Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
7-13 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 5, 6
«Jwal naabʼalebʼ li wankebʼ qikʼin laaʼo chiruhebʼ aʼan»
Ebʼ li xkawaay li Jehobʼa ut ebʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ re xaml
Ebʼ laj puubʼ keʼwulak Dotan chiru qʼoqyink. Wulajaq eqʼla, laj tenqʼahom re laj Eliseo kiʼelk ut kiril naq sutsu li tenamit xbʼaanebʼ laj puubʼ. Kʼajoʼ naq kixuwak ut kixjap re: «Eliseo, kʼaru tqabʼaanu?». Laj Eliseo kixye re: «Naabʼalebʼ laj puubʼ chiqu chiruhebʼ aʼan». Saʼ li hoonal aʼan, li Jehobʼa kixbʼaanu naq laj tenqʼahom re laj Eliseo tril naq li tzuul nujenaq chi kawaay ut chi bʼelebʼaal chʼiichʼ re xaml.
Laj Eliseo kiril ebʼ li bʼelebʼaal chʼiichʼ re xaml. Ma nakaawil laaʼat?
Laj Eliseo moko kiʼok ta xkʼaʼuxl naq sutsukebʼ xbʼaan li xikʼ nekeʼilok rehebʼ aran Dotán. Kʼaru kitenqʼank re? Li xkawilal li xpaabʼal. Naʼajmank naq joʼkanaq ajwiʼ li qapaabʼal. Joʼkan naq, qapatzʼaq re li Jehobʼa li xsantil musiqʼej re xkʼutbʼesinkil li qapaabʼal ut ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ li naruuchi li santil musiqʼej (Luc. 11:13; Gál. 5:22, 23).
Ebʼ li xkawaay li Jehobʼa ut ebʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ re xaml
Naq ebʼ laj puubʼ keʼxyal xchapbʼal, laj Eliseo kixye saʼ li xtij: «At Jehobʼa, bʼaanu usilal, mutzʼobʼresihebʼ». Ut ebʼ laj puubʼ inkʼaʼ chik nekeʼxnaw bʼar wankebʼ usta yookebʼ chi ilok. Tojaʼ naq laj Eliseo kixye rehebʼ: «Xexsachk, moko aʼin ta li tenamit. Taqehomaqin, ut texinkʼam rikʼin li winq li nekeesikʼ». Keʼxtaqe laj Eliseo toj Samaria. Aran wank chaq li awabʼej re Israel.
Tojaʼ naq, xeʼril bʼar tzʼaqal wankebʼ, abʼan maakʼaʼ chik nekeʼruuk xbʼaanunkil. Li awabʼej re Israel kixpatzʼ re laj Eliseo: «Ma tinkamsihebʼ?». Qajultikaq naq ebʼ laj puubʼ ak keʼxyal xrahobʼtesinkil laj Eliseo abʼan, ma tixkʼe raj reqaj rehebʼ? Inkʼaʼ. Laj Eliseo kixye re li awabʼej: «Maakamsihebʼ. Kʼehebʼ xwa ut kanabʼebʼ chi xik». Li awabʼej kixkʼubʼ jun nimla waʼak, tojaʼ naq kixkanabʼebʼ chi xik.
Li tertokil pek
w05 1/8 9 raqal 2
Li xqatzol saʼ li xkabʼ hu Reyes
5:15, 16. Kʼaʼut naq laj Eliseo inkʼaʼ kixkʼulubʼa li xmaatan laj Naamán? Xbʼaan naq naxnaw naq li sachbʼachʼoolej li kixkʼul laj Naamán moko kikʼulmank ta saʼ xkʼabʼaʼ aʼan, kikʼulmank bʼan saʼ xkʼabʼaʼ xwankil li Jehobʼa. Naxnaw naq inkʼaʼ naru tixkʼul rusilal chirix li kʼanjel li kikʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa. Saʼebʼ li qakutan, ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel inkʼaʼ ajwiʼ nekeʼxsikʼ xkʼulbʼal junaq rusilal chirix li kʼanjel li nekeʼxbʼaanu. Nekeʼxkʼe bʼan saʼ xchʼool li kixye li Jesús: «Chi maatan xekʼul, ut chi maatan ajwiʼ teekʼe» (Mateo 10:8, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]).
14-20 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 7, 8
«Li Jehobʼa kixbʼaanu li moko naʼoybʼenimank ta»
it-1 800 raqal 7
Eliseo
Moqon chik, laj Ben-hadad II kiʼok saʼ li tenamit, abʼan moko joqʼeqil ta, kiʼok bʼan rikʼin kawilal ut kixsut li tenamit Samaria. Aʼin kixkʼam chaq naabʼal li rahilal, kiyeheʼk re li awabʼej naq jun li ixq kixtzeka li xyum. Joʼ ralal xkʼajol laj Acab, ralal «jun aj kamsinel», li awabʼej Jehoram naxye naq tixkamsi laj Eliseo, abʼan aʼin moko kikʼulmank ta. Naq nawulak rochbʼen laj kʼanjel chiru saʼ rochoch li propeet, laj Jehoram naxye re naq inkʼaʼ chik naxyoʼoni xkʼulbʼal xtenqʼ li Jehobʼa. Laj Eliseo naxye re li awabʼej naq saʼ li jun chik kutan tnumtaaq li tzekemq. Laj kʼanjel chiru li awabʼej naxseʼe naq narabʼi aʼin, joʼkan naq laj Eliseo naxye re: «Relik chi yaal naq taawil rikʼinebʼ xsaʼ laawu, abʼan inkʼaʼ taatzeka aʼan». Li Jehobʼa naxbʼaanu naq wank kʼaru nekeʼrabʼi ebʼ laj Asirio, xeʼxkʼoxla naq ebʼ li tenamit xeʼxjunaji ribʼ re yalok rikʼinebʼ, joʼkan naq nekeʼelelik ut nekeʼxkanabʼ chixjunil li xtzekemqebʼ. Naq li awabʼej narabʼi naq ebʼ laj Asirio xeʼelelik, naxye re laj kʼanjel chiru naq tril li okebʼaal re li tenamit Samaria, ut naq ebʼ li kristiʼaan xbʼaan xtzʼokajikebʼ nekeʼok saʼ junpaat saʼ li tenamit re xtawbʼal xtzekemqebʼ, nekeʼxpitzʼ ut nekeʼxkamsi laj kʼanjel re li awabʼej. Aʼan naril li tzekemq, abʼan inkʼaʼ naxtzeka (2Re 6:24–7:20, SBG).
Li tertokil pek
it-2 186 raqal 3
Saqenk
Ebʼ li awabʼej li chalenaq saʼ li xjunkabʼal laj David. Li Jehobʼa kixxaqabʼ laj David joʼ awabʼej re Israel, ut rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa kixbʼeresi li tenamit. Joʼkan naq kikʼabʼaʼiik «li xsaqenk Israel» (2Sa 21:17, SBG). Saʼ li sumwank chirix li awabʼejilal li kixbʼaanu rikʼin laj David, li Jehobʼa kixyeechiʼi: «Laakʼojaribʼaal kʼojkʼooq saʼ xnaʼaj chi junelik» (2Sa 7:11-16, SBG). Joʼkan naq, ebʼ li awabʼej li keʼchalk saʼ xjunkabʼal laj David saʼ xkʼabʼaʼ laj Salomón li ralal, chanchanebʼ jun li «saqenk» choʼq re Israel (1Re 11:36; 15:4; 2Re 8:19; 2Cr 21:7, SBG).
21-27 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 9, 10
«Kixkol rix li tzʼaqal paabʼal chi kaw xchʼool ut inkʼaʼ kixuwak»
Laj Jehú kixkol rix li tzʼaqal paabʼal
Li tenamit Israel yook raj chi numeʼk saʼ junjunq li chʼaʼajkilal naq laj Jehú kixaqabʼaak xbʼaan li Jehobʼa re xbʼaanunkil jun li kʼanjel. Li tenamit wank rubʼel xwankil li xJezabel, li xmalkaʼan laj Acab ut xnaʼ li awabʼej Jehoram. Li ixq aʼin kixkʼe xwankil xloqʼoninkil laj Baal chiru xloqʼoninkil li Jehobʼa, kixkamsi naabʼalebʼ xpropeet li Yos ut kixbʼaanu naq li tenamit tkoʼbʼeetaq yumbʼeetaq ut t-okenq saʼ li tuulak (1 Rey. 18:4, 13; 2 Rey. 9:22). Joʼkan naq li Jehobʼa kixxaqabʼ naq tsacheʼq li xjunkabʼal laj Acab, qʼaxal wiʼ chik laj Jehoram ut xJezabel ut kixxaqabʼ laj Jehú re naq tixbʼaanu aʼin.
Laj Jehú kixkol rix li tzʼaqal paabʼal
Laj Jehú inkʼaʼ xkʼulubʼa li wiibʼ aj kʼamol esil ut xkoho rikʼin li awabʼej Jehoram ut laj Ocozías, li awabʼej re Judá, li wankebʼ saʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ. Joʼkan naq laj Jehoram kixpatzʼ: «Ma re tuqtuukilal xatchalk, aʼ Jehú?», aʼin kisumenk: «Kʼaru chi tuqtuukilal taawanq naq lix Jesabel laanaʼ toj yo chi xbʼaanunkil li maaʼusilal inkʼaʼ nawulak chiru li Qaawaʼ ut kʼajoʼ chi tuulak?». Naq laj Jehoram kirabʼi aʼin, kiʼelelik. Abʼan laj Jehú saʼ junpaat: kixchap li xsimaj ut kixkamsi. Usta laj Ocozías kiʼelelik abʼan moqon chik kitaweʼk xbʼaan laj Jehú ut kikamsiik ajwiʼ (2 Rey. 9:22-24, SBG, 27).
Li kikamsiik chik saʼ li rochoch laj Acab, aʼan li xJezabel, li xnaʼil li tenamit, laj Jehú kixkʼabʼaʼi joʼ «li maaʼus aj ixq». Naq laj Jehú kiʼok Jezreel, kiril li xJezabel saʼ bʼentaan ut kixtaqla naq teʼxkut chaq taqʼa. Ut kinumsiik li kawaay saʼ xbʼeen li xJezabel li kibʼaanunk re li maaʼusilal saʼ li tenamit Israel. Moqon, laj Jehú kixkamsi naabʼalebʼ rehebʼ li xjunkabʼal laj Acab (2 Rey. 9:30-34, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators. Akʼ tzʼiibʼ; 10:1-14).
Laj Jehú kixkol rix li tzʼaqal paabʼal
Yaal naq laj Jehú naabʼal kixkamsihebʼ. Abʼanan, li Santil Hu naxye naq kaw ribʼ chi xkolbʼal li tenamit saʼ ruqʼ li xJezabel ut li xjunkabʼal. Re xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin, aajel ru naq kawaq xchʼool ut inkʼaʼ txuwaq. «Yaal naq chʼaʼaj raj xbʼaanunkil aʼin, abʼan xbʼaanumank saʼ kawilal joʼ naxye jun li hu: Wi inkʼaʼ raj kibʼaanumank chi joʼkaʼin inkʼaʼ raj kikanabʼamank xloqʼoninkil laj Baal aran saʼ li tenamit Israel».
Relik chi yaal naq joʼ aj paabʼanel naqanumsi li chʼaʼajkilal bʼarwiʼ tento tqakʼutbʼesi li chaabʼil naʼlebʼ joʼ laj Jehú. Jun eetalil, kʼaru tqabʼaanu wi teʼxpatzʼ qe naq tooʼokenq chirix junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ nawulak chiru li Jehobʼa? Tento naq rikʼin kawil chʼoolej tqatzʼeqtaana aʼin. Tqakʼutbʼesi naq kaʼajwiʼ naqaloqʼoni ru li Jehobʼa ut maaʼani chik.
Li tertokil pek
Laj Jehú kixkol rix li tzʼaqal paabʼal
Laj Jehú kixkʼoxla tana naq naʼajmank naq teʼxjach li xpaabʼalebʼ li wiibʼ chi awabʼejilal aʼin re naq li tenamit Israel maakʼaʼaq chik rubʼel xwankil Judá. Kixyal xbʼaanunkil aʼin naq li tenamit teʼxloqʼoni li pechʼbʼil yos, joʼ keʼxbʼaanu chaq li awabʼej re Israel junxil. Abʼan aʼin tixkʼutbʼesi naq moko naxkʼojobʼ ta xchʼool rikʼin li Jehobʼa, li kixaqabʼank re joʼ awabʼej.
Li Jehobʼa kisahoʼk saʼ xchʼool rikʼin laj Jehú xbʼaan naq chaabʼil kikʼanjelak ut kixbʼaanu li taql li kikʼeheʼk re. Li Santil Hu naxye naq laj Jehú «inkʼaʼ kixpaabʼ chi anchal xchʼool chixjunil li xchaqʼrabʼ li Qaawaʼ, xYos laj Israel» (2 Rey. 10:30, 31, SBG). Naq naqil chixjunil li kixbʼaanu chaq laj Jehú, maare trahoʼq ut tsachq qachʼool rilbʼal chanru kiraqeʼk; usta joʼkan, naqatzol jun chaabʼil naʼlebʼ choʼq qe: maajunwa tqatzʼeqtaana li qamiiwil rikʼin li Jehobʼa. Naru naq tiikaq qachʼool chiru li Jehobʼa wi wulaj wulaj naqatzol li Santil Hu, naqatzʼil rix ut nokootijok chiru. Joʼkan bʼiʼ, qabʼaanuhaq chixjunil li wank saʼ quqʼ re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa chi anchal qachʼool (1 Cor. 10:12).
28 RE NOVIEMBRE TOJ 4 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 11, 12
«Jun li ixq li yibʼru xnaʼlebʼ naxtoj rix xmaak»
Laj Jehoiada inkʼaʼ naxuwak
Li xJezabel kiwank jun xkoʼ li naxkʼabʼaʼi Atalia ut maaʼus xnaʼlebʼ joʼ li xnaʼ. Li xʼAtalia kisumlaak rikʼin li awabʼej re Juda. Naq li awabʼej kikamk, li ralal kiʼok chi awabʼejink. Naq kikamk li ralal, li xʼAtalia kikanaak rikʼin li awabʼejilal re Juda. Re naq maaʼani tmaqʼoʼq chiru, kixyal xkamsinkil ebʼ li ralal xkʼajol li awabʼej ut chixjunilebʼ li teʼruuq raj chi kanaak rikʼin li awabʼejilal. Kixkamsi ajwiʼ ebʼ li ri! Joʼkan naq, nekeʼxxuwa ru.
Laj Jehoiada, li xyuwaʼil aj tij, ut li xJehoseba, li rixaqil, nekeʼxnaw naq nimla maak li yook xbʼaanunkil li xʼAtalia. Joʼkan naq, usta teʼkamsiiq xbʼaan li xʼAtalia, keʼxmuq jun rehebʼ li ri, li kʼuulaʼal aʼin aʼan laj Jehoas. Keʼxkʼirisi saʼ rochoch li Yos.
Laj Jehoiada inkʼaʼ naxuwak
Naq laj Jehoas wank wuqubʼ chihabʼ re, laj Jehoiada kixchʼutubʼ chixjunilebʼ li xjolomil ebʼ laj kʼaakʼalenel ut ebʼ laj Levi. Kixye rehebʼ: «Kʼaakʼalehomaq li rokebʼaal li rochoch li Yos. Maaʼani teekanabʼ chi ok». Chirix chik aʼan, laj Jehoiada kixkʼe li koroon saʼ xjolom laj Jehoas re naq t-oq choʼq awabʼej re Juda. Tojaʼ naq ebʼ laj Juda keʼxjap re chi xyeebʼal: «Chiwanq taxaq xyuʼam li awabʼej!».
Li xʼAtalia, li awabʼej, kirabʼi xyaabʼ xkuxebʼ li poyanam ut xkoho saʼ aanil saʼ rochoch li Yos. Naq kiril li akʼ awabʼej, kixjap re: «Xinbʼalaqʼiik! Xinbʼalaqʼiik!». Ebʼ laj kʼaakʼalenel keʼxchap li ixq, keʼxkʼam ut keʼxkamsi chaq. Li xʼAtalia moko kixkanabʼ ta jun chaabʼil eetalil re li tenamit. Kʼaru raj tkʼulmanq?
Li tertokil pek
it-2 29 raqal 2
Laj Jehoás
Naq toj yoʼyo laj Jehoiadá, xyuwaʼil laj tij, xwank joʼ yuwaʼbʼej ut aj kʼehol naʼlebʼ choʼq re laj Jehoás, li saaj al aʼin chaabʼil xʼelk saʼ li xʼawabʼejilal. Kisumlaak naq wank 21 chihabʼ re, ut kiwank wiibʼ li rixaqil, jun rehebʼ aʼan li xJehoadán, ut chi joʼkan laj Jehoás kiwank ralal xkʼajol. Chi joʼkaʼin li xjunkabʼal laj David kiwakliik wiʼ chik bʼarwiʼ tchalq li Mesiiy, li jayeʼq kisachmank chi junajwa (2Re 12:1-3; 2Cr 24:1-3; 25:1).
5-11 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 13-15
«Wi naqayal qaqʼe li Jehobʼa toorosobʼtesi»
Ma yookat xtaqenkil li Kriist?
11 Re xtawbʼal ru chiʼus kʼaʼut naq aajel ru naq tookʼanjelaq chiru li Jehobʼa chi anchal qachʼool, qilaq li kixkʼul li awabʼej Jehoás re Israel. Li xʼawabʼejilal wank saʼ xiwxiwal saʼ ruqʼebʼ laj Siria, ut najiqʼjot chi yaabʼak naq kixpatzʼ xtenqʼ re laj Eliseo. Li propeet kixye re naq tixkut li simaj saʼ li bʼentaan bʼarwiʼ naʼilok li tenamit Siria. Aʼin tixkʼutbʼesi naq li Jehobʼa ttenqʼanq rehebʼ re naq teʼqʼaxoq u saʼ xbʼeen li xikʼ naʼilok rehebʼ. Ut aʼin kixkawresi raj xchʼool li awabʼej. Abʼan moko joʼkan ta kikʼulmank. Naq laj Eliseo kixye re naq tixchap ebʼ li simaj ut tixsakʼ li chʼochʼ, laj Jehoás oxibʼ sut ajwiʼ kixbʼaanu. Laj Eliseo kijosqʼoʼk, xbʼaan naq wi li awabʼej kixsakʼ raj li chʼochʼ oobʼ malaj waqibʼ sut, aʼin tixkʼut naq tixsachebʼ ru laj Siria «chi junwaakaj». Xbʼaan naq moko chi anchal ta xchʼool kixbʼaanu, li awabʼej oxibʼ sut ajwiʼ tixqʼax ruhebʼ laj Siria (2 Rey. 13:14-19, SBG). Kʼaru naqatzol rikʼin aʼin? Wi naqaj naq li Jehobʼa toorosobʼtesi, aajel ru naq tookʼanjelaq chiru chi anchal qachʼool.
Li Yos narosobʼtesihebʼ li nekeʼsikʼok re chi anchalebʼ xchʼool
Anihebʼ narosobʼtesi li Yos? Laj Pablo kixye, aʼanebʼ «li nekeʼsikʼok re». Jun li hu choʼq rehebʼ laj jalol aatin naxye, naq li aatin saʼ griego «li nekeʼsikʼok re» moko kaʼaj tawiʼ naraj xyeebʼal «xsikʼbʼal» li Yos; naraj bʼan xyeebʼal «xloqʼoninkil ru». Jun chik li tasal hu naxye naq li aatin aʼin naraj xyeebʼal naq maajunwa tqakanabʼ xyalbʼal qaqʼe. Joʼkan bʼiʼ, li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ li nekeʼloqʼonink re chi anchalebʼ xchʼool (Mateo 22:37).
Kʼaru naxyeechiʼi rehebʼ? Jun li maatan li naxkʼut li xrahom ut li xchaabʼilal: li junelik yuʼam saʼ li Ruuchichʼochʼ (Apocalipsis 21:3, 4). Saʼebʼ li qakutan, li nekeʼxsikʼ li Jehobʼa chi anchalebʼ xchʼool nekeʼosobʼtesiik. Rikʼin li xtenqʼ li santil musiqʼej ut li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu nekeʼxyal xsahil li xyuʼamebʼ (Salmo 144:15; Mateo 5:3).
Li tertokil pek
w05 1/8 11 raqal 3
Li xqatzol saʼ li xkabʼ hu Reyes
13:20, 21. Ma naxkʼut aʼin naq us xloqʼoninkil li pechʼbʼil yos? Inkʼaʼ. Li Santil Hu moko naxye ta naq kiloqʼoniik li xbʼaqel laj Eliseo. Li sachbʼachʼoolej aʼin kikʼulmank rikʼin li xwankilal li Jehobʼa, joʼ chixjunil li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu laj Eliseo naq toj yoʼyo.
12-18 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 16, 17
«Traqeʼq li xkuyum li Jehobʼa»
w05 11/15 29 raqal 16
«Tiik xbʼe li Qaawaʼ»
16 Usta Samaria aʼan xjolomil li xteepebʼ li lajeebʼ chi awabʼej re Israel, saʼ li raqal aʼin maare naru xyeebʼal naq aʼan chixjunil li awabʼejilal (1 Reyes 21:1). Li awabʼej Salmanasar V re Asiria kixsut li tenamit Samaria saʼ li chihabʼ 742 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ li Ruuchichʼochʼ. Naq li tenamit aʼin kiqʼaxeʼk ru saʼ li chihabʼ 740, naabʼalebʼ rehebʼ xeʼkʼameʼk Mesopotamia ut Media. Inkʼaʼ nanawmank chi tzʼaqal ani kiqʼaxok u saʼ xbʼeen Samaria, ma laj Salmanasar V malaj li kiʼok choʼq reqaj, laj Sargón II (2 Reyes 17:1-6, 22, 23; 18:9-12). Li xhu laj Sargón naxkʼut naq xeʼtaqlaak 27,290 aj Israel saʼ li naʼajej Éufrates ut Media.
w12 4/1 10 raqal 2
«Kanabʼin chi sutqʼiik wiʼ chik, aawikʼin»
Qatzʼilaq rix, joqʼe kiyemank ebʼ li aatin aʼin. Naq toj maajiʼ nayoʼlaak laj Jeremías, li Jehobʼa kixkanabʼ naq ebʼ laj Asirio teʼqʼaxoq u saʼ xbʼeen li xʼawabʼejilal li lajeebʼ chi teep re Israel saʼ li chihabʼ 740, naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ ut xeʼkʼameʼk chi preexil. Li Jehobʼa kixkanabʼ naq tkʼulmanq aʼin xbʼaan naq yookebʼ chi maakobʼk ut inkʼaʼ nekeʼabʼink chiruhebʼ li xpropeet (2 Reyes 17:5-18). Kʼaru kikʼulmank naq wankebʼ chaq chi preexil, najt chiru li Yos ut chiruhebʼ li xtenamit? Ma xeʼxjal li xnaʼlebʼebʼ? Ma kisach saʼ xchʼool li Jehobʼa li xtenamit? Ma tixkʼulubʼa wiʼ chik naq teʼsutqʼiiq?
w01 11/1 10 raqal 10
Li xkʼulmank naxkʼutbʼesi naq li xkuyum li Jehobʼa wank xraqik. Saʼ li chihabʼ 740, naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ, kixkanabʼ naq ebʼ laj Asiria teʼqʼaxoq u saʼ xbʼeen li lajeebʼ chi teep re Israel ut naq teʼkʼameʼq chi preexil (2 Reyes 17:5, 6). Saʼ xraqik li jun siʼeent chihabʼ kixkanabʼ naq ebʼ laj Babilonia teʼqʼaxoq u saʼ xbʼeen li wiibʼ chi teep re Judá ut teʼxjukʼ Jerusalén ut li rochoch li Yos (2 Crónicas 36:16-19).
Li tertokil pek
jy 50, kaaxukuut
Naʼaatinak rikʼin jun li ixq aj Samaria
ANIHEBʼ LAJ SAMARIA?
Saʼ xkutankil li Jesús, li naʼajej Samaria wank saʼ xyanq Judá, bʼarwiʼ naʼelk li iqʼ, ut Galilea, bʼarwiʼ naʼok li iqʼ.
Naq ak kikamk li awabʼej Salomón li 10 chi teep re Israel, xeʼxjach ribʼ rikʼin li xteep laj Judá ut Benjamín. Ebʼ li 10 chi teep aʼin, li nawbʼil ru joʼ Samaria, keʼok xloqʼoninkil ebʼ li pechʼbʼil yos. Li Jehobʼa kixkanabʼ naq ebʼ laj Asiria teʼqʼaxoq u saʼ xbʼeenebʼ saʼ li chihabʼ 740 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ. Ebʼ laj Asiria xeʼxkʼam naabʼalebʼ laj Israel, xeʼxjunajihebʼ ru rikʼinebʼ li wankebʼ rubʼel xwankil Asiria. Ebʼ aʼin, nekeʼxloqʼoni jalan chik yos, ut xeʼsumlaak rikʼinebʼ laj Israel li wankebʼ Samaria. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, xeʼok xbʼaanunkil junjunq li naʼlebʼ li naxye li xchaqʼrabʼ li Yos, joʼ xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwalebʼ. Abʼan li loqʼonink aʼin moko naxkʼulubʼa ta li Jehobʼa (2 Reyes 17:9-33; Isaías 9:9).
Naq li Jesús kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, ebʼ laj Samaria nekeʼxkʼulubʼa li hu li kixtzʼiibʼa laj Moisés, abʼan inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni ru li Yos saʼ rochoch saʼ Jerusalén. Chiru naabʼal chihabʼ xeʼroksi jun li ochoch re loqʼonink li wank saʼ li tzuul Guerizim, chixkʼatq Sicar. Usta kijukʼmank aʼin toj yookebʼ xloqʼoninkil ru li Yos saʼ li tzuul aʼin. Naq li Jesús kipuktesink saʼ Ruuchichʼochʼ, ebʼ laj Samaria ut ebʼ laj judiiy inkʼaʼ nekeʼxkʼam ribʼ saʼ usilal (Juan 8:48).
19-25 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 18, 19
«Chanru nekeʼxyal xchʼinankil qachʼool li xikʼ nekeʼilok qe»
w05 1/8 11 raqal 5
Li xqatzol saʼ li xkabʼ hu Reyes
18:19-21, 25, SBG. Ma kixkʼe ribʼ saʼ sumwank laj Ezequías rikʼinebʼ laj Egipto? Inkʼaʼ. Li kixye laj Rabsaqué tikʼtiʼ, joʼ ajwiʼ naq kixye «xinxtaqla chaq li Qaawaʼ». Li awabʼej Ezequías kaʼajwiʼ rikʼin li Jehobʼa naxkʼojobʼ chaq xchʼool.
«Matxiwak. […] Laaʼin […] nintenqʼank aawe»
Laj Rabsaqué kixyal xbʼalaqʼinkil li tenamit naq kixye: «Ma inkʼaʼ tabʼiʼ aʼ ajwiʼ laj Esekías kijukʼuk re chixjunilebʼ li tijobʼaal ut ebʼ li artal[?]». “Aʼ li Qaawaʼ xyehok we: «Ayu chi xsachbʼal li tenamit aʼan»” (2 Rey. 18:22, 25, SBG). Rikʼin aʼin laj Rabsaqué yook xyeebʼal naq li Jehobʼa inkʼaʼ tixkol li xtenamit, xbʼaan naq yook xjosqʼil rikʼinebʼ. Abʼan aʼin moko yaal ta, xbʼaan naq li Yos nasahoʼk saʼ xchʼool rikʼin laj Ezequías ut ebʼ laj judiiy li xeʼok wiʼ chik chi xloqʼoninkil ru (2 Rey. 18:3-7).
Anihebʼ li wuqubʼ aj kʼamolbʼe ut li waqxaqibʼ ebʼ laj jolominel?
14 Li awabʼej re Asiria kinaʼajink Lakís, chixkʼatq Jerusalén. Naq wank aran, kixtaqla oxibʼ aj yehol esil, re xyeebʼal re li tenamit naq teʼabʼinq chiru. Li naʼaatinak saʼ xkʼabʼaʼ li awabʼej aʼan laj Rabsaqué ut kiroksi jalan jalanq li raʼal. Kiʼaatinak saʼ hebreo re naq chixjunilebʼ teʼxtaw ru, chi joʼkan li tenamit teʼxtzʼeqtaana laj Ezequías ut teʼabʼinq chiruhebʼ laj Asiria, kixye rehebʼ naq teʼxik saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ us teʼwanq, abʼan aʼin tikʼtiʼ (taayaabʼasi 2 Reyes 18:31, 32). Laj Rabsaqué kixye ajwiʼ naq li xyosebʼ li junchʼol chi tenamit inkʼaʼ keʼruuk xkolbʼalebʼ, joʼkan ajwiʼ li Jehobʼa inkʼaʼ truuq xkolbʼalebʼ laj judiiy saʼ ruqʼ laj Asiria. Abʼan, li tenamit inkʼaʼ xeʼxpaabʼ li tikʼtiʼ aʼin, joʼ chanru nekeʼnaʼlebʼak ebʼ li xmoos li Jehobʼa saʼebʼ li qakutan (taayaabʼasi 2 Reyes 18:35, 36).
yb74 177 raqal 1
Alemania (Tasal 2)
Ebʼ laj SS, jun chʼuut aj puubʼ, nekeʼroksi li naʼlebʼ li qʼaxal yibʼru re naq junaq tixjuchʼ li hu bʼarwiʼ tixye naq maawaʼ chik aj Testiiw, abʼan wank sut qʼaxal ra wiʼ chik nekeʼxrahobʼtesi li kijuchʼuk li hu aʼin. Laj Karl Kirscht naxye: «Maaʼani chik mas nekeʼrahobʼtesiik chaq saʼ tzʼalam joʼ ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa. Xeʼxkʼoxla naq kaʼajwiʼ chi joʼkan naru nekeʼxqʼunbʼesihebʼ re naq teʼxjuchʼ li hu aʼin. Junelik nekeʼxpatzʼ qe re naq tqabʼaanu. Wankebʼ xeʼxjuchʼ, abʼan, li komonil xeʼroybʼeni numenaq jun chihabʼ re naq teʼelq saʼ tzʼalam. Chiruhebʼ li kutan aʼan, ebʼ laj SS nekeʼreetzʼuhebʼ naq nekeʼxye rehebʼ naq aʼanebʼ aj kaʼpakʼal u ut ebʼ aj xiw, nekeʼxbʼeresihebʼ chiruhebʼ li rechpaabʼanel naq toj maajiʼ nekeʼelk».
Li tertokil pek
it-1 203 raqal 1
Li nekeʼpikok malaj nekeʼbʼekok najteril kʼaʼaq re ru
Li Santil Hu naxye naq laj Adramélec ut laj Sarézer, ralalebʼ laj Senaquerib, keʼxkamsi li xyuwaʼ, ut laj Esar-hadón, jun chik li ralal, kiʼok choʼq reqaj saʼ li xʼawabʼejilal (2Re 19:36, 37). Jun li hu rehebʼ laj Babilonia naxye naq saʼ li kutan 20 re Tebet laj Senaquerib kikamsiik xbʼaan jun li ralal saʼ jun li mululij ibʼ. Laj Beroso, li xyuwaʼil laj tij rehebʼ laj Babilonia, li kiwank tana chiru li chihabʼ 2,300, ut li awabʼej Nabonido re Babilonia, li kiwank tana chiru li chihabʼ 2,600, juntaqʼeet xeʼxye naq laj Senaquerib kikamsiik xbʼaan jun rehebʼ li ralal. Abʼan, jun peraas li hu Prisma re laj Esar-hadón li kitawmank moqon, aʼin li ralal laj Senaquerib li kirechani li awabʼejilal, laj Esar-hadón naxye naq ebʼ li ras xeʼxqʼet ribʼ ut xeʼxkamsi li xyuwaʼ, moqon xeʼelelik. Laj Philip Biberfeld naxye saʼ li hu Universal Jewish History (1948, vol. 1, perel 27): «Naq li hu rehebʼ laj Babilonia, naxye naq laj Nabonido ut laj Beroso xeʼpaltoʼk; kaʼajwiʼ li wank saʼ li Santil Hu naxkʼut naq yaal. Li kixtzʼiibʼa laj Esar-hadón kixkʼutbʼesi naq tzʼaqal yaal chixjunil li kikʼulmank, joʼkan kikʼutbʼesimank chi tzʼaqal re ru chixjunil li kixkʼul asirobabilonia chiru li keʼxye ebʼ li esil re Babilonia. Ut aʼin wank xwankil, naq natzʼilmank rix chixjunil li esil li kiyemank chaq, li inkʼaʼ naxkʼam ribʼ rikʼin li kʼaru naxye li Santil Hu».
26 RE DICIEMBRE TOJ 1 RE ENERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 REYES 20, 21
«Li xtij kixbʼaanu naq li Jehobʼa t-okenq»
ip-1 394 raqal 23
Naʼosobʼtesiik xpaabʼal jun li awabʼej
23 Naq laj Senaquerib kiraj yalok xbʼeen sut saʼ xbʼeen Judá, laj Ezequías nayajerk. Laj Isaías naxye re naq tkamq (Isaías 38:1). 39 chihabʼ wank re li awabʼej, ut ra saʼ xchʼool. Abʼan moko yook ta xkʼaʼuxl kaʼajwiʼ chirix li xyuʼam, yook bʼan xkʼaʼuxl chirix li tkʼulmanq rikʼin li tenamit. Jerusalén ut Judá wankebʼ saʼ xiwxiwal xbʼaanebʼ laj Asiria. Wi laj Ezequías nakamk, ani tbʼeresinq re li yalok? Saʼ li hoonal aʼan, li awabʼej moko wank ta ralal xkʼajol li teʼkanaaq choʼq reqaj saʼ li awabʼejilal. Joʼkan naq, saʼ li hoonal aʼan natijok chi anchal xchʼool chiru li Jehobʼa re naq t-uxtaanaaq ru (Isaías 38:2, 3).
w17.03 21 raqal 16
Kʼanjelaqo chiru li Jehobʼa chi anchal qachʼool
16 Moqon chik laj Ezequías, jayeʼq kikamk xbʼaan li xyajel. Joʼkan naq kixye re li Jehobʼa naq chi jultikoʼq re chanru kikʼanjelak chiru (taayaabʼasi 2 Reyes 20:1-3, SBG). Li Santil Hu naxkʼut chiqu naq li Yos inkʼaʼ naxbʼaanu junaq sachbʼachʼoolej re qakʼirtasinkil chi moko xnimobʼresinkil roq li qayuʼam. Usta joʼkan, tooruuq xyeebʼal re joʼ kixbʼaanu laj Ezequías naq kixye: «Xinwank chawu saʼ chaabʼilal ut chi tiik ru linyuʼam». Ma chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa naru ut naraj qatenqʼankil naq naqanumsi ebʼ li rahilal? (Sal. 41:4).
g01 22/7 13 raqal 4
Chanru nikinxtenqʼa li tijok?
Li tij li nekeʼxbʼaanu chaq junxil li kristiʼaan li kawebʼ chaq xpaabʼal xeʼsumeek chaq rikʼin sachbʼachʼoolej. Jun eetalil naq laj Ezequías kixnaw naq li xyajel maakʼaʼ chik xbʼanol, kitijok ut li Jehobʼa kixye re: «Xwabʼi laatij ut xwil li xyaʼal laawu. Tatinkʼirtasi» (2 Reyes 20:1-6, SBG). Joʼkan ajwiʼ li qas qiitzʼin li kawebʼ chaq xpaabʼal xeʼril ajwiʼ chanru xeʼtenqʼaak xbʼaan li Yos naq keʼxkʼul li rahilal (1 Samuel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Hechos 4:24-31; 10:1-7).
Li tertokil pek
it-2 492
Kʼanjelobʼaal re bʼisok
Li kʼanjelobʼaal re bʼisok nakʼanjelak re xyiibʼankil junaq li chaabʼil ochoch malaj rilbʼal chanru kikanaak. Li Jehobʼa kixye «juntaqʼeet tinkʼe chi xtojbʼal xmaakebʼ laj Jerusalén, laj Samaria ut ebʼ li ralal xkʼajol laj Ajab». Li Yos kixbʼis ut kiril naq li tenamit Samaria ut li wankebʼ saʼ li rochoch li awabʼej Acab nekeʼxbʼaanu li maaʼusilal, joʼkan naq xeʼsacheʼk ru chi junajwa. Joʼkan ajwiʼ tixbʼaanu li Jehobʼa rikʼin li tenamit Jerusalén naq trisi chi kutankil li xmaaʼusilalebʼ ut naq tixsach ru chi junajwa li tenamit aʼan, joʼ xkʼulmank saʼ li chihabʼ 607 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ (2Re 21:10-13, SBG; 10:11). Li Jehobʼa kiroksi laj Isaías, re xyebʼalebʼ re li awabʼej li maaʼusebʼ ut nekeʼxnimobʼresi xwankil xeʼrabʼi resil li rahilal li tchalq saʼ xbʼeenebʼ ut li kixye li Jehobʼa: «Li kʼulubʼej tinkʼe choʼq bʼislebʼ […] ut li tiikil chʼoolej tinkʼe choʼq aj tuqubʼanel ru». Li nekeʼxbʼaanu li naxye li Santil Hu ut nekeʼxyuʼami li tiikilal naxkʼut anihebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa ut anihebʼ inkʼaʼ ut aʼin tixbʼaanu naq teʼkʼeheʼq re li yuʼam malaj teʼsacheʼq ru chi junajwa (Isa 28:14-19, SBG).