Desembri

Na ntangu ya ntama bantu vandaka kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza ntangu bo vandaka kubingisa bantu ya nkaka na kudia, sambu na kumonisa nde bo ke zola kusala kinduku ti bo mpi kuzinga na ngemba. (Kuy. 18:1-8; Baz. 13:15; Luka 24:28-30) Banani beto fwete monisila kibeni kikalulu yai? Ntete-ntete bampangi na dibundu. Mutindu mambu ya nsi-ntoto ke beba, beto fwete kangama ti bampangi mpi kuvanda banduku na bo ya ngolo. Bankengi ya nziunga ti bana ya banzo-nkanda ya Kimfumu mpi bampangi yina ke tungaka bisika ya lusambu ke vandaka mpi ti mfunu ya bisika ya kulala. Inki mutindu beto lenda sadisa bampangi yina banzo na bo me beba na bisumbula? Beto lenda pesa bo bisika tii ntangu bo ta zwa banzo na bo mosi. Beto fwete yindula ve nde kaka bampangi yina kele ti banzo ya nene fwete yamba banzenza. Ziku bo me yambaka banzenza mingi. Keti nge lenda pesa bampangi kisika ya kulala ata nzo na nge kele fioti? w18.03 15 § 6; 16 § 9

Inki ta sadisa muntu yina me bwa na ‘kutelama diaka’? Yandi ta kuka ve kusala yo na ngolo na yandi mosi kansi na nsadisa ya mpeve ya Nzambi. (Bafil. 4:13) Kudiyala kele kikalulu ya mbuma ya mpeve ya Nzambi, yo me fwanana ti kudilonga. Diaka, kusamba, kulonguka Biblia mpi kuyindula mingi ta sadisa yandi. Inki nge ta sala kana nge ke kukaka ve kulonguka Biblia to ke zolaka ve kulonguka? Kuyambula ve. Kana nge samba Yehowa, yandi ta sadisa nge na kuvanda “ti nzala ya ngolo” ya Ndinga na yandi. (1 Pie. 2:2) Lomba Yehowa na kusadisa nge na kudilonga sambu nge zwa ntangu ya kulonguka Biblia. Ziku nge lenda yantika kulonguka mwa minuta fioti. Malembe-malembe, nge ta kuma kulonguka kukonda mpasi mpi nge ta kuma kusepela mingi ti yo. Nge ta kuma kuzola kisika ya pima sambu na kuyindula mingi mabanza ya Yehowa.—1 Tim. 4:15. w18.03 29 § 5-6

Na ntwala nde balongoki ya Biblia kubaka mbotika, bo fwete longuka kieleka ya me tala Nzambi, lukanu na yandi sambu na bantu, sambu na ntoto, mpi mambu yina yandi salaka sambu na kugulusa bantu. (1 Tim. 2:3-6) Na nima, bo fwete kumisa lukwikilu na bo ngolo sambu yo sadisa bo na kuzitisa bansiku ya Nzambi mpi kuyambula mambu yina Nzambi ke mengaka. (Bis. 3:19) Kusala mutindu yai kele mfunu, sambu Yehowa ke ndimaka ve muntu yina me kudipesa na yandi kansi ke landa kusala mambu yina Yehowa ke mengaka. (1 Bak. 6:9, 10) Bantu yina ke zola kudipesa na Yehowa fwete sala diaka mambu mingi. Bo fwete kwenda na balukutakanu mbala na mbala, kusamuna mpi kulonga bantu ya nkaka. (Bis. 1:8) Longoki ya Biblia fwete sala ntete mambu yai yonso. Ebuna, yandi lenda sala kisambu sambu na kudipesa na Yehowa mpi na nima kubaka mbotika. w18.03 6 § 12

Yehowa ponaka Maria na kuvanda mama ya Yezu sambu yandi vandaka nkento ya kimpeve. Tanga mambu yina Maria tubaka ntangu yandi kwendaka kutala mpangi na yandi Zekaria ti Elizabeti. (Luka 1:46-55) Mambu yai ke monisa nde Maria vandaka kuzola Ndinga ya Nzambi mpi yandi zabaka Masonuku ya Kiebreo mbote. (Kuy. 30:13; 1 Sam. 2:1-10; Mal. 3:12) Ata ntangu Maria kwelanaka ti Yozefi, bo vingilaka tii ntangu Yezu butukaka sambu na kuvukisa nitu. Bo bakisaka nde mukumba yina Nzambi pesaka bo vandaka mfunu mingi kuluta banzala na bo ya nitu. (Mat. 1:25) Diaka, Maria vandaka kutula dikebi na mambu yonso yina vandaka kusalama ntangu Yezu vandaka kuyela mpi yandi vandaka kuwidikila mambu yina Yezu vandaka kulonga. Yo kele pwelele nde Maria vandaka kutula dikebi mingi na balusilu ya Nzambi ya me tala Mesia. Keti beto lenda landa mbandu ya Maria mpi kusala ntangu yonso mambu yina ke sepedisa Nzambi? w18.02 21 § 11

Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya lukwikilu mpi bulemfu ya Yobi? Yo vanda na ntangu ya mpasi to ya kiese, beto fwete vila ve nde Yehowa kele Muntu ya kuluta mfunu na luzingu na beto. Beto fwete tudila yandi ntima mpi kulemfukila yandi na ntima ya mvimba. Beto kele ti bikuma mingi ya kusala yo kuluta Yobi sambu bubu yai, beto me zaba mambu mingi ya Satana mpi mayele yina yandi ke sadilaka. (2 Bak. 2:11) Biblia, mingi-mingi mukanda ya Yobi, me sadisaka beto na kubakisa kikuma yina Nzambi ke pesaka nzila na bampasi. Mukanda ya Daniele ke sadisa beto na kuzaba nde Kimfumu ya Nzambi kele luyalu ya kieleka, yina Yezu Kristu kele Ntotila. (Dan. 7:13, 14) Beto me zaba mpi nde kubika fioti Kimfumu ya Nzambi ta yala nsi-ntoto ya mvimba mpi ta manisa bampasi yonso. Mambu ya Yobi kutanaka ti yo ke longa beto mpi na kuwila bampangi yina kele na mpasi mawa. Bonso Yobi, bo lenda tuba mambu ya nkaka kukonda kuyindula. (Lon. 7:7) Kansi beto fwete yindudila bo ve mambu ya mbi, mu mbandu kutuba nde bo ke niokwama sambu bo me sala disumu. Beto fwete kuditula na kisika na bo. Mpidina, beto ta landa mbandu ya Tata na beto, Yehowa, yina ke zolaka bantu mpi ke wilaka bo mawa.—Nk. 103:8. w18.02 6 § 16; 7 § 19-20

Bantu ya nkaka ke kumaka lulendo sambu bo kele kitoko, me zabana mingi, ke yimbaka mbote, kele ngolo to bantu ke sepelaka ti bo mingi. Davidi lungisaka mambu yai yonso, kansi yandi vandaka muntu ya kudikulumusa. Mu mbandu, ntangu Davidi fwaka Goliati, ntotila Saule lombaka yandi na kukwela mwana na yandi. Kansi Davidi tubaka nde: “Mono kele nani . . . , sambu mono kuma bokilo ya ntotila?” (1 Sam. 18:18) Bonso Davidi, bansadi ya Yehowa ke salaka bikesa sambu na kuvanda bantu ya kudikulumusa. Kuzaba nde Yehowa, Nzambi ya Kuluta Zulu, ke kudikulumusaka ke simbaka kibeni ntima na beto. Beto ke zolaka kuzitisa ndongisila yai: “Beno lwata mawa ya ngolo, ntima ya mbote, kudikulumusa, mawete, mpi ntima ya nda.” (Bakol. 3:12) Beto me zaba mpi nde zola “ke kudisikisaka ve, yo ke fulukaka ve na lulendo.” (1 Bak. 13:4) Kana bantu ke mona nde beto kele bantu ya kudikulumusa, yo lenda pusa bo na kuzaba Yehowa. w18.01 28 § 6-7

Bo lenda lomba beto na kupesa makabu sambu na kisalu mosi buna. (Bis. 4:34, 35; 1 Bak. 16:2) Mbala ya nkaka, dibundu na beno ke zola kutunga Nzo ya Kimfumu ya mpa. Beto lenda pesa makabu na balukutakanu ya nene sambu bo futa mbongo ya bima yina bo sadilaka na lukutakanu yina. Ziku na bisika ya nkaka, bampangi kele ti mfunu ya lusadisu sambu na bisumbula yina ke salama na bansi na bo. Makabu na beto ke sadisaka mpi bamisionere, bapasudi-nzila ya nene, bankengi ya nziunga, bampangi ya ke salaka na babiro ya Nto-Kimvuka mpi na Babetele yonso. Beto yonso lenda pesa makabu sambu na bisalu yina dibundu ya Yehowa ke sala na bilumbu yai ya nsuka. Beto ke zabaka ve bazina ya bampangi mingi ya ke pesaka makabu. Ntangu beto ke tulaka mbongo na bakesi ya makabu na Nzo ya Kimfumu to na nzila ya jw.org, beto ke zolaka ve nde bantu ya nkaka kuzaba. Keti bantangu ya nkaka nge ke monaka nde makabu na nge me fwana ve? Ya kieleka, mbongo ya dibundu ya Yehowa ke katukaka na makabu ya fioti-fioti yina bampangi ke pesaka kansi ve na makabu ya mingi ya bo ke pesaka na mbala mosi. w18.01 19 § 10-11

Sambu na kuguluka mpi kuzinga mvula na mvula, beto fwete baka mbotika. (Mat. 28:19, 20) Mbotika ke monisaka nde nge me kudipesaka na Yehowa. Nge silaka nde nge ta zola Yehowa mpi nde kusadila yandi kele kima ya kuluta mfunu na luzingu na nge. Nge ta kudiyangisaka ve ata fioti mutindu nge me ndimaka nde Yehowa kutwadisa luzingu na nge. Bantu ya me zaba ve Yehowa kele na lweka ya Satana. Diabulu ke kudibanzaka ve sambu na bo, yandi ke kudibanzaka mpi ve sambu na nge. Ya kieleka, yandi ta sepela kana nge buya Yehowa mpi nge landa yandi sambu nge vidisa kivuvu na nge ya luzingu ya mvula na mvula. Yindula mutindu Yehowa me sakumunaka nge sambu nge me kudipesaka na yandi mpi me bakaka mbotika. Nge me pesaka Yehowa luzingu na nge, yo yina nge lenda tuba na masonga yonso nde: “Yehowa kele na lweka na mono; mono ta wa boma ve. Muntu lenda sala mono nki?” (Nk. 118:6) Kusadila Yehowa mpi kuzaba nde yandi ke zolaka beto kele lukumu ya kuluta nene. w17.12 23 § 1-2; 24 § 3

Mpangi mosi lenda sala to kutuba mambu yina lenda pesa beto makasi, beto mpi lenda sala to kutuba diambu yina lenda pesa bampangi ya nkaka makasi. Mambu ya mutindu yai lenda meka lukwikilu na beto. Kansi yo ke pesaka beto dibaku ya kumonisa Yehowa nde beto ke zolaka yandi mingi. Inki mutindu? Ntangu beto ke sala bikesa ya kusala kumosi ti bampangi na ngemba. Yehowa ke zolaka bampangi ata bo kele ti bifu ya fioti-fioti, beto mpi fwete zola bo. Bantangu ya nkaka Yehowa ke pesaka nzila nde bansadi na yandi kukutana ti mambu yina ke meka lukwikilu na bo. Luzingu ya Yozefi ke ndimisa yo. Ntangu Yozefi vandaka toko, bampangi na yandi vandaka kuwila yandi kimpala. Bo tekaka yandi na kimpika mpi bantu yina sumbaka yandi nataka yandi na Ezipte. (Kuy. 37:28) Yehowa monaka mambu yina kuminaka Yozefi, mpi yo kele pwelele nde yandi waka mpasi na kumona nduku na yandi ke niokwama. Ata mpidina, Yehowa pesaka nzila nde mambu yina kukumina Yozefi. Na nima, bo fundaka Yozefi nde yandi zolaka kuvukisa nitu na ngolo ti nkento ya Potifare mpi bo tulaka yandi na boloko. Yehowa monaka mambu yina kansi yandi pesaka nzila nde yo salama. Keti yo ke tendula nde Nzambi yambulaka Yozefi? Ve. Biblia ke tuba nde “Yehowa vandaka ti Yozefi mpi Yehowa vandaka kunungisa mambu yonso ya yandi vandaka kusala.”—Kuy. 39:21-23. w18.01 9 § 12-13; 10 § 14

Kana muntu kuyula nge nde nge ke kwikilaka ntete-ntete na nki mambu? Ziku nge ta zabisa yandi nde nge ke kwikilaka nde Yehowa kele Ngangi mpi yandi muntu pesaka beto luzingu. Nge ta tuba mpi nde nge ke kwikilaka na Yezu Kristu yina fwaka sambu na beto. Ya kieleka, nge ta zabisa yandi mpi mambu ya Paladisu, kisika bansadi ya Nzambi ta zinga mvula na mvula. Keti nge ta tanga mpi lufutumuku na kati ya mambu ya ntete-ntete yina nge ke kwikilaka? Beto kele ti bikuma ya mbote ya kutubila lufutumuku na kati ya mambu ya ntete yina beto ke kwikilaka na yo, ata beto lenda vanda ti kivuvu ya kuguluka na mpasi ya nene mpi kuzinga na ntoto kimakulu. Lufutumuku kele mfunu mingi sambu na lukwikilu na beto. Kana Kristu futumukaka ve, yandi lendaka ve kukuma Ntotila na zulu, mpi kisalu ya kusamuna zolaka kuvanda mfunu ve. (1 Bak. 15:12-19) Kansi beto me zaba mpi ke ndimaka nde Yezu futumukaka mpi beto ke kwikilaka na lufutumuku, beto fwete landa kukumisa ngolo lukwikilu na beto na lufutumuku.—Mar. 12:18; Bis. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8. w17.12 8 § 1-2

Bafarize vandaka ve kumonisa mawa ntangu bo vandaka kusambisa. Bo vandaka kutadila kaka mambu yina muntu me sala na kisika ya kutula mpi dikebi na muntu yandi mosi. Ntangu Bafarize ya nkaka monaka Yezu ke dia na nzo ya Matayo, bo yulaka balongoki na yandi nde: “Sambu na nki longi na beno ke dia ti bakalaki ya mpaku mpi bansumuki?” Yezu vutulaka nde: “Bantu yina kele na mavimpi ya mbote ke vandaka na mfunu ya munganga ve, kansi bayina kele na maladi bantu ke vandaka na mfunu na yandi. Yo yina, beno kwenda kulonguka [ntendula] ya mambu yai: ‘Mono ke zolaka mawa, kansi kimenga ve.’ Sambu mono kwisaka ve sambu na kubinga bantu ya lunungu, kansi bansumuki.” (Mat. 9:9-13) Keti Yezu vandaka kukotila bantu ya masumu? Ata fioti ve. Yandi zolaka nde bo balula ntima. Kubalula ntima vandaka na kati ya mambu ya mfunu yina yandi longaka. (Mat. 4:17) Yezu bakisaka nde ‘bakalaki ya mpaku ti bansumuki ya nkaka’ vandaka na mfunu ya kusoba. Bo kwendaka ve na nzo ya Matayo kaka sambu na kudia kansi sambu na kulanda Yezu. (Mar. 2:15) Diambu ya mawa kele nde Bafarize mingi vandaka ve kutadila bantu mutindu Yezu vandaka kutadila bo. w17.11 13 § 2; 16 § 15

Kuvanda na dibundu ya Yehowa ke pesaka beto kiese mingi. Beto ke longukaka Ndinga ya Nzambi na balukutakanu mpi ke pesanaka kikesa. Yo ke pusaka beto na kulanda kutula mabanza na lufutu. Bantangu ya nkaka mavwanga lenda basika na kati na beto ti mpangi mosi mpi yo lenda sala nde beto wakana diaka ve ti yandi. Kana beto yidika yo ve, beto lenda bumbila mpangi kimbeni na ntima. (1 Pie. 3:8, 9) Beto fwete bika ve nde kimbeni kukanga beto nzila ya kubaka lufutu. Polo monisaka mambu yina Bakristu fwete sala: “Sambu beno kele bantu yina Nzambi me solaka, bantu ya santu mpi yina yandi ke zolaka, beno lwata mawa ya ngolo, ntima ya mbote, kudikulumusa, mawete, mpi ntima ya nda. Beno landa kukanga-ntima na mambu ya bantu ya nkaka mpi beno landa kulolulana na ntima ya mvimba ata muntu mosi kele na makambu ti muntu ya nkaka. Mutindu Yehowa lolulaka beno na ntima ya mvimba, beno fwete sala mpi mutindu mosi.”—Bakol. 3:12, 13. w17.11 27 § 7-8

Kana muntu ya Izraele me fwa muntu na luzolo ve, yo lombaka nde yandi tina na mbanza mosi ya lutaninu mpi “kutuba mambu na yandi na ntwala ya bankuluntu” na kielo ya mbanza. Bankuluntu vandaka kuyamba yandi. Na nima, bo vandaka kuvutula yandi na bankuluntu ya mbanza yina yandi fwaka muntu sambu bo sambisa yandi. (Kut. 35:24, 25) Kana bankuluntu yina me tuba nde yandi fwaka ve muntu na luzolo, bo vandaka kuvutula yandi na mbanza ya lutaninu. Sambu na nki yo lombaka nde muntu yina me tina kuzabisa bankuluntu? Bankuluntu vandaka kutanina dikanda ya Izraele sambu yo vanda bunkete mpi kusadisa muntu yina me fwa ve muntu na luzolo sambu Yehowa kuwila yandi mawa. Muntu mosi ya mayele ya ke longukaka mambu ya Biblia sonikaka nde kana muntu yina me kwenda ve na bankuluntu, bo lenda fwa yandi sambu yandi me sala ve mambu yina Nzambi lombaka. Kana yandi tina ve na mbanza mosi ya lutaninu, mpangi ya muntu yina yandi fwaka vandaka ti nswa ya kufwa yandi. w17.11 9 § 6-7

Bubu yai, Yehowa ke sadilaka mpi bawanzio sambu na kutanina mpi kupesa bansadi na yandi kikesa. (Mal. 3:6; Baeb. 1:7) Banda 1919, ntangu bansadi ya Yehowa katukaka na kimpika ya kimpeve na Babilone ya Nene, bambeni na bo ke salaka yonso sambu na kukanga lusambu ya kieleka nzila. (Kus. 18:4) Kansi bo ta kuka ve. Sambu bawanzio ke taninaka dibundu ya Yehowa, beto fwete wa ve boma nde bansadi ya Yehowa ta vutuka diaka na kimpika ya mabundu ya luvunu. (Nk. 34:7) Beto ta landa kuvanda na kiese mpi kusala mingi kisalu ya Yehowa. Basoda ya Yehowa kele ti beto. Na mpasi ya nene, bawanzio ya Yehowa ta tanina bansadi na yandi mpi ta fwa bantu yonso ya ke buyaka luyalu ya Yehowa. (2 Bate. 1:7, 8) Yo ta vanda kilumbu ya kiese mpenza! w17.10 28 § 10-11

Kana bo me basisa muntu ya dibuta na beno na dibundu to yandi mosi me buya kusadila Yehowa, yo ke pesaka mpasi mingi. Nge lenda wa mpasi bonso nde bo me lwadisa nge na mbele. Inki mutindu nge lenda nunga mpasi yai? Yo kele mfunu na kulanda kaka kusadila Yehowa. Kana nge ke kutana ti mpasi ya mutindu yai, kumisa lukwikilu na nge ngolo. Tanga Biblia konso kilumbu, yidikaka balukutakanu, kwendaka na balukutakanu mpi lomba Yehowa na kusadisa nge na kukanga ntima. (Yude 21) Inki nge ta sala kana nge me sala bikesa kansi mpasi ke mana ve? Kuyambula ve! Landa kaka kusadila Yehowa. Malembe-Malembe, nge ta kuma kuyala mawi mpi mabanza na nge. Mambu yai kuminaka muntu yina sonikaka Nkunga 73. Na ntangu mosi buna, yandi vandaka kukuka ve kuyala mabanza mpi mawi na yandi. Kansi kusadila Yehowa sadisaka yandi na kukuma ti mabanza ya mbote. (Nk. 73:16, 17) Kusadila Yehowa lenda sadisa nge mpi. w17.10 16 § 17-18

Na Edeni, Satana songaka Eva mambu yina monisaka bonso nde yandi ke zola nde Eva kuzinga mbote kibeni. Kansi yandi vandaka kaka kukusa Eva. (Kuy. 3:4, 5) Ahitofele nduku ya ntotila Davidi buyaka Davidi sambu na mambote na yandi mosi. Mambu yina yandi salaka monisaka nde yandi vandaka ve nduku ya mbote. (2 Sam. 15:31) Bubu yai, baaposta mpi bantu ya nkaka ke sadilaka “masolo ya kuleba mpi bangogo ya sukadi” sambu na kukabula dibundu. (Bar. 16:17, 18) Bo lenda monisa nde bo ke zolaka bampangi kansi zola na bo kele ya luvunu. Zola ya luvunu ke vandaka mbi kibeni, yo ke kusaka. Beto lenda kusa bantu kansi Yehowa ve. Yezu tubaka nde bantu ya luvunu ta baka “ndola ya ngolo kibeni.” (Mat. 24:51) Yo yina konso muntu fwete kudiyula nde, ‘Keti zola na mono kele ya kieleka to ya luvunu?’ w17.10 8 § 6-8

Kana beto ke tangila muntu verse, pana beto ke pesa Yehowa dibaku ya kusolula ti muntu yina. Kutangila muntu verse yina nge me pona mbote me luta mambu yonso ya nkaka yina nge lenda tuba. (1 Bate. 2:13) Na kisalu ya kusamuna, keti nge ke salaka bikesa ya kutanga baverse mingi? Beto fwete suka ve kaka na kutangila bantu baverse. Bantu mingi bubu yai ke bakisaka ve malongi ya Biblia. Bantu mingi mpi na mvu-nkama ya ntete vandaka ve kubakisa masonuku. Beto fwete yindula ve nde bantu ke bakisaka mbala mosi baverse yina beto ke tangilaka bo. Sambu na kusadisa bo, beto lenda vutukila bangogo mpi bangindu ya mfunu ya verse mpi kutendula yo. Mpidina, Ndinga ya Nzambi ta simba mabanza mpi ntima ya bantu.—Luka 24:32. w17.09 25 § 7-8

Yehowa ke lombaka Bakristu na kuwila bampangi na bo mpi bantu ya nkaka mawa. (Yoa. 13:34, 35) Kuwila bantu mawa ke tendula mpi “kuditula na kisika na bo.” Muntu ya ke wilaka bantu mawa ke salaka yonso sambu na kusadisa bantu ya kele na mpasi. Yo yina beto fwete sosa mabaku ya kusadisa bantu. Ntangu bisumbula ke bwilaka bantu, beto ke wilaka bo mawa. Bantu me zabaka nde Bambangi ya Yehowa ke sadisaka bantu na bantangu ya bisumbula. (1 Pie. 2:17) Mu mbandu, mpangi-nkento mosi vandaka na kisika yina ntoto nikanaka na Japon na 2011. Yandi ke tuba nde ntangu yandi monaka bampangi ya babwala ya nkaka ya Japon mpi ya bansi ya nkaka me kwisa kuyidikila bo banzo mpi Banzo ya Kimfumu, yo “pesaka yandi kikesa.” Yandi ke yika nde: “Yo ndimisaka mono nde Yehowa ke kudibanzaka sambu na beto. Bampangi ke zolanaka mingi. Bampangi mingi ya ntoto ya mvimba ke samba sambu na beto.” w17.09 11 § 12-13

Sambu na nki beto fwete kudiyala? Bikuma ya mfunu kele zole. Ya ntete, bantu ya ke yalaka mawi mpi mabanza na bo ke kuditaninaka na bampasi. Bo ke salaka kinduku ya mbote ti bantu, ke waka ve makasi mpamba-mpamba mpi ke vandaka ve ti basusi mingi. Ya zole, sambu na kubikala banduku ya Nzambi, beto fwete telemina mambu ya mbi mpi kuyala banzala na beto. Adami ti Eva monisaka ve kikalulu yai. (Kuy. 3:6) Bubu yai mpi bantu mingi ke kutana ti bampasi sambu bo ke kudiyalaka ve. Yehowa ke bakisaka nde yo kele pete ve sambu bantu ya kukonda kukuka kuyala mawi na bo. Yo yina yandi ke sadisaka beto na kuyala banzala na beto ya mbi.—1 Bant. 8:46-50. w17.09 3 § 3; 4 § 4

Na ntangu mosi buna na Afrique du Sud, bo vandaka ve kupesa Bambangi ya Yehowa ya mindele nswa ya kuvukana ti Bambangi ya bantu ndombe. Kansi na Lumingu Desembri 18, 2011, Bambangi kuluta 78 000 ya mindele mpi ya bantu ndombe ya Afrique du Sud mpi ya bansi ya pene-pene vukanaka na lukutakanu ya nene na stade mosi ya nene na Johannesburg. Mfumu mosi ya stade yai tubaka nde: “Mono me monaka ntete ve bantu ti bikalulu ya kuluta mbote mutindu yai. Bo yonso me lwata mbote kibeni mpi me kumisa stade bunkete. Kima ya kuyituka kele nde mindele ti bantu ndombe me vukana.” Ata bantu yina kele ve Bambangi ke monaka pwelele nde beto me swaswana ti bantu ya nkaka. (1 Pie. 5:9) Inki ke swaswanisaka beto ti mabundu ya nkaka? Biblia mpi mpeve santu ya Nzambi ke sadisaka beto na kubuya kusala konso kima yina ke sepedisaka ve Yehowa. Beto ke katulaka “kimuntu ya ntama” mpi ke lwataka “kimuntu ya mpa.”—Bakol. 3:9. w17.08 17 § 2; 18 § 3

Biblia ke tuba nde ntima-nda kele kikalulu ya mpeve santu ya Nzambi. Bantu ya kukonda kukuka ta kuka ve kukanga ntima na bampasi ya ngolo kukonda lusadisu ya Nzambi. Ntima-nda kele dikabu ya Nzambi. Bantu ya ntima-nda ke monisaka nde bo ke zolaka Yehowa mpi bampangi. Kana beto kele ve ntima-nda, beto ta zolaka diaka ve bampangi. (1 Bak. 13:4; Bag. 5:22) Kuvanda ntima-nda ke tendula nki? Yo ke tendula kukanga ntima na bampasi ya ngolo mpi kulanda kutadila mambu na mutindu ya mbote. (Bakol. 1:11; Yak. 1:3, 4) Ntima-nda ke sadisaka beto mpi na kulanda kukangama na Yehowa ata beto ke kutana ti konso mpasi. Diaka, yo ta sadisa beto na kuvutula ve mbi na mbi ntangu beto ke mona mpasi. Biblia ke tuba nde beto fwete monisa ntima-nda mpi kuvingila na luzolo yonso. Dilongi yai ya mfunu kele na Yakobo 5:7, 8. w17.08 4 § 4

Baleke, beno me zaba nde sambu muntu kusala nzietelo mbote, yandi fwete zaba kisika yandi ke kwenda. Luzingu kele bonso nzietelo mpi ntangu ya mbote ya kupona kisika yina beno ke kwenda kele ntangu beno kele baleke. Ya kieleka, yo lenda vanda mpasi na kubaka balukanu ya kisalu yina nge ta sala na luzingu. Vanda kikesa. Yibuka mambu yina Yehowa ke tuba na mukapu ya bubu. Yehowa ke zola nde beno baka balukanu ya mbote. (Lon. 12:1; Mat. 6:20) Yandi ke zolaka nde beno vanda na kiese, yo yina yandi me pesaka beno makuki ya kumona, ya kuwa mpi ya kuwa ntomo ya bima yina yandi me gangaka. Yehowa ke sadisaka beto mpi na mutindu ya nkaka. Yandi ke pesaka beto bandongisila mpi ke zabisaka beto mutindu ya kuluta mbote ya kuzinga. Yo yina, yandi ke sepelaka ve kana bantu ke buya kusadila bandongisila na yandi. Yandi ke songa bantu yina ke buya lutwadisu na yandi nde: ‘Beno ke sola mambu yina ke pesa mono ve kiese. Tala! Bansadi na mono ta vanda na kiese, kansi beno ta wa nsoni. Tala! Bansadi na mono ta tula milolo ya kiese sambu ntima na bo ta vanda mbote.’ (Yez. 65:12-14) Beto ke pesaka Yehowa lukumu ntangu beto ke bakaka balukanu ya mbote.—Bing. 27:11. w17.07 22 § 1-2

Nzambi ke zabaka kisika konso mbwetete kele, yandi ke zabaka nge mpi. Yandi ke zabaka kibeni kisika yina nge kele, mambu yina ke pesa nge mpasi mpi bima yina nge kele na yo mfunu! Yehowa ke bakisaka bampasi na beto mpi yandi ke sadisaka beto na kununga yo. (Nk. 147:5) Nge lenda yindula nde mpasi na nge kele mingi mpi nge ta nunga yo ve. Nzambi ke zabaka bandilu na beto, “yandi ke yibukaka nde beto kele mfututu.” (Nk. 103:14) Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto lenda vutukilaka mbala na mbala bifu ya mutindu mosi mpi yo lenda lembisa beto. Beto ke waka mpasi kana beto me tuba mambu ya mbi, kana bampusa ya mbi me kwisilaka beto na mabanza to kana beto me wila muntu kimpala! Yehowa ke salaka ve bifu, ata mpidina yandi ke bakisaka mbote-mbote mawi na beto. (Yez. 40:28) Keti nge me monaka mutindu diboko ya ngolo ya Yehowa me sadisaka nge na kununga bampasi?—Yez. 41:10, 13. w17.07 18 § 6-8

Mpangi-bakala mosi na Sri Lanka me pesaka lupangu na yandi sambu na balukutakanu ya nene mpi ya fioti mpi sambu na bansadi ya ntangu yonso. Dikabu yai kele ya nene, yo me sadisaka mingi bansamuni ya bwala na bo, sambu bo kele na mbongo mingi ve. Na bansi yina bo me buyisaka kisalu na beto, bampangi ya nkaka me ndimaka nde balukutakanu kusalama na banzo na bo. Bapasudi-nzila ti bampangi kuna kele na mbongo mingi ve, yo me sadisaka bo na kusala balukutakanu kukonda kufuta mbongo. Mpangi-nkento mosi ke pesaka mbongo mbala na mbala sambu kisalu ya Kimfumu kukwenda na ntwala. Yandi ke tendula nde: “Mono me bakisaka nde kana mono ke kaba mingi, mono ke kumaka kuzola diaka mingi bampangi, mu mbandu, mono ke lolulaka mingi bampangi, ke monisilaka bo ntima-nda, ke kangaka ntima na bifu na bo mpi ke ndimaka bandongisila na bo.” w17.07 9 § 9-10

Kana Yobi bakisaka na nima kikuma ya bampasi na yandi, mbala ya nkaka yandi kudiyulaka sambu na nki Yehowa bikaka nde yandi mona mpasi mingi. Kana mpidina, ziku yandi yibukaka diaka bandongisila yina Yehowa pesaka yandi. Yo kele pwelele nde yo pesaka Yobi kikesa mpi sadisaka yandi na kuvanda ti mambanza ya mbote. (Nk. 94:19, noti na nsi ya lutiti) Kuyindula mambu yina kuminaka Yobi lenda sadisa beto na kusoba mabanza na beto mpi yo lenda pesa beto kikesa. Yehowa lombaka bantu na kusonika mukanda ya Yobi sambu “na kulonga beto, sambu na nzila ya kukanga-ntima mpi ya kulembika yina ke katukaka na Masonuku beto vanda ti kivuvu.” (Bar. 15:4) Mukanda ya Yobi ke monisa nde yo kele mbote ve na kutula dikebi mingi na kimuntu na beto sambu yo lenda katula dikebi na beto na mambu yina Yehowa ke sala sambu na kundimisa bantu nde yandi kele Mfumu. Bonso Yobi, beto ta monisa nde beto ke pesa maboko na luyalu ya Yehowa kana beto ke landa kukangama na Yehowa ata na ntangu ya mpasi. w17.06 24 § 9; 25 § 13-14

Yezu zabaka nde bantangu ya nkaka balongoki na yandi fwete pema. Mu mbandu, kilumbu mosi bantumwa longaka mingi, Yezu songaka bo bangogo yai ya mukapu ya bubu. Bansaka ya kulutisa ntangu ke sadisaka beto na kupema mpi kubaka mupepe. Kansi yo fwete baka ve kisika ya ntete na luzingu. Na mvu-nkama ya ntete, bantu mingi vandaka kutuba nde: “Beto dia mpi beto nwa, sambu mbasi beto ta fwa.” (1 Bak. 15:32) Bubu yai, bantu mingi ke tubaka mpi mpidina. Inki lenda sadisa beto na kuzaba kana beto kele ti bukati-kati na bansaka to ve? Beto lenda sonika bangunga yina beto lutisaka na mposo mosi na kisalu ya Yehowa. Na nima, beto lenda sonika mpi bangunga yina beto lutisaka na mposo yina na bansaka, mu mbandu balo, televizio to bansaka ya video. Kusala mutindu yai lenda sadisa beto na kuzaba kana beto fwete sala bansoba to ve.—Baef. 5:15, 16. w17.05 24 § 11-12; 25 § 13

Na kingana ya Yezu, muntu ya ke salaka mumbongo monaka diyaka mosi ya ntalu mingi. Kansi yo lombaka nde yandi teka bima na yandi yonso sambu na kusumba yo. Ya kieleka, yandi bakaka diyaka yina na valere mingi mpenza. Kieleka ya Kimfumu ya Nzambi kele bonso diyaka yina ya ntalu. Kana beto ke zola Kimfumu ya Nzambi mingi mutindu muntu yina zolaka diyaka yina, yo ta pusa beto na kuyambula bima yonso sambu na kukuma bantu ya Kimfumu ya Nzambi. (Mar. 10:28-30) Mu mbandu, Zasheo, kumaka mvwama na mbongo yina yandi vandaka kubotula na bantu. (Luka 19:1-9) Kilumbu mosi, Zasheo waka mambu ya Kimfumu yina Yezu vandaka kulonga. Yo sepedisaka yandi mingi, yo yina yandi sobaka luzingu na yandi. Yandi tubaka nde: “Mfumu, tala, mono ta pesa kati-kati ya bima na mono na bansukami, mpi konso kima yina mono botulaka na muntu, mono ta vutula yo mbala iya.” Zasheo vutudilaka bantu mbongo yina yandi vandaka kubotula mpi yandi yambulaka kikalulu yina. w17.06 10 § 3-5

Bampangi yina bibuti me lomba na kusadisa bana na bo fwete pusa bana na kuzitisa bibuti na bo. Mu mbandu bo lenda tuba mambu ya mbote sambu na bibuti yina kansi bo fwete sala ve bonso nde bo bantu me kuma kusansa bana yina. Diaka, bo fwete sala ve mambu yina bampangi to bantu ya nkaka lenda mona mbi. (1 Pie. 2:12) Ata bibuti lenda lomba bantu na kusadisa bana na bo, bo fwete vila ve nde mukumba ya kulonga bana kele ya bo. Bo mosi mpi fwete landa kulonga mpi kukeba bana na bo. Bibuti, beno lomba Yehowa na kusadisa beno, beno sala mpi bikesa. (2 Bans. 15:7) Beno tula kinduku ya bana na beno ti Yehowa na kisika ya ntete kansi ve mambu ya nkaka yina beno ke zola. Beno sala bikesa ya kukotisa Ndinga ya Nzambi na ntima ya bana na beno. Beno vanda ti kivuvu nde bana na beno lenda kuma bansadi ya Yehowa. w17.05 12 § 19-20

Bantu zole me kusila muntu mosi nde yandi me sala mbi kibeni. Ata mpidina, bantu me ndima mambu yango mpi me fwa yandi. Yindula mutindu bantu yina ke zolaka mambu ya mbote ta kudiwa ntangu bo ta mona bantu ke fwa muntu yai ti bana na yandi. Mambu ya mutindu yai kuminaka Naboti, nsadi ya kwikama ya Yehowa, yina zingaka na bilumbu ya Ahabi, ntotila ya Izraele. (1 Bant. 21:11-13; 2 Bant. 9:26) Ntotila Ahabi zolaka kusumba kilanga ya vinu ya Naboti to kubaka yo mpi kupesa Naboti kilanga ya nkaka ya vinu. Naboti buyaka. Sambu na nki? Naboti buyaka sambu nsiku ya Yehowa buyisaka bantu ya Izraele na kuteka dikabu yina ba-nkaka bikilaka bo. (Levi 25:23; Kut. 36:7) Ya kieleka, Naboti vandaka kulemfukila Yehowa. w17.04 23 § 1; 24 § 4

Banani ta bikala na ntoto ntangu bantu ya mbi ta fwa? Yehowa ke sila nde: “Bantu ya kudikulumusa ta baka ntoto, mpi bo ta wa kiese mingi kibeni na ngemba ya mingi.” Biblia ke yika nde: “Bantu ya lunungu ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.” (Nk. 37:11, 29) “Bantu ya kudikulumusa” kele bantu yina ke longukaka mambu ya Yehowa mpi ke zitisaka yo. “Bantu ya lunungu” kele bantu yina ke salaka mambu yina Nzambi ke zolaka. Bubu yai, bantu ya mbi kele mingi kuluta bantu ya lunungu. Kansi na ntoto ya mpa, kaka bantu ya kudikulumusa mpi ya lunungu ta vanda, bo ta kumisa ntoto paladisu! w17.04 10 § 5; 11 § 6

“Zola ya Nzambi” ke pusaka beto na kutudila bampangi dikebi, mingi-mingi bayina ke kutana ti bampasi. (1 Yoa. 3:17, 18) Mu mbandu, na mvu-nkama ya ntete ntangu nzala ya ngolo kotaka na Yudea, mabundu sadisaka Bakristu ya Yudea. (Bis. 11:28, 29) Ntumwa Polo ti Piere siamisaka Bakristu na kumonisa kikalulu ya kuyamba bampangi. (Bar. 12:13; 1 Pie. 4:9) Biblia ke lomba Bakristu na kumonisila banzenza zola; yo kele pwelele nde beto fwete monisa mpi zola na bampangi yina ke kutana ti bampasi to bayina ke niokwama sambu na lukwikilu na bo. Na bamvula ya me luta, Bambangi ya Yehowa mingi na esti ya Ukraine tinaka bitumba mpi mbangika. Diambu ya mawa kele nde bo fwaka bankaka. Bampangi mingi na babwala ya nkaka ya Ukraine mpi ya Russie yambaka bo mbote. Sambu bampangi ya bansi yai zole “kele ve bantu ya nsi-ntoto,” bo kotaka ve na bitumba yina, kansi bo landaka kusamuna “nsangu ya mbote” na kikesa yonso.—Yoa. 15:19; Bis. 8:4. w17.05 4 § 6-7