼapbʼal li Loqʼlaj Kaax (Éx 25:10-21; 37:7-9, SBG). Li tʼikr li wank saʼ li rochoch li Yos ut li tzʼaplebʼ tʼikr li naxjach li Saant rikʼin li Qʼaxal saant wank ajwiʼ reetalil ebʼ li kerubʼin chiru (Éx 26:1, 31; 36:8, 35).
it-2 592
Li kaxlanwa re mayejak
Kabʼlaju li kaxlanwa nekeʼxkʼe saʼ xbʼeen li meex saʼ li naʼajej li Saant saʼ rochoch li Yos ut rajlal sábado nekeʼxjal (Éx 35:13; 39:36; 1Re 7:48; 2Cr 13:11; Ne 10:32, 33). Li aatin li kaxlanwa re mayejak saʼ hebreo naraj xyeebʼal «kaxlanwa saʼ naqʼ uhej». Li aatin «uhej» wank sut naraj xyeebʼal aran wank (2Re 13:23), joʼkan naq li kaxlanwa re mayejak chanchan naq wank chiru li Jehobʼa li nayeechiʼimank re (Éx 25:30).
21-27 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | ÉXODO 27, 28
«Kʼaru naqatzol chirix li tʼikr li keʼroksi chaq li xyuwaʼil aj tij?»
it-2 1175
Li Urim ut li Tumim
Ebʼ li nekeʼxtzʼil rix li Santil Hu nekeʼxye naq li Urim ut li Tumim aʼan li kʼanjelobʼaal re bʼuulink (Éx 28:30). Wankebʼ chik nekeʼxye naq oxibʼ chiribʼil, li xbʼeen naxye naq «inkʼaʼ» li xkabʼ «us» ut li rox maakʼaʼ wank chiru. Li pek li naxokmank tixkʼe xsumenkil laapatzʼom abʼan wi li maakʼaʼ wank chiru txokmanq naraj xyeebʼal naq maakʼaʼ xsumenkil. Wankebʼ ajwiʼ nekeʼxkʼoxla naq wiibʼ chiribʼil li pek junpakʼal saq ut li jun chik qʼeq. Wi saʼ xkʼutbʼal li wiibʼ chi pek aʼin nekeʼelk li saq xbʼonol naraj xyeebʼal naq «us» abʼan wi qʼeq naraj xyeebʼal naq «inkʼaʼ» ut wi naʼelk jun qʼeq ut saq naraj xyeebʼal naq maakʼaʼ xsumenkil. Saʼ jun kutan laj Saúl kixpatzʼ re laj tij ma tyaloq rikʼin ebʼ laj Filisteo ut maakʼaʼ kiyeheʼk re. Yook xkʼaʼuxl xbʼaan naq wiibʼ oxibʼ tana laj puubʼ keʼmaakobʼk joʼkan naq kixye: «At Qaawaʼ, xYos laj Israel, [...] kʼe Tumim». Laj Saúl ut laj Jonatán keʼisiik saʼ xyanqebʼ li junchʼol moqon keʼbʼuulik re rilbʼal ani kimaakobʼk. Saʼ li raqal aʼin li aatin Tumim chanchan tawiʼ jalan chiru li bʼuulink abʼan nekeʼxchap ribʼ (1Sa 14:36-42, SBG).
it-1 969 raqal 3
Peekem
Xyuwaʼil aj tij re Israel. Chiru xpeekem li xyuwaʼil aj tij wank jun li perpokil chʼiichʼ re oor li «qʼaxtesinbʼil choʼq re li Qaawaʼ» bʼarwiʼ tzʼiibʼanbʼil «kamaʼ naq naletʼexiik li kaaxt» li aatin: «Li santilal re li Jehobʼa» (Éx 28:36-38, SBG; 39:30, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo). Saʼ xkʼabʼaʼ naq li xyuwaʼil laj tij aʼan li nakʼamok bʼe chi xloqʼoninkil ru li Jehobʼa tento naq saqaq ru li kʼanjel li naxbʼaanu. Joʼkan ajwiʼ, li wank chiru li xpeekem naxjultika rehebʼ laj Israel naq junelik teʼxloqʼoni li Jehobʼa saʼ santilal. Aʼin reetalil li xnimal ru Xyuwaʼil aj Tij, li Jesukriist, li kisikʼeʼk ru xbʼaan li Yos re naq tkʼanjelaq joʼ xyuwaʼil aj tij saʼ santilal (Heb 7:26).
w08 15/8 15 raqal 17
Qaloqʼonihaq ru li Jehobʼa rikʼin li xchaabʼilal ru qanaʼlebʼ
17 Naq yooqo chi xloqʼoninkil ru li Jehobʼa tento naq chaabʼil toonaʼlebʼaq saʼ li hoonal aʼan. Saʼ Eclesiastés 5:1, SBG, naxjultika chiqu li naʼlebʼ aʼin: «Naq tatxik saʼ rochoch li Yos, chakʼe reetal li kʼaru taabʼaanu». Naq laj Moisés ut laj Josué nekeʼrisi li xxaabʼ naq nekeʼok saʼ li santil naʼajej nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxkʼe xwankil ut xloqʼal li Jehobʼa (Éxo. 3:5; Jos. 5:15). Ut ebʼ laj tij tento naq teʼroksi xta li xtʼikr li yiibʼanbʼil rikʼin liin «re naq teʼxtzʼap ribʼ» (Éxo. 28:42, SBG, 43). Aʼin naxbʼaanu naq inkʼaʼ teʼxkʼut xtibʼelebʼ naq nekeʼloqʼonink chiru li altar. Joʼkan ajwiʼ, ebʼ li xjunkabʼal tento naq teʼxyuʼami li chaqʼrabʼ aʼin ut li wank joʼ aj tij.
Qasikʼaq li tertokil pek
Ma nakaanaw?
Bʼar tawiʼ keʼxtaw laj Israel ebʼ li tertokil pek li wank chiruhebʼ li xtʼikr li xyuwaʼil aj tij?
Li hu Éxodo naxye naq ebʼ laj Israel «keʼxkʼam li kʼaru wank rehebʼ laj Ejiipt» li qʼaxal loqʼ chiruhebʼ naq keʼelk saʼ li naʼajej aʼin (Éxodo 12:35, 36, SBG). Maare ebʼ laj Israel aran keʼxkʼam chaq li tertokil pek li wank chiru li pektoral re li raqʼ li xyuwaʼil aj tij.
w01 1/9 perel 27 raqal 5
Li Urim ut li Tumim
Chalen chaq junxil, li Jehobʼa naxtenqʼa ebʼ li qas qiitzʼin chi xkʼoxlankil chiʼus li teʼxbʼaanu saʼebʼ li xyuʼam. Kixkʼe rehebʼ laj Israel li Urim ut li Tumim, maare li kʼanjelobʼaal re li bʼuulink li natenqʼank rehebʼ naq wankebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Rikʼin li naʼlebʼ aʼin li Jehobʼa kixsumehebʼ ut kixye rehebʼ laj jolominel naq li teʼxbʼaanu tento naq tixchap ribʼ rikʼin li rajom (Éxodo 28:30; Levítico 8:8; Números 27:21).
28 RE SEPTIEMBRE TOJ 4 RE OCTUBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | ÉXODO 29, 30
«Li tenqʼ tumin choʼq re li Jehobʼa»
it-1 1231
Li ajlank
Saʼ Sinaí. Joʼ kixye li Jehobʼa, li xbʼeen ajlank kiwank saʼ li naʼajej Sinaí, naq wiibʼ chihabʼ rikʼin wiibʼ po relikebʼ chaq Egipto. Re xtenqʼankil laj Moisés chi xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin kisikʼmank ebʼ li winq li teʼbʼeresinq re li junjunq chi teep li nekeʼril ut nekeʼrajla li Kristiʼaan. Moko kaʼaj tawiʼ keʼrajla ebʼ li winq li wank 20 chihabʼ rehebʼ (li tzʼaqalebʼ chi wank joʼ aj puubʼ), li Chaqʼrabʼ kixtenebʼ saʼ xbʼeenebʼ li junjunq naq teʼxkʼe li toj tumin, waqibʼ oons chi plaat ($1.10 [E.U.A.]) choʼq re li kʼanjel saʼ rochoch li Yos (Éx 30:11-16; Nú 1:1-16, 18, 19). Li xkʼihal kiwulak 603,550, saʼ xyanq aʼin moko wankebʼ ta laj Levi, li maakʼaʼ rechanihomebʼ saʼ li naʼajej aʼan. Aʼanebʼ inkʼaʼ nekeʼxkʼe li toj tumin chi moko nekeʼmineʼk ru re naq teʼokenq choʼq aj puubʼ (Nú 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24).
it-1 547 raqal 1
Li tenqʼ tumin
Li Chaqʼrabʼ naxye naq tkʼemanq li tenqʼ tumin. Naq laj Moisés kirajlahebʼ laj Israel, chixjunil li winq li numenaq 20 chihabʼ rehebʼ tento teʼxkʼe saʼ xkʼabʼaʼebʼ li xyuʼam «waqibʼ oons chi plaat» [maare $1.10 (E.U.A.)], «joʼ nekeʼbʼisok saʼ li Loqʼlaj Naʼajej». Aʼin «taakʼeemanq re li Qaawa» re xtojbʼal rix li xyuʼamebʼ ut choʼq re «li kʼanjel taaʼuxmanq saʼ xMuhebʼaal li chʼutam» (Éx 30:11-16, SBG). Joʼ naxye laj Josefo saʼ li hu (La Guerra de los Judíos, VII, tzolom VI, tasal 6), keʼok xkʼebʼal li toj tumin rajlal chihabʼ (2Cr 24:6-10; Mt 17:24; chaawil IMPUESTOS).
Ma nakaanaw?
Bʼar kichalk xtuminal li kʼanjel li nabʼaanumank saʼ rochoch li Yos?
Li xkʼanjel li Jehobʼa nabʼaanumank rikʼin li toj tumin. Usta li toj tumin nachalk saʼ xlajeetqil li tojlebʼ abʼan wank ajwiʼ li nachalk saʼ jalan chik. Jun eetalil, naq kiyiibʼamank li rochoch li Yos, li Jehobʼa kixye re laj Moisés naq li junjunq rehebʼ laj Israel li ajlanbʼilebʼ tento tixkʼe waqibʼ oons chi plaat choʼq «re li Qaawaʼ» (Éxodo 30:12-16, SBG).
Moqon chik, chanchan naq ebʼ laj Judiiy keʼkʼayk chi xkʼebʼal li toj tumin aʼin rajlal chihabʼ saʼ rochoch li Yos. Aʼin tana li toj tumin li kixye li Jesús re laj Pedro naq tixtoj li trisi chaq saʼ re jun li kar (Mateo 17:24-27).
Qasikʼaq li tertokil pek
it-2 294 raqal 1
Li uqʼ
Xkʼebʼal li uqʼ. Li uqʼ moko kaʼaj tawiʼ nakʼanjelak re rekʼasinkil junaq li kʼaʼaq re ru, naʼoksimank ajwiʼ chaq re xkʼebʼal saʼ xbʼeenebʼ xjolom li qas qiitzʼin re xbʼaanunkil jalan jalanq li naʼlebʼ. Li xyaalal li naʼlebʼ aʼin aʼan xaqabʼankil malaj xkʼutbʼal naq jun li poyanam malaj li kʼaʼaq re ru kʼebʼil xwankil malaj xkʼulubʼ. Naq nekeʼxxaqabʼ chaq laj tij, laj Aarón ut ebʼ li ralal nekeʼxkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeen li wakax ut li wiibʼ chi karneer li nakʼemank choʼq mayej, li naxkʼut naq li mayej nekeʼxkʼe saʼ xkʼabʼaʼebʼ li xyuʼam ut naq xeʼxaqabʼaak joʼ aj tij chiru li Jehobʼa (Éx 29:10, 15, 19; Le 8:14, 18, 22). Laj Moisés kixkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeen laj Josué naq kixxaqabʼ choʼq reqaj joʼ kiyeheʼk re xbʼaan li Yos, ut aʼan kinujak «chi chaabʼil kʼaʼuxl» re xbʼeresinkil li tenamit Israel (Dt 34:9, SBG). Nakʼemank ajwiʼ li uqʼej saʼ xbʼeenebʼ li poyanam re rosobʼtesinkilebʼ (Gé 48:14; Mr 10:16). Li Jesús kixchʼeʼ malaj kixkʼe ajwiʼ li ruqʼ saʼ xbʼeenebʼ wiibʼ oxibʼ li qas qiitzʼin li kixkʼirtasihebʼ (Mt 8:3; Mr 6:5; Lu 13:13). Wank sut li qas qiitzʼin keʼxkʼul li santil musiqʼej naq ebʼ li apóstol keʼxkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeenebʼ (Hch 8:14-20; 19:6).
it-2 1171 raqal 1
Yulbʼil, yuluk
Saʼ Xchaqʼrabʼ laj Moisés kiyeemank chanru tyiibʼamanq li sununkil bʼan re yuluk. Li xyu li bʼan aʼin sikʼbʼil ru chiʼus jo: mirr, sununkil kaneel, sununkil kálamo, kasia ut aseeyt re oliva (Éx 30:22-25). Wi junaq naroksi yalaq joqʼe malaj naxkʼe saʼ xbʼeen junaq li inkʼaʼ sikʼbʼil ru tkamsiiq (Éx 30:31-33). Aʼin reetalil naq wank xwankil ut naq saq ru naq naxaqabʼaak junaq li kristiʼaan naq nayuleʼk ru rikʼin loqʼlaj aseeyt.